جۇما, 26 ءساۋىر 2024
جاڭالىقتار 2694 0 پىكىر 12 ماۋسىم, 2013 ساعات 19:37

مارات ۋاتقان: ساياسي رەفورمالاردىڭ قاجەتتىلىگى وتكەن عاسىردا ءپىسىپ-جەتىلگەن

– ەلدەگى قىزمەت تاريفتەرىنىڭ اي سايىن قىمباتتاۋىندا قانداي ەكونوميكالىق نەگىز نەمەسە ۇكىمەت بەلگىلەگەن استىرتىن ايلا بار دەپ ويلايسىز؟
– قاتەلەسپەسەم، قىزمەت تاريفتەرىنىڭ شەكتەۋلى باعاسى وسىدان ءتورت-بەس جىل بۇرىندارى ءوندىرۋشى كاسىپورىندار ۇسىنىستارى نەگىزىندە جەتى جىلدىق مەرزىمگە تۇرعىن-ءۇي كوممۋنالدىق شارۋاشىلىعىنىڭ (تكش–جكح) تاريفتەرىن مودەرنيزاتسيالاۋ تۋرالى ۇكىمەتتىڭ جوباسىندا بەلگىلەنگەن بولاتىن. الايدا قوعامدىق ۇيىمدار تاراپىنان قانشاما سۇرانىستار بولعانىمەن، بۇگىنگى كۇنگە دەيىن ول تاريفتەردىڭ قۇرامى قانداي نەگىزدە قالىپتاساتىنى تۋرالى ۇكىمەت تاراپىنان ەشقانداي مالىمەت بەرىلمەي وتىر. بۇنىڭ ءوزى، ورىسشا ايتقاندا – «پروزراچنوست»، قازاقشاسى – ەكونوميكانىڭ «مولدىرلىگى»، ياعني كوپشىلىك جۇرتقا ەل ەكونوميكاسىنىڭ حال-احۋالى قانداي جاعدايدا ەكەنىن تولىق بىلۋگە مۇمكىنشىلىك بەرمەي وتىر. مالىمەتتەردىڭ قالىڭ جۇرتشىلىق الدىندا جابىق بولۋى، ارينە، ءوزىڭىز ايتىپ وتىرعان «استىرتىن ايلانىڭ» بارىن راستايدى.
– ال ايەلدەردىڭ زەينەت جاسىن ءوسىرۋ مەن زەينەتكەرلىك قورلاردى بىرىكتىرۋ جانە وسىمەن بىرگە «حالىقتىق ايپيو» باعدارلاماسىن شۇعىل جۇرگىزۋدىڭ استارىندا قانداي بايلانىس بولۋى مۇمكىن؟ 

– ەلدەگى قىزمەت تاريفتەرىنىڭ اي سايىن قىمباتتاۋىندا قانداي ەكونوميكالىق نەگىز نەمەسە ۇكىمەت بەلگىلەگەن استىرتىن ايلا بار دەپ ويلايسىز؟
– قاتەلەسپەسەم، قىزمەت تاريفتەرىنىڭ شەكتەۋلى باعاسى وسىدان ءتورت-بەس جىل بۇرىندارى ءوندىرۋشى كاسىپورىندار ۇسىنىستارى نەگىزىندە جەتى جىلدىق مەرزىمگە تۇرعىن-ءۇي كوممۋنالدىق شارۋاشىلىعىنىڭ (تكش–جكح) تاريفتەرىن مودەرنيزاتسيالاۋ تۋرالى ۇكىمەتتىڭ جوباسىندا بەلگىلەنگەن بولاتىن. الايدا قوعامدىق ۇيىمدار تاراپىنان قانشاما سۇرانىستار بولعانىمەن، بۇگىنگى كۇنگە دەيىن ول تاريفتەردىڭ قۇرامى قانداي نەگىزدە قالىپتاساتىنى تۋرالى ۇكىمەت تاراپىنان ەشقانداي مالىمەت بەرىلمەي وتىر. بۇنىڭ ءوزى، ورىسشا ايتقاندا – «پروزراچنوست»، قازاقشاسى – ەكونوميكانىڭ «مولدىرلىگى»، ياعني كوپشىلىك جۇرتقا ەل ەكونوميكاسىنىڭ حال-احۋالى قانداي جاعدايدا ەكەنىن تولىق بىلۋگە مۇمكىنشىلىك بەرمەي وتىر. مالىمەتتەردىڭ قالىڭ جۇرتشىلىق الدىندا جابىق بولۋى، ارينە، ءوزىڭىز ايتىپ وتىرعان «استىرتىن ايلانىڭ» بارىن راستايدى.
– ال ايەلدەردىڭ زەينەت جاسىن ءوسىرۋ مەن زەينەتكەرلىك قورلاردى بىرىكتىرۋ جانە وسىمەن بىرگە «حالىقتىق ايپيو» باعدارلاماسىن شۇعىل جۇرگىزۋدىڭ استارىندا قانداي بايلانىس بولۋى مۇمكىن؟ 
– پرەمەر-ءمينيستردىڭ ايتۋىنا قاراعاندا، ۇستىمىزدەگى جىلى ەل بيۋدجەتىنىڭ جىرتىعى 2,4 ملرد اقش دوللارىن قۇرايتىن كورىنەدى. الداعى جىلدارى بۇل كورسەتكىش ەسەلەپ ارتۋى مۇمكىن ەكەنىن ەسكەرسەك، ۇكىمەت قاراجات ۇنەمدەۋدىڭ ءبىر كوزى رەتىندە – ايەلدەردىڭ زەينەت جاسىن ءوسىرۋ ارقىلى جۇزەگە اسىرۋدى كوزدەيتىن سياقتى. زەينەتاقى قورلارىن بىرىكتىرۋ – بۇل سالاعا ۇكىمەتتىڭ باقىلاۋىن كۇشەيتۋگە دەگەن نيەتىن بىلدىرەدى. 
ال «ايپيو» باعدارلاماسىنا كەلەتىن بولساق، حالىقتىڭ قولىنداعى قاراجاتتى ينۆەستيتسياعا تارتۋ ارقىلى ەل ەكونوميكاسىن جانداندىرۋ، دامۋدىڭ داڭعىل جولىنا ءتۇسۋدى كوزدەيتىن يگى نيەتتى بىلدىرگەنىمەن، جۇزەگە اسىرۋ جولدارىندا كوپتەگەن شيكىلىكتەر بارلىعى تۇساۋ بولىپ تۇر. بۇنىڭ ەڭ باستىسى – جوعارىدا ايتىلعان ەكونوميكانىڭ مولدىرلىگىنىڭ جوقتىعى. 
مىسالى، قۇندى قاعازدارىن بيرجالىق اينالىمعا شىعاراتىن كومپانيالار قانداي تابىستار اكەلەتىنى تۋرالى جىلدىق ەسەپتەرى ايقىن بولۋىنان باستاپ، وندا جۇمىس ىستەيتىن باسقارۋشى مەنەدجەرلەردىڭ ادامگەرشىلىگىنە دەيىنگى قاتىستى بارلىق ءىس-ارەكەتتەرى قوعام الدىندا اينا-قاتەسىز كورىنىپ تۇرۋى شارت. 
بۇلاردان تىس، بۇل كومپانيالاردىڭ قىزمەتى پارلامەنتكە تىكەلەي تاۋەلدى باقىلاۋ پالاتاسى مەن قوعام وكىلدەرىنىڭ نازارىندا بولعاندا عانا جەمىستى بولماق. وكىنىشكە وراي، ازىرگە مۇنداي جەتىستىكتەرمەن ماقتانا المايمىز. 
سونداي-اق «ەكسپو-2017» وتكىزەمىز دەپ الاشاپقىن بولۋدامىز. بۇل – وتە قىمبات جوبا. قۇيىلعان قاراجاتتىڭ قايتارىمى بولمايتىنىن بۇعان دەيىن دە ىسكە اسىرىلعان باسقا بالاما جوبالار ناتيجەسىنە قاراپ-اق ايتۋعا بولادى. تاۋەلسىزدىك العاننان بەرگى ۋاقىتتا ەل ەكونوميكاسى قۇدايدىڭ بەرگەن شيكىزاتىن سىرتقا تاسىمالداۋدان باسقا تىندىرعان تۇگى دە جوق. سوندا «ەكسپومەن» الەمگە قانداي جەتىستىگىمىزدى پاش ەتپەكپىز؟! «لەگو» ويىنشىعى سياقتى قۇراستىرىلعان ءبىر استانانى كورۋگە تۋريستەر لەگى اعىلىپ كەلمەيتىنى بەلگىلى ەمەس پە؟!
مەيلى بيۋدجەت جىرتىعىن جامايىق، مەيلى «ەكسپو» وتكىزەيىك، بۇل شارالاردىڭ بارلىعى دەرلىك ەلدە سىبايلاس جەمقورلىقتىڭ گۇلدەنە تۇسۋىنەن باسقا بەرەر نەسىبەسى شامالى. حالىقتىڭ قالتاسىن قاعۋدىڭ امالى.
ال ەگەر وسى «ايپيو»، تاريفتەردىڭ ءوسۋى جانە «ەكسپو» كورمەسى اراسىنداعى بايلانىسقا توقتالار بولساق، مۇنىڭ بارلىعىنىڭ باسىن تاعى دا قارجى تاپشىلىعىنان تۋعان جانتالاسقان ارەكەت قانا بىرىكتىرەدى. ماسەلەن، بيىلعى جىلعا بيۋدجەتتەن رۋحاني سالاعا بولىنگەن قاراجاتتىڭ كۇرت قىسقارۋى دا ەلدەگى قارجى تاپشىلىعىنان تۋعان ەبەدەيسىز قادام. ال وسى قىسقارتۋلار مەن حالىقتىڭ «قالتاسىنا ءتۇسۋ» جاعدايلارى قازاقستان ۇكىمەتىنىڭ ەكونوميكالىق باسقارۋ تەتىكتەرىنەن بەيحابار ەكەندىگىن بىلدىرسە كەرەك. ايتپەگەندە بىلىكتى ۇكىمەت ەكونوميكالىق قيىنشىلىقتان حالىقتىڭ ەسەبىنەن ەمەس، ەكونوميكالىق تەتىكتەردى پايدالانۋ جانە ولاردى رەتتەۋ ارقىلى قۇتىلۋدىڭ امالىن جاسار ەدى. ال ءبىزدىڭ ۇكىمەتتىڭ ازىرگە ىستەپ وتىرعانى – حالىقتى قاناۋ عانا.
– مامانداردىڭ پىكىرىنە قاراعاندا، 1997 جىلى اكەجان قاجىگەلديننىڭ ۇكىمەتى جۇرگىزگەن زەينەتكەرلىك رەفورماسىن كەيىنگى ۇكىمەتتەر دۇرىس الىپ جۇرە المادى دەگەن پىكىرلەر بار. سونىڭ سالدارىنان ارادا 15 جىل وتكەندە كەزەكتى رەفورما جاساۋ قاجەتتىلىگى پايدا بولعان سياقتى. وسى تۇرعىدان العاندا، كەزەكتى رەفورما زەينەتكەرلەردى الەۋمەتتىك قامسىزداندىرۋ ماسەلەسىن شەشۋدەن بۇرىن، ەلدىڭ تىعىرىققا تىرەلگەن ەكونوميكاسىن ءتىرىلتۋدىڭ امالى بولىپ تۇر دەگەن ويعا نە پىكىر قوسار ەدىڭىز؟
– وتە دۇرىس ايتاسىز. اكەجان قاجىگەلدين ۇكىمەتىنىڭ جاقسى باستاماسى اياقسىز قالدى. كەيىنگى جاساقتالعان ۇكىمەتتەر زەينەتاقى قورلارىندا قوردالانعان قاراجاتتى ەل ەكونوميكاسىن دامىتۋ ىسىنە قوسۋ ارقىلى زەينەتاقى قورىن دا ودان ارمەن مولايتۋى ءتيىس ەدى. بۇل ءوز كەزەگىندە ساياسي رەفورمالاردى دا جۇزەگە اسىرۋ شارتىن تالاپ ەتەدى. 
قالىپتاسقان جاڭا ساياسي جاعداي «جاس تۇرىكتەردىڭ» «دۆك» قوزعالىسىن ومىرگە اكەلدى. قوزعالىس جەتەكشىلەرى تۇرمەگە قامالىپ، قۋعىنعا ۇشىراعاننان كەيىنگى ۇكىمەت باسشىلارى ساياسي رەفورمالاردىڭ قاجەتتىلىگى تۋرالى اۋىز اشۋعا باتىلى بارمايتىن جاعداي قالىپتاستى. قازىر وكىمەت تە، حالىق تا وسى قالىپتاسقان «جاعدايدىڭ» قۇرساۋىندا كۇن كەشۋدە.
ساياسي رەفورمالارسىز الەۋمەتتىك قامسىزداندىرۋ مەن ەكونوميكانى ءتىرىلتۋدىڭ امالىن عانا ەمەس، ەل ىشىندەگى جالپى تۇراقتىلىقتى ساقتاپ تۇرۋىمىزدىڭ ءوزى نەعايبىل كۇيدە. ەگەر ەسكە تۇسىرسەك، قاجىگەلدين ۇكىمەتى زەينەتكەرلىك رەفورماسىن باستاعاندا، قور بيرجاسى مەن باعالى قاعازدار نارىعىن قاتار جۇرگىزۋدى قولعا العان ەدى. نەگىزىنەن زەينەتاقى قورلارىنداعى حالىقتىڭ سالىمى وسى ينستيتۋتتار ارقىلى اشىق اينالىمعا ءتۇسىپ، زەينەتاقى قورلارىندا جيناقتالعان قارجى پايىزدىق ۇستەمەگە يە بولۋى كەرەك ەدى. وكىنىشتىسى سول – قاجىگەلديننەن كەيىنگىلەر ەل ەكونوميكاسىن «كولەڭكەلى سەكتوردا» جۇرگىزۋگە ىنتالى بولدى. ال بۇل دەگەنىڭىز جەمقورلىق پەن تالان-تاراجعا جول بەرەتىن بىردەن-ءبىر كەساپات ەدى. 
– ءيا، ءسىز ايتقانداي، بيۋدجەتتە بىلتىرعى جىلعا بەلگىلەنگەن الەۋمەتتىك شىعىندار بۇرناعى جىلدارمەن سالىستىرعاندا ەداۋىر تومەن. ال ەسەسىنە ءبىزدىڭ ەلدە نەگىزگى بيۋدجەتتى قۇراۋشى سەكتور – مۇناي ءوندىرۋ كولەمى جىل سايىن وسۋدە. وسى قاراما-قايشىلىققا قانداي باعا بەرەر ەدىڭىز؟
– ساراپشىلاردىڭ پىكىرىنە قاراعاندا، بيۋدجەتتىڭ كىرىس بولىگىنىڭ 45 پايىزى مۇنايدان قۇرالادى. قالعان بولىگىن ەكونوميكانىڭ باسقا سالالارى بەرەدى. راسىندا، رەسمي دەرەكتەر بويىنشا، مۇنايدىڭ ءوندىرىلۋى مەن ساتىلۋ كولەمى جىلدان-جىلعا ءوسۋ قارقىنىن كورسەتۋدە. 
مۇنايدان تىس ەكسپورتتىق شيكىزاتتار: ءتۇستى جانە قارا مەتالدار، قورعاسىن، حروم، باعالى مەتالدار، قالايى، ت.ب. ونىمدەردەن تۇرادى. الەۋمەتتىك شىعىنداردىڭ جىل سايىنعى كەمۋى، تيىسىنشە، بيۋدجەتتىك كىرىستىڭ كەمۋىنەن تۋىندايدى. ەگەر ءبىزدىڭ ەكسپورتتىق الەۋەتىمىز جىل سايىن ارتىپ وتىرسا، بيۋدجەتتىڭ كىرىس جاعى نەگە كەندە قالادى؟
ياعني، بۇل ارادا ەكى بىردەي كىلتيپان بار: نە ءبىزدىڭ رەسمي ستاتيستيكامىز جالعان، نە ەكسپورتقا كەتكەن ونىمنەن تۇسكەن قارجىنىڭ ۇلكەن ءبىر بولىگى وففشورلاردا شوگىپ قالۋدا.
