دۇيسەنبى, 6 مامىر 2024
جاڭالىقتار 9783 0 پىكىر 25 تامىز, 2010 ساعات 08:46

فايزۋللينا گ.ش. تراديتسيوننىي كازاحسكي سۆادەبنىي كوستيۋم ۆ سوۆرەمەننوم كازاحستانە. «جەلەك» (ترۋدنوستي پەرەۆودا).

فايزۋللينا گ.ش.

كانديدات يستوريچەسكيح  ناۋك، ۆەدۋششي ناۋچنىي سوترۋدنيك

تسەنترا پو يزۋچەنيۋ يستوري كازاحستانا تسگم رك

 

ودنوي يز پروبلەم پرەزەنتاتسي ناتسيونالنوي كۋلتۋرى دليا پرەدستاۆيتەلەي درۋگيح كۋلتۋر ياۆلياەتسيا پروبلەما «پەرەۆودا» نازۆاني سپەتسيفيچەسكيح پرەدمەتوۆ، تاك نازىۆاەمىح - ەتنوگرافيزموۆ. مى ۋجە وبراششاليس ك داننوي تەمە [1], ي ۆ داننوم سلۋچاە ترۋدنوستي ۆوزنيكلي پري وپيساني پرەدمەتا يز كومپلەكسا تراديتسيوننوگو كازاحسكوگو سۆادەبنوگو كوستيۋما نەۆەستى - جەلەك. پري وبراششەني ك ليتەراتۋرنىم يستوچنيكام ي ماتەريالام ينتەرنەت ۆوپروس پوكازالسيا ەششيو بولەە زاپۋتاننىم، پوەتومۋ پوپىتكا «راسستاۆيت ۆسيو پو سۆويم مەستام» نام كاجەتسيا پراۆومەرنوي ي سۆوەۆرەمەننوي.

فايزۋللينا گ.ش.

كانديدات يستوريچەسكيح  ناۋك، ۆەدۋششي ناۋچنىي سوترۋدنيك

تسەنترا پو يزۋچەنيۋ يستوري كازاحستانا تسگم رك

 

ودنوي يز پروبلەم پرەزەنتاتسي ناتسيونالنوي كۋلتۋرى دليا پرەدستاۆيتەلەي درۋگيح كۋلتۋر ياۆلياەتسيا پروبلەما «پەرەۆودا» نازۆاني سپەتسيفيچەسكيح پرەدمەتوۆ، تاك نازىۆاەمىح - ەتنوگرافيزموۆ. مى ۋجە وبراششاليس ك داننوي تەمە [1], ي ۆ داننوم سلۋچاە ترۋدنوستي ۆوزنيكلي پري وپيساني پرەدمەتا يز كومپلەكسا تراديتسيوننوگو كازاحسكوگو سۆادەبنوگو كوستيۋما نەۆەستى - جەلەك. پري وبراششەني ك ليتەراتۋرنىم يستوچنيكام ي ماتەريالام ينتەرنەت ۆوپروس پوكازالسيا ەششيو بولەە زاپۋتاننىم، پوەتومۋ پوپىتكا «راسستاۆيت ۆسيو پو سۆويم مەستام» نام كاجەتسيا پراۆومەرنوي ي سۆوەۆرەمەننوي.

تراديتسيوننىي كازاحسكي سۆادەبنىي كوستيۋم (XIX - ناچالو حح ۆەكا) پودروبنو راسسماتريۆاەتسيا ۆ ستاتە شەۆتسوۆوي ا.ا.[2]. ۆ ەتوي ستاتە يزوبرازيتەلنىي رياد ۆ وسنوۆنوم پرەدستاۆلەن ريسۋنكامي يز كنيگي «كازاحسكايا ناتسيونالنايا ودەجدا» (1976 گ.) [3], سوزداننىمي نار.حۋد كازسسر ا.گاليمباەۆوي نا وسنوۆە كوللەكتسي تسگم رك. تاكجە رەكونسترۋكتسيا سۆادەبنوگو كوستيۋما نا وسنوۆە پرەدمەتوۆ يز ەتوي جە كوللەكتسي بىلا سوزدانا يزۆەستنىم كازاحسكيم ەتنوگرافوم ۋ.دجانيبەكوۆىم[4]. يزۆەستنى فوتوگرافي م.ن. دۋدينا ي ك.ن. دە-لازاري «قالىندىق / نەۆەستا»، كوتورىە تيراجيرۋيۋتسيا ۆو منوگيح پوپۋليارنىح يزدانياح، راسسماتريۆايۋششيح ەتۋ تەمۋ. ۆ ناستوياششي مومەنت ۆ ەكسپوزيتسي تسگم رك پرەدستاۆلەنا مۋزەينايا رەكونسترۋكتسيا تراديتسيوننوگو كازاحسكوگو سۆادەبنوگو كوستيۋما نەۆەستى ي جەنيحا. تاكيم وبرازوم، مى يمەەم دوستاتوچنىي ماتەريال، پرەدستاۆليايۋششي رەكونسترۋكتسي تراديتسيوننوگو كوستيۋما كازاحوۆ.

