الەم ەلدەرىندە قار-اكەي، شەن دان، لاو جەن، سانتا كلاۋس، پەر نوەل، Father Cristmas, Weihnachtsmann, Uofaynykku دەگەن تۇرلىشە اتاۋلارعا يە بولعان – اۋليە نيكولاس بولاتىن. تۇركى ەلدەرىنىڭ وركەنيەتىن وزدەرىنە تەلىپ الىپ، جاڭالىقتى العاش بولىپ اشقان سىڭايمەن جەر-جاھانعا «دامىعان ەل» دەگەن وي قالىپتاستىرۋعا ابدەن ماشىقتانعان ەۋروپا ەلدەرى سول اقساقال قاريانى دا وزدەرىنە مەنشىكتەپتى. دەگەنمەن، سانتا-كلاۋس – نيكولاستىڭ تۋعان وتانى فينليا́نديانىڭ لاپلاندياسى ەمەس ەكەندىگى،  ونىڭ تۇركيانىڭ دەمر (ميرا) دەگەن قالاسىندا تۋىلعاندىعى جايىندا عالىمدار  ايتىپ ءجۇر.

  تارقاتىپ ايتار بولساق، III  عاسىردىڭ سوڭىندا تۇركيانىڭ دەمر قالاسىنداعى ءومىر سۇرگەن باي كوپەستىڭ وتباسىندا بولاشاق ءدىن قىزمەتشىسى نيكولاس دۇنيەگە كەلگەن.  ول جاستىق شاعىندا پەندەلىك تىرشىلىكتەن قول ءۇزىپ، موناستىرگە كەتەدى. ورتا جاسقا كەلگەندە نيكولاس پاتارا قالاسىنىڭ باستى ءدىن قىزمەتشىسى بولىپ تاعايىندالادى. اڭىز بويىنشا، وسى قالادا ءبىر كەدەي كىسىنىڭ ءۇش قىزى بولىپتى. تۇرمىسى ناشار وتباسى قىزدارىن تۇرمىسقا شىعارۋ ءۇشىن قانشا جيناسا دا اقشانىڭ باسى قۇرالماپتى.  بۇل جاعدايدى ەستىگەن ءدىن قىزمەتشىسى ول ۇيگە بىلدىرمەي كەلىپ، بىرنەشە قالتا التىن تاستاپ كەتكەن كورىنەدى. مول بايلىققا كەنەلگەن  قىزدار  تۇرمىستىق ماسەلەلەرىن شەشىپتى. سول ۋاقىتتان باستاپ حريستيانداردا  «قاسيەتتى نيكولاس» مۇقتاجدارعا كومەكتەسەدى دەگەن سەنىم قالىپتاسادى.  

الەم ەلدەرىندە قار-اكەي، شەن دان، لاو جەن، سانتا كلاۋس، پەر نوەل، Father Cristmas, Weihnachtsmann, Uofaynykku دەگەن تۇرلىشە اتاۋلارعا يە بولعان – اۋليە نيكولاس بولاتىن. تۇركى ەلدەرىنىڭ وركەنيەتىن وزدەرىنە تەلىپ الىپ، جاڭالىقتى العاش بولىپ اشقان سىڭايمەن جەر-جاھانعا «دامىعان ەل» دەگەن وي قالىپتاستىرۋعا ابدەن ماشىقتانعان ەۋروپا ەلدەرى سول اقساقال قاريانى دا وزدەرىنە مەنشىكتەپتى. دەگەنمەن، سانتا-كلاۋس – نيكولاستىڭ تۋعان وتانى فينليا́نديانىڭ لاپلاندياسى ەمەس ەكەندىگى،  ونىڭ تۇركيانىڭ دەمر (ميرا) دەگەن قالاسىندا تۋىلعاندىعى جايىندا عالىمدار  ايتىپ ءجۇر.

  تارقاتىپ ايتار بولساق، III  عاسىردىڭ سوڭىندا تۇركيانىڭ دەمر قالاسىنداعى ءومىر سۇرگەن باي كوپەستىڭ وتباسىندا بولاشاق ءدىن قىزمەتشىسى نيكولاس دۇنيەگە كەلگەن.  ول جاستىق شاعىندا پەندەلىك تىرشىلىكتەن قول ءۇزىپ، موناستىرگە كەتەدى. ورتا جاسقا كەلگەندە نيكولاس پاتارا قالاسىنىڭ باستى ءدىن قىزمەتشىسى بولىپ تاعايىندالادى. اڭىز بويىنشا، وسى قالادا ءبىر كەدەي كىسىنىڭ ءۇش قىزى بولىپتى. تۇرمىسى ناشار وتباسى قىزدارىن تۇرمىسقا شىعارۋ ءۇشىن قانشا جيناسا دا اقشانىڭ باسى قۇرالماپتى.  بۇل جاعدايدى ەستىگەن ءدىن قىزمەتشىسى ول ۇيگە بىلدىرمەي كەلىپ، بىرنەشە قالتا التىن تاستاپ كەتكەن كورىنەدى. مول بايلىققا كەنەلگەن  قىزدار  تۇرمىستىق ماسەلەلەرىن شەشىپتى. سول ۋاقىتتان باستاپ حريستيانداردا  «قاسيەتتى نيكولاس» مۇقتاجدارعا كومەكتەسەدى دەگەن سەنىم قالىپتاسادى.  

    نيكولاس تۋمىسىنان وتە قايىرىمدى، جاناشىر جان بولعان. جەتىم كورسە جەبەپ، كەدەي كورسە قولتىعىنان دەمەپ تۇرۋعا ۇنەمى ۇمتىلعان. جوعارىدا ايتقانداي، تۇرمىس-تىرشىلىگى تومەن وتباسىلاردى سىرتتاي باقىلاپ، كەش باتا تۋرا سول ءۇيدىڭ توبەسىنە شىعىپ، پەشتىڭ مۇرجاسىنان اقشا، ازىق-تۇلىك ت.ب كەرەك-جاراقتاردى تاستاپ جۇرەتىن نيكولاس 343 جىلى 65 جاسىندا قايتىس بولادى.

   كەيىن،1087 جىلى پاتارا جانە مۋرا قالالارى ورنالاسقان ايماقتى تۇرىك مۇسىلماندارى باسىپ الادى. سودان كەيىن حريستياندار نيكولاستىڭ تابىتىن جاسىرىن كەلىپ، قازىپ الىپ، ونىڭ سۇيەگىن يتالياداعى باري ارالىنا الىپ كەتكەن. سول اۋليە نيكولاستىڭ قايرىمدىلىق جاساۋ ءۇردىسى بۇگىندە ورىستاردىڭ جاڭا جىلىندا دەد موروز، ەۋروپا جاقتا سانتا-كلاۋس بولىپ سىيلىق تاراتاتىن مەيىرىمدى شال بەينەسىندە سومدالىپ ءجۇر. ويتكەنى نيكولاس جاپپاي الەم ەلدەرىنىڭ سۇيىسپەنشىلىگىنە يە بولعان جان.

   تاريحقا جۇگىنسەك، اۋليە نيكولاسقا ارنايى تۇركيادا شىركەۋ دە سالىنعان. دەگەنمەن، شىركەۋ بىنەشە مارتە قيراعان ەكەن. العاشىندا جەر سىلكىنىسى سالدارىنان، كەيىن 1034 جىلى اراب اسكەرلەرىنىڭ تەڭىز جاقتان باسىپ كىرۋى كەزىندە تالقاندالعان.

   كاتوليكتىك ءداستۇر بويىنشا 6-جەلتوقساندا اۋليە نيكولاستى ەسكە الۋ كۇنى دەپ بەلگىلىەنگەن. الايدا ەۋروپادا كەڭ ءورىس العان الەۋمەتتىك-ساياسي قوزعالىس بولعان تۇستا الىنىپ تاستالعان. دەگەنمەن ءالى دە كاتوليكتەردىڭ نانىمىندا ول ەڭ ارداقتى اۋليە، بالالاردىڭ،  كەمە جۇمىسكەرلەرىنىڭ، بالىقشىلاردىڭ، ساۋداگەرلەردىڭ، الاياقتارعا الدانعانداردىڭ، ءتىپتى ۇرلىق جاساپ وكىنگەندەردىڭ قامقورشىسى سانالعان.

  وسمان يمپەرياسى كەزىندە دەمر قالاسىنداعى اۋليە نيكولاس جەرلەنگەن شىركەۋدە گرەك كونستانتينوپل پاتريارحياسىنىڭ قىزمەتى جالعاسىن تاپقان ەكەن. 1880 جىلى عيباداتحانانى قايتا جاڭعىرتۋعا ورىستاردىڭ قايرىمدىلىق قورلارى كومەك قولىن سوزعان.