الەم ەكونوميكاسى داعدارىستا تۇرعان بۇگىنگى جاعدايدا مۇنايدان باسقا شيكىزاتتارىمىزعا سۇرانىستىڭ ازايۋى سەبەبىن – باسقا دا شيكىزاتتان تۇسۋگە ءتيىستى كىرىستىڭ كەمۋ قارقىنى مۇناي وسىمىنەن تۇسەتىن كىرىس قارقىنىنان الدەقايدا كوپ ەكەنىنىڭ قايشىلىعى دەپ تۇسىندىرۋگە بولادى. ياعني، ءبىزدىڭ ەكسپورتتىق ساياساتىمىز مۇددەلى توپتاردىڭ جەمساۋىمەن بايلانىستى دەگەن ءسوز.
– ايتپاقشى، ءسىز وسى قىستان باستالعان «حالىقتىق ايپيو» باعدارلاماسىنا وراي اكتسيا ساتىپ الدىڭىز با؟
– جوق. بىرىنشىدەن، جابىق ەكونوميكا جاعدايىندا ۇستەل استىندا جۇرەتىن مۇنداي ويىنعا قاتىسۋعا زاۋقىم جوق. ەكىنشىدەن، «حالىقتىق ايپيو» باعدارلاماسىن تولىق ماندە قامتاماسىز ەتەتىن ەكونوميكالىق جانە قارجىلىق ساياساتتىڭ العى شارتتارى بىزدە قالىپتاسپاعان. ۇكىمەت ەلدىڭ قالتاسىنداعى ازىن-اۋلاق قاراجاتىن «سۋىرىپ العىسى» كەلەدى، بىراق ونىڭ قايتارىمىنا قاتىستى قيساپتىڭ قالاي جۇرەتىنىن بىلمەيدى. وسى جاعدايدا «ايپيو» ويىنى ءسىزدى قىزىقتىرا ما؟ 
– ءسىزدىڭ دالەلدەۋىڭىزدەن كەيىن، راسىندا دا، «ايپيو»-عا سالعان ەلدىڭ اقشاسى جەلگە ۇشىپ كەتتى مە دەپ قورقىپ قالدىم. سودان دا بولار، ەل ەكونوميكاسىنا ينۆەستيتسيالىق جاردەم بولادى دەگەن «ايپيو» باعدارلاماسىنىڭ دا تىعىرىققا تىرەلگەنى. تاياۋدا قارجى ءمينيسترى جامىشەۆ پەن ۆيتسە-پرەمەر كەلىمبەتوۆ ءباسپاسوز بەتىندە وسى تۇرعىدا ءوزارا تاجىكەلەسىپ قالدى. بۇل اتالمىش باعدارلامانىڭ شيكىلىگىنەن تۋعان كيكىلجىڭ بە، جوق الدە ۇكىمەتتىڭ بۇل تۇرعىدا ورتاق پىكىرى جوقتىعىنىڭ بەلگىسى مە؟
– ەكى پىكىردىڭ دە جانى بار. ورتاق پىكىردىڭ جوقتىعى – وليگارحتىق توپتاردىڭ مۇددە قايشىلىعىنىڭ اسەرىنەن تۋعان دەسەم، ارتىق ايتقاندىق بولماس. ۇكىمەتتەگى «ايپيو» باعدارلاماسىنا تىكەلەي جاۋاپ بەرەتىن ەكى لاۋازىم يەسى تەڭىزگە شىعىپ كەتكەن كەمەنىڭ ارتىنان «سۋعا كەتەدى-كەتپەيدى» دەپ تاجىكەلەسىپ جاتسا، ءبىزدىڭ قارجى-ەكونوميكالىق بلوكتىڭ جاعدايى شىنىمەن-اق جەتىسكەن ەكەن.