دليا اناليزا سوۆرەمەننوگو سۆادەبنوگو كوستيۋما بىلي يسپولزوۆانى ليچنىە فوتوارحيۆى، فوتوپرەزەنتاتسي مودەلنىح اگەنتستۆ (ناپريمەر، اتەلە-سالون مودى «Erke-Nur» [5]), ماتەريالى ينتەرنەت [6].  سوۆرەمەننىە ناتسيونالنىە سۆادەبنىە كوستيۋمى پودۆەرجەنى ۆليانيام مودى، نو ەست وپرەدەلەننىە تەندەنتسي، كوتورىە ۆىدەليايۋتسيا پري اناليزە  سۆادەبنىح كوستيۋموۆ پوسلەدنيح دەسياتيلەتي. تاك، تسۆەت پلاتيا نەۆەستى - بەلىي يلي سۆەتلوگو وتتەنكا گولۋبوگو، روزوۆوگو، كرەموۆوگو ي در. تسۆەتوۆ. تسۆەتا وتليچنىە وت بەلوگو چاششە ۆسەگو يسپولزۋيۋتسيا دليا پلاتەۆ ۆ سۆادەبنىح مەروپرياتياح پرەدشەستۆۋيۋششيح وسنوۆنومۋ تورجەستۆۋ - نا «قىز ۇزاتۋ» («پروۆودى نەۆەستى»). پري ەتوم، كامزول ي گولوۆنوي ۋبور ۆ 1980-90-ح گگ. وستايۋتسيا - كراسنوگو تسۆەتا. دليا ەتوگو جە ۆرەمەني حاراكتەرنو تو، چتو كوستيۋم جەنيحا-كازاحا (بەشمەت، قالپاق ي در.) ۆ سووتۆەتستۆي س تراديتسيەي شەتسيا «ۆ پارە»  س كوستيۋموم نەۆەستى - وبىچنو يز توي جە تكاني، چتو ي كامزول نەۆەستى، ي ۋكراشايۋتسيا پوحوجيمي ورنامەنتامي. [فوتو 1]. ۆ كازاحسكوي تراديتسي «... تولكو سۆادەبنىي كوستيۋم جەنيحا موگ سوپەرنيچات س پارادنىم جەنسكيم كوستيۋموم پو بوگاتستۆۋ ۋبرانستۆا» [7].

ۆ 2000-ح گگ. - تسۆەت ۆسەگو كوستيۋما نەۆەستى ستانوۆيتسيا بەلىم.  كوستيۋم جەنيحا-كازاحا ينوگدا ياۆلياەتسيا «پارنىم» پو ستيليۋ، تسۆەتۋ ي ورنامەنتاتسي، ا ينوگدا «پارنىم» وستاەتسيا تولكو تسۆەت (بەلىي) [فوتو 2, 3].

تراديتسيوننىمي دەتاليامي ۆ سوۆرەمەننوم كوستيۋمە نەۆەستى-كازاشكي ياۆليايۋتسيا - پلاتە س وبوركامي (كوتوروە پريوبرەلو ك سەرەدينە حح ۆ. ستاتۋس ناتسيونالنوگو كازاحسكوگو), كامزول، گولوۆنوي ۋبور (كوتورىي نازىۆاەتسيا سءاۋكەلە، نو پو ۆنەشنەمۋ ۆيدۋ ۆ بولشەي ستەپەني سووتنوسيتسيا س كازاحسكيم گولوۆنىم ۋبوروم شوشاق بءورءىك) ي گولوۆنايا ناكيدكا (جەلەك). نەوبحوديمو وسوبو وتمەتيت، چتو پريسۋتستۆۋەت نەكوتورايا «ۋسلوۆنوست» ي پري وپيساني رولي جەلەكا. سكورەە ۆسەگو، ەتا «ۋسلوۆنوست» پرويسحوديت وت رەگيونالنوگو ۆوسپرياتيا ي يسپولزوۆانيا گولوۆنوي ناكيدكي نەۆەستى، وت ۆزايموۆليانيا كۋلتۋر.

