بۇگىندە الەمنىڭ تورتتەن ءبىرىن قامتيتىن مۇسىلمان جاماعاتىنىڭ جاھاندىق قاۋىمداستىقتاعى ورنى ەرەكشە. ويتكەنى, سان عاسىرلىق تاريح دىنمەن, يمانمەن, سەنىممەن باستالاتىن جولدىڭ ارقاشاندا نۇرلى بولاتىندىعىن دالەلدەپ بەردى. وسىناۋ ۇلاعاتتى ۇستانىمدى اللانىڭ شەكسىز شاراپاتى, اۋىر جولمەن كەلگەن اسىل قازىنا رەتىندە باعالاۋىمىز كەرەك. سونىمەن بىرگە, بۇل تاۋەلسىزدىككە قول جەتكىزگەن قازاقستاندىق قاۋىمعا, ءدىني بىرلەستىكتەرگە, مۇسىلمان جۇرتشىلىعىنا قوسىمشا مىندەتتەر جۇكتەيدى. ويتكەنى, قازىرگى تاڭدا يسلام ىنتىماقتاستىعى ۇيىمىنا توراعالىق جاساۋ قۇرمەتىنە يە بولعان قازاقستانىمىزدىڭ ونەگەلى ۇلگىسى ەسەلەنە تۇسەتىنى بەلگىلى.

قازاقستان الەمدىك جانە ءداس­تۇر­لى دىندەر كوشباسشىلارىنىڭ زا­مان تالابىنداعى تولعانىستى ءما­سەلەلەردى زەردەلەگەن ءتورت سەزىن ءوت­كىزدى. بۇل - بۇرىن-سوڭدى بولما­عان وتە ماڭىزدى باستاما. سوندىق­تان، ەلىمىزدە «ءدىنىڭ تۇرسىن ءدىن امان» قاعيداتىنان نارلەنەتىن شارالاردان تارماقتالعان جۇمىستا­رى­مىز دا ۇلان-عايىر. ەلباسى نۇر­سۇلتان نازارباەۆ وسىدان تۋرا ءبىر جىل بۇرىن قول قويعان «ءدىني قىز­مەت جانە ءدىني بىرلەستىكتەر تۋرالى» زاڭ ءدىني قاۋىمداستىق قىزمەتىنە وركەنيەتتىككە نەگىزدەلگەن سەرپىن قوستى. قازاقستان مۇسىلماندارى­نىڭ كەزەكتەن تىس ءVى قۇرىلتايىندا قمدب جارعىسىنا ءبىزدىڭ تاريحي ەرەكشەلىكتەرىمىزگە سايكەس ءابۋ حانيفا ءمازھابى ناسيحاتتالاتىن­دى­عى جونىندەگى وزگەرىس ەنگىزىلدى. بۇل ءدىني ءىستىڭ جيناقىلىعى مەن اي­قىندىعىن، اتا-بابا اماناتىنا ادال­دىق ۇستانىمدارىن نىقتاي ءتۇستى. تۇيىندەپ سويلەسەك، جاڭا زاڭ مەن جارعى ەل بىرلىگى مەن ىنتى­ماعىن، دوستىعى مەن ۇيىمشىل­دى­عىن ساقتاپ، ونى ودان ءارى كۇشەيتە تۇسۋگە قىزمەت ەتەدى.

قازاقستاندىق زايىرلى قوعامدا ءومىرىمىزدىڭ بارلىق سالاسىن قام­تىعان قۇندىلىقتاردى، ونىڭ ءىشىن­دە ءدىني ۇلاعاتتار كوكجيەگىن كەڭەي­تۋگە قولايلى مۇمكىندىكتەر تۋدى. اسىرە­سە، مەملەكەتتىك ساياساتتىڭ تو­لەران­ت­تىلىقتى ساقتاۋعا، نىعايتۋ­عا جانە ناسيحاتتاۋعا باعىتتال­عان­دىعى قو­عامدىق بەلسەندىلىكتى قا­ناتتان­دىر­دى. ءدىني ورتادا، اۋىل مەشىتتەرىندە جاستاردىڭ قاراسى قالىڭداپ، يگى ۋاعىزدار كوتەرىلىپ جاتقاندىعى قۋانتادى. سەبەبى، ءدىن-يسلام تاريحىمىزدى قالىپتاس­تى­رۋعا، مادەنيە­تىمىز بەن وركەنيەتى­مىزدى نىقتاۋدا شەشۋشى تۇتقا بول­عاندىعى ايقىن.

كەشەگى كەڭەس كەزىندە دىنگە قار­سى سۇمدىق شابۋىل جاسالعانىمەن، ەل-جۇرت تاعدىر اۋىرتپالىعىن قۇ­رىشتاي قايرات-توزىممەن، ساليقالى سابىرمەن جەڭە ءبىلدى، ەشقاشان سەنىمىنە سەلكەۋ تۇسىرگەن جوق. ول مۇمكىن دە ەمەس ەدى. ويتكەنى، ادامزات بالاسىنىڭ تاريحى بارشانى جاقسىلىققا جەتەلەگەن پايعام­بار­لاردىڭ نۇرلى جولىنان باستالادى. ىزگىلىككە قۇشتار ادامزات مۇحاممەد پايعامباردىڭ (س.ع.س.) اماناتتارىن ىسكە اسىرۋعا مىسقالداي بولسا دا ۇلەس قوسۋدى ءوزىنىڭ ەڭ ۇلىق پارىزى سانايتىنى بۇگىنگى كۇنى بارىنشا كورىنىس تابۋدا. مەشىتتەردىڭ اشىلۋى جوعارى دەڭگەيدەگى وقيعا، قۋا­نىشتى مەرەكە رەتىندە اتاپ وتىلە­تىن­دىگى كەلەر كۇندەردىڭ جاقسىل­ى­عىن مولايتۋمەن بايلانىستىرىلادى.

وسىنداي جاعدايدا ءدىن تۇتقا­سىن ۇستاۋشىلارعا، يسلام ۇلاعات­تارىن ۋاعىزداۋشىلارعا قويىلار تالاپ ەشقانداي بەزبەنگە سالۋعا كەلمەيتىندەي دارەجەدە بولۋعا تي­ىس­­تىلىگى تۇسىنىكتى. قاسيەتتى قۇران­نىڭ العاشقى اياتى: «سەن جاراتقان راببىڭنىڭ اتىمەن وقى!» دەپ باس­تالاتىنى عانيبەت. سەبەبى، يسلام - وزىق وي مەن بيىك وركەنيەت ءدىنى. ءبىزدىڭ وڭىرىمىزدەگى يمامدار قازاق­ستان مۇسىلماندارى ءدىني باسقار­ماسى تاراپىنان جىل سايىن اتتەس­تاتتاۋدان ءوتىپ تۇرادى. قويىلار تالاپ وتە كۇشتى جانە سولاي بولۋى دا كەرەك.

قمدب تاراپىنان يمامداردىڭ، مەشىت قىزمەتكەرلەرى مەن ناماز­حان­داردىڭ ءبىلىمى مەن بىلىكتىