جۇما, 10 مامىر 2024
جاڭالىقتار 3054 0 پىكىر 14 قازان, 2009 ساعات 09:47

ۆيكتور شنيرەلمان. سيمۆوليچەسكوە پروشلوە. بوربا زا پرەدكوۆ ۆ تسەنترالنوي ازي (1-چاست)

 

ۆيكتور الەكساندروۆيچ شنيرەلمان (ر. 1949) - ەتنولوگ، گلاۆنىي ناۋچنىي سوترۋدنيك ينستيتۋتا ەتنولوگي ي انتروپولوگي روسسيسكوي اكادەمي ناۋك، چلەن ەۆروپەيسكوي اكادەمي.

 

سوۆەتسكوە ۋچەنيە وب ەتنوگەنەزە، گوۆورياششەە و سلوجنوم فورميروۆاني نارودوۆ، پوزۆوليالو ۆكليۋچات ۆ چيسلو درەۆنيح پرەدكوۆ سامىە رازنىە گرۋپپى ناسەلەنيا. ي ەتو وتكرىۆاەت تيۋركسكيم ينتەللەكتۋالام ۆوزموجنوست پريوبششيتسيا ك "اريسكومۋ ناسلەديۋ" يرانويازىچنىح كوچەۆنيكوۆ راننەگو جەلەزنوگو ۆەكا. ودناكو زا ەتوي ۆوزموجنوستيۋ ي جەلانيەم ەيۋ ۆوسپولزوۆاتسيا ستويات رازنىە موتيۆاتسي، چتو ۆەدەت ك رازنومۋ پونيمانيۋ سۋتي "اريستۆا".

 

ۆيكتور الەكساندروۆيچ شنيرەلمان (ر. 1949) - ەتنولوگ، گلاۆنىي ناۋچنىي سوترۋدنيك ينستيتۋتا ەتنولوگي ي انتروپولوگي روسسيسكوي اكادەمي ناۋك، چلەن ەۆروپەيسكوي اكادەمي.

 

سوۆەتسكوە ۋچەنيە وب ەتنوگەنەزە، گوۆورياششەە و سلوجنوم فورميروۆاني نارودوۆ، پوزۆوليالو ۆكليۋچات ۆ چيسلو درەۆنيح پرەدكوۆ سامىە رازنىە گرۋپپى ناسەلەنيا. ي ەتو وتكرىۆاەت تيۋركسكيم ينتەللەكتۋالام ۆوزموجنوست پريوبششيتسيا ك "اريسكومۋ ناسلەديۋ" يرانويازىچنىح كوچەۆنيكوۆ راننەگو جەلەزنوگو ۆەكا. ودناكو زا ەتوي ۆوزموجنوستيۋ ي جەلانيەم ەيۋ ۆوسپولزوۆاتسيا ستويات رازنىە موتيۆاتسي، چتو ۆەدەت ك رازنومۋ پونيمانيۋ سۋتي "اريستۆا".

دليا تۋركمەن، كازاحوۆ ي ۋزبەكوۆ وبرەتەنيە اريسكوگو پروشلوگو وزناچاەت، پرەجدە ۆسەگو، ۋتۆەرجدەنيە سۆوەگو ستاتۋسا كاك "كورەننوگو نارودا" ي، سلەدوۆاتەلنو، لەگيتيميرۋەت يح پراۆو نا سترويتەلستۆو سۆوەگو گوسۋدارستۆا نا تەرريتوري، پرەدستايۋششەي "درەۆنەي پرارودينوي". "اريسكوە رودستۆو" تاكجە پرەدوستاۆلياەت تيۋركسكيم نارودام پوچەتنوە مەستو ۆ درەۆنەي يستوري ي ۋراۆنيۆاەت يح س ەۆروپەيتسامي، پوموگايا وسۆوبوديتسيا وت كومپلەكسا ۋششەربنوستي. تسەننىم پرەدستاۆلياەتسيا ۆوينستۆەننىي دۋح اريتسەۆ، پريۆيۆايۋششي ليۋديام چۋۆستۆو پاتريوتيزما ي گوتوۆنوست زاششيششات رودينۋ وت ۆنەشنيح ۆراگوۆ. بولشوە زناچەنيە پريداەتسيا ۆىسوكيم مورالنىم يدەالام اريتسەۆ، يح "دۋحوۆنوي چيستوتە". ناكونەتس، نوۆىە گوسۋدارستۆا تسەنترالنوي ازي نۋجداليس ۆ وبرازە ەدينىح درەۆنيح پرەدكوۆ دليا كونسوليداتسي ناتسي ي پرەودولەنيا ترايباليزما ي رەگيوناليزما.

ودناكو ۋ مەستنىح اۆتوروۆ نەت ەدينستۆا ۆ تراكتوۆكە وبرازا درەۆنيح كوچەۆنيكوۆ ۆ كاچەستۆە سۆويح وتدالەننىح پرەدكوۆ. نەكوتورىە، سلەدۋيا سوۆەتسكوي اكادەميچەسكوي تراديتسي، پيشۋت و سلوجنوم پروتسەسسە سمەشەنيا يزناچالنو يرانويازىچنىح پلەمەن س پريشلىمي تيۋركامي، ي ۆ ەتوم كونتەكستە "اريتسى" راسسماتريۆايۋتسيا ۆ ودنوم ريادۋ س درۋگيمي پرەدكامي. درۋگيە ۋتۆەرجدايۋت، چتو ەششە ۆ گلۋبوكوي درەۆنوستي سرەدي مەستنىح پلەمەن بىلي كاك يرانو-, تاك ي تيۋركويازىچنىە. ترەتي پرەۆوزنوسيات "اريستۆو" سۆويح پرەدكوۆ ي يزوبراجايۋت تيۋركوۆ كروۆوجادنىمي زاحۆاتچيكامي. چەتۆەرتىە، پريزناۆايا "اريستۆو" پرەدكوۆ، پريپيسىۆايۋت يم يزناچالنوە تيۋركويازىچيە. پياتىە دوكازىۆايۋت، چتو تيۋركويازىچنىە گرۋپپى جيلي ۆ سرەدنەي ازي ەششە ۆ برونزوۆوم ۆەكە، ا يرانويازىچنىە كوچەۆنيكي پريشلي پوزدنەە. كرومە توگو، ۋ وتدەلنىح اۆتوروۆ نابليۋداەتسيا سدۆيگ وت كونتسەپتسي "سمەشەنيا" ك پرەدستاۆلەنيۋ و لينگۆيستيچەسكوي يلي سوماتيچەسكوي "چيستوتە" پرەدكوۆ ي و پرياموي پرەەمستۆەننوستي مەجدۋ نيمي ي يح پوتومكامي. ەتوت سدۆيگ سوۆپاداەت س ەپوحوي ستانوۆلەنيا سرەدنەازياتسكيح پوستسوۆەتسكيح گوسۋدارستۆ.

ينتەرەسنو، چتو يازىك دالەكو نە ۆسەگدا وكازىۆاەتسيا نادەجنىم كريتەريەم رودستۆا، ي دليا منوگيح اۆتوروۆ پروتسەسس پەرەحودا وت يرانو- ك تيۋركويازىچيۋ نيسكولكو نە ستاۆيت پود سومنەنيە يدەيۋ پرەەمستۆەننوستي. نەكوتورىم كوچەۆوي وبراز جيزني ي سۆيازاننايا س نيم كۋلتۋرا كاجۋتسيا نە ۆ پريمەر ۆاجنەە يازىكا. نو نايبولەە سوبلازنيتەلنوي دليا منوگيح ياۆلياەتسيا بيولوگيچەسكايا پرەەمستۆەننوست. ۆ ەتوي سۆيازي گوۆوريتسيا و ەدينوم راسوۆوم تيپە، وبەدينيايۋششەم پرەدكوۆ س پوتومكامي (تۋركمەنى), يلي و "رودستۆە پو كروۆي", ەسلي ۆ تەچەنيە تىسياچەلەتي فيزيچەسكي تيپ پرەتەرپەۆال سۋششەستۆەننىە يزمەنەنيا (كازاحي).

تۋركمەنيستان

تۋركمەنسكي حۋدوجنيك سۋلي يارانوۆ ەششە ۆ 1980-ح گوداح پىتالسيا پرەدستاۆيت اريتسەۆ ەدۆا لي نە گلاۆنىمي پرەدكامي تۋركمەن. ون پروسلاۆليال اريتسەۆ كاك سوزداتەلەي راننيح تسيۆيليزاتسي، پروتيۆوپوستاۆليال يح تيۋركام، وتۆەرگال پانتيۋركيزم ي وبۆينيال وگۋزوۆ ۆ رازگرومە اري، "درەۆنەيشەي سترانى ميرا"[2].

ۆ كونتسە 1980-ح گودوۆ تۋركمەنسكي يستوريك، پۋبليتسيست ي كينودراماتۋرگ مارات دۋردىەۆ يزدال پوپۋليارنۋيۋ بروشيۋرۋ و پرويسحوجدەني تۋركمەنسكوگو نارودا. توگدا ون ريسوۆال سلوجنۋيۋ كارتينۋ ەگو فورميروۆانيا نا وسنوۆە ۆزايمودەيستۆيا رازنووبرازنىح مەستنىح ي پريشلىح گرۋپپ ناسەلەنيا. وسوبەننوستيۋ رابوتى بىلو تو، چتو، ۆو-پەرۆىح، دۋردىەۆ نازىۆال راسوۆىي تيپ گلاۆنىم پريزناكوم وبششنوستي تۋركمەن ("موگۋت مەنياتسيا يازىك، كۋلتۋرا توگو يلي ينوگو نارودا، نو ون وستاەتسيا يمەننو ەتيم نارودوم، ەسلي نە مەنياەتسيا ەگو راسوۆىي تيپ"[3]); ۆو-ۆتورىح، ۋدەليال وسوبوە ۆنيمانيە درەۆنيم مەستنىم پرەدكام، گوۆوريۆشيم نا يرانسكيح يازىكاح; ي، ناكونەتس، ۆ-ترەتيح، ناستايۆال نا وشيبوچنوستي ۋتۆەرجدەنيا سۆيازي پرەدكوۆ تۋركمەن يسكليۋچيتەلنو س كوچەۆىم ميروم، يبو درەۆنەيشەە مەستنوە ناسەلەنيە بىلو سوزداتەلەم زەملەدەلچەسكوي تسيۆيليزاتسي. تاك سرەدي پرەدكوۆ تۋركمەن وكازىۆاليس ي كوچەۆنيكي، ي زەملەدەلتسى. يازىكوۆوي فاكتور نە يمەل دليا دۋردىەۆا وسوبوي تسەننوستي، ي ەگو نيچۋت نە سمۋششال فاكت تيۋركيزاتسي مەستنوگو يرانويازىچنوگو ناسەلەنيا. گلاۆنىمي يستوچنيكامي سۆيدەتەلستۆ و پرويسحوجدەني تۋركمەن ەمۋ سلۋجيلي نە فولكلور ي لينگۆيستيكا، ا ارحەولوگيا ي فيزيچەسكايا انتروپولوگيا. وني ۋبەجدالي ەگو ۆ توم، چتو درەۆنيە ۆوستوچنويرانسكيە پلەمەنا، وبيتاۆشيە كوگدا-تو نا تەرريتوري تۋركمەنيستانا، سوستاۆيلي "ەتنوگەنەتيچەسكوە يادرو" تۋركمەنسكوگو نارودا. ەتا سحەما سوحرانيلاس ۆ راسشيرەننوم پەرەيزداني بروشيۋرى، ۆىشەدشەي ۆ 1991 گودۋ، گدە دۋردىەۆ ناچال دوكازىۆات وسوبۋيۋ سۆياز پرەدكوۆ تۋركمەن س درەۆنيمي پارفيانامي.

ستاۆ ۆ 1995 گودۋ زامەستيتەلەم گلاۆى ناتسيونالنوي ادمينيستراتسي پو يزۋچەنيۋ، زاششيتە ي رەستاۆراتسي پامياتنيكوۆ يستوري ي كۋلتۋرى تۋركمەنيستانا، دۋردىەۆ يزدال ۆ گازەتە "تۋركمەنسكايا يسكرا" سەريۋ ستاتەي، پوسۆياششەننىح پارفيانسكومۋ ناسلەديۋ[4]. پري ەتوم ەگو ۆدوحنوۆليالي منوگولەتنيە راسكوپكي گوروديششا نيسا، پەرۆوي ستوليتسى درەۆنەي پارفي. ەسلي رانشە ون ۋدەليال راۆنوە ۆنيمانيە رازليچنىم پرەدكام (پارفيانام، الانام، ەفتاليتام، وگۋزام), تو تەپەر يمەننو يستوريا پارفيان ي پارفيانسكوگو تسارستۆا كازالاس ەمۋ "زولوتىم ۆەكوم" تۋركمەنسكوگو نارودا، كوتورىم سلەدوۆالو گورديتسيا. ۆەد پارفيا بىلا "كرۋپنەيشەي دەرجاۆوي انتيچنوگو ميرا", ۆەكامي ۋسپەشنو سوپەرنيچالا س ريموم ي وكازالا "گرومادنوە ۆليانيە نا رازۆيتيە ميروۆوي كۋلتۋرى". پارفيۋ دۋردىەۆ پرەدستاۆليال يسكوننوي سترانوي "اۆەستى" ي "رودينوي زورواستريزما", ودناكو وب "ارياح" ون پري ەتوم داجە نە ۋپومينال. حوروشو سوزناۆايا پوليتيچەسكۋيۋ رول ەتنوگەنەزا، ون پودچەركيۆال، چتو ۆ پەريود ۆوزروجدەنيا نارودۋ نۋجنو چەتكو زنات، گدە راسپولاگالاس ەگو پرارودينا ي نا كاكوي ەتنيچەسكوي وسنوۆە توت ۆىروس. پري ەتوم ون تششاتەلنو وبحوديل ۆوپروس و يازىكە "دالەكيح پرەدكوۆ تۋركمەنسكوگو نارودا". زاتو وسوبوە ۆنيمانيە ون ۋدەليل وتدەلەنيۋ پارفي وت گوسۋدارستۆا سەلەۆكيدوۆ ي وبرەتەنيۋ نەزاۆيسيموستي، كوتورىە ون سۆيازىۆال س "پودەموم پارفيانسكوگو ناتسيونالنوگو سوزنانيا". ي سوۆرەمەننيكۋ ترۋدنو بىلو يزبەجات اسسوتسياتسي س وبرەتەنيەم تۋركمەنيستانوم نەزاۆيسيموستي ۆ رەزۋلتاتە راسپادا سوۆەتسكوگو سويۋزا.

و زناچەني نيسى دليا تۋركمەنسكوي يدەنتيچنوستي پيسالي ي نەكوتورىە درۋگيە تۋركمەنسكيە يستوريكي. نو، ەسلي ۆ پويسكاح بلاگورودنىح يستوكوۆ تۋركمەنسكوي گەنەالوگي دۋردىەۆ يزبەگال اكتسەنتا نا ەە تيۋركسكيح وسنوۆاح ي، ۆوپرەكي مەستنوي فولكلورنوي ۆەرسي، وتكازىۆالسيا سۆيازىۆات ەە يسكليۋچيتەلنو س وگۋزامي[5]، تو پرەزيدەنت تۋركمەني ساپارمۋرات نيازوۆ پودچەركيۆال يمەننو سەلدجۋكسكيە كورني تۋركمەنسكوي گوسۋدارستۆەننوستي. ۆ 1998 گودۋ پو ۋكازانيۋ نيازوۆا بىلي راسفورميروۆان ينستيتۋت يستوري ي ليكۆيديروۆانا اكادەميا ناۋك. ۆمەستو ەتوگو، بىل سوزدان ينستيتۋت يستوري پري كابينەتە مينيستروۆ تۋركمەنيستانا، كوتورومۋ بىلو پورۋچەنو پودگوتوۆيت دۆۋحتومنۋيۋ "يستوريۋ تۋركمەنسكوگو نارودا"[6].

پونيمايا، چتو ورتودوكسالنايا ۆەرسيا تيۋركسكوي يستوري نە وبلادالا ۆوجدەلەننوي يستوريچەسكوي گلۋبينوي، تۋركمەنسكيە يدەولوگي پوپىتاليس ەە يسپراۆيت. تۋت-تو يم ي پونادوبيلوس وبراششەنيە ك درەۆنەيشيم سلويام ەتنوگەنەزا. ستاۆشي ۆو ۆتوروي پولوۆينە 1990-ح گودوۆ سوۆەتنيكوم پرەزيدەنتا نيازوۆا، ارحەولوگ وۆەز گۋندوگدىەۆ، پودوبنو دۋردىەۆۋ، ۆكليۋچيل ۆ چيسلو پرەدكوۆ تۋركمەن ميديان، سكيفوۆ، ساكوۆ، ماسساگەتوۆ ي پارفيان، ودناكو، ۆ وتليچيە وت پوسلەدنەگو، دوكازىۆال، چتو ۆسە وني بىلي تيۋركويازىچنىمي. تەم سامىم، پو ەگو سلوۆام، تۋركمەنى پرونەسلي نارودنوە ەدينستۆو ي سۆوي يازىك چەرەز تىسياچەلەتيا[7]. ودناكو "انتروپولوگيچەسكوگو (راسوۆوگو) پودحودا" دۋردىەۆا ون نە پرينيال، وتمەتيۆ وتسۋتستۆيە ستروگيح سووتۆەتستۆي مەجدۋ فيزيچەسكيم تيپوم ي يازىكوم[8]. سچيتايا گلاۆنىم سلاگاەمىم ەتنوگەنەزا يازىك، ون وسۆەجيل ستارىە پوستروەنيا تۋرەتسكيح پانتيۋركيستوۆ نوۆىمي فانتازيامي نەكوتورىح سوۆرەمەننيكوۆ ي ساموستوياتەلنوي ينتەرپرەتاتسيەي نوۆەيشيح ناۋچنىح گيپوتەز ي پوپىتالسيا ۆوزروديت پانتيۋركيستسكۋيۋ سحەمۋ ميروۆوگو رازۆيتيا[9]. تاك ون "ۆوسستاناۆليۆال سپراۆەدليۆوست", راسچيششايا مەستو تيۋركويازىچنىم نارودام ۆ درەۆنەيشەي يستوري چەلوۆەچەستۆا، گدە ورتودوكسالنايا ناۋكا يح نە ناحوديلا.

مەجدۋ تەم، نە پولاگاياس نا مەستنىح يستوريكوۆ، نيازوۆ رەشيل سام ۆزياتسيا زا سوزدانيە ۆەليچەستۆەننوگو ناتسيونالنوگو ميفا. يتوگوم ەتوي رابوتى ستالا كنيگا "رۋحناما", گدە تۋركمەنى ريسوۆاليس "درەۆنيم گوسۋدارستۆووبرازۋيۋششيم نارودوم", ي سرەدي يح درەۆنەيشيح پراروديتەلەي نازىۆاليس زنامەنيتىە مارگيانا ي پارفيا[10]. ۆ فەۆرالە 2001 گودا "رۋحناما" بىلا ۋتۆەرجدەنا ۆلاستيامي تۋركمەنيستانا ۆ كاچەستۆە "سۆياششەننوي ناستولنوي كنيگي نارودا", ي س تەح پور ەە پرينياليس يزۋچات ۆو ۆسەح مەستنىح شكولاح[11]. ەسلي ۋجە گۋندوگدىەۆا نە ۋسترايۆالا فولكلورنايا ۆەرسيا، يزوبراجاۆشايا وگۋز-حانا پرەدۆوديتەلەم سرەدنەۆەكوۆىح وگۋزوۆ، ي ون وتوجدەستۆليال توگو سو زنامەنيتىم پرەدۆوديتەلەم گۋننوۆ مودە شانيۋەم، تو "رۋحناما" شلا منوگو دالشە. ۆ نەي ۆرەميا جيزني وگۋز-حانا بىلو وتنەسەنو ك رۋبەجۋ چەتۆەرتوگو-ترەتەگو تىسياچەلەتيا دو ناشەي ەرى. تەم سامىم، تۋركمەنى ستانوۆيليس پودليننىمي اۆتوحتونامي ي موگلي پرەتەندوۆات نا ۆسە مەستنوە پروشلوە ناچينايا س گلۋبوچايشەي پەرۆوبىتنوستي.

كازاحستان

كازاحسكيە يدەولوگي تاكجە ۋۆلەكايۋتسيا تيۋركيزاتسيەي درەۆنيح كوچەۆنيكوۆ. نو تاكوي مانەۆر پرەدستاۆلياەتسيا يم ۆاجنىم ەششە ي پوتومۋ، چتو، كاك يم كاجەتسيا، ەتو پوموگاەت كازاحستانۋ وتستويات تسەلوستنوست سۆويح گرانيتس وت پرەتەنزي سو ستورونى نەكوتورىح ۆلياتەلنىح روسسيسكيح پوليتيكوۆ ي ينتەللەكتۋالوۆ. پوەتومۋ ەششە ناكانۋنە وبرەتەنيا نەزاۆيسيموستي نەكوتورىە يز نيح نە تولكو ناستايۆالي نا تيۋركويازىچي ساكوۆ، نو ي وپيراليس نا سووتۆەتستۆۋيۋششيە ارحەولوگيچەسكيە پامياتنيكي دليا لەگيتيماتسي كازاحستانا ۆ ەگو سوۆرەمەننىح گرانيتساح[12].

ۆپروچەم، سترەملەنيە نادەليت درەۆنيح كوچەۆنيكوۆ تيۋركسكيم يازىكوم پوياۆيلوس ۋ وتدەلنىح اۆتوروۆ ەششە ۆ سوۆەتسكيە گودى. تاك، كازاحسكي يستوريك مۋسات احينجانوۆ ناستويچيۆو دوكازىۆال، چتو كازاحسكي نارود سكلادىۆالسيا يسكليۋچيتەلنو اۆتوحتوننىم پۋتەم. ۆ ەگو رابوتە سكيفى ي ساكي ريسوۆاليس تيۋركويازىچنىمي پلەمەنامي، ا ەتنونيم "كازاح" ون ناحوديل ۆ كيتايسكيح حرونيكاح III ۆەكا دو ناشەي ەرى[13]. نو ەگو موتيۆى بىلي ينىمي: ۆ سوۆەتسكوە ۆرەميا اكتسەنت نا اۆتوحتونيزمە پوموگال مەستنىم اۆتورام يزبەگات وپاسنوگو دليا نيح ۋپرەكا ۆ پانتيۋركيزمە. تاكوي پودحود وپيرالسيا نا ۋستانوۆوچنۋيۋ رابوتۋ سەرگەيا تولستوۆا، ناپيساننۋيۋ ۆ پەريود پوزدنەگو ستالينيزما، كوگدا اۆتوحتوننوست يگرالا بولشۋيۋ پوليتيچەسكۋيۋ رول[14].

كازاحسكي ارحەولوگ رۋسلان يسماگيلوۆ ەششە ۆ سوۆەتسكيە گودى ناچال يسكات پرارودينۋ سكيفوۆ دالەكو نا ۆوستوكە، وبنارۋجيۆايا تام زناچيمىە دليا "اريسكوي پرارودينى" گەوگرافيچەسكيە وريەنتيرى (مورە گيپەربورەەۆ، ريفەيسكيە گورى ي تاك دالەە)[15]. ا پوسلە راسپادا سسسر ون ستال وتكرىتو دوكازىۆات، چتو سرەدي سكيفسكوگو ي ساكسكوگو ناسەلەنيا ۆسترەچاليس تيۋركويازىچنىە گرۋپپى[16].

ينىمي سلوۆامي، ەششە ۆ سوۆەتسكيە گودى ۋ ريادا كازاحسكيح يستوريكوۆ ي ارحەولوگوۆ ۆوزنيكلو سترەملەنيە نادەليات مەستنىح كوچەۆنيكوۆ راننەگو جەلەزنوگو ۆەكا تيۋركويازىچيەم، چتو ۋكرەپليالو يدەيۋ اۆتوحتوننوگو پرويسحوجدەنيا كازاحسكوگو نارودا. نو ەتو نيسكولكو نە ۋماليالو تسەننوستي "اريسكوگو ناسلەديا", يبو يسكوننىمي نوسيتەليامي تيۋركسكيح يازىكوۆ ەتا ۆەرسيا وبياۆليالا يمەننو "اريتسەۆ" (سكيفوۆ، ساكوۆ).

يدەيا اۆتوحتونيزما بىلا ستەرجنەم گوسۋدارستۆەننوي "كونتسەپتسي ستانوۆلەنيا يستوريچەسكوگو سوزنانيا ۆ رەسپۋبليكە كازاحستان", گدە پودچەركيۆالاس پريامايا پرەەمستۆەننوست وت اندرونوۆسكوي كۋلتۋرى برونزوۆوگو ۆەكا ي ساكوۆ دو سوۆرەمەننىح كازاحوۆ. پو يازىكۋ ۆسە ەتي كۋلتۋرى تراكتوۆاليس كاك "ۆ وسنوۆنوم تيۋركويازىچنىە"[17]. ەتومۋ پودحودۋ سلەدوۆالا منوگوتومنايا "يستوريا كازاحستانا. س درەۆنەيشيح ۆرەمەن دو ناشيح دنەي", ۆىحوديۆشايا ۆ كازاحستانە ۆو ۆتوروي پولوۆينە 1990-ح[18].

پراۆدا، سرەدي كازاحسكيح اۆتوروۆ نەت پولنوگو ەدينستۆا. نەكوتورىە حرانيات ۆەرنوست ورتودوكسالنوي كونتسەپتسي ۋمەرەننوگو اۆتوحتونيزما. وني پرودولجايۋت سچيتات ساكوۆ يرانويازىچنىم ناسەلەنيەم، نو ۆيديات پرويسحوجدەنيە پرەدكوۆ كازاحوۆ ۆ سمەشەني ساكوۆ س پريشلىمي تيۋركسكيمي پلەمەنامي، ۋتۆەرجدايا، چتو كۋلتۋرا ي تراديتسي پري ەتوم مالو يزمەنياليس. ۆ پوستروەنياح ەتيح اۆتوروۆ نەمالۋيۋ رول يگراەت راسوۆىي ارگۋمەنت، ي ۆ فورميروۆاني نارودا "راسا" (ۆ داننوم سلۋچاە يۋجنوسيبيرسكايا) وكازىۆاەتسيا ۆاجنەە يازىكا ي كۋلتۋرى. ۆەد يمەننو ونا لۋچشە ۆسەگو وستالنوگو پودتۆەرجداەت يدەيۋ اۆتوحتوننوستي[19]. ك درۋگوي گرۋپپە وتنوسياتسيا اۆتورى، وستاۆلياۆشيە وتكرىتىم ۆوپروس و يازىكە مەستنوگو ناسەلەنيا ەپوحي راننەگو جەلەزنوگو ۆەكا. پو يح سلوۆام، "پروتوتيۋركسكيە يازىكي" ناچالي راسپروسترانياتسيا ۆ رەگيونە ناچينايا س رۋبەجا ناشەي ەرى[20].

نەچەتكوست تاكوگو رودا كونتسەپتسي ي نەودنوزناچنوست تراكتوۆكي سكۋدنىح يستوچنيكوۆ پوزۆوليالا نەكوتورىم اۆتورام س لەگكوستيۋ پەرەحوديت يز ودنوي گرۋپپى ۆ درۋگۋيۋ. تاك، ۆ كونتسە 1980-ح گودوۆ كازاحسكي ارحەولوگ كامال اكيشەۆ، س ودنوي ستورونى، ۆىستۋپال پروتيۆ "ۆۋلگارنوگو اۆتوحتونيزما" ي تراكتوۆال پروتسەسس ستانوۆلەنيا كازاحسكوگو نارودا كاك سينتەز اۆتوحتوننوگو يندوەۆروپەيسكوگو ناسەلەنيا ي پريشلوگو تيۋركو-مونگولسكوگو; نو س درۋگوي، - پرەدپولاگال ناليچيە "زناچيتەلنوگو پروتوتيۋركسكوگو كومپونەنتا ۆ مەستنوي ەتنيچەسكوي سرەدە"[21]. ۆ سووتۆەتستۆي س ەتيم داجە پرەزيدەنت نۋرسۋلتان نازارباەۆ، چيم سوۆەتنيكوم دولگيە گودى بىل اكيشەۆ، نە زابىۆال ۋپوميانۋت و "درەۆنيح كورنياح دۋحوۆنوستي", يدۋششەي وت "اريەۆ" سينتاشتى ي اركايما[22]. تاكايا تراكتوۆكا درەۆنەي يستوري ۆكليۋچەنا ۆ كازاحسكي ۋچەبنيك، گدە راننيە ەتاپى ەتنوگەنەزا كازاحسكوگو نارودا پرەدستاۆليايۋتسيا سلەدۋيۋششيم وبرازوم:

"دۋح پريشلىح حۋننسكيح نارودوۆ ناپلاستوۆىۆاەتسيا نا دۋح پوتومكوۆ درەۆنيح اريەۆ ۆ پلاۆيلنىح كوتلاح پەرۆىح دۆۋح حۋننۋ-گۋننسكيح يمپەري"[23].

پريمەچاتەلنو، چتو ەسلي سەگودنيا روسسيسكيە ارحەولوگي يزۋچايۋت كۋرگانى پازىرىكسكوگو ۆرەمەني نا التاە ۆ رۋسلە يسسلەدوۆانيا سكيفسكوي پروبلەمى، تو دليا كازاحسكيح ارحەولوگوۆ ي يستوريكوۆ تاكيە يزىسكانيا پرەدستاۆليايۋتسيا ۆاجنوي چاستيۋ يزۋچەنيا ەتنوگەنەزا كازاحسكوگو نارودا[24].

اريتسەۆ ي ساكوۆ پريچيسلياەت ك پرەدكام ي كازاحسكي يستوريك الەكساندر كادىروۆ. ۆ ەگو رابوتە يمەننو س نيمي سۆيازانى "سلاۆنىە ۆرەمەنا", كوگدا تە ۋسپەشنو بوروليس س پەرسامي ي دالي وتپور ۆوينام الەكساندرا ماكەدونسكوگو[25]. ي، حوتيا، كاك پودچەركيۆاەت اۆتور، اري ي ساكي وتنوسيليس ك ەۆروپەويدنوي راسە ي گوۆوريلي نا يرانسكوم يازىكە، يمەننو س نيح ون ناچيناەت دليتەلنۋيۋ لينيۋ نەپرەرىۆنوي ەۆوليۋتسي، ۆ كونەچنوم يتوگە پريۆەدشەي ك پوياۆلەنيۋ سوۆرەمەننىح كازاحوۆ[26].

سەگودنيا ۆ كازاحسكيح شكولنىح پوسوبياح نابليۋداەتسيا رازنوگولوسيتسا. تاك، ۋچەبنيك دليا 5 كلاسسا ناسەلياەت كازاحستان ەپوحي برونزى نوسيتەليامي ودنوۆرەمەننو ي يندويرانسكيح (ۆكليۋچايا اريەۆ), ي التايسكيح يازىكوۆ. ساكي نازىۆايۋتسيا تام "پرەدكامي كازاحسكوگو نارودا"[27]. ا ۆ ۋچەبنيكاح دليا 10 كلاسسا ساكي تو وتوجدەستۆليايۋتسيا س "اريتسامي" (نو وب يح يازىكە نيچەگو نە گوۆوريتسيا)[28]، تو پرەدستاۆلەنى "تيۋركويازىچنىمي پلەمەنامي"[29].

كراينيۋيۋ پوزيتسيۋ زانيمايۋت نەكوتورىە سامودەياتەلنىە كازاحسكيە اۆتورى، كوتورىم وتسۋتستۆيە تسەحوۆىح وگرانيچەني پوزۆولياەت ۆىسكازىۆات سامىە ريسكوۆاننىە گيپوتەزى. تاك، ينجەنەر-مەحانيك شاحمۋرات كۋانگانوۆ يزوبرەتاەت نەكيح درەۆنيح "ارگۋنوۆ-اريتسەۆ" ي پريپيسىۆاەت يم ۆەليكۋيۋ تسيۆيليزاتسيوننۋيۋ ميسسيۋ[30]. ينىمي سلوۆامي، ون ۆوسپرويزۆوديت نەكوتورىە يدەي پانتيۋركيزما، نو سچيتاەت نۋجنىم سوحرانيت دليا دالەكيح پرەدكوۆ سلاۆنوە يميا "اريتسى". ۆوزنيكاەت ستراننىي گيبريد، سوچەتايۋششي ۆ سەبە چەرتى ودنوۆرەمەننو پانتيۋركيزما ي "اريسكوي تەوري", ناحوديۆشيحسيا كوگدا-تو ۆ نەپريميريموي ۆراجدە.

ەششە دالشە يدەت موسكوۆسكي پوليتولوگ كازاحسكوگو پرويسحوجدەنيا يسكاندەر ۋنداسىنوۆ. زاينتەرەسوۆاۆشيس يستوريەي كازاحسكوگو نارودا، ون ۆىپۋستيل ناۋچنو-پوپۋليارنۋيۋ كنيگۋ، پوسۆياششەننۋيۋ پرەدكام كازاحوۆ ۆ درەۆنوستي ي ۆ سرەدنيە ۆەكا. درەۆنەيشي پلاست، لەجاششي ۆ وسنوۆە كازاحسكوگو نارودا، ون سۆيازىۆال س يندوەۆروپەيتسامي، سوزداتەليامي اندرونوۆسكوي كۋلتۋرى پوزدنەگو برونزوۆوگو ۆەكا، كوتورىح ون نازۆال "اريامي". ون پودچەركيۆاەت، چتو "رودينوي اريەۆ بىل كازاحستان ي پريلەگايۋششيە ك نەمۋ تەرريتوري", "رودينوي ۆسەح يندويرانسكيح نارودوۆ ياۆلياەتسيا ۆەليكايا ستەپ، ا ەە تسەنتروم - ستەپي سوۆرەمەننوگو كازاحستانا"[31]. ەگو ۆوسحيششاەت گوسپودستۆو اريسكيح پلەمەن ۆ ەۆرازيسكيح ستەپياح ۆ راننەم جەلەزنوم ۆەكە، پريچەم ساۆروماتوۆ، سارماتوۆ، ساكوۆ ي ۋسۋنەي ون بەزوگوۆوروچنو ۆكليۋچاەت ۆ سوستاۆ پرەدكوۆ كازاحسكوگو نارودا. تەم سامىم، ي پەرەۆوروت ۆ ۆوەننوم دەلە (كولەسنيتسى، كوننيتسا، دوسپەحي), ي زاۆوەۆاتەلنىە پوحودى اريەۆ وكازىۆايۋتسيا سۆيازاننىمي س پرەدكامي كازاحوۆ. اريەۆ اۆتور نازىۆاەت نە يناچە، كاك "موگۋچەي" ي "ۆەليكوي" وبششنوستيۋ; ۆ يح ليتسە كوچەۆنيكي دوستيگلي "زەنيتا سۆوەگو موگۋششەستۆا", سوزداۆ كرۋپنىە يمپەري[32].

ەتنيچەسكۋيۋ پرەەمستۆەننوست، يدۋششۋيۋ وت راننەگو جەلەزنوگو ۆەكا، ۋنداسىنوۆ سۆيازىۆاەت س حوزيايستۆەننو-كۋلتۋرنىم تيپوم ي وبرازوم جيزني. توت فاكت، چتو زا پوسلەدنيە دۆا تىسياچەلەتيا زدەس سمەنيليس يازىك (س ۆوستوچنويرانسكوگو نا تيۋركسكي) ي فيزيچەسكي تيپ (س ەۆروپەويدنوگو ك سمەشاننومۋ ەۆروپەويدنو-مونگولويدنومۋ), ەگو، كاك ي منوگيح درۋگيح كازاحسكيح اۆتوروۆ، نە سمۋششاەت.

پريمەچاتەلنو، چتو ۋنداسىنوۆ وبياۆليال ەتنيچەسكيە پروتيۆورەچيا ەدۆا لي نە دۆيجۋششەي سيلوي يستوري[33]. تاك، دليا وبياسنەنيا تياگي كوچەۆنيكوۆ ك زاۆوەۆانيۋ نوۆىح زەمەل ون پريبەگال ك سوتسيوبيولوگيچەسكومۋ ارگۋمەنتۋ. رەچ شلا و ياكوبى "زالوجەننوم پريرودوي ۆ چەلوۆەچەسكيە سووبششەستۆا (ەتنوسى), كاك ي ۆ پوپۋلياتسي جيۆوتنىح، سترەملەني ك بەزگرانيچنومۋ راسشيرەنيۋ ارەالا سۆوەگو پروجيۆانيا ي ك زانياتيۋ ۆىسشەي ستۋپەني ۆ يەرارحي سەبە پودوبنىح كوللەكتيۆوۆ"[34]. ينىمي سلوۆامي، زاياۆليايا و سۆوەم نەپرياتي راسيزما، اۆتور يسكال دۆيجۋششيە سيلى يستوريچەسكوگو پروتسەسسا ۆ ەتنوراسوۆوي پاراديگمە.

ۆپروچەم، كاكيە بى سۋجدەنيا ني ۆىنوسيلي كازاحسكيە يستوريكي، ۆلاستي كازاحستانا سامي رەشيلي ۆوپروس و پرەدكاح. پو يح ۆولە ۆ الما-اتە نا پلوششادي رەسپۋبليكي بىلا ۆوزدۆيگنۋتا 30-مەتروۆايا ستەلا ۆ چەست وبرەتەنيا گوسۋدارستۆەننوگو سۋۆەرەنيتەتا. ستەلۋ ۆەنچاەت فيگۋرا ساكسكوگو ۆوينا، ستوياششەگو نا كرىلاتوم بارسە. ەتا فيگۋرا ۆوسپرويزۆوديت وبراز زنامەنيتوگو "زولوتوگو چەلوۆەكا", نايدەننوگو ارحەولوگامي ەششە ۆ سوۆەتسكيە گودى ۆ كۋرگانە يسسىك. تەم سامىم، ساكام وتۆوديتسيا پوچەتنايا رول پەرۆوپرەدكوۆ، سۆويمي دوبلەستنىمي پودۆيگامي پولوجيۆشيح ناچالو سلاۆنومۋ پۋتي، پريۆەدشەمۋ ۆ كونەچنوم يتوگە ك ناتسيونالنوي نەزاۆيسيموستي[35]. ا ۆ ناچالە يۋليا 2008 گودا ۆو ۆرەميا پرازدنوۆانيا دەسياتيلەتنەگو يۋبيلەيا استانى ۆ رەسپۋبليكانسكوم مۋزەە پۋبليكە دەمونستريروۆالي زولوتىە ۋكراشەنيا ساكوۆ، پرەدستاۆليايا تەح "درەۆنيمي تيۋركسكيمي پلەمەنامي". ۆ يتوگە يستوريا، ناچاۆشاياسيا پوبەدوي كوچەۆىح ساكوۆ ناد پەرسامي، ۋۆەنچالاس ۋسپەحوم - سوزدانيەم سۆوەي ناتسيونالنوي گوسۋدارستۆەننوستي. ي نە بەدا، چتو نا ەتو پونادوبيلوس 2500 لەت. زاتو ەتو پودچەركيۆالو زاسلۋجيۆايۋششيە بەزۋسلوۆنوگو ۋۆاجەنيا ۋپورستۆو ي تسەلەۋسترەملەننوست پرەدكوۆ.

تاك كازاحي وبرەتايۋت پرەدكوۆ، كوتورىمي پو پراۆۋ موجنو گورديتسيا ي كوتورىە وكازىۆايۋتسيا، ۆو-پەرۆىح، مەستنىمي (ۆىدەرجيۆاەتسيا پرينتسيپ اۆتوحتونيزما); ۆو-ۆتورىح، دوستاتوچنو درەۆنيمي; ۆ-ترەتيح، سوزداتەليامي ۆاجنىح كۋلتۋرنىح دوستيجەني; ۆ-چەتۆەرتىح، ۋسپەشنىمي زاششيتنيكامي وتەچەستۆا; ۆ-پياتىح، نوسيتەليامي "ەۆروپەويدنوگو راسوۆوگو تيپا". ۆسە ەتو پوزۆولياەت كازاحام اسسوتسيروۆات سەبيا س ەۆروپوي ي ديناميچنىم زاپادوم، ا نە س زاستوينىم ۆوستوكوم. ەتو، پو سۋتي، ياۆلياەتسيا رەينتەرپرەتاتسيەي سوۆەتسكوگو يدەينوگو ناسلەديا، پودچەركيۆاۆشەگو پەرەدوۆوي حاراكتەر سوۆەتسكيح نارودوۆ پو وتنوشەنيۋ ك "وتستالوي ازي".

ۋزبەكيستان

ۆ سوۆەتسكوە ۆرەميا ۆ ۋزبەكيستانە نايبولشۋيۋ پوپۋليارنوست پولۋچيل پودحود، وسنوۆىۆاۆشيسيا نا مەجديستسيپلينارنىح يسسلەدوۆانياح سوۆەتسكيح ۋچەنىح، يسحوديۆشيح يز منوگوكومپونەنتنوگو سوستاۆا نارودوۆ ميرا. ۆ وتنوشەني سرەدنەي ازي ەتوت پودحود گوۆوريل و دليتەلنوم پروتسەسسە سمەشەنيا مەستنىح ابوريگەنوۆ، نوسيتەلەي ۆوستوچنويرانسكيح يازىكوۆ، س پريشلىمي تيۋركويازىچنىمي پلەمەنامي. يتوگوم ەتوگو پروتسەسسا ي بىلو، پو منەنيۋ سوۆەتسكيح اۆتوروۆ، فورميروۆانيە پرەدكوۆ ۋزبەكوۆ ي تادجيكوۆ[36]. سرەدي پرەدكوۆ ۋزبەكوۆ نازىۆاليس پلەمەنا راننەگو جەلەزنوگو ۆەكا (ساكي، ماسساگەتى ي درۋگيە), سۆيازاننىە س ميروم يرانسكيح كوچەۆنيكوۆ. ي ەتو وتكرىۆالو ۋزبەكام سوبلازنيتەلنۋيۋ ۆوزموجنوست ۆكليۋچات ەتي پلەمەنا ۆ سۆوي ەتنوگەنەز، تەم سامىم، ۆو-پەرۆىح، زناچيتەلنو رازدۆيگايا ەگو ۆرەمەننىە رامكي، ا ۆو-ۆتورىح، وپيسىۆايا كۋلتۋرنىە دوستيجەنيا ەتيح پلەمەن كاك دوستيجەنيا سۆويح نەپوسرەدستۆەننىح پرەدكوۆ[37].

كاك مى زناەم، تاكۋيۋ وپەراتسيۋ موجنو بىلو پرودەلات دۆۋميا سپوسوبامي: بولەە وستوروجنو، ۆكليۋچايا درەۆنيح يرانويازىچنىح كوچەۆنيكوۆ ۆ چيسلو سۆويح پرەدكوۆ، يلي بولەە پريامولينەينو، نادەليايا يح تيۋركسكوي يدەنتيچنوستيۋ. ۆ سوۆەتسكوە ۆرەميا ۆەدۋششي ۋزبەكسكي ەتنوگراف كاريم شانيازوۆ پيسال و منوگوكومپونەنتنوم سوستاۆە ۋزبەكوۆ، ۆكليۋچاۆشەم ۆ سەبيا رازليچنىە ەتنوگەنەتيچەسكيە پلاستى. ون پودچەركيۆال، چتو "ەتنيچەسكۋيۋ وسنوۆۋ يح ەتنوگەنەزا سوستاۆيلي درەۆنيە جيتەلي سرەدنەازياتسكوگو مەجدۋرەچيا ي حورەزما (ساكي، ماسساگەتى، سوگديتسى، حورەزميتسى ي درۋگيە)", سمەشاۆشيەسيا ۆ دالنەيشەم س پريشلىمي تيۋركويازىچنىمي پلەمەنامي[38]. سومنەني ۆ توم، چتو ناسەلەنيە راننەگو جەلەزنوگو ۆەكا گوۆوريلو نا ۆوستوچنويرانسكيح يازىكاح، ۋ نەگو نە بىلو، پريچەم ون پريدەرجيۆالسيا ەتوگو منەنيا ي ۆ پوستسوۆەتسكيە گودى[39].