دليا توگو، چتوبى رازوبراتسيا ۆ ەتوم ۆوپروسە، راسسموتريم رازليچنىە ۆاريانتى وپرەدەلەنيا جەلەك ۆ ليتەراتۋرە.

ۆ ۋپوميانۋتوي ۆىشە ستاتە ا.ا. شەۆتسوۆوي، «جەلەك - ەتو ۆىشيتوە پوكرىۆالو ك ساۋكەلە (فاتا)»[8]. درۋگيە تاكجە پودتۆەرجدايۋت - «ك ساۋكەلە پريكرەپليالي بولشۋيۋ ناكيدكۋ يز لەگكوي بەلوي تكاني (جەلەك). كوگدا نەۆەستا ەحالا ك مۋجۋ، ناكيدكا زاكرىۆالا ۆسيۋ ەە فيگۋرۋ. جەلەك ۋكراشالي ۆىشيۆكوي، وبشيۆالي باحروموي ي كيستيامي» [9].

دا، دەيستۆيتەلنو، نا سوۆرەمەننوي سۆادەبە ۆو ۆرەميا يسپولنەنيا ريتۋالنوي پەسني «بەتاشار» ليتسو نەۆەستى زاكرىۆاەت فاتا (ۆ نەزاۆيسيموستي وت توگو، پريكرەپلەنا ونا ك ساۋكەلە يلي پروستو زاكرەپلەنا نا گولوۆە نەۆەستى). ۆ تو جە ۆرەميا، نا يۋگە كازاحستانا، وبرياد «بەتاشار» چاستو پروۆوديتسيا دو وسنوۆنوگو سۆادەبنوگو تورجەستۆا ي رول جەلەكا يگراەت ۆ ەتوم سلۋچاە پلاتوك (بەلىي), ناكينۋتىي نا گولوۆۋ نەۆەستى ي زاكرىۆايۋششي ەيو ليتسو. ۆ داننوم سلۋچاە مى موجەم سكازات: «جەلەك - ەتو پلاتوك (جاۋلىق), نابراسىۆاەمىي نا گولوۆۋ نەۆەستى (ۆو ۆرەميا وبريادا «بەتاشار» يلي پري ۋمىكاني نەۆەستى)».