– ال تاريفتەردىڭ قىمباتتاۋى، زەينەتاقى رەفورماسى، «ايپيو» باعدارلاماسى قازاقستاندا وتەتىن «ەكسپو» كورمەسىن قارجىلاندىرۋعا باعىتتالعان دەگەن قارا دۇرسىندەۋ پىكىرگە قانداي تۇجىرىم ايتاسىز؟
– قارا ءدۇرسىن بولسا دا، بۇل شىندىققا جاقىن پىكىر دەر ەدىم. كورمەگە، رەسمي دەرەك بويىنشا، 2,5 ميلليون ەۋرو جۇمسالاتىنىن ەسكەرسەك، الداعى ءتورت جىلدىڭ ىشىندە بۇل قارجى بىرنەشە ەسە وسەتىنىنە كۇمانىڭىز بولماسىن. الداعى ۋاقىتتا «ەكسپو» جۇتاتىن وسى جىرتىقتى جاماۋ ءۇشىن، زەينەتاقى قورلارىن قوسىپ، سالىمشىلاردىڭ اقشاسى مەملەكەتتىڭ قاراۋىنا وتپەك. ال بيزنەستە مەملەكەت دەگەنىڭىز جەتىسكەن كاسىپكەر بولا المايدى. 
– ال ەلدەگى ەكونوميكانىڭ نەگىزگى ءبازيسى مەن بەرىك تۇعىرى ساياسي رەفورما بولماۋشى ما ەدى؟ بالكىم، ءبىزدىڭ ەلدىڭ ەكونوميكاسى وسى رەفورمانىڭ كەشەۋىلدەۋىنەن تىعىرىققا تىرەلىپ تۇرعان شىعار؟
– البەتتە! ەكونوميكانى تۇراقتى جانە قارىشتى جۇرگىزۋ ءۇشىن، دەموكراتيالىق، حالىقتىق باسقارۋ قاتىناستارىنىڭ الەمدە قالىپتاسقان اشىق ءادىسى بولۋى كەرەك. بىزدە ونداي جاعداي مۇلدەم جوق. 
انىعىندا، بىزدە ساياسي رەفورمالار جۇرگىزۋدىڭ قاجەتتىلىگى وتكەن عاسىردىڭ وزىندە-اق ءپىسىپ-جەتىلگەندىگى – تاۋەلسىزدىك جىلدارعى جاڭا تاريحىمىزعا بەلگىلى جاعداي. مەن ءباس تىگۋگە بارمىن: ۇكىمەت باسشىسى سەرىك احمەتوۆ ەكونوميكالىق ىلىمدەرمەن قارۋلانعان ناعىز مەملەكەتتىك دارەجەدەگى مەنەدجەر بولسا، ول تالاپتاردىڭ اۋاداي قاجەت ەكەنىن ىشىنەن سەزىپ، قىستىعىپ ءجۇرۋى ءتيىس. ال ولاي بولماسا، ول كەزىندەگى كولحوز توراعالىعىنان الىسقا كەتە الماعان باسقارمانىڭ ءبىرى عانا بولعانى.
ەڭ وكىنىشتىسى – بيلىك قويىلعان تالاپتارعا جاۋاپ بەرۋگە، قوردالانعان ماسەلەلەردى شەشۋگە قۇلىقسىز. ءبىز، ازاماتتىق قوعام وكىلدەرى، كۇردەلى ساياسي رەفورمالار جاساۋدى ەمەس، تەك قانا ەڭ وزەكتى دەگەن الەۋمەتتىك تالاپتاردىڭ ورىندالۋىن عانا ايتىپ ءجۇرمىز. بيلىك وسىنىڭ ءوزىن جۇزەگە اسىرۋعا ىجداھاتسىز، الدە ونىڭ قاجەتتىلىگىن كورسوقىرلىقپەن تۇسىنبەيدى. ەگەر ەل ەكونوميكاسى وسى باعىتپەن كۇيرەپ، الەۋمەتتىك جاعداي تىم تىعىرىققا تىرەلەر بولسا، ەرتەڭگى كۇنىمىز قالاي بولارىن ويلاۋدىڭ ءوزى قورقىنىشتى. جوعارىدا وتىرعان شەنەۋنىكتەردىڭ بۇل جاعداي تۋرالى حابارى بولماسا، اڭساپ جەتكەن تاۋەلسىزدىكتىڭ وزىنە زار بولاتىن كۇنىمىز جاقىن سياقتى.
