Jeksenbi, 28 Sәuir 2024
Mәiekti 5361 0 pikir 22 Qazan, 2015 saghat 20:31

KEREKSIZ ANYQTAMANYNG KESIRI

«Sottylyqa» baylanysty qytaydan oralghan qazaqtardan anyqtama talap etu turaly mәseleni sheshu – QR Ishki ister minisrligi ýshin ýlken synaq!

(Elshilikke hat jazyp, mәselening mәn-jayyn anyqtaghan QR IIM-ning azamattary: Sabyrjan Seytjanov, Erlan Túrghynbaev (ortada) jәne osy maqalanyng avtory - Auyt Múqiybek).

Mәjilisting ekinshi oqylymynda maqúldanghan “Halyqtyng kóshi-qon” zanyna baylanysty quanyshty janalyqty BAQ jarysa jazdy, jariyalady. Degenmen, Qytaydan keletin qandastarymyzdan talap etiletin “sottylyqqa” baylanysty ANYQTAMA jó­ninde “Qazaqstan arnasyndaghy «Janalyqtar» qyzmeti «sottalmaghany turaly anyqtama» jalghasty súralady dep jatyr. Sonda búl qa­lay?” degen sekildi el kónilin­degi alandaushylyq әli de aiyqpay túrghany bayqaldy. Onyng ýstine, keybir deputattardyng “Qytay ýkimeti anyqtama beredi eken!” degen shala baylamy men ishinara júrnalisterding jansaq aqparaty búl kýdikti arttyra týs­ti. Soghan baylanysty taghy da bir-eki auyz sóz aiugha tura keldi.