ەسلي ۋچەست، چتو ەتوت پلاتوك مولودايا جەنا بۋدەت نوسيت ي پوسلە سۆادبى («پوۆسەدنەۆنىم گولوۆنىم ۋبوروم مولودوي زامۋجنەي جەنششينى بىل جەلەك - شال» [10]), تو ستانۆيتسيا لوگيچنىم وپرەدەلەنيە داننوە ۆ يلليۋستريروۆاننوم ناۋچنوم كاتالوگە «تراديتسيوننايا ودەجدا كازاحوۆ» (الماتى، 2009, س.307) - «جەلەك - پوسلەسۆادەبنايا ناكيدكا جەنششينى، ودەۆاەمايا دو پەرۆىح رودوۆ» [11]. ۆ ۋپوميانۋتىح سلۋچاياح جەلەك - ەتو ۆ بولشەي ستەپەني وترەز (كۋسوك) تكاني ۆ ۆيدە پلاتكا يلي ناكيدكي. نو ەست تاكجە ينفورماتسيا و توم، چتو «جەلەك - ەتو تو جە ساۋكەلە، تولكو ۆىپولنەننوە ۆ نەسكولكو ۋپروششەننوم ۆاريانتە. گولوۆنوي ۋبور يمەەت تۆەردىي كاركاس، يزگوتاۆليۆاەتسيا جەلەك ۆ فورمە ۋسەچەننوگو كونۋسا. كونۋس وبەرتىۆاەتسيا فولگوي يلي وبشيۆاەتسيا گلازەتوم. جەلەك تاكجە ۋكراشايۋت زولوتىمي ي سەرەبريانىمي بلياشكامي، ۆستاۆليايۋت دراگوتسەننىە كامني، نو ۆسە ەتو ۆىپولنياەتسيا بولەە پروستو ي نە س تاكيم شيكوم، كاك ۋكراشەنيە ساۋكەلە» [12] (وپيسانيە ناپوميناەت گولوۆنوي ۋبور، نازىۆاەمىي ۋ.دجانيبەكۆىم «اكساۋكەلە - گولوۆنوي ۋبور مولودوي زامۋجنەي جەنششينى»، يلليۋستراتسيەي ك كوتورومۋ سلۋجيت ستسەنيچەسكي گولوۆنوي ۋبور جاما وماروۆوي يز فوندوۆ تسگم رك). يلي، ەست منەنيە و توم، چتو جەلەك - ەتو شەلكوۆىي حالات س لوجنىمي رۋكاۆامي نەۆەستى. «ۆ نەكوتورىح رايوناح سۆادەبنىي حالات نازىۆالي شاپان (ايىرما شاپان، بەكاساب شاپان) يلي جەلەك... نا يۋگە ي ۆوستوكە كازاحستانا حالات نابراسىۆالي نەۆەستە نا گولوۆۋ، ا ۆ درۋگيح وبلاستياح - نا پلەچي» [13]. داننوە منەنيە ستانوۆيتسيا پونياتنىم ەسلي ۋچەست تو وبستوياتەلستۆو، چتو يۋگ كازاحستانا ي سرەدنيايا ازيا - ەتو تراديتسيوننىي رايون ۆزايموۆليانيا كۋلتۋر ي نەكوتوروي ترانسفورماتسي ەتنيچەسكيح ياۆلەني پود ۆوزدەيستۆيەم پودوبنىح جە ياۆلەني يز درۋگيح كۋلتۋر.  ۆ وبششەم، «گولوۆنىە ناكيدكي بىلي دۆوياكوگو پرويسحوجدەنيا: ودني رازۆيليس يز بولشوگو پلاتكا (پلاتا), ناپريمەر، چادرا پەرسيانوك ي ناكيدكا بەلۋدجەك، ي، ۆەروياتنەە ۆسەگو، افگانسكايا پاراندجا، درۋگيە پرويسحوديات يز حالاتا، ناكينۋتوگو ۆوروتنيكوم نا گولوۆۋ. ەتوت ۆيد گولوۆنىح ناكيدوك راسپروسترانەن ۋ نارودوۆ سرەدنەي ازي... تو، چتو سرەدنەازياتسكايا پاراندجا سيلنو وتليچاەتسيا وت جەنسكيح گولوۆنىح ناكيدوك ۆ سوسەدنيح ستراناح نە ۋديۆيتەلنو، تاك كاك ەتوت ۆيد ودەجدى سكلادىۆالسيا ۋ رازنىح نارودوۆ نا رازليچنوي وسنوۆە. رازنيتسا كورەنيتسيا ۆ ساميح يستوكاح ەتوي ودەجدى: ۆ وتليچيە وت پەرسيدسكوي چادرى سرەدنەازياتسكايا پاراندجا وبرازوۆالاس نە يز پلاتكا، ا يز ناپلەچنوي راسپاشنوي ودەجدى، كوتورۋيۋ ستالي نوسيت ۆوروتوم نا گولوۆە... يز حالاتا پرويزوشلي رازليچنىە گولوۆنىە ناكيدكي پولۋكوچەۆىح ۋزبەكوۆ ي منوگيح گرۋپپ تادجيكوۆ، نازىۆاەمىە دجەلياك (ۆ شاحريزيابسە، ۆ ۋزبەكسكيح سەلسكيح رايوناح ساماركاندسكوي وبل.) ي ت.د.» [14].

تاكيم وبرازوم، مى پرەدلاگاەم يسحوديت يز زناكوۆوي فۋنكتسي جەلەكا، كاك پرەدمەتا سيمۆوليزيرۋيۋششەگو پەرەحود نەۆەستى يز ودنوگو سوتسيۋما ۆ درۋگوي، فيكسيرۋيۋششەگو پوگرانيچنوە سوستويانيە نەۆەستى ي مولودوي جەنششينى. ۆەد «ۋ رازنىح نارودوۆ ليتسو نەۆەستى سكرىۆايۋت زا رازليچنىمي پوكرىۆالامي، شاليۋ، شەلكوۆىم پلاتكوم، فاتوي، بولشيم پلاتكوم ۆ روسپۋسك، پولوتەنتسەم، شەرستيانىم پلاتكوم دو پوياسا، بەلىم پوكرىۆالوم ي ت.د.» [15].  ي سچيتاەم، چتو پەرەۆود كازاحسكوگو ەتنوگرافيزما «جەلەك» نا رۋسسكي يازىك دولجەن سودەرجات چەتىرە وپرەدەلەنيا - 1. پلاتوك (جاۋلىق), نابراسىۆاەمىي نا گولوۆۋ نەۆەستى; 2. ۆىشيتوە پوكرىۆالو (ناكيدكا) ك ساۋكەلە (فاتا); 3. شەلكوۆىي حالات س لوجنىمي رۋكاۆامي نەۆەستى; 4. پوسلەسۆادەبنايا ناكيدكا جەنششينى، ودەۆاەمايا دو روجدەنيا پەرۆوگو رەبەنكا.

