جۇما, 26 ءساۋىر 2024
جاڭالىقتار 3283 0 پىكىر 31 ناۋرىز, 2011 ساعات 09:58

نۇرا ماتاي. ۇلتشىلدار نەدەن ۇتىلدى؟..

وسى كۇنى ۇلتتىڭ ءۇنىن ونىڭ كوزقاراسى مەن ۇستانىمىن كورسەتۋ، جەتكىزۋ - ەرىككەننىڭ ەرمەگىنە اينالعانداي. بىرنەشە ادامنىڭ توبەسى قوسىلعان كەز كەلگەن قوعامدىق قوزعالىس ءبۇتىن ءبىر ۇلتتىڭ اتىنان سويلەۋدى ادەت قىلىپ الدى. وسىنداي قوزعالىس، ۇيىمداردىڭ ۇندەۋلەرى، اشىق حاتتارى، سويلەگەن سوزدەرى ءبىر قالىپتى بولىپ كەلەدى. ەڭ اۋەلى قاندايدا ءبىر ۇلتتىق ماسەلەنى كوتەرگەندە بادىرايىپ تۇراتىن دۇنيە - جالاڭدىق. ۇرانداتۋ، قىزىل ءسوز. نىساناسى بىرەۋ - بيلىك. جانە بۇقارا الدىندا سويلەۋ مەن ماسەلەنى كوتەرۋدەگى ساياسي ساۋاتسىزدىق ونىڭ ۇستىنە ۇلت ماسەلەسى دەپ الىپ شىققان دۇنيەگە تۇبەگەيلى دەمەي-اق قويايىق، تىم قۇرىسا، نەنىڭ نە ەكەنىنە تالداۋدىڭ، دايىندىقتىڭ جوقتىعى. سونىمەن جالاڭدىققا بەيىم ءبىراز عانا جۇرتتى جيناپ قازاقتىڭ اتىنان جيىلىستى ءجيى اشۋ - ەلدى ءبىز ايتىپ وتىرعان ۇيىمدار مەن قوزعالىستاردان قاشىرا باستادى. سەبەبى، بۇگىنگى قوعامعا قىزىل ءسوز بەن جالاڭ ۇراننىڭ وتپەيتىندىگىن ۋاقىت دالەلدەدى.

ۇلتتىق ۇيىمداردىڭ قاۋقارى الماتىدان اسا الماي كەلەدى.  الماتى بولعاندا، الماتىنىڭ ءىشىن كەرنەپ بارا جاتقان جانە تۇگى جوق. ۇلتتىق ۇيىمدار دەپ وتىرعانىمىزدىڭ دەنى  ۇران مەن ۇر دا جىق سوزگە بەيىم از عانا توپتىڭ ايقاي تولى جيىنى عانا. البەتتە، ۇيىمدار ارقىلى ۇلت ءسوزىن ايتىپ ءجۇرمىن دەيتىن ازاماتتاردىڭ بويىنداعى ۇلتشىلدىعى مەن ازاماتتىعىنا، نامىسقويلىعىنا شاك كەلتىرمەيمىز. بىزدىكى - ەتىكتى ەتىكشى تىكسە دەگەن تىلەك قانا.

وسى كۇنى ۇلتتىڭ ءۇنىن ونىڭ كوزقاراسى مەن ۇستانىمىن كورسەتۋ، جەتكىزۋ - ەرىككەننىڭ ەرمەگىنە اينالعانداي. بىرنەشە ادامنىڭ توبەسى قوسىلعان كەز كەلگەن قوعامدىق قوزعالىس ءبۇتىن ءبىر ۇلتتىڭ اتىنان سويلەۋدى ادەت قىلىپ الدى. وسىنداي قوزعالىس، ۇيىمداردىڭ ۇندەۋلەرى، اشىق حاتتارى، سويلەگەن سوزدەرى ءبىر قالىپتى بولىپ كەلەدى. ەڭ اۋەلى قاندايدا ءبىر ۇلتتىق ماسەلەنى كوتەرگەندە بادىرايىپ تۇراتىن دۇنيە - جالاڭدىق. ۇرانداتۋ، قىزىل ءسوز. نىساناسى بىرەۋ - بيلىك. جانە بۇقارا الدىندا سويلەۋ مەن ماسەلەنى كوتەرۋدەگى ساياسي ساۋاتسىزدىق ونىڭ ۇستىنە ۇلت ماسەلەسى دەپ الىپ شىققان دۇنيەگە تۇبەگەيلى دەمەي-اق قويايىق، تىم قۇرىسا، نەنىڭ نە ەكەنىنە تالداۋدىڭ، دايىندىقتىڭ جوقتىعى. سونىمەن جالاڭدىققا بەيىم ءبىراز عانا جۇرتتى جيناپ قازاقتىڭ اتىنان جيىلىستى ءجيى اشۋ - ەلدى ءبىز ايتىپ وتىرعان ۇيىمدار مەن قوزعالىستاردان قاشىرا باستادى. سەبەبى، بۇگىنگى قوعامعا قىزىل ءسوز بەن جالاڭ ۇراننىڭ وتپەيتىندىگىن ۋاقىت دالەلدەدى.

ۇلتتىق ۇيىمداردىڭ قاۋقارى الماتىدان اسا الماي كەلەدى.  الماتى بولعاندا، الماتىنىڭ ءىشىن كەرنەپ بارا جاتقان جانە تۇگى جوق. ۇلتتىق ۇيىمدار دەپ وتىرعانىمىزدىڭ دەنى  ۇران مەن ۇر دا جىق سوزگە بەيىم از عانا توپتىڭ ايقاي تولى جيىنى عانا. البەتتە، ۇيىمدار ارقىلى ۇلت ءسوزىن ايتىپ ءجۇرمىن دەيتىن ازاماتتاردىڭ بويىنداعى ۇلتشىلدىعى مەن ازاماتتىعىنا، نامىسقويلىعىنا شاك كەلتىرمەيمىز. بىزدىكى - ەتىكتى ەتىكشى تىكسە دەگەن تىلەك قانا.

«ۇلتىم» دەپ شىرىلداعان ۇيىمداردىڭ جيىندارىنا ازاماتتار بەلسەندىلىگىنىڭ تىم تومەن بولۋىن  جوعارىدا  جورىدىق. تاعى ءبىر قوسار، ۇلتتىق ماسەلەلەر بيلىك پەن وزگە دە قوعامعا ىقپالدى توپتار مەن ۇيىمداردىڭ، ازاماتتاردىڭ تاراپىنان ەلەنبەي كەلەدى. كەرىسىنشە، تورعايداي توپتىڭ جەكە ۇستانىمدارى مەن بيلىككە كوزقاراستارىن ۇلتتىڭ اتىنان ايتۋى ۇلتتىڭ دەڭگەيى رەتىندە قابىلدانىپ، ءبۇتىن حالىقتىڭ اتىنا سىن كەلىپ جاتاتىنى جاسىرىن ەمەس.

اقپاندا جاريا بولعان سايلاۋعا كەيبىر ۇلتتىق ۇيىمداردىڭ بەلسەندىلەرى دە قاتىستى. اياعى قۇردىم بولدى. نەگە؟ سەبەپ - دەڭگەي مەن دايىندىقتىڭ جوقتىعىندا. جانە ەل اۋماعىندا سالماقتىڭ جوقتىعى ءھام قارجىلىق تاپشىلىق. قارجى دەمەكشى، ەۋروپانى پانالاپ جۇرگەن مۇحتار ءابليازوۆ پەن راحات اليەۆتىڭ قارجىسىنا بولا جەر ماسەلەسىن كوتەرگەن ۇلتتىق ۇيىمدار مەن وزگە توپتاردىڭ دا داۋسى قۇمىعىپ، قۇمعا ءسىڭدى. ءيا، ۇلتتىق ماسەلە بار. بىراق ونى كىمنىڭ جانە قالاي كوتەرۋىندە.

 

ءا دەگەندە ەل ىشىندە «مۇحتار شاحانوۆ سايلاۋعا تۇسەدى ەكەن»، «وپپوزيتسيادان توقتار اۋباكىروۆ ۇسىنىلماقشى» دەگەن اڭگىمە اقىرى بويكوت جاريالاۋمەن تىندى. شىندىعىندا، بۇگىنگى قوعامنىڭ دەڭگەيى شاحانوۆ، اۋباكىروۆپەن ولشەنىپ تۇرعانىن ايتپاسقا بولمايدى. قوس تۇلعانى جۇرت باتىر كورەدى. ياعني ءبىز «باتىر كەلىپ قۇتقارىپ الادى، ەلدى مۇراتىنا جەتكىزەدى» دەگەن پسيحولوگيادان ءالى ارىلماعانبىز. ساياساتتاعى، ەل باسقارۋداعى، جۇرتتىڭ قامىن كۇيتتەۋدەگى باتىردىڭ ءرولى حان كەنەنىڭ كوتەرىلىسىنەن كەيىن تاريح ساحناسىنان كەتكەنىن كوزىمىز كورسە دە، كوڭىلىمىز سەنگىسى جوق.

ءاسىلى، ۇلتتىق ۇيىمداردىڭ توپتاسۋى مەن ءوزارا بىرلىگى ءھام ءاربىر ءىستى جان-جاقتى ساۋاتتى كوتەرە ءبىلۋى جەتىسپەي جاتقانىن دا ايتقىمىز كەلەدى. ايتپەسە، ارقاسىن ەلگە سۇيەگەن قۋاتتى،  تۇتاس ءبىر ۇلتتىق ۇيىم قۇرىلسا، وسى ۋاقىتتا بيلىكتىڭ نەگىزگى ساناسار قارسىلاسىنا ءارى ۇكىمەتتىڭ شەشىمدەرىنە ىقپالى كۇشتى قوعامدىق قوزعالىسقا اينالار ەدى. ازىرگە مۇنىڭ ءبارى ارمان. ال، باتىر كۇتۋ پسيحولوگياسىنىڭ ەل جادىنان قاشان شىعارى دا بەيمالىم. ءبىز بەس قارۋى ساي باتىر كۇتىپ جۇرگەن بۇگىنگى زامانا جاستارى قازىرگى كۇننىڭ تالابىنا ساي باعىت-باعدار نۇسقار ۇلتتىق توپتاردىڭ نەمەسە جەكەلەگەن تۇلعالاردىڭ بولماۋىنان (دەڭگەي، دارەجەسى لايىقتى) داعدارىپ تۇر.

 

باياعى ساۋال سول سۇراق: نە ىستەيمىز؟

«اباي-اقپارات»

 

0 پىكىر