– ءسىز الماتىدا ماۋسىم ايىندا وتەتىن قارسىلىق ميتينگىسىن ۇيىمداستىرۋشى بەلسەندىلەردىڭ ءبىرىسىز. ەندەشە وعان دايىندىق قالاي جۇرۋدە؟
– دايىندىق تولىق كولەمدە ءجۇرىپ جاتىر. ءساۋىردىڭ 27-سىندە بولعان مينينگتە كەلەسى ميتينگ 1 ماۋسىمدا بولادى دەپ جاريالاندى. كەيىن اقىلداسا كەلە، بالالار مەرەكەسىمەن جارىسپاي، ماۋسىمنىڭ 15-ىندە وتكىزەيىك دەپ كەلىستىك. بەلگىلەنگەن ءتارتىپ بويىنشا قالالىق اكىمدىككە ءوتىنىش بەرىلدى. ەندى سول ءوتىنىشتىڭ جاۋابىن كۇتىپ وتىرمىز.
– بەلگىلى قوعام بەلسەندىسى قاناعات تاكەەۆانى قۋدالاۋ سول ميتينگىگە قاتىستى جاعداي دەگەن ويعا قوسىلاسىز با؟
– ءبىزدىڭ ويىمىزشا، تىكەلەي قاتىسى بار. قاناعاتتى بىردە رۋۆد-عا، بىردە قارجى پوليتسياسى مەن سوتقا شاقىرىپ اۋرە-سارساڭعا سالىپ قويدى. «بيلىك وكىلىنىڭ نامىسىنا ءتيدى» دەگەن باپتىڭ قارجى پوليتسياسىنا قانداي قاتىسى بار ەكەنى مۇلدەم تۇسىنىكسىز. ونى ايتاسىز، ءبىز جۇمىس جاساپ جاتقان كەڭسەگە كەشە ءورت سوندىرۋشىلەر كەلىپ، لاڭ سالىپ كەتىپتى. باقساق، بىرەۋ گازدىڭ ءيىسى شىعادى، وت جانىپ جاتىر دەپ شاعىم ءتۇسىرىپتى. شاعىم ءتۇسىرۋشىنىڭ ءوزى بۇل دۇنيەمەن باياعىدا قوش ايتىسقان ادام ەكەن. بيلىك وكىلدەرىنىڭ بۇنداي ارسىزدىقتارعا بارۋىنا تاڭ قالعاننان باسقا امالىڭىز قالمايدى ەكەن.
– قورىتا ايتقاندا، ەكونوميست-مامان رەتىندە ەل ەكونوميكاسىن ساۋىقتىرۋ ءۇشىن، ءبىرىنشى كەزەكتە قانداي العى شارتتار جاسالۋى ءتيىس؟
– مامانداردىڭ ايتۋىنا قاراعاندا، ءبىزدىڭ ەلدە سالىقتىڭ 40 پايىزى عانا بيۋدجەتكە تۇسەتىن كورىنەدى. بۇل كورسەتكىش بويىنشا، ءبىز كەڭەستىك ەلدەر اراسىندا ەڭ سوڭعى ورىنداردى يەلەنەتىن كورىنەمىز. الدىڭعى قاتارداعى بەلارۋس سالىقتىڭ 70 پايىزىن جينايدى ەكەن. سوندىقتان ەل ەكونوميكاسىن ساۋىقتىرۋدى شارۋاشىلىق سۋبەكتىلەرى قىزمەتىنىڭ قوعام الدىنداعى جاريالىلىعىن قامتاماسىز ەتۋدەن باستاۋ كەرەك. بۇل ءوز كەزەگىندە سىبايلاسقان جەمقورلىققا دا توسقاۋىل بولا الادى. مەنىڭ ۇسىنىپ وتىرعانىم – قاراپايىم عانا ەكونوميكالىق تەتىك. بىراق «جاريالىلىق» دەگەن تەرمين بيلىك ءۇشىن تروتيلمەن بىردەي بولىپ تۇرعان سياقتى.
– سۇحباتىڭىزعا كوپ راحمەت! كوزىمىزدى ءبىراز اشىپ تاستادىڭىز.
سۇحباتتاسقان
باقىتگۇل ماكىمباي

Abai.kz

0 پىكىر