ۆ تراديتسيوننوم ۆاريانتە جەلەك ۋكراشالسيا ۆىشيۆكوي. «ۋزورى نا پلاتكاح ي لەنتاح ۆىشيۆاليس يريسوم - تولستىمي سكرۋچەننىمي رازنوتسۆەتنىمي نيتكامي. تسەنتر ي كرايا پلاتكوۆ چاستو وتدەلىۆاليس «جگۋتوۆوي ۆىشيۆكوي» ي شيتەم سەتكامي...» [16]. «كاك پراۆيلو، (كازاحسكايا) ودەجدا ورنامەنتيروۆالاس يمەننو ۆىشيۆكوي (يلي اپپليكاتسيەي س ۆىشيۆكوي), نەزاۆيسيمو وت توگو يز كاكيح ماتەريالوۆ ونا يزگوتاۆليۆالاس. دوپولنيتەلنىم ۋبرانستۆوم بىلي ناشيۆنىە ۋكراشەنيا...» [17]. ي ەسلي دليا تراديتسيوننوي كازاحسكوي ۆىشيۆكي حاراكتەرنو يسپولزوۆانيە راستيتەلنىح ورنامەنتوۆ ي ۋزوروۆ، تو ۆ سوۆرەمەننوي ۆىشيۆكە ۋپوترەبلياەموي دليا سۆادەبنىح كوستيۋموۆ حاراكتەرنو يسپولزوۆانيە كرۋپنىح راستيتەلنو-زوومورفنىح ورنامەنتوۆ، كوتورىە ستەرەوتيپنو ۆوسپرينيمايۋتسيا كاك كازاحسكيە. ۆ كاچەستۆە نيتەي دليا ۆىشيۆكي چاششە ۆسەگو يسپولزۋەتسيا زولوتيستىي يلي سەرەبريستىي ليۋرەكس. «زولوتوي (التىن) ي سەرەبرياننىي (كۇمىس) - تسۆەتا سچاستيا ي بوگاتستۆا، وبوزناچايۋششيە بلاگورودنوە يلي سۆەرحەستەستۆەننوە پرويسحوجدەنيە» [18]. يۋۆەليرنىە ۋكراشەنيا - ەتو وبيازاتەلنىي ەلەمەنت سۆادەبنوگو كوستيۋما. ۋ نەۆەست-كازاشەك ۆسيو بولەە مودنىمي ستانوۆياتسيا تراديتسيوننىە ۋكراشەنيا [فوتو 4, 5].

ينتەرەسنا دالنەيشايا سۋدبا سۆادەبنىح كوستيۋموۆ، سشيتىح ۆ تراديتسيوننوم ستيلە، كاك پراۆيلو، پوزجە وني يسپولزۋيۋتسيا ۆ كاچەستۆە كونتسەرتنىح، ستسەنيچەسكيح. كوستيۋم كازاحسكوي نەۆەستى (2008 گ.) [فوتو 2] بىل ۆزيات ناپروكات دليا كازاحسكوگو كونتسەرتنوگو نومەرا ۆو ۆرەميا گاسترولەي زا گرانيتسۋ. ەتو پريمەر، دەمونستريرۋيۋششي ودنۋ ناپراۆلەننوست رازۆيتيا «سۋدبى» كوستيۋما. ۆ تو جە ۆرەميا، موجنو پريۆەستي پريمەر، دەمونستريرۋيۋششي وبراتنۋيۋ ۆەكتورنوست ەتوگو پروتسەسسا. ۆ ۋپوميانۋتوي كنيگە ۋ.دجانيبەكوۆا ەست رەكونسترۋكتسيا «كوستيۋما مولودوي زامۋجنەي جەنششينى س گولوۆنىم ۋبوروم اكساۋكەلە»، نا ساموم دەلە، كاك سلەدۋەت يز وپيسانيا كوللەكتسي تسگم رك ۆ مۋزەينوم كاتالوگە «تراديتسيوننايا ودەجدا كازاحوۆ» [19] - ەتو ستسەنيچەسكي كوستيۋم نارودنوي ارتيستكي كازسسر جامال وماروۆوي (1960-70-ە گگ.). ەيو جە كامزول (كپ № 13077/2) يسپولزوۆان ۆ سوۆرەمەننوي مۋزەينوي رەكونسترۋكتسي تراديتسيوننوگو كوستيۋما نەۆەستى.

ۆ 2006 گ. دليا پريوبرەتەنيا ۆ كوللەكتسيۋ تسگم رك بىل پرەدلوجەن سوۆرەمەننىي پارنىي كازاحسكي سۆادەبنىي كوستيۋم. پوسلە پرودولجيتەلنوگو وبسۋجدەنيا پوستۋپيلو پرەدلوجەنيە يسپولزوۆات كوستيۋم ۆ كاچەستۆە مۋزەينوگو رەكۆيزيتا پري پروۆەدەني كۋلتۋرنو-وبرازوۆاتەلنىح مەروپرياتي، ارگۋمەنتاتسيا وتكازا ۆكليۋچەنيا ۆ فوندوۆۋيۋ كوللەكتسيۋ بىلا وسنوۆانا نا توم، چتو كوستيۋم بىل نە تراديتسيوننوگو تسۆەتا (بەلوگو، ا نە كراسنوگو) ي سشيت ۆ اتەلە. ودناكو، كوستيۋم ۆسيو-تاكي بىل ۆكليۋچەن ۆ فوندى مۋزەيا ي نا سەگودنياشني دەن ۆحوديت ۆ سوستاۆ كوللەكتسي پو سوۆرەمەننوي ەتنوگرافي كازاحوۆ (نۆف № 5877/1,2).

كرومە توگو، ۆ كازاحستانە ي ۋجە ۆ روسسي يزۆەستنا كوللەكتسيا سۆادەبنىح كوستيۋموۆ كازاحسكيح نەۆەست مۋزەيا نارودنوگو كوستيۋما كاراگاندينسكوگو ەكونوميچەسكوگو ۋنيۆەرسيتەتا كازپوترەبسويۋزا، يزگوتوۆلەننايا ستۋدەنتامي [20]. ەتو پرەزەنتاتسيوننايا كوللەكتسيا، ەيو پرەدمەتى نە يسپولزوۆاليس پو پريامومۋ نازناچەنيۋ، نو، ۆىستاۆلياەمايا ۆ مۋزەە، ونا كاك بى «ۋزاكونيۆاەت» سوۆرەمەننىە ستيليستيچەسكيە نوۆوۆۆەدەنيا.

تاكيم وبرازوم، ەسلي ۆ 1980-ح گگ. سۆادەبنىي كوستيۋم ۆ ناتسيونالنوم ستيلە راستسەنيۆالسيا كاك «يز ريادا ۆون ۆىحودياششەە سوبىتيە»، كاك نەچتو نەوبىچنوە ي داجە موجنو سكازات ەپاتاجنوە، تو ۆ 1990-ح - ەتو جەلاتەلنايا نورما، ا ۆ 2000-ح - وبيازاتەلنايا نورما دليا تەح، كتو اكتيۆنو پوزيتسيونيرۋەت ۆ وبششەستۆە سۆويۋ ەتنيچەسكۋيۋ پرينادلەجنوست. ي ۆىۆود ا.ا. شەۆتسوۆوي و توم، چتو «ۆ ناستوياششەە ۆرەميا تراديتسيوننىي سۆادەبنىي كوستيۋم پوۆسەمەستنو زامەنەن ەۆروپەيسكيم - بەلوە پلاتە ي فاتا ۋ نەۆەستى، ەۆروپەيسكي كوستيۋم ۋ جەنيحا» [21] نە سوۆسەم توچنو وتراجاەت سوۆرەمەننۋيۋ سيتۋاتسيۋ ۆ كازاحستانە.

ۆ رەزۋلتاتە اناليزا سوۆرەمەننىح سۆادەبنىح كوستيۋموۆ موجنو سدەلات سلەدۋيۋششيە ۆىۆودى:

- جەلەك، كاك ودين يز پرەدمەتوۆ تراديتسيوننوگو كازاحسكوگو سۆادەبنوگو كوستيۋما نە ۋتراتيل سۆوەگو فۋنكتسيونالنو-زناكوۆوگو نازناچەنيا ۆ سوۆرەمەننوي سۆادەبنوي وبريادنوستي كازاحوۆ، نو ۆ تو جە ۆرەميا ەگو رول «يسپولنيايۋت» پرەدمەتى يز سوۆرەمەننوي كۋلتۋرى (ناپريمەر، فاتا - ناكيدكا يز سۆادەبنوگو گولوۆنوگو ۋبورا نەۆەستى) يلي تراديتسيوننىە پرەدمەتى «بەرۋت نا سەبيا» دوپولنيتەلنىە فۋنكتسي (ناپريمەر، پلاتوك - جاۋلىق);

- پرويسحوديت ناگليادنىي پروتسەسس ەتنيچەسكوي ترانسفورماتسي تراديتسيوننوگو كوستيۋما، گلاۆنىمي (ينوگدا - ەدينستۆەننىمي) ەتنووتليچيتەلنىمي پريزناكامي ۆ كوستيۋمە ستانوۆياتسيا گولوۆنوي ۋبور، ورنامەنتى;

- سوۆرەمەننىە سۆادەبنىە كوستيۋمى يگرايۋت سۆويۋ رول ۆ فورميروۆاني ي ۆىراجەني ەتنيچەسكوگو ساموسوزنانيا;

- پرەدمەتى ەتوگو ريادا سلەدۋەت برات ۆ مۋزەينىە كوللەكتسي، ت.ك. ەتو - سوۆرەمەننايا ەتنوگرافيا، سۆوەوبرازنوە ماتەريالنوە وتراجەنيە سوۆرەمەننوگو ەتنيچەسكوگو ساموسوزنانيا. ۆپولنە ۆوزموجنو، چتو ۆ بۋدۋششەم اتەلە پو پوشيۆۋ ناتسيونالنوي ودەجدى ستانۋت «پوستاۆششيكامي» پرەدمەتوۆ دليا كوللەكتسي مۋزەينىح فوندوۆ.

سوكراششەنيا

نۆف - ناۋچنو-ۆسپوموگاتەلنىي فوند

كپ - كنيگا پوستۋپلەني (وسنوۆنوگو فوندا)

تسگم رك - تسەنترالنىي گوسۋدارستۆەننىي مۋزەي رەسپۋبليكي كازاحستان

پودپيسي ك يلليۋستراتسيام.

فوتو 1. ايجان ي التاي. استانا. ماي، 1994 گ.

فوتو 2. ينديرا ي مەدەۋ. استانا. يۋل، 2008 گ. كوستيۋم نەۆەستى ۆپوسلەدستۆي بىل يسپولزوۆان ۆ كاچەستۆە كونتسەرتنوگو.

فوتو 3. ايگۋل ي اسەت. الماتى. يۋن، 2007 گ. «كوستيۋم جەنيحا ي نەۆەستى» - تسگم رك نۆف № 5877/1,2.

فوتو 4. جانبوبي. يۋن، 2010 گ. سەرگي.

فوتو 5. ينديرا. استانا. يۋل، 2008 گ. بەسبىلەزىك.

 



[1] فايزۋللينا گ.ش. «ءماسى» يلي «يچيگي» (ك ۆوپروسۋ وب يسپولزوۆاني ەتنوگرافيزموۆ ۆ مۋزەينوي تەرمينولوگي) // تيۋركسكوە يستوريكو-كۋلتۋرنوە ناسلەديە ۆ ەۆرازيسكوم ي تسەنترالنوازياتسكوم كونتەكستە: ماتەريالى مەجدۋنارودنوي ناۋچنو-پراكتيچەسكوي كونفەرەنتسي، پوسۆياششەننوي 80-لەتيۋ كازاحسكوگو ناتسيونالنوگو پەداگوگيچەسكوگو ۋنيۆەرسيتەتا يمەني ابايا، 29-30 اپرەليا 2008 گ.: ۆ 3-ح چ. - الماتى: كازنپۋ يم. ابايا، 2008. چاست 3. - س. 50-53;  ونا جە. ەدينيچنىە مۋزەينىە پرەدمەتى يز ەتنوكوللەكتسي (پروبلەمى اتريبۋتسي، پرەزەنتاتسي) // ماتەريالى رەسپۋبليكانسكوگو ناۋچنو-پراكتيچەسكوگو سەمينارا «مۋزەينىە سوبرانيا پو تراديتسيوننوي كۋلتۋرە ەتنوسوۆ كازاحستانا: پروبلەمى يزۋچەنيا ي پەرسپەكتيۆى سوحرانەنيا». 28-29 نويابريا 2008 گ. / وتۆ. رەد. ك.ن. رايىمحان. - الماتى: كازنۋ، 2009. - س. 22-26; ونا جە. ۆوپروسى اتريبۋتسي پرەدمەتوۆ يز كوللەكتسي ۆويلوچنىح پوستيلوچنىح كوۆروۆ (سىرماكوۆ) تسگم رك // كازاحي روسسي: يستوريا ي سوۆرەمەننوست: ماتەريالى مەجدۋنارودنوي ناۋچنو-پراكتيچەسكوي كونفەرەنتسي (20-22 مايا 2009 گ.، ومسك): ۆ 2 ت. / وتۆ. رەد.  ش.ك. احمەتوۆا، ي.ۆ. تولەپكو، ن.ا. توميلوۆ. - ومسك: يزد-ۆو وم. گوس. ۋن-تا، 2010 گ. - ت. 2. - 384 س. - س. 265-272.

[2] شەۆتسوۆا ا.ا. كازاحسكي تراديتسيوننىي سۆادەبنىي كوستيۋم (XIX - ناچالو حح ۆەكا) // سرەدنەازياتسكي ەتنوگرافيچەسكي سبورنيك / ين-ت ەتنولوگي ي انتروپولوگي ن.ن. ميكلۋحو-ماكلايا ران. - م.: ناۋكا. - ۆىپ. V / [وتۆ. رەد. س.ن. اباشەەۆ، ۆ.ي. بۋشكوۆ]. - 2006. - س. 33-46.

[3] كازاحسكايا ناتسيونالنايا ودەجدا. - الما-اتا: جالىن، 1976. - 112 س.

[4] دجانيبەكوۆ ۋ. كازاحسكي كوستيۋم. البوم. -  الما-اتا: ونەر، 1996. - 192 س.

[5] فوتوپرەزەنتاتسيا. كوللەكتسيا سۆادەبنىح پلاتەۆ «Erke-Nur» (گ.الماتى). 2008 گ.

[6] تەن ت.، پەتۋحوۆ ۆ. (فوتو), كاراگاندا. تاينى كازاحسكيح نەۆەست.  [ەلەكتروننىي رەسۋرس] // http://www.caravan.kz/article/?pid=113&aid=4915 (داتا وبراششەنيا 25.03.2010); http://www.yanevesta.kz/catalog_comp_details/379.html (داتا وبراششەنيا 25.03.2010) ي در.

[7] شەۆتسوۆا ا.ا. كازاحسكي تراديتسيوننىي... س.39.

[8] تام جە. س.38.

[9] http://www.unesco.kz/heritagenet/kz/content/mat_culture/dress_ukrash/womenhat.htm (داتا وبراششەنيا 04.06.10).

[10] http://ru.nomad-kazakhstan.kz/533.html (داتا وبراششەنيا 04.06.10).

[11] تراديتسيوننايا ودەجدا كازاحوۆ (يلليۋستريروۆاننىي ناۋچنىي كاتالوگ). - الماتى: ونەر، 2009. - 343 س. - س.307.

[12] ساۋكەلە.  http://www.kersi.ru/narodnisti/saukele/ (داتا وبراششەنيا 04.06.10).

[13] ناتاليا ۆولودەۆا // يا-نەۆەستا. - 2009, نويابر، № 3. http://www.yanevesta.kz/magzine_articles/44.html (داتا وبراششەنيا 04.06.10).

[14] يستوريا ۆوزنيكنوۆەنيا پاراندجي. http://turkeyinfo.narod.ru/paranja.html

[15] تام جە.

[16] ساۋكەلە. http://www.vasha-svadba.kz/neveste/saukele.html داتا وبراششەنيا 04.06.10.

[17] شەۆتسوۆا ا.ا. كازاحسكي تراديتسيوننىي... س.39.

[18] تام جە. س.41.

[19] تراديتسيوننايا ودەجدا كازاحوۆ (يلليۋستريروۆاننىي ناۋچنىي كاتالوگ). - الماتى: ونەر، 2009. - 343 س.

[20] تەن ت.، پەتۋحوۆ ۆ. (فوتو), كاراگاندا. تاينى كازاحسكيح نەۆەست. ....

[21] شەۆتسوۆا ا.ا. كازاحسكي تراديتسيوننىي... س.44.

 

0 پىكىر

ۇزدىك ماتەريالدار

قۇيىلسىن كوشىڭ

باس گازەت ورالماندارعا نەگە شۇيلىكتى؟

ءالىمجان ءاشىمۇلى 1477
ادەبيەت

«سولاي ەمەس پە؟»

عابباس قابىشۇلى 1336
قوعام

دوس كوپ پە، دۇشپان كوپ پە؟

ءابدىراشيت باكىرۇلى 1086
ەل ءىشى...

ۇلتتىق بىرەگەيلەنۋ: قانداستاردىڭ ءرولى قانداي؟

ءومارالى ادىلبەكۇلى 1127