“سوتتىلىق” تۋرالى انىقتاما ماجiلiستە ەڭ كوپ تالاس تۋدىرعان ماسەلە! تiپتi, مي­نيسترلiك دەڭگەيiندە دە تال­قىلاندى. جۇمىس توبى بiزدiڭ ۇسىنىستارىمىزدى جەرگە تاستاماي، كوڭiلiمiزدi جىقپاي، قولىنان كەلگەننiڭ ءبارiن جاسادى. سوڭعى ناتيجەدە، قولدانىستاعى زاڭنىڭ (2011ج، 22-شiلدەدە قابىلدانعان) 49-بابىنىڭ 9)-تارماعى ۇكiمەتتەن “اۋىر نەمەسە اسا اۋىر قىل­مىس جاساعانى ءۇشiن الىنباعان نەمەسە وتەلمەگەن سوتتىلىعى بار;” دەگەن رەداكتسيامەن قايتىپ كەلگەن سوڭ، گ.سەيتماعامبەتوۆا جۇمىس توبىنىڭ وتىرىسىنا قر Iشكi iستەر مينيسترiنiڭ ورىنباسارى ەرلان تۇرعىمباەۆتى شاقىرتتى. ەگەر، قىتاي قۇزىرلى ورىندارى شەتەلگە شىعاتىن ازاماتتارىنا شىنىمەن “سوتتىلىق” تۋرالى انىقتاما بەرمەيتiن بولسا، ەرلان تۇرعىمباەۆ بۇل ماسەلەنi باسقاشا شەشەتiنiن ايتىپ، تاراسقان.

ەرلان تۇرعىمباەۆتىڭ دەپۋتاتتارعا بەرگەن ۋادەسiن ورىنداپ، قحر-نىڭ ەلiمiزدەگi ەلشiلiگiنە حات جازىپ، جاۋاپ الدى. ول ءۇشiن ەرلان زامان­بەك­ۇلىنا راحمەت ايتۋىمىز كەرەك.

قۋانىشتىسى سول، قحر ەل­شiلiگiنەن كەلگەن جاۋاپ حات ءبارiن انىقتاپ بەردi. حاتتا: “قىتاي اۋماعىندا اكiمشiلiك جانە قىلمىستىق iستەر بويىنشا  ورتاق دەرەكقوردىڭ جوق بولۋىنا بايلانىستى، ازاماتتىڭ سوتتىلىعى نەمەسە سوتتالماعانى تۋرالى انىقتامالاردى ءوتiنiش بەرۋشiنiڭ تۇرعىلىقتى جەرi بويىنشا قحر قو­عامدىق قاۋiپسiزدiك  مينيس­تر­لiگiنiڭ  ءار  پروۆينتسياسىنداعى  نەمەسە  قالاداعى اۋ­ماق­تىق پوليتسيا  بولiمشەلەر  بەرەدi” – دەپتi.

سونىمەن بiرگە، ەلشiلiك “بۇل انىقتامالاردىڭ  ورتاق  ستاندارتى  نەمەسە ۇلگiسi بەكiتiلمەگەنiن” دە اشىق جازىپتى. ەكiنشi جاعىنان، اسپان استى ەلiندە “اكiمشiلiك جانە قىلمىستىق iستەر بويىنشا  ورتاق دەرەكقورىنىڭ” جوق ەكەنiن دە جاسىرماپتى. دەمەك، بۇل انىقتاما شەتەلگە شى­عاتىندار ءۇشiن ەمەس، ەل iشiندە عانا جارامدى دەگەن ءسوز!

قولىمىزدا بار دەرەكتەگە سۇيەنسەك، 50 ميلليون قى­تاي دياسپوراسى شەتەلدەردە تۇ­رادى. ولاردىڭ قاراسى كۇن ساناپ مولايا تۇسۋدە. سوندا، وسىنشاما كوپ ادامنىڭ بارiنە “سوتتىلىعى” تۋرالى انىقتاما بەرiپ وتىرۋدىڭ ءوزi باسى ارتىق جۇمىس ەكەنiن قىتاي ۇكiمەتi وتە جاقسى بiلەدi. سوندىقتان، “ستاندارتى  نەمەسە ۇلگi” مەن “دەرەكقور” تۋرالى قىتاي ديپوماتتارى بiزدiڭ قر Iشكi iستەر مينيستر­لiگiنە تەگiن ايتىپ وتىرعان جوق، استارىندا “ونى سۇراتىپ قاي­تەسiڭ!” دەگەن ءمان، يشارا بار!

وسىعان قاراپ-اق، قىتايدان كەلەتiن ەتنيكالىق قازاقتاردان “ستاندارتى  نەمەسە ۇلگiسi بەكiتiلمەگەن” انىقتاما تالاپ ەتۋ بارىپ تۇرعان بوس اۋرەشiلiك! قايتا قانداستارىمىزعا دا، قىتاي ەلiنە دە ارتىق جۇمىس تاۋىپ بەرەمiز. ونىڭ ۇستiنە، بۇل “انىقتامانى” بەرەتiن قۇزىرلى ورىنداردىڭ بارiندە حانسۋ جولداستار وتىرادى. تول­قۇجات قولىنا تيگەنشە قانشاما تەكسەرiستەن وتەتiنiن ەسكەرسەك، قانداستارىمىزدى تiپتi دە كiرiپتار ەتiپ جiبەرمەيمiز بە؟ بۇل تۋرالى قر Iشكi iستەر مينيسترلiگi جان-جاقتىلى، جاقسى ويلانۋى كەرەك!

ك.ءماسiموۆ ۇكiمەتi “بۇل تۇزەتۋ ەكسترەميزم مەن تەررو­ريزمنiڭ جولىن كەسۋگە باعىتتالعان شارالارمەن ۇيلەس­پەيدi جانە ءوز ەلiندە اۋىر جانە اسا اۋىر قىلمىستار جاساعانى ءۇشiن سوتتالعان ادامداردىڭ قازاقستان رەسپۋبليكاسىنا كiرiپ كەتۋiنە جاعداي جاساۋى مۇمكiن”-دەپ شىر-پىر بولىپ قاۋiپتەنiپ وتىر عوي، مiنە قىتاي ەلشiلiگi بەرگەن جاۋاپ حاتتا بۇل تۋرالى ““كiرۋ مەن شىعۋ ماسەلەلەرiن رەتتەۋ تۋرالى” 2012 جىلى 30 ماۋسىمداعى قحر زاڭىنىڭ 12-بابىنىڭ 2, 3-تارماقتارىنا سايكەس، ەگەر دە قىتاي ازاماتى سوتتالىپ، ونىڭ مەرزiمi وتەلمەگەن بولسا، ازاماتقا قارسى قىلمىستىق iس قوزعالىپ نە قىلمىس جاسادى دەپ كۇدiككە iلiنiپ، تەرگەۋ ۇس­تiندە بولسا، سونداي-اق اياق­تالماعان ازاماتتىق سوتتىق iس بويىنشا ەلدiڭ اۋماعىنان تىس كەتۋگە شەكتەۋ قويىلعان جاعدايدا، وعان شەتەلگە شىعۋعا تىيىم سالىنۋى مۇمكiن”-دەپ كەلەدi دە، بiرەۋ-مiرەۋلەر “انىقتاما سۇراپ مازامىزدى الىپ جۇرمەسiن!” دەگەن بولۋ كەرەك، “پاسپورتتاردى بەرۋ تۋرالى” 2006 جىلى 29 ساۋiردەگi قحر زاڭىنا سايكەس بۇل ساناتتاعى قىتاي ازاماتتارىنا ۇلتتىق پاسپورتتار رەسiمدەلمەيدi (اقپارات قوسا تiركەلگەن)” – دەپ بiراق كە­سiپتi.

دەمەك، بiزدiڭ ۇكiمەت قا­ۋiپتەنەتiن – “اۋىر نەمەسە اسا اۋىر قىلمىس جاساعانى ءۇشiن الىنباعان نەمەسە وتەلمەگەن سوتتىلىعى بار;” ازاماتتارعا قىتايدا “سوتتىلىعى” تۋرالى انىقتاما بەرۋ بىلاي تۇرسىن، شەتەلگە شىعۋعا تيىم سالىنعان! ەندi ول ەلدەن كەلەتiن قانداستارىمىزدان ەكسترەميزم مەن تەرروريزم تۋرالى قاۋiپ جوق.

