سەنبى, 27 ءساۋىر 2024
جاڭالىقتار 2971 0 پىكىر 28 تامىز, 2013 ساعات 13:03

وگەي مەن كەدەيدىڭ ءسوزىن كىم ءسوز دەپتى؟

حالىقتىڭ مۇڭ-مۇقتاجىن ايتىپ-جەتكىزۋدە بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنىڭ ورنىن اكىمدەردىڭ ەسەپ بەرۋ جيىن-تەرىنى دە الماستىرا العان جوق. پارلامەنت دەپۋتاتتارى دا ايىنا-جىلىندا ءبىر ايتىلىپ قالاتىن جەكەلەگەن ماسەلەلەرمەن عانا شەكتەلۋدە. ولاردىڭ حالىقپەن كەزدەسۋلەرى كەزىندەگى العا تارتىلعان پروبلەمالار جاڭا زاڭداردىڭ قابىلدانۋىندا ەسكەرىلىپ جاتقان شىعار، بىراق كوپتەگەن ۇسىنىس-پىكىرلەر سول ايتىلعان جەرىندە قالىپ قويادى.
ال جوعارعى جاققا جازىلعان ارىز-شاعىمداردىڭ كوبىنەسە التى قىردى اينالىپ، سول ۇستىنەن ارىز بەرىلگەن مەكەمەنىڭ وزىنە قايتىپ كەلەتىنىن كوزىمىز كورىپ ءجۇر. ونداعى كوتەرىلگەن ماسەلەنى بۇرىن شەشپەگەن، شەشە الماعان ءتيىستى مەكەمە وكىلى ەندى سەنى قالاي مازاقتايمىن دەسە دە ءوز ەركى. تابانىنان تاۋسىلىپ، زاڭ ورىندارىنا شاعىمدانۋعا ەكىنىڭ ءبىرىنىڭ مۇمكىندىگى كەلە بەرمەيدى. وسىنىڭ ءبارىن جيناقتاي كەلگەندە، بيلىك پەن حالىقتىڭ اراسىنداعى بايلانىستىڭ ەڭ وڭتايلىسى اقپارات قۇرالدارى بولىپ وتىر.   

حالىقتىڭ مۇڭ-مۇقتاجىن ايتىپ-جەتكىزۋدە بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنىڭ ورنىن اكىمدەردىڭ ەسەپ بەرۋ جيىن-تەرىنى دە الماستىرا العان جوق. پارلامەنت دەپۋتاتتارى دا ايىنا-جىلىندا ءبىر ايتىلىپ قالاتىن جەكەلەگەن ماسەلەلەرمەن عانا شەكتەلۋدە. ولاردىڭ حالىقپەن كەزدەسۋلەرى كەزىندەگى العا تارتىلعان پروبلەمالار جاڭا زاڭداردىڭ قابىلدانۋىندا ەسكەرىلىپ جاتقان شىعار، بىراق كوپتەگەن ۇسىنىس-پىكىرلەر سول ايتىلعان جەرىندە قالىپ قويادى.
ال جوعارعى جاققا جازىلعان ارىز-شاعىمداردىڭ كوبىنەسە التى قىردى اينالىپ، سول ۇستىنەن ارىز بەرىلگەن مەكەمەنىڭ وزىنە قايتىپ كەلەتىنىن كوزىمىز كورىپ ءجۇر. ونداعى كوتەرىلگەن ماسەلەنى بۇرىن شەشپەگەن، شەشە الماعان ءتيىستى مەكەمە وكىلى ەندى سەنى قالاي مازاقتايمىن دەسە دە ءوز ەركى. تابانىنان تاۋسىلىپ، زاڭ ورىندارىنا شاعىمدانۋعا ەكىنىڭ ءبىرىنىڭ مۇمكىندىگى كەلە بەرمەيدى. وسىنىڭ ءبارىن جيناقتاي كەلگەندە، بيلىك پەن حالىقتىڭ اراسىنداعى بايلانىستىڭ ەڭ وڭتايلىسى اقپارات قۇرالدارى بولىپ وتىر.   
