سەرىك جۇماباەۆ. مەكتەپ مۇعالىمدەرى سەكتاعا كىرە باستادى
قازاق ەلى ءتۇرلى ءدىني اعىمداردىڭ ورداسىنا اينالىپ بارادى. رەسمي دەرەكتەرگە سۇيەنسەك، قازاقستاندا 4 مىڭنان اسا ءدىني بىرلەستىك تىركەلگەن ەكەن. ونىڭ ۇستىنە ەش جەردە تىركەلمەگەن 559-عا تارتا ءداستۇرلى ەمەس ءدىني اعىم بار كورىنەدى. «يەگوۆو» كۋاگەرلەرى، «بلاگودات» ىنجىلدىك حريستيان سەنىم وداعى، حريستيان عىلىمي شىركەۋى، «بىرىگۋ» شىركەۋى سەكىلدى جات ءدىندى اعىمدار جەتىپ- ارتىلادى. ونىمەن قوسا يسلام دىنىندەگى «ءۇي ىشىنەن ءۇي تىككەن» سالافيلەر، ۋاحابتار، تابليعي جاماعات، سوپىلىق، قۇرانيتتەر، احماديشىلەر سىندى ءدىني اعىمدار دا قازاق ەلىنىڭ تۇتاستىعىنا ىرىتكى سالۋدا. ەڭ سوراقىسى، ءبىر عانا جامبىل وبلىسىندا 18 مۇعالىم سەكتانىڭ جەتەگىندە كەتىپ، بالالارعا دا سول ءدىندى ۋاعىزداعان جانە ولارىن جاسىرماي وتىر.
قازاق ەلى ءتۇرلى ءدىني اعىمداردىڭ ورداسىنا اينالىپ بارادى. رەسمي دەرەكتەرگە سۇيەنسەك، قازاقستاندا 4 مىڭنان اسا ءدىني بىرلەستىك تىركەلگەن ەكەن. ونىڭ ۇستىنە ەش جەردە تىركەلمەگەن 559-عا تارتا ءداستۇرلى ەمەس ءدىني اعىم بار كورىنەدى. «يەگوۆو» كۋاگەرلەرى، «بلاگودات» ىنجىلدىك حريستيان سەنىم وداعى، حريستيان عىلىمي شىركەۋى، «بىرىگۋ» شىركەۋى سەكىلدى جات ءدىندى اعىمدار جەتىپ- ارتىلادى. ونىمەن قوسا يسلام دىنىندەگى «ءۇي ىشىنەن ءۇي تىككەن» سالافيلەر، ۋاحابتار، تابليعي جاماعات، سوپىلىق، قۇرانيتتەر، احماديشىلەر سىندى ءدىني اعىمدار دا قازاق ەلىنىڭ تۇتاستىعىنا ىرىتكى سالۋدا. ەڭ سوراقىسى، ءبىر عانا جامبىل وبلىسىندا 18 مۇعالىم سەكتانىڭ جەتەگىندە كەتىپ، بالالارعا دا سول ءدىندى ۋاعىزداعان جانە ولارىن جاسىرماي وتىر.
«قازاقستان قاجىلارى» ءدىني بىرلەستىگىنىڭ توراعاسى باقتىباي اينابەكوۆ:
- كەزىندە كەنيانىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى دجۋمو كەنياتا بىلاي دەپ ايتقان: «ميسسيونەرلەر افريكاعا كەلگەندە، ءبىزدىڭ جەرىمىز بار ەدى، ال ولاردا «ءىنجىل» بولدى. ولار ءبىزدى كوزىمىزدى جۇمىپ قويىپ تابىنۋعا كوندىردى. اقىرىندا كوزىمىزدى اشقان كەزدە ءبىزدىڭ جەرىمىز - ولاردىڭ يەلىگىندە، ال «ءىنجىل» بىزدە قالدى»، - دەپ وسى ءسوزدى ورىندى ەسكە الىپتى.
بۇدان نەنى اڭعارۋعا بولادى؟ قازىر وسى جاعداي ءبىزدىڭ باسىمىزعا دا ءتونىپ كەلە جاتقان جوق پا؟! ءماجىلىس دەپۋتاتى اسحات بەكەنوۆتىڭ «ەلىمىزدەگى جاستاردىڭ 60 پايىزى ءتۇرلى ءدىني اعىمداردىڭ جەتەگىندە ءجۇر» دەپ دابىل قاعۋى بۇل ماسەلەنىڭ ءابدەن ۋشىعىپ كەلە جاتقاندىعىن كورسەتپەي مە؟!
استانادا حالال بالاباقشالار اشىلىپ جاتقانىن ەستىدىك. «تاربيەشىلەردىڭ ءبارى حيدجاب كيەدى ەكەن» دەيدى بىلەتىندەر. ول بالاباقشادا جاس سابيلەرگە ءدىني ساباقتار، ءدىني ۋاعىزدار وقىتىلادى ەكەن. ءارىپ تانىپ ۇلگەرمەگەن سابيلەرگە ءدىني ۋاعىزدار ايتۋداعى ولاردىڭ ماقساتى نە ەكەنى ءبىر اللاعا ايان. ءتىپتى ولاردىڭ بالاباقشا رەتىندە اشىلىپ، بالا تاربيەلەيتىندەي ارنايى مەملەكەتتىك ليتسەنزياسى دا جوق كورىنەدى. سوندا قازاقستاندا كىم بولسا سول بالاباقشا اشىپ، ورىمدەي سابيلەردىڭ ساناسىن ۋلاي بەرۋى كەرەك پە؟ ولار تۇرماق، ەرەسەك ادامداردىڭ ءوزى ءدىني اعىمداردىڭ جەتەگىنەن شىعا الماي وتىرعاندا، ءالى بۋىنى قاتپاعان سابيلەرىمىزدى قالاي اراشالاپ قالماقپىز؟ ەگەر ءبىز وسىلاي كەتە بەرسەك، شامالى ۋاقىتتان كەيىن حالال مەكتەپتەر مەن ۋنيۆەرسيتەتتەر اشامىز دەۋشىلەردىڭ شىقپاۋىنا كىم كەپىل؟!
جامبىل وبلىسىندا 360 مەكتەپ وقۋشىسى ءتۇرلى ءدىني اعىمداردىڭ جەتەگىندە كەتكەن. وبلىستىق ءبىلىم باسقارماسى باستىعىنىڭ ورىنباسارى گۇلزيا زاۋىربەكوۆانىڭ ايتۋىنشا، جاسوسپىرىمدەر اراسىندا الەۋمەتتىك ساۋالدارعا جاۋاپ الۋ بارىسىندا كەيبىر جاسوسپىرىمدەردىڭ سالافيزم، ۋاحابيزم، پروتەستانتتىڭ جاڭا اعىمدارىنىڭ جەتەگىندە كەتكەنى انىقتالعان ەكەن. بۇل - مويىنداپ وتىرعاندارى عانا. ال ساۋالناما كەزىندە جاسىرىپ، ايتپاي وتىرعانى قانشا! ونىمەن قوسا 18 وقىتۋشى ءداستۇرلى ەمەس دىنگە بەرىلگەندىگىن جانە بالالارعا دا سول ءدىندى ۋاعىزدايتىنىن جاسىرماپتى. ال وبلىس اكىمىنىڭ ورىنباسارى مەيرامبەك تولەپبەرگەن بولسا ءدىن ىستەرى جونىندەگى دەپارتامەنتتى قاتاڭ سىنعا الىپ وتىر. «ءدىن ءىستەرى جونىندەگى دەپارتامەنت باسشىلىعى بۇل جاعدايعا نەمقۇرايدى قاراپ وتىر. ونىڭ قىزمەتكەرلەرى كەلگەن ميسسيونەرلەر قانداي لەكتسيا وقيتىنىن جانە مەشىتتەردە نە بولىپ جاتقانىن بىلمەيدى»، - دەيدى ول.
مۇنداي الەۋمەتتىك ساۋالنامانى باسقا ايماقتارداعى مەكتەپ وقۋشىلارى اراسىندا جۇرگىزەتىن بولساق، وندا تاعى دا وسىنداي فاكتىلەردىڭ انىقتالارىنا كۇمان جوق.
وسىدان ءبىراز بۇرىن يسمايليتتەر يمامدىعى مۇسىلمان شەيىتتەرىنىڭ 49-مۇراگەر يمامى حانزادا كارىم اعا حان الماتى وبلىسى تەكەلى قالاسىنىڭ تاۋ بوكتەرىندە ورتالىق ازيا ۋنيۆەرسيتەتىن اشتى. ولار تاۋدىڭ اراسىندا ءالى وڭ-سولىن تانىپ ءۇلگەرمەگەن جاستارىمىزعا نەنى ءۇيرەتىپ جاتىر؟ ەلىمىزدىڭ ىعايى مەن سىعايى جينالعان باس قالا - استانانىڭ وزىندە ليتسەنزياسىز حالال بالاباقشالاردى قاداعالاۋعا الا الماي وتىرعان قۇزىرەتتى ورگاندار ايدالاداعى تاۋدىڭ ەتەگىندە بولىپ جاتقان جاعدايدى باقىلاۋعا الادى دەگەنگە سەنۋ قيىن. الاڭداتارلىق باستى ماسەلە، ۋاقىت وتە كەلە باقىلاۋسىز ءبىلىم وشاقتارىندا تاربيە العان جاستارىمىز اتا-بابا ءداستۇرىنە قارسى شىعىپ، ءتۇرلى اعىم باسشىلارىنىڭ قولشوقپارىنا اينالىپ، ەلدىگىمىزگە، ۇلتتىق قاۋىپسىزدىگىمىزگە نۇقسان كەلتىرمەي مە؟!
ەلدىڭ ەرتەڭگى تۇتقاسىن ۇستار بولاشاق جاستارىمىز وسىلاي كەتە بەرسە، وندا، شىن مانىندە، كەلەشەكتە ءدىني اعىمداردىڭ كىتابىن ءبىز ۇستاپ، جەرىمىز ميسسيونەرلەردىڭ يەلىگىنە ءوتىپ كەتۋى عاجاپ ەمەس. سوندىقتان ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى باقىلاۋسىز ءبىلىم وشاقتارىن قاداعالاۋعا الىپ، ونىمەن قوسا الەۋمەتتىك ساۋالنامانى ەلىمىزدىڭ بارلىق مەكتەپ وقۋشىلارى اراسىندا جۇرگىزىپ، مۇعالىمدەردىڭ ءدىني كوزقاراسىن ساراپتان وتكىزەتىن ۋاقىت جەتتى. سونداي-اق كەشەگى قۇرىلعان ءدىن ىستەرى اگەنتتىگى دە وسى نەگىزدە جۇمىس ىستەپ، زاڭىمىزدى قاتايتىپ، تەرىس جولعا تۇسكەندەردى جازالاۋمەن ەمەس، ونىڭ الدىن الۋدىڭ جولدارىن قاراستىرعانى دۇرىس شىعار...
وڭعار قاجى ومىربەك، قمدب ءباسپاسوز حاتشىسى:
- ءدىني اعىمداردىڭ ەندى بالاباقشا، مەكتەپ، جوعارى وقۋ ورىندارىنا اۋىز سالا باستاۋى جاقسىلىقتىڭ نىشانى ەمەس. كەڭەس وكىمەتى كەزىنەن وسى ۋاقىتقا دەيىن، تاۋەلسىزدىك الىپ، ەگەمەندى ەل بولساق تا، ءدىني سەنىم بوستاندىعى توڭىرەگىندەگى زاڭىمىزعا وزگەرىستەر ەنگىزە الماي كەلەمىز. ءدىن تۋرالى زاڭعا تولىقتىرۋلار ەنگىزۋدى ەكى رەت ۇسىنساق تا، ءتيىستى ورگاندار قابىلداماي تاستادى. وسىنى ءتيىمدى پايدالانعان ءتۇرلى اعىمدار حالقىمىزدىڭ ساناسىن ۋلاپ، بىرلىگىنە نۇقسان كەلتىرۋدە. اكەسى - يەگوۆو، شەشەسى - حريستيان، ۇلى ۋاحابيست بولىپ، وتباسى ويراندالىپ جاتىر. ءتىپتى قازىر مەملەكەتىمىزگە دە قاۋىپ ءتونۋ ۇستىندە. ەلىمىزدە حالىقارالىق دەڭگەيدە قازاق-اراب ۋنيۆەرسيتەتى اشىلىپ، بىرنەشە جىلدان بەرى تازا ۋاحابتاردى دايىنداپ جاتىر. ءتىپتى كەيبىر اعىمدار ءوز مەدرەسەلەرىن اشۋدا. ولارعا تىيىم سالىنباعاننان كەيىن بىلگەنىن ىستەپ جاتىر. ونىڭ ۇستىنە كەيبىر اعىمدار كىشى قاجىلىق، ۇلكەن قاجىلىق ۇيىمداستىرامىز دەپ قۋلىققا سالىنىپ، ۆيزا الىپ، قازاق جاستارىن اراب ەلدەرىندە ءبىلىم الۋعا يتەرمەلەۋدە. مۇنىڭ بارلىعى ۇلتتىق قاۋىپسىزدىگىمىزگە، تۇتاستىعىمىزعا نۇقسان كەلتىرەتىنى ءسوزسىز. سوندىقتان ولاردىڭ تايراڭداۋىنا تىيىم سالاتىن قاتاڭ زاڭ كەرەك. ونسىز بۇل ماسەلەنى تۇبەگەيلى شەشە المايمىز.
بەيرەسمي دەرەك بويىنشا، ەلىمىزدە 1 250 000 قىز-كەلىنشەك سالتىمىزدا جوق، حالقىمىزعا جات حيدجاب جامىلىپ ءجۇر. ونىڭ ۇستىنە 500 مىڭنان استام وتانداسىمىز ءتۇرلى سەكتالاردىڭ شىرماۋىنان زارداپ شەككەن. 2010 جىلى ءتيىستى ورگاندارعا سەكتادان ءجابىر كورگەن 930 ادام حابارلاسسا، ونىڭ 70 پايىزى - حريستيان سەكتالارىنان، 30 پايىزى يسلام اعىمدارىنان جاپا شەككەن. سونداي-اق ەلىمىزدە تىركەلمەگەن 559 ءداستۇرلى ەمەس ءدىني اعىم (سەكتا) بار ەكەن.
«الاش ايناسى» گازەتى