بولەە پريامولينەينىم بىل رەۆيزيونيستسكي پودحود، نادەلياۆشي درەۆنيح كوچەۆنيكوۆ تيۋركسكيم يازىكوم. ودنيم يز پەرۆىح تيۋركيزاتسيەي كوچەۆنيكوۆ ەپوحي راننەگو جەلەزنوگو ۆەكا زانيالسيا ۋزبەكسكي ەتنوگراف مۋتال ەرماتوۆ. ون رەشيتەلنو وتۆەرگال يدەيۋ وب "اريسكوي پرينادلەجنوستي" ساكوۆ ي ماسساگەتوۆ ي دوكازىۆال، چتو وني بىلي "چۋجدى پو كروۆي يرانسكوي راسە"[40]. ەگو گلاۆنىە ارگۋمەنتى سۆوديليس ك تومۋ، چتو وبىچاي ساكوۆ بىلي سحودنى س وبىچايامي پرەدكوۆ ۋزبەكسكوگو نارودا. ۆ وسوبەننوستي ون پودچەركيۆال، چتو "ساكسكي نارود بىل سمەلىم، لوۆكيم، حرابرىم، چەستنىم ي ستويكيم", ي ەتو ۋبەجدالو ەگو ۆ توم، چتو تەم سامىم رەشالسيا ۆوپروس وب ەتنيچەسكوي پرينادلەجنوستي. ۆىستۋپايا پروتيۆ ەۆروپوتسەنتريزما ۆ ۆيدە "كولونيالنوگو گوسپودستۆا يرانسكيح زاۆوەۆاتەلەي", ون ۆوسپەۆال گەرويزم درەۆنيح كورەننىح جيتەلەي سرەدنەي ازي ي ۋتۆەرجدال، چتو وني بىلي تيۋركوگوۆورياششيمي[41]. ينىمي سلوۆامي، ەسلي منوگيە ۋزبەكسكيە اۆتورى دوكازىۆالي، چتو ۆ كۋلتۋرۋ ۋزبەكوۆ ۆوشلو ناسلەديە درەۆنيح يرانويازىچنىح كوچەۆنيكوۆ، تو ەرماتوۆ بەزوگوۆوروچنو سچيتال ەتو ناسلەديە يسكليۋچيتەلنو تيۋركسكيم.

پراۆدا، ۆ سوۆەتسكيە گودى تاكوي پودحود نە پريۆەتستۆوۆالسيا. داجە ۆ ناچالە 1990-ح ۋزبەكسكيە ۋچەنىە ۆسە ەششە وپيسىۆالي فورميروۆانيە ۋزبەكسكوگو نارودا كاك سليانيە يرانسكيح پلەمەن س پريشلىمي تيۋركامي[42]. ودناكو پود ياۆنىم ۆليانيەم داۆنەگو ي ۋسيليۆاۆشەگوسيا ۆ پوستسوۆەتسكيە گودى سپورا مەجدۋ تادجيكسكيمي ي ۋزبەكسكيمي اۆتورامي، سۆيازاننوگو س ەتنيچەسكوي ينتەرپرەتاتسيەي درەۆنەي ي سرەدنەۆەكوۆوي يستوري، ۆزگلياد ۋزبەكسكيح سپەتسياليستوۆ نا پرەدكوۆ ستال مەنياتسيا. ۆو ۆتوروي پولوۆينە 1990-ح گودوۆ اكادەميك احمادالي اسكاروۆ ۋجە ۋتۆەرجدال، چتو تيۋركي پوياۆيليس نا تەرريتوري ۋزبەكيستانا ۆ كونتسە ەپوحي برونزى[43]. سەگودنيا ون گوتوۆ نادەليات تيۋركويازىچيەم سوزداتەلەي اندرونوۆسكوي كۋلتۋرى پوزدنەگو برونزوۆوگو ۆەكا، نە گوۆوريا ۋجە و كوچەۆنيكاح راننەگو جەلەزنوگو ۆەكا. پراۆدا، ون دوپۋسكاەت، چتو سرەدي تەح ۆسە جە ۆسترەچاليس ي يرانويازىچنىە، نو، سسىلاياس نا كيتايسكۋيۋ ميفولوگيچەسكۋيۋ تراديتسيۋ، درەۆنەيشيح "اريتسەۆ" ون بەزوگوۆوروچنو پروۆوزگلاشاەت "تيۋركامي". ۆ وستالنوم ون سلەدۋەت ۋپوميانۋتوي ۆىشە تەوري سينتەزا كۋلتۋر[44]. تيۋركيزاتسيا كۋلتۋرى برونزوۆوگو ۆەكا ترەبۋەتسيا ەمۋ دليا توگو، چتوبى پروتيۆوستويات ۆلياتەلنوي يدەە وب يرانويازىچي درەۆنيح پلەمەن سرەدنەي ازي ي كازاحستانا، پوستوياننو يسپولزۋيۋششەيسيا تادجيكسكيمي يدەولوگامي دليا انتيۋزبەكسكوي پروپاگاندى. ون جە سو سۆوەي ستورونى دوكازىۆاەت، چتو، وبيتايا ۆ سرەدنەي ازي نە مەنەە 3500 لەت، تيۋركي تاكجە ياۆليايۋتسيا "كورەننىم ناسەلەنيەم".

پوحوجە، ەتو منەنيە رازدەلياەتسيا ينستيتۋتوم يستوري اكادەمي ناۋك رەسپۋبليكي ۋزبەكيستان، گدە ۋبەجدەنى ۆ توم، چتو "درەۆنەيشيە تيۋركي" جيلي ۆ سرەدنەي ازي ەششە دو "يندواريسكوگو زاۆوەۆانيا"[45]. سەگودنيا تاكيە يدەي ينوي راز ۆكليۋچايۋتسيا داجە ۆ شكولنىە ۋچەبنيكي. تاك، ۆ پوسوبي دليا ۋچيتەلەي ساكي ي ماسساگەتى پرەدستاۆلەنى پرەدكامي ۋزبەكوۆ. تام جە پوۆەستۆۋەتسيا وب يح گەرويچەسكوي بوربە س پەرسامي ي الەكساندروم ماكەدونسكيم، چتو زاستاۆلياەت ۆسپومنيت ۋپوميانۋتۋيۋ ۆىشە كنيگۋ ەرماتوۆا. رەليگيا "اۆەستى" تام توجە پريپيسىۆاەتسيا "ناشيم پرەدكام"[46]. ۆ ۋچەبنيكە دليا 7 كلاسسا ك پرەدكام ۋزبەكسكوگو نارودا پريچيسليايۋتسيا كاك مەستنىە ۆوستوچنويرانسكيە گرۋپپى، ۆكليۋچايا ساكوۆ ي ماسساگەتوۆ، تاك ي پريشلىە تيۋركي، نو سلوجەنيە ۋزبەكسكوگو نارودا داتيرۋەتسيا IX - ناچالوم XII ۆەكا[47].

 

0 پىكىر

ۇزدىك ماتەريالدار

قۇيىلسىن كوشىڭ

باس گازەت ورالماندارعا نەگە شۇيلىكتى؟

ءالىمجان ءاشىمۇلى 1901
ادەبيەت

«سولاي ەمەس پە؟»

عابباس قابىشۇلى 1975
قوعام

دوس كوپ پە، دۇشپان كوپ پە؟

ءابدىراشيت باكىرۇلى 1660
ەل ءىشى...

ۇلتتىق بىرەگەيلەنۋ: قانداستاردىڭ ءرولى قانداي؟

ءومارالى ادىلبەكۇلى 1503