  تۇركيا داۋىسى راديوسىنىڭ مالىمەتىنشە، دەمر قالاسىنداعى اۋليە نيكولاسپەن بايلانىستىرىلىپ سالىنعان شىركەۋگە الەم ەلدەرىنەن تۋريستەر كوپتەپ اعىلاتىن كورىنەدى. 2010 جىلى جەلتوقساندا نيكولاستى ەسكە الۋ راسىمىنە ستامبۇل، گرەكيا جانە رەسەيدەن شامامەن 500-دەي پراۆوسلاۆيالىق ءدىن وكىلدەرى كەلىپ قاتىسقان.

   دەگەنمەن اۋليە نيكولاستىڭ وتانى تۇركيا بولسا دا، مۇنداعى از عانا ەۋروپالانعان مۇسىلمان-تۇرىكتەر عانا روجدەستۆو مەرەكەسىن اتاپ وتەدى. ال قالعان تازا مۇسىلماندار ءۇشىن بۇل تەك باتىستىڭ مەرەكەسى بولىپ سانالادى. 

   كوشپەندى قازا ەلىنىڭ ارعى تەگى تۇركىلەر ەكەنى بەلگىلى. تۇركى جەرىندە تۋىلعان اۋليە نيكولاس قايرىمدىلىق قىزمەتىمەن الەم ەلدەرىنە ۇلگى بولدى دەسە بولادى. سوندىقتان  جاڭا جىلدى مۇسىلمان الەمى حريستوستىڭ تۋعان كۇنى، روجدەستۆو مەيرامى دەمەي، تۇركىلەردىڭ قايىرىمدىلىق ءىسى الەمگە تاراعان كۇن دەسە ارتىق بولماس ەدى.

   ءبىر وكىنىشتىسى، سوۆەت وكىمەتى تاڭعان كەرى داستۇرلەدەن ارىلا الماي كەلە جاتقان ءبىزدىڭ قوعام  ورىستىڭ جاڭا جىلىن سانالارىنان ءبىرجولاتا اجىراتىپ تاستاۋعا اسىعار ەمەس. ءتىپتى وسى جات مەرەكەنىڭ شاشباۋىن كوتەرۋدە الدىلارىنا جان سالمايدى. «الدىڭعى دوڭگەلەك قالاي جۇرسە, ارتقىسى دا سولاي جۇرەدى» دەگەندەي، تاۋەلسىزدىكپەن بىرگە جاساسقان جاس ۇرپاقتىڭ دا كەڭەستىڭ «مۇراسىنان» بويىن اۋلاق اكەتكەنى شامالى. جەلتوقسان ايى باستالىسىمەن-اق ەلىمىزدىڭ كەز-كەلگەن قالاسىنىڭ كوشەلەرىنە شىرشا تىگىلىپ، الەم-جالەم بەزەندىرىلىپ شىعا كەلەتىنى وسىعان دالەل.

   جالپى، شىرشانى شىر اينالعان جۇرت ونىڭ تاريحي نەگىزىنە ءۇڭىلىپ كوردى مە ەكەن؟  رەسەيدە بۇل مەرەكەنى جىلدىڭ باسى مەن شارۋاشىلىقتىڭ، تىرشىلىكتىڭ ەسەبىن باستاۋىمەن قاتىستى بولسا، ەۋروپادا يسا پايعامباردىڭ تۋىلعان كۇنىمەن بايلانىستىرىلعان.

   جاڭا جىلدىڭ ماعىناسىنا ۇڭىلسەك، تىرشىلىك بىتكەننىڭ قايتا جاندانىپ، جاڭاشا كەيىپكە ەنەتىن شاق ەكەنىن اڭعارتادى. سوندىقتان دا جىلدىڭ باسى – جاڭا جىل ءولارا تىنىشتىققا ۇلاسقان بارلىق ءىس پەن تىرشىلىك قاڭتارىلاتىن قاڭتار ايىندا ەمەس، كۇننىڭ دە، ادامنىڭ دا، جان-جانۋاردىڭ دا بويىنا جىلۋ دارىپ، جاڭاشا مەيرىمدى قالىپقا تۇسەتىن ناۋرىز ايىندا باستالاتىنىنا ەشكىم داۋ ايتا المايدى.

ەرلان باپانوۆ

Abai.kz