وتكەن عاسىردىڭ 60-70-جىلدارى ادەبيەتىمىزدىڭ تۋىن ۇستاعان اقساقالدار كوشە بويلاپ، كەڭ ادىمداپ ءجۇرۋشى ەدى. ءيا، كەڭ ادىمداپ، ءىرى سويلەپ وتكەن سول كوريفەيلەر قالاي عانا جەر قوينىنا سىيىپ جاتىر دەسەڭشى!
“اققان جۇلدىز”، “جۇمباق جان”، “تەمىرتاۋ”، “اق جايىق”، “قان مەن تەر”، “ەلتىنجال” كوز الدىمىزدا تۋدى. و زاماندا جوعارىدا اتالعان شىعارما اۆتورلارى وزىمىزدەي عانا جەر باسىپ جۇرگەن جۇمىر باستى پەندەدەي كورىنۋشى ەدى، بۇل زاماندا كوبى ساعىنىشپەن عانا ەسكە الاتىن ءبىر-ءبىر كوركەم ءسوز كلاسسيگىنە اينالدى. سولاردىڭ ءبىرى ءارى بىرەگەيى – عالي ورمانوۆ بولاتىن.

عالي اعامەن يا ىستەس، يا سىرلاس بولعان ەمەسپىن.
ەسىمىنىڭ وزىنەن ات ۇركەتىندەي اعالارىمىزعا ۇشىراسا كەتسەك – قولىمىزدى الا جۇگىرىپ سالەم بەرەمىز باياعى. ول كىسىلەر: ء“اب-بارەكەلدە-ە-ە! وركەنىڭ ءوسسىن، عۇمىرلى بول!” – دەپ باتاسىن بەرەدى. كوبىنە ۋاقىتتارى تاپشى بولعان سوڭ با، جۇرە سالەمدەسەدى. حال-جاعداي سۇراسۋدان ارىگە بارمايدى.
اكەم جارىقتىق ايتىپ وتىرۋشى ەدى: كىسىنىڭ قانداي ەكەنى – سالەم بەرۋى مەن سالەمدى الۋىنان بايقالادى دەپ. راس بولار.

وتكەن عاسىردىڭ 60-70-جىلدارى ادەبيەتىمىزدىڭ تۋىن ۇستاعان اقساقالدار كوشە بويلاپ، كەڭ ادىمداپ ءجۇرۋشى ەدى. ءيا، كەڭ ادىمداپ، ءىرى سويلەپ وتكەن سول كوريفەيلەر قالاي عانا جەر قوينىنا سىيىپ جاتىر دەسەڭشى!
“اققان جۇلدىز”، “جۇمباق جان”، “تەمىرتاۋ”، “اق جايىق”، “قان مەن تەر”، “ەلتىنجال” كوز الدىمىزدا تۋدى. و زاماندا جوعارىدا اتالعان شىعارما اۆتورلارى وزىمىزدەي عانا جەر باسىپ جۇرگەن جۇمىر باستى پەندەدەي كورىنۋشى ەدى، بۇل زاماندا كوبى ساعىنىشپەن عانا ەسكە الاتىن ءبىر-ءبىر كوركەم ءسوز كلاسسيگىنە اينالدى. سولاردىڭ ءبىرى ءارى بىرەگەيى – عالي ورمانوۆ بولاتىن.

عالي اعامەن يا ىستەس، يا سىرلاس بولعان ەمەسپىن.
ەسىمىنىڭ وزىنەن ات ۇركەتىندەي اعالارىمىزعا ۇشىراسا كەتسەك – قولىمىزدى الا جۇگىرىپ سالەم بەرەمىز باياعى. ول كىسىلەر: ء“اب-بارەكەلدە-ە-ە! وركەنىڭ ءوسسىن، عۇمىرلى بول!” – دەپ باتاسىن بەرەدى. كوبىنە ۋاقىتتارى تاپشى بولعان سوڭ با، جۇرە سالەمدەسەدى. حال-جاعداي سۇراسۋدان ارىگە بارمايدى.
اكەم جارىقتىق ايتىپ وتىرۋشى ەدى: كىسىنىڭ قانداي ەكەنى – سالەم بەرۋى مەن سالەمدى الۋىنان بايقالادى دەپ. راس بولار.