الايدا ءبىز سول اقپارات قۇرالدارىن جۇرتشىلىقتىڭ ارىزىن ادەمىلەپ جازىپ بەرەتىن ساۋاتتى ادام دارەجەسىندە عانا قالدىرىپ قويدىق. سەبەبى جوعارعى جاق اقپارات بەتىندە جاريالانعان ارىز-شاعىمداردى قۇلاققا دا ىلمەۋگە اينالدى. اقپارات قۇرالدارىنىڭ قولىندا وزدەرى سىناعان ادامدى ار سوتىنا سالعاننان باسقا قايران جوق. مىنە، سوندىقتان دا زارداپ شەگۋشى تاراپ بيىك كراننىڭ باسىنا شىعىپ الىپ، نە ۇيىممەن بىرگە جارىلىپ ولەمىن دەپ، نارازىلىق ءبىلدىرۋدىڭ جاڭا تاسىلدەرىنە كوشتى. اقپارات قۇرالدارى بولماسا ونداي جانكەشتى ارەكەتتەر دە جازاتايىم وقيعا دارەجەسىندە قالا بەرەر ەدى. وسىلايشا اقپارات قۇرالدارىنىڭ سىنىن قاساقانا مەنسىنبەۋشىلىك قوعامىمىزدا الەۋمەتتىك ادىلەتتىلىكتىڭ بارىنا سەنبەۋشىلىكتى تۋىنداتىپ وتىر. باسقاسى باسقا، تالعات مۇساباەۆ سياقتى ارداقتىلارىمىزدىڭ ءوزى ءجۋرناليستىڭ كەۋدەسىنەن كەكتەنە يتەرىپ تاستاپ جاتسا قايتەسىز ەندى!
بۇعان قاراپ، بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى حالىقتىڭ ارىز-ارمانىن ايتا-ايتا كەيبىر لاۋازىمدى شەنەۋنىكتەرگە جەكسۇرىن كورىنە باستادى ما دەگەندەي دە وي كەلەدى. مىسالى، وتكەندە جول ساقشىلارىنىڭ قاتىسۋىمەن مىنانداي ءبىر كەلەڭسىز وقيعا بولدى. جۇرگىزۋشىمەن ەرەگەسىپ قالعان جول ساقشىسى ءوز پاگونىن ءوزى جۇلىپ تاستاپ، «مىناۋ ماعان قول كوتەردى» دەپ بالە سالدى. ول قۇقىق قورعاۋ سالاسىنىڭ وكىلىنە قول كوتەرگەن ادامنىڭ قانداي جازاعا ۇشىرايتىنىن جاقسى ءبىلىپ تۇر. قۇداي ساقتاعاندا، الگى وقيعا تۇگەل بەينەباقىلاۋ كامەراسىنا ءتۇسىپ قالعان ەكەن. ايتپەگەندە انا بايعۇستىڭ كۇنى نە بولارىن كوزگە ەلەستەتۋدىڭ ءوزى قيىن. ال ەندى ماماندىعىنا سايكەس قاشان دا الەۋمەتتىك ادىلەتتىلىكتىڭ تۋىن كوتەرىپ جۇرەتىن اقپارات قۇرالدارى وكىلدەرىنىڭ جاعدايى ونداي ەمەس. ءجۋرناليستى ۇناماسا جولىنان ىسىرىپ تاستايتىن، كەۋدەسىنەن يتەرىپ جىبەرەتىن دوكەيلەرگە ەشكىم ەشتەڭە ىستەي المايدى. كۇزەتشىلەر باسشىلارىن كامەراعا تۇسىرتپەي، قوقان-لوققى كورسەتىپ جاتقاندارىن دا تالاي كوردىك. ەگەر تالعات مۇساباەۆقا جوعارىداعىداي قىلىعى ءۇشىن ەسكەرتۋ جاسالعان بولسا، باسقالار ويلانىپ قالار ەدى. تاپ سول كەزدە، ياعني حالىقتىڭ كوڭىلىن تىنىشتاندىرۋ ءۇشىن كەشەندى شارالاردى قولعا الىپ جاتقان ۇكىمەت،  مۇساباەۆتىڭ قىلىعىن ونىڭ ءوزىنىڭ جەكە ءىسى سياقتى ەلەۋسىز قالدىردى.