“Sottylyq” turaly anyqtama Mәjiliste eng kóp talas tudyrghan mәsele! Tipti, miy­nistrlik dengeyinde de tal­qylandy. Júmys toby bizding úsynystarymyzdy jerge tastamay, kónilimizdi jyqpay, qolynan kelgenning bәrin jasady. Songhy nәtiyjede, qoldanystaghy zannyng (2011j, 22-shildede qabyldanghan) 49-babynyng 9)-tarmaghy Ýkimetten “auyr nemese asa auyr qyl­mys jasaghany ýshin alynbaghan nemese ótelmegen sottylyghy bar;” degen redaksiyamen qaytyp kelgen son, G.Seytmaghambetova júmys tobynyng otyrysyna QR Ishki ister ministrining orynbasary Erlan Túrghymbaevty shaqyrtty. Eger, Qytay qúzyrly oryndary shetelge shyghatyn azamattaryna shynymen “sottylyq” turaly anyqtama bermeytin bolsa, Erlan Túrghymbaev búl mәseleni basqasha sheshetinin aityp, tarasqan.
Erlan Túrghymbaevtyng deputattargha bergen uәdesin oryndap, QHR-nyng elimizdegi Elshiligine hat jazyp, jauap aldy. Ol ýshin Erlan Zaman­bek­úlyna rahmet aituymyz kerek.
Quanyshtysy sol, QHR El­shiliginen kelgen jauap hat bәrin anyqtap berdi. Hatta: “Qytay aumaghynda әkimshilik jәne qylmystyq ister boyynsha  ortaq derekqordyng joq boluyna baylanysty, azamattyng sottylyghy nemese sottalmaghany turaly anyqtamalardy ótinish berushining túrghylyqty jeri boyynsha QHR Qo­ghamdyq qauipsizdik  miniys­tr­liginin  әr  provinsiyasyndaghy  nemese  qaladaghy au­maq­tyq polisiya  bólimsheler  beredi” – depti.
Sonymen birge, Elshilik “búl anyqtamalardyn  ortaq  standarty  nemese ýlgisi bekitilmegenin” de ashyq jazypty. Ekinshi jaghynan, Aspan asty elinde “әkimshilik jәne qylmystyq ister boyynsha  ortaq derekqorynyn” joq ekenin de jasyrmapty. Demek, búl anyqtama shetelge shy­ghatyndar ýshin emes, el ishinde ghana jaramdy degen sóz!
Qolymyzda bar derektege sýiensek, 50 million qy­tay diasporasy shetelderde tú­rady. Olardyng qarasy kýn sanap molaya týsude. Sonda, osynshama kóp adamnyng bәrine “sottylyghy” turaly anyqtama berip otyrudyng ózi basy artyq júmys ekenin Qytay ýkimeti óte jaqsy biledi. Sondyqtan, “standarty  nemese ýlgi” men “derekqor” turaly Qytay dipomattary bizding QR Ishki ister ministr­ligine tegin aityp otyrghan joq, astarynda “Ony súratyp qay­tesin!” degen mәn, ishara bar!
Osyghan qarap-aq, Qytaydan keletin etnikalyq qazaqtardan “Standarty  nemese ýlgisi bekitilmegen” ANYQTAMA talap etu baryp túrghan bos әureshilik! Qayta qandastarymyzgha da, Qytay eline de artyq júmys tauyp beremiz. Onyng ýstine, búl “anyqtamany” beretin qúzyrly oryndardyng bәrinde hansu joldastar otyrady. Tól­qújat qolyna tiygenshe qanshama tekseristen ótetinin eskersek, qandastarymyzdy tipti de kiriptar etip jibermeymiz be? Búl turaly QR Ishki ister ministrligi jan-jaqtyly, jaqsy oilanuy kerek!
K.Mәsimov ýkimeti “Búl túzetu ekstremizm men terro­rizmning jolyn kesuge baghyttalghan sharalarmen ýiles­peydi jәne óz elinde auyr jәne asa auyr qylmystar jasaghany ýshin sottalghan adamdardyng Qazaqstan Respublikasyna kirip ketuine jaghday jasauy mýmkin”-dep shyr-pyr bolyp qauiptenip otyr ghoy, mine Qytay Elshiligi bergen jauap hatta búl turaly ““Kiru men shyghu mәselelerin retteu turaly” 2012 jyly 30 mausymdaghy QHR Zanynyng 12-babynyng 2, 3-tarmaqtaryna sәikes, eger de Qytay azamaty sottalyp, onyng merzimi ótelmegen bolsa, azamatqa qarsy qylmystyq is qozghalyp ne qylmys jasady dep kýdikke ilinip, tergeu ýs­tinde bolsa, sonday-aq ayaq­talmaghan azamattyq sottyq is boyynsha elding aumaghynan tys ketuge shekteu qoyylghan jaghdayda, oghan shetelge shyghugha tyiym salynuy mýmkin”-dep keledi de, bireu-mireuler “Anyqtama súrap mazamyzdy alyp jýrmesin!” degen bolu kerek, “Pasporttardy beru turaly” 2006 jyly 29 sәuirdegi QHR Zanyna sәikes búl sanattaghy Qytay azamattaryna últtyq pasporttar resimdelmeydi (aqparat qosa tirkelgen)” – dep biraq ke­sipti.
Demek, bizding Ýkimet qa­uiptenetin – “auyr nemese asa auyr qylmys jasaghany ýshin alynbaghan nemese ótelmegen sottylyghy bar;” azamattargha Qytayda “sottylyghy” turaly anyqtama beru bylay túrsyn, shetelge shyghugha tiym salynghan! Endi ol elden keletin qandastarymyzdan ekstremizm men terrorizm turaly qauip joq.
Zang jobasy Mәjilisting ekinshi oqylymynda maqúldanghan song bergen súhbatynda “Búl mәsele zang arqyly emes, Qazaqstan men Qytay arsyndaghy halyqaralyq kelisimsharttar arqyly nemese memlekettik organdardyng normativtik-qúqyqtyq qújattary arqyly rettelui kerek.” -depti Mәjilis deputaty, júmys tobynyng jetekshisi Gýlnәr Seytmaghanbetova (“baq.kz”).
“facebook.com” әleu­met­tik jelisindegi jeke paraqshasynda deputat Almas Turtaev ta “Zang jobasynyng birinshi oqylymynan keyin ýlken tal­qygha týsken QHR-dan keletin qandastarymyzdan túraqty tirkeuge túru talap etiletin “sottylyqqa” baylanysty anyqtama mәselesi boldy. Búl jóninde de júmys tobynyng tapsyrmasymen ýkimettik qúrylymdar birqatar júmystar istedi jәne oilarymyz da bir arnada toghysty. Aldaghy uaqytta búl mәsele rettelip, ontaylanatynyna senimdimin. Al biz óz tarapymyzdan osy mәselening is jýzinde oryndaluyn nazarda ústaytyn bolamyz!” – dep jazypty.
Osy jerde bir eskeretin nәre, “Memlekettik qyzmet standarty” tizimindegi QR Ishki ister ministrligining 2015 jylghy 7-sәuirdegi №315 qaulysymen Qytaydan keletin qandastarymyzdan talap etil­meytin bolghan “shyghu paraghy” turaly anyqtama men osy “sottylyqqa” qatysty anyqtamanyng sipaty birdey. Ekeui de QHR-nyng zanymen rettelgen – shetelge shyghudy talap etken azamattaryna berilmeydi.
Demek, jogharyda deputat Gýlnәr Seytmaghanbetova aitqanday, “Sottylyqa” baylanysty ANYQTAMA mәselesi endi IIM-ning qúzyrynda “normativtik-qúqyqtyq qújattary” arqyly ong sheshim tabady. Tabuy kerek te! Búl jó­ninde QR Ishki ister ministri­ning orynbasary E.Túrghynbaevtyng Júmys tobyna bergen uәdesi de bar! Qashan sheshim tapqansha jәne ol Parla­ment­ting qos palatasynyng qa­tang baqylauynda bolatynyna mening senimim kәmil. Áytpese, segiz ay boyy tókken teri, esil enbegi selge ketedi.
“Sottylyqa” baylanysty Qytaydan oralghan qazaqtardan ANYQTAMA talap etu turaly mәseleni sheshu – QR Ishki ister miy­nistrligi ýshin ýlken synaq!
Auyt MÚQIYBEK
"Jas Alash" gazeti
0 pikir