زاڭ جوباسى ءماجiلiستiڭ ەكiنشi وقىلىمىندا ماقۇلدانعان سوڭ بەرگەن سۇحباتىندا “بۇل ماسەلە زاڭ ارقىلى ەمەس، قازاقستان مەن قىتاي ارسىنداعى حالىقارالىق كەلiسiمشارتتار ارقىلى نەمەسە مەملەكەتتiك ورگانداردىڭ نورماتيۆتiك-قۇقىقتىق قۇجاتتارى ارقىلى رەتتەلۋi كەرەك.” -دەپتi ءماجiلiس دەپۋتاتى، جۇمىس توبىنىڭ جەتەكشiسi گۇلنار سەيتماعانبەتوۆا (“baq.kz”).

“facebook.com” الەۋ­مەت­تiك جەلiسiندەگi جەكە پاراقشاسىندا دەپۋتات الماس تۋرتاەۆ تا “زاڭ جوباسىنىڭ بiرiنشi وقىلىمىنان كەيiن ۇلكەن تال­قىعا تۇسكەن قحر-دان كەلەتiن قانداستارىمىزدان تۇراقتى تiركەۋگە تۇرۋ تالاپ ەتiلەتiن “سوتتىلىققا” بايلانىستى انىقتاما ماسەلەسi بولدى. بۇل جونiندە دە جۇمىس توبىنىڭ تاپسىرماسىمەن ۇكiمەتتiك قۇرىلىمدار بiرقاتار جۇمىستار iستەدi جانە ويلارىمىز دا بiر ارنادا توعىستى. الداعى ۋاقىتتا بۇل ماسەلە رەتتەلiپ، وڭتايلاناتىنىنا سەنiمدiمiن. ال بiز ءوز تاراپىمىزدان وسى ماسەلەنiڭ iس جۇزiندە ورىندالۋىن نازاردا ۇستايتىن بولامىز!” – دەپ جازىپتى.

وسى جەردە بiر ەسكەرەتiن نارە، “مەملەكەتتiك قىزمەت ستاندارتى” تiزiمiندەگi قر Iشكi iستەر مينيسترلiگiنiڭ 2015 جىلعى 7-ساۋiردەگi №315 قاۋلىسىمەن قىتايدان كەلەتiن قانداستارىمىزدان تالاپ ەتiل­مەيتiن بولعان “شىعۋ پاراعى” تۋرالى انىقتاما مەن وسى “سوتتىلىققا” قاتىستى انىقتامانىڭ سيپاتى بiردەي. ەكەۋi دە قحر-نىڭ زاڭىمەن رەتتەلگەن – شەتەلگە شىعۋدى تالاپ ەتكەن ازاماتتارىنا بەرiلمەيدi.

دەمەك، جوعارىدا دەپۋتات گۇلنار سەيتماعانبەتوۆا ايتقانداي، “سوتتىلىقا” بايلانىستى انىقتاما ماسەلەسi ەندi IIم-نiڭ قۇزىرىندا “نورماتيۆتiك-قۇقىقتىق قۇجاتتارى” ارقىلى وڭ شەشiم تابادى. تابۋى كەرەك تە! بۇل جو­نiندە قر Iشكi iستەر مينيسترi­نiڭ ورىنباسارى ە.تۇرعىنباەۆتىڭ جۇمىس توبىنا بەرگەن ۋادەسi دە بار! قاشان شەشiم تاپقانشا جانە ول پارلا­مەنت­تiڭ قوس پالاتاسىنىڭ قا­تاڭ باقىلاۋىندا بولاتىنىنا مەنiڭ سەنiمiم كامiل. ايتپەسە، سەگiز اي بويى توككەن تەرi, ەسiل ەڭبەگi سەلگە كەتەدi.

“سوتتىلىقا” بايلانىستى قىتايدان ورالعان قازاقتاردان انىقتاما تالاپ ەتۋ تۋرالى ماسەلەنi شەشۋ – قر Iشكi iستەر مي­نيسترلiگi ءۇشiن ۇلكەن سىناق!