ءيا، دەمەك وزىنەن اقپارات الۋعا كەلگەن باق وكىلىن كەۋدەدەن يتەرىپ تاستاۋعا بولادى ەكەن. سونداي ورەسكەل ارەكەتپەن اقپارات قۇرالىنىڭ وكىلىن ورنىنا قويۋدىڭ ەش ابەستىگى جوق. تالاي قاۋاشاقتا تاپ وسىنداي پىكىر ورنىعا قالماعانىنا كىم كەپىل؟ ويتكەنى، جوعارى لاۋازىمدى قىزمەتكەر رەتىندە مۇساباەۆتىڭ ارەكەتىنە ەشقانداي باعا بەرىلگەن جوق. بۇل جانە ۇستىنە قايتا-قايتا گەپتيل توگىلگەن حالىق نارازى بولىپ تۇرعاندا ورىن العان ارەكەت. جاي ۋاقىتتا بولسا مۇلدەم نازاردان تىس قالعانداي ەكەن. ءتىپتى جۇمىسىما بوگەت جاسادى دەپ، باق وكىلىنىڭ ءوزىن تارتىپكە شاقىرۋى دا بەك مۇمكىن ەكەن-اۋ. ەندەشە ءوز قۇقىن قورعاي الماي جۇرگەن جۋرناليست وزگەنىڭ قۇقىن قالاي قورعايدى؟ حالىق سوندا ايتا الماي جۇرگەن ارىز-ارمانىن ەندى قايدا جازادى؟
قايبىر جىلدارى پرەزيدەنت گازەتتە شىققان ءبىر حاتتارعا: «مىنانى قاراڭدار»، – دەپ بۇرىشتاما سوعىپ بەرگەندە، كوڭىلىمىز قالاي كوتەرىلىپ قالىپ ەدى. جۇرتشىلىق جوعارى بيلىككە ءسوزىمىزدى جەتكىزەتىن امال بار ەكەن عوي دەپ قۋانعان. كەيبىر اپەرباقان باسشىلار سونى وقىپ، ارنەدەن اياقتارىن تارتا باستاعان. الەۋمەتتىك ادىلەتتىلىك ءبىر كۇندە كەلىپ ورناي قالعانداي، گازەت وقىرماندارى: «ءاپ، بارەكەلدى»، – دەسكەن. وكىنىشكە قاراي ءتيىستى ورگاندار مەن جەرگىلىكتى باسشىلار تاراپىنان ونداي ءۇردىس بايقالا قويعان جوق. پرەزيدەنت قاشانعى بۇرىشتاما سوعا بەرسىن، ەگەر تومەندەگىلەر ءىلىپ اكەتپەسە. مەملەكەت باسشىسىنىڭ ەلدىڭ ەسىندە قالعان سول ءبىر ىقتياتتىلىعىن مۇساباەۆتاردىڭ الگىندەي ورەسكەل ارەكەتى شايدى دا كەتتى، انە!
بۇدان كەيىن: «اقپارات قۇرالدارى ءتورتىنشى بيلىككە جاتا ما؟»، – دەپ سۇراق قويىپ نەمدى العان دەسەڭشى. ولار باسقاسى باسقا، مۇعالىمدەر مەن دارىگەرلەر قاتارلى ءۇي الۋ كەزەگىنە دە تۇرا المايتىن بولدى. بۇل ءوزى سوڭعى جىلدارى ەشقانداي ارتىقشىلىققا يە بولا المايتىن ماماندىق يەلەرىنىڭ قاتارىنا جاتقىزىلدى. بۇكىل جۋرناليست اتاۋلى بىرەۋدىڭ جەكەمەنشىك جۇمىسىن ىستەپ جۇرگەندەي سەزىنەدى وزدەرىن. مەملەكەت ىسىنەن گورى، سول جەكە قوجايىنداردىڭ قامىن كوبىرەك كۇيتتەيتىن سياقتى ما، قالاي. «ەكى وگىز سۇيكەنسە، اراسىندا شىبىن ولەدىنىڭ كەبىن» كيىپ جۇرگەندەر دە جوق ەمەس. «قالام ۇستاعان جۋرناليست تە ءبىر، شەكارادا تۇرعان جاۋىنگەر دە ءبىر» دەگەن سياقتى جەل سوزدەر كىمگە ماقتان؟ اقپاراتتىق قاۋىپسىزدىك ماسەلەسى قايدا قالادى سوندا؟
مىنە، ءسويتىپ سوڭعى بەس-ون جىلدىڭ كولەمىندە جۋرناليستەردىڭ باسىندا ءبىر ءدۇبارا قىزىق جاعداي قالىپتاسىپ وتىر. جۋرناليستيكاعا قاتىستى ءتۇرلى قوعامدىق ۇيىمداردىڭ دا بەلسەندىلىگى تومەندەپ بارا جاتىر. قوعامداعى الەۋمەتتىك ادىلەتتىلىكتى تەڭشەپ وتىراتىن ءبىر تەتىك ىستەن شىعا باستاعانداي قوڭىلتاسىپ قالدىق. ءتورتىنشى بيلىك دەگەندى، تورتقۇبىلاسى تۇگەل قوعامنىڭ ءىسى دەپ تۇسىنەتىندەر ازايدى. بۇرناعى ءبىر مينيستر «گازەت جويىلۋى مۇمكىن، اقپاراتتى ەلەكتروندى نۇسقادا وقيتىن بولامىز» دەپ ءتىپتى قورقىتىپ كەتتى. ەندى وسىنىڭ بارىنە بەرىلەتىن جاۋاپ بىرەۋ: وگەي مەن كەدەيدىڭ ءسوزىن كىم ءسوز دەپتى، شىركىن؟!  

بالجان مۇراتقىزى
"حالىق ءسوزى" گازەتى
0 پىكىر