عالي اعانىڭ سالەمدەسۋى مۇلدە ەرەكشە سەزى¬لەتىن. ناقا ءبىر جىلدار بويى ۇشىراسپاي كەتكەن كوڭىل جىقپاسىن جولىقتىرعانداي، قاي ورتادا، نەندەي مەزگىلدە بولسىن جۇرەككە جىلى تيەتىن ءارى جۇمساق، ءارى ىنتىق سەزىممەن سالەمدەسۋشى ەدى. تانىمايتىن اداممەن دە جىلى سويلەسەتىن. ءجۇزى قانداي جىلى بولسا – ءسوزى دە، ساۋالى دا ماي ىشكەندەي جان الەمىڭە توسىن ءبىر تولقىن ەنەتىن. شۋاقتى كىسى بولاتىن. بۇرىندارى، جاس كەزىمىزدە قىسقا ءارى نۇسقا ليريكالارىن وقىپ وسكەسىن بە، مىنەزى دە جىبەك ماتاداي جانعا جىلى تيەتىن.
سول جىلدارى كازگۋ-دە ءبىر توپ اقىندارمەن كەزدەسۋ كەشى ءوتتى.
ورتا بويلى، تورتباق، دوڭگەلەك ءجۇزدى، قاراتورى كىسى جىلدام باسىپ مىنبەگە شىعا كەلگەندە – مىنا بىزدەر – كوگەنكوز ستۋدەنتتەر – الدىندا عانا تاۋ سۋىنداي ارقىراعان تايىر جاروكوۆتى، ارىنداعان ءوزىمىز قۇرالپى تولەگەن ايبەرگەنوۆ، تولەۋجان يسمايىلوۆ سەكىلدى قاراداي ەكى يىعىن جۇلىپ جەگەن، ىشتەرىندە “جىن-شايتانى ءورىپ جۇرگەن” اقىنداردى كۇندە كورىپ جۇرگەسىن بە... اۋەلگىدە... جۇمساق ءۇندى... قوڭىر قوزىداي قاراپايىم... بەس-التى اۋىز تابيعات ليريكاسىن باسەڭ ۇنمەن جىلدام جۇرگىزىپ وقىپ شىعاتىن... عالەكەڭدى، عالي اعامىزدى كورگەندە – كوڭىلىمىز تولماعانداي حال كەشكەنىمىز راس.
مىنا تۇستان توقاش بەردياروۆ شىقتى: “ۋ بوپ كىرىپ ىشىمە، جاس بوپ شىقتىڭ كوزىمنەن”، دەپ اراق تۋرالى ودا-ولەڭىن دەستەلەسە; كەلەسى تۇستان قىزارا ءبورتىپ تولەۋجان كوتەرىلدى: “قازاقتىڭ قارا ولەڭىنىڭ ومىرتقاسىن سىندىرام”، دەيدى قاراداي مايا¬كوۆسكيگە ەلىكتەپ. ەكى مەتر بويىمەن كوك تىرە¬گەندەي ءجۇسىپ قىدىروۆ اقىن: “شۋاقتاپ وتىر¬مىن، شۋاقتاپ جاتىرمىن، شۋاقتاپ ءجۇرمىن”، دەپ ۇيقاسسىز-اق ولەڭىن شۇبالتادى. عالي اعامىزدىڭ ولەڭى ەشقانداي تاسىر-تۇسىرسىز، تاڭعى سامالداي، جىلىكتىڭ مايىنداي ءتاتتى سوزدەرمەن قۇلپىرىپ ەلەستەيدى. ستۋدەنتتەرگە تاۋدان تاس دومالاتقانداي تاسىر-تۇسىر، ءىرى ءسوز، ۇلكەن ايقاي قاجەت... جوعا¬رىداعى جىن-پەرىسى ىشىنە سىيماعان اقىندار اڭقىلداپ ولەڭ وقىسا-اق – جاستار جاعى دۇرلىگە قول سوعادى. ال عالي اعانىڭ “جاپىراققا قونعان تاڭعى شىقتاي” بيپاز ءمايىن، مايدا ولەڭىنە كەلگەندە – تىم-تىرىس!..
وي، زامان-اي دەسەڭشى!
الگى جاستىق بۋى، ازداپ جۇتىپ العان ىشىمدىك بۋى ىشىنە سىيماعان ارقالى اقىندار مىنبەگە بىرىنەن سوڭ ءبىرى كوتەرىلىپ، ەل-سەلى شىعىپ وزدەرى دە دۇرىلدەدى، جاستار جاعى قول شاپالاقتاۋمەن ەرلەدى. سالىستىرا سيپاتتاساق، سو جولى عالي اعانىڭ ءباسى تومەن¬دەگەندەي سەزىلدى. ادامدار سولاي ما، الدە زامان سولاي ما، ءستاليننىڭ زيالى قاۋىمدى زار يلەتكەن زۇلمات جىلدارىنان كەيىن حرۋششەۆتىڭ جاستار جاعىنىڭ باسىنان جۇگەن-تىزگىنىن سىپىرىپ الىپ: ال، ەندەشە!.. اۋزىڭا كەلگەنىن سايراي بەر!.. دەپ، جىلىمىق كەزەڭگە ات باسىن بۇرعانىن قايدان بىلەيىك. جاستار دا ەلىرمە، ولەڭ دە ء“ور كەۋدە ولەرمەن”، ىزىعۋىت تۇسىنىكسىز ءبىر كەزەڭ باستالعان، ايتەۋىر!
سول كەزدەسۋدەن كەيىن عالي اعانىڭ تاباندى مىنەزىنە تۇردىم. نەگە دەيسىز عوي. الگىدەي ەكى يىعىن جۇلىپ جەگەن، شولمەكتەن ابايسىزدا شىعىپ كەتكەن “جىن-پەرى مىنەزدى” اقىنداردىڭ قاسىندا... سالىستىرىپ قاراعاندا... بەتەگەدەن بيىك، جۋساننان الاسا، قوشاقانداي قوڭىر مىنەزدى عالي اعانىڭ الگىلەردەن كەيىن بيىك مىنبەگە كوتەرىلىپ ەش قايمىقپاي، بۇقپاي، كوڭىلىندەگى شىن ءسوزىن ىرىكپەي، تاڭعى سامالداي جەڭىل اۋەندى ليريكاسىن وقۋى – ءوز كوزىمە – جۇرەكجۇتقاندىق، قاراداي قايسارلىق بولىپ كورىندى.
عالي اعا وزىنە بۇيىرعان تىرشىلىك ساپارىن سول قايسارلىعىمەن جاياۋ ءجۇرىپ وتكەندەي سەزىلەدى. ول كىسىنىڭ ولمەيتىن، ومىرشەڭ، ونەگەلى ليريكاسىنان بىرنەشە عىلىمي زەرتتەۋلەر جارىق كوردى، ءالى كۇنگە كوڭىل كۇيى ولەڭدەرىن قىزىعا وقىپ كەلەمىز. جوعارىدا “جاياۋ ءجۇرىپ وتكەندەي سەزىلەدى” دەدىم. ول كىسىنىڭ جەكەمەنشىك اق “ۆولگاسى” بولاتىن، كىتابى جىلما-جىل شىعاتىن. ەسىمى مەكتەپ وقۋلىعىنا ەنىپ ۇلگەرگەن ەدى. ايتسە دە مىڭ سان وقىرمانىنا... مىنا ۇلكەننىڭ الدىن كەسىپ وتپەي وسكەن بىزگە... عالي اعامىز قاراپايىم، قوڭتورعاي، قوڭىر قوزىداي مىنەزىمەن تىرشىلىك كەشكەندەي كورىنەدى دە تۇرادى.
تاسىر-تۇسىردان ادا-كۇدە بولاتىن.
ايقاي-شۋدى، كەۋدەمسوق، وركوكىرەك، وكتەمسىگەن مىنەزدى جانى جاراتپايتىن ەدى.
عالي اعامەن ەكى مارتە كەزدەسكەن مەزەتىم ەسىمدە قالىپتى.
ءبىرى: ول كىسىمەن بىرگە شوپاندار تويىنا، اسىنىڭ جايلاۋىنا بارعان ساپارىمىز. “جەتىسۋ” گازەتىندە ادەبي قىزمەتكەر بولىپ ىستەيمىن. جوعارىداعى باسشىلار شاقىرىپ الىپ: ء“بىر توپ ونەر قايراتكەرلەرى شوپاندار تويىنا بارادى، ىلەسىپ، توبە كورسەتىپ، ماقالا جازىپ قايتاسىڭ”، – دەپ تاپسىرما بەردى. ماقۇل. ونەر ادامدارىنىڭ جۋان ورتاسىندا عالي اعامىز بار ەكەن. وڭگەسى كينو، ساحنا قايراتكەرلەرى. اقىن اعامدى جاعالايمىن باياعى. الدىندا عانا گازەتىمىزگە ول كىسىنىڭ توپتاما ولەڭدەرىن سۋرەتىمەن باسىپ، ريزا ەتكەنبىز. قاي جەرگە كىدىرسەك تە – الدىمىزدا اقىن اعامىز جۇرەدى.
ءبىز مىنگەن كولىك سوۆحوز ماماندارىنىڭ ۇستىنەن تۇسپەي، قيقالاقتاپ توزىعى جەتكەن جەڭىل “ۋاز”-يگى ەدى. سۋى قايناپ، ءار جەرگە ءبىر توقتاپ، سەلكىلدەپ ءجۇر¬گەندە – وزگە ونەر قايراتكەرلەرىنىڭ جەڭىل ماشينەسى قايقايىپ قىرعا ورلەپ، ءوزىمىزدى شاڭ قاپتىرىپ كەتتى. عالي اعا: “بۇل نەمەلەر كىسىنىڭ باسىنا، سوسىن جاسىنا قارامايدى عوي... قاعىپ-سوعىپ وتە شىعادى”، – دەپ رەنجىپ قالدى. ودان-بۇدان تارتىپ ءسوز ساباق¬تا¬عان بولامىن، اقىن اعامىز اياعىنىڭ باسىنا شۇق¬شيىپ كەلە جاتىپ ەش ەڭسەسى كوتەرىلمەيدى. كۇن تۇسكە تىرمىسا شوپان اۋىلىنا تۇتەلەنىپ ازەر جەتتىك.
سويتسەك، ءبىزدى باسىپ وزعان “ونەرپازدار” قوناققا دەپ تىگىلگەن ەڭ ەڭسەلى، سەگىز قاناتتى اقبوز ءۇيدى بۇ¬رى¬نىراق بارىپ يەلەنىپ الىپتى. بىزگە شەتتەگى قو¬ڭىرقاي شاعىن شوشالا ءتيدى. شوپاننىڭ باسپاناسى ەكەن، يەسى بۇرقىراپ ءىشىپ الىپتى، كەلىنشەگى قولدى-اياققا تۇرماي اس-اۋقاتتىڭ قامىندا ءجۇر. الدىمىزعا شەلەكپەن اكەلگەن بەستى قىمىز بىقىرىپ اشىپ كەتىپتى. عالي اعا ءبىر كەسەسىن قىلعىنىپ ازەر ءىشتى.
– قۇداي-اي، بىزگە بال قىمىز دا بۇيىرمادى-اۋ، عوي، – دەپ عالي اعا قاپ-قارا بولىپ تۇتىگىپ سويلەدى.
– انا ۇلكەن ۇيدەگى قايراتكەرلەرگە كەتتى بال قىمىز، – دەپ ءۇي يەسى بۇرقىرايدى. – ءسال شىداڭىزدار، باعلان بىلقىپ ءپىسىپ جاتىر، ەڭ ءتاۋىر اراق ءبىزدىڭ ۇيدە، سالقىن سىرا دا تابىلىپ قالادى.
قىمىزدى قويىپ سالقىن سىراعا كوشەمىز. ۇلكەن ۇيدەن ءان سالعان داۋىس اڭكىلدەپ جەتەدى. اقىن اعامىزدىڭ اۋەزدى ادەمى اڭگىمەسىن الگى ءان ءبولىپ-ءبولىپ كەتەدى.
– قۇداي-اي، بىزگە دۇرىستاپ اڭگىمە-دۇكەن قۇرۋ دا بۇيىرمادى، – دەپ اقىن اعامىز قاراداي تۇڭىلەدى.
بىلقىپ پىسكەن باعلاننىڭ ەتى تارتىلدى. الدىنا بۋى بۇرقىراپ باس كەلگەن سوڭ، اقىن اعامىزدىڭ ءجۇزى جىلىپ، ءتىلى شەشىلدى، ارعى-بەرگىدەن قازىپ اڭگىمە تەرمەلەدى. ەسىمدە قالعانى – ءىلياس جانسۇگىروۆ تۋرالى ءبىر ۇزىك سىرلى ەستەلىگى ەدى.
“بالا كەزىندە، ەلدە، قاراتال ما، كوكسۋ ما، ون¬شاسى ەسىندە قالماپتى، قاباعى قالىڭ، قوڭقاق مۇ¬رىن، باياعىنىڭ باتىرلارى سەكىلدى ءىلياستى كورىپتى... سالەمدەسىپتى... ءسوزىن تىڭداپتى. كەيىنشە، “اقىن بو¬لا¬مىن” دەپ، الماتىعا كەلگەندە – سو زامانداعى وبلىستىق وقۋ ءىسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى ءبىلال سۇلەەۆ ەسىمدى كىسى¬نىڭ جەر ۇيىندە... قازىرگى دوستىق پەن تولەبي داڭ¬عى¬لىنىڭ قيىلىسقان تۇسىنا... قۇرىلعان اعاش پاتە¬رىنە باس سۇعادى: ءىلياس اقىن ءارى وقۋ وقىپ، ءارى قىز¬مەت ىستەيدى ەكەن. ءبىلال سۇلەەۆتىڭ زايىبى فاتيما اپا¬مىز، ەرلى-زايىپتىلار سۇتتەي ۇيىپ تۇرىپ جاتا¬دى. ءبىر كۇنى سۇلەەۆ وبلىستى ارالاپ ىسساپارعا كەتەدى. اي جۇرەدى. شارشاپ-شالدىعىپ ءتۇن جارىمى اۋا ءىسساپاردان ورالادى. كىلتىمەن ەسىگىن اشىپ، جايلاپ باسىپ ۇيىنە ەنسە، ءىلياس اعامىز بەن فاتيما اپامىز كوڭىل جاراستىرىپ ۇلگەرىپتى دەيدى. وقىعان، كوزى اشىق كىسى سۇلەەۆ ويبايلاپ، ايقايلاپ نەعىلادى. اعاش شا¬بادانىن جيناستىرىپ، الدى-ارتىنا بۇرىلىپ قاراپ: “ال ەندىگى تىرشىلىك سەندەرگە بۇيىرسىن!” – دەپتى دە، ءاي-ءشاي جوق، ۇيدەن شىعىپ جۇرە بەرىپتى. ساباز-اي دەسەڭشى! نەتكەن شىدامدىلىق، سىپايىلىق”، – دەپ، اڭگىمەشى اعامىز باسىن شايقاپ تاڭعالىپ وتىردى.
وسى از عانا ومىرلىك كورىنىستى عالي اعامىز مايىن تا¬مىزىپ، جىرداي عىپ ايتىپ بەرگەندە – ۇيىپ تىڭ¬داعانىمىز – تاسقا جازىلعانداي جادىمدا قالىپتى.
عالي اعامەن ەكىنشى كەزدەسۋىم – شىعارماشىلىق جاعدايىندا ءوتتى.
ول كىسى ءومىرىنىڭ سوڭىنا تامان “جۇلدىز” جۋر¬نالىندا پوەزيا ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى بولىپ ىستەدى. ستۋدەنت كەزىمىزدەن جابىسقان “اۋرۋ”، قولىمىز قىزمەتتەن قالت ەتىپ بوساي قالسا – جازۋشىلار وداعىنا جۇگىرەمىز. ناقا سول ءۇش قاباتتى ەڭسەلى ۇيدە “كەلە عوي” دەپ، كوكەمىز كۇتىپ وتىرعانداي عوي. ازداپ ولەڭ جازىپ، شامالاپ شاعىن اڭگىمەگە قالام تارتىپ جۇرگەن كەزىم. ءۇشىنشى قاباتتاعى “جۇلدىز” جۋرنا¬لى¬نىڭ رەداكتسياسىنا باس سۇقسام، تورگى ۇستەلدە عالي اعامىز وتىر. وتكەن جازدا، اسى جايلاۋىنا شىعىپ قىمىز ءىشىپ، باعلاننىڭ جاس ەتىنە مەلدەكتەپ قايت¬قانىمىز ەسىمىزدە، اقىن اعا سول ءبىر اي ساۋلەسىنىڭ استىندا، بەلۋاردان كەلەتىن شالعىندى كەشىپ ءجۇرىپ توقتىق باسقان كورىكتى ءتۇندى ەسىنە الىپ ءبىراز كەڭكىلدەپ كۇلىپ الدى.
– سو شىركىندەر قىزىپ وتىرىپ “اقىن اعامىزعا ات مىنگىزدىك” دەپ ەدى، ءسوزىنىڭ اياعىن ۇستاي الماي اتتا¬نىپ كەتتىك قوي. وزىڭە حابارلاسقان جوق پا الگىلەر؟
– سارتمەزىرەتى شىعار، ايتپەسە سول جولى قيمىلداپ قالماس پا ەدى! – دەيمىن كوڭىل جۇباتىپ.
– قۇداي-اۋ، “سارتمەزىرەتى ات” مەندە كوپ، بالا. وتكەن كۇزدە تالدىقورعانعا باردىم، ونداعىلار دا “ات ءمىندىڭىز” دەدى; انە ءبىر جىلى جامبىلدى، شۋدى ارالادىم، ونداعىلار “اتىڭىز بار” دەپ سىپايىلادى; قارماقشىنىڭ دوكەيلەرى ءبىر ات اتادى. ساناي بەرسە – ءبىر ءۇيىر بولىپ قالار. بۇل قازاقتىڭ اۋزىنان شىققان ۇلكەن ءسوزىنىڭ سوڭىن سيىرقۇيىم¬شاق ەتىپ ءۇزىلدىرىپ تىناتىنى جامان. قوي، اتى بار بولسىن!.. وزىڭە تاپسىرىس بار. باس رەداكتوردىڭ پارمەنى. قىرعىزدا ءسۇيىنباي ەراليەۆ ەسىمدى اقىن بار. ءبىزدىڭ ولجاس اقىنىمىز سەكىلدى عارىش تاقى¬رىبىنا ۇلكەن داستان جازىپتى. مىنەكي، سونى تەزدەتىپ اۋدارىپ بەر، نومىرگە سالامىز.
– عالي اعا، قىرعىزشا جورعالاي المايمىن عوي.
– ءۇش قايىرا وقىساڭ تۇسىنەسىڭ. وسى قىرعىز، قاراقالپاق، تاتار، وزبەك، نوعاي دەپ جۇرگەنىمىز — ءتۇبى قازاقتان تاراعان باۋىرلار. تەك بىرەۋى تام سالىپ، ەكىنشىسى مال باعىپ ىرگە اجىراتىپ كەتكەنى بولماسا. ءۇڭىلىپ زەر سالساڭ – تۇسىنەسىڭ. ءىشىپ جۇرگەن اقىندارداي ەمەس، سەن بالانى شارۋاعا تىڭعىلىقتى دەپ تاپسىرما بەرىپ وتىرمىن!
ۇلكەن اعانىڭ ءسوزىن جەرگە تاستاماي، قىرعىز اقىنىنىڭ داستانىن ۇيگە الىپ كەتتىم. ءبىر جەتىنىڭ ىشىندە اۋدارىپ، اكەلىپ قولىنا بەردىم. عالي اعا ريزا بولىپ قالدى. كوپ كەشىكپەي ءسۇيىنباي ەراليەۆتىڭ الگى داستانى “جۇلدىز” جۋرنالىندا جارىق كوردى.
ەڭ عانيبەتى: عالي اعانىڭ مۇڭى دا، سىرى دا، جىرى دا ءتىلىنىڭ ۇشىندا بولاتىن. استارلاپ، كۇلتەلەپ، بۇركەمەلەپ سويلەۋدى بىلمەيتىن. بالاداي اقكوڭىل، اڭقاۋ جان ەدى.
سىرىن جاسىرماي، اۋزىنا كەلگەنىن ايتىپ سالىپ، كوبىنە ازىلقوي، قىلجاقپاس كىسىلەردىڭ “اۋىز ارانىنا” ۇشىراپ قالاتىن كەزدەرى ءجيى. استارى، بۇكپەسى بولماعاسىن با، ءومىردى قاز-قالپىندا قابىلدايتىن.
سول كەزەڭدە... سول كەزەڭدە دەيمىن عوي... كۇنى كەشەگە دەيىن: “ويباي، عالي اعامىز سۇمدىق ساراڭ ەكەن، ونىڭ قاسىندا شىق بەرمەس شىعايباي دەگەن جولدا قالادى. ۇيىنە بارعان كىسىنىڭ اۋزىنا سۋ تامىزبايدى-مىس”، – دەگەن الىپقاشتى قالجىڭ سوزدەردى كوپ ەستيمىز. ەستىپ تە ءجۇرمىز. كىم-كىمنىڭ ىشىنە ءۇڭىلىپتى، كىم-كىمنىڭ ەگىنىنە ءتۇسىپتى. الگىلەر ايتقانداي عالي اعامىز كەي جەردە... قايسىبىر قاپىلىستا پەندەشىلىك مىنەز تانىتقان شىعار. ءوز باسىم وعان تاڭعالمايمىن. قاراداي وتىرىپ تاڭعالاتىن تۇسىم:
وزدەرى قۋ باستان قۋىرداق ەت ايىرىپ،
پەندەگە قايىر-ساداقا بەرمەي ءجۇرىپ،
قۋساڭ – قۇمالاق تۇسپەيتىن، باياعىدان تانىس-ءبىلىس ناعىز ساراڭ زامانداستارىمنىڭ بەتى بۇلك ەتپەي، وزگەلەر تۋرالى...
وزگەنى قويشى... قازاقتىڭ سۇلۋ ءسوزدى سەزىمتال اقىنى – عالي اعانى “ولاي ەدى... بۇلاي ەدى... ساراڭ ەدى...” دەپ سۇيىق ءسوزدى ساعىزشا سوزىپ وتىرعان كەز¬دەرىنە قايرانمىن. قارايمىن دا، و، توبالاپ جاعامدى ۇستايمىن. ونداي ازىلكەش، اۋىزەكى قال¬جىڭعا ۇستا كىسىلەر، ءسىرا، وزىندەگى ىشمەرەز مىنەزدى ءاي¬تەۋىر ءبىر ەسەبىن تاۋىپ وزگەلەرگە جاۋىپ قۇتىل¬عى¬سى كەلەتىنىن قاراداي سەزىپ، ءبىلىپ، كۇندە كورىپ جۇرەمىز.
جوق!.. مەن بىلەتىن، ءوزىم دامدەس-تۇزداس بولعان قازاقتىڭ سىرشىل اقىنى – عالي ورمانوۆ – جانى جايساڭ، اقكوڭىل، بالاداي يلانعىش، تابي¬عا¬تىنا تارتا تۋعان ناعىز مىنەزگە باي ءىرى تۇلعا بو¬لا¬تىن. ءىرى تۇلعا مىنەزىمەن ءجۇرىپ جارىق دۇنيەدە جول¬داس تاپتى... ولەڭ جازدى... ۇرپاق ءوسىردى... ءسويتىپ ءجۇرىپ قاساقانا كورە المايتىن، ماساشا شاعىپ ءسوي¬لەيتىن باسەكەلەس، باقتالاس، كۇندەستەرىن مولايتتى.
كىسى تابيعاتىنا تارتا تۋادى.
اسىرەسە، اقىن ادامنىڭ ءجونى بولەك. ول اسقار الاتاۋدىڭ باسىنا قونعان نوسەر بۇلتى سەكىلدى، بىردە – توبەڭە توڭكەرىلىپ كەلىپ كوز جاسىن توگىپ-توگىپ وتەر بولسا، كەلەسىدە – قيىردان شاقپاق شاعىپ، جەر الەمنىڭ شاڭىن قاعىپ، كۇركىلدەپ جوتەلىپ قىر اسىپ جوعالادى. بۇلت بويىندا جارقىلداعان جاسىن دا بار، جايماشۋاق جادىراتار ازوندى اق جاڭبىر دا جۇرەدى. عالي اعانى سول ءبىر اسقار الاتاۋدىڭ قۇبىلمالى قاھارلى نوسەر بۇلتى ما دەپ قالامىن كەيدە.
الدىمىزعا ۇستاعان اعامىزدىڭ قاباعى سالىڭقى، سىز كوڭىلدى اشۋلى كۇيىندە دە كوردىك; جادىراعان جايماشۋاق كۇلكىسىن دە ەستىدىك. ءبارى كوڭىلدەن جۋىلادى ەكەن.
وتكەن عاسىردىڭ نوسەرى قالىڭ، شۋاعى مول الپىسىنشى جىلدارى عالي اعامىز كوپ تولعاندى، ليريكالىق ادەمى ولەڭدى مول جازدى. تاسىر-تۇسىرى از، ورىك اعاشىنىڭ ەرتە كوكتەمگى گۇل توككەنى سەكىلدى، تاۋدان قۇلاعان تاسبۇلاق پا دەپ قالاسىڭ. شالعىندى جازىقتىڭ تورىنە قۇرىلعان بوياۋى كەلىسكەن كەمپىرقوساق بولار بالكىم – تابيعات پەن ادام كوڭىل كۇيىنىڭ قامشىنىڭ سەگىز ورىمىندەي قۇپ كىرىگە جىمداسقان، جان الەمىڭدى جەلپىپ-جەلپىپ وتەتىن، ۇيقاسى مەن ۇناسىمى كەلىسكەن ءتاتتى جىر جولدارىن قالاي ۇمىتارسىڭ!
جاستار كوبىنە الدىڭعى بۋىن اعالارىن مەنسىنبەي، كەۋدەمسوققا سالىپ، ەكپىنى تاۋ قۇلاتارداي بولىپ وسەدى... وكتەم سويلەيدى... وركوكىرەكتەنەدى... ءبىلىپ-بىلمەي ۇلكەننىڭ الدىن كەسىپ وتەدى... ء“ا، سونى قويشى!” – دەپ جۇرە سويلەسەدى. بالكىم، وسى قازىر عالي اعانىڭ كەبىن كيىپ كەلە جاتقان، ۇلكەن بۋىن بولىپ قالعان بىزدەر دە كەزىندە عاجايىپ ليريك اقىننىڭ باعاسىن بىلە قويماعان شىعارمىز. ءباز بىردە ارتىقتاۋ، اسىلىقتاۋ تانىتقان بولارمىز.
ايتسە دە ەشقاشان ۇلكەننىڭ باسىن تومەندەتەر، اۋىل اراسىنىڭ بىقسىما وسەگىن وربىتەر پىش-پىش اڭگىمەگە ات باسىن بۇرماي، تىك ءجۇرىپ ءوسىپپىز. مايدا ءسوز قۋعا، تىلمەن شاعۋعا ۋاقىتىمىز بولماپتى.
ءاردايىم اعالار بويىنان ءىرى مىنەز ىزدەدىك، ءىرى جۇرۋگە تىرىستىق. عالي اعانىڭ ءىرى ءسوزىن، ءىرى مىنەزىن سەزىنىپ جەتىلدىك. ءىنشاللا، قازىرگى شىققان بيىگىمىزگە، ۇلكەندىگىمىزگە ول كىسىلەردىڭ ء“ىشتى-تىستى قوسقان اسەرى” مول بولدى دەپ توق سەنىممەن ايتا الامىن.
كوڭىل تۇكپىرىندە، جۇرەك باسىندا جاقسى اعا، جارقىلداعان اقىن، قازاق ءسوزىنىڭ قاسيەتى جان الەمىنە مول-مول سىڭگەن عالي اعاعا دەگەن سارى ساعى¬نىش قانا قالدى. سول ساعىنىشپەن ءجۇرىپ – ول كىسىدەن قالعان ىرعاعى بوتەن، ۇناسىمى جاراس¬قان، ۇيقاسى كەلىسكەن، مولدىرەگەن تاسبۇلاقتاي سىرشىل ولەڭدەرىن قايىرا قولعا الامىز. جىلى ءجۇزىن ءجيى-ءجيى ەسكە تۇسىرەمىز. ءبىرتۋار جارىق، جاقسى، نۇسقالى بەينەسىن قارا جەردىڭ قوينىنا قيماعانداي كوز الدىمىزدان وتكەرىپ، وتكەن كۇننىڭ ساعىمىنا كوز تىگەمىز. سول كىسىنىڭ كوزى تىرىسىندە، شىركىن-اي، قادىرىنە جەتتىك پە، جەتە المادىق پا دەپ تەرەڭ ويعا شىم باتامىز!
قازاقتىڭ كەلىسكەن كوركەم ءسوزى ءتىرى تۇرعاندا – عالي اعانىڭ ءدامدى دە سازدى ولەڭدەرى ولمەيدى دەپ شۇكىرشىلىك قىلامىز!

دۇكەنباي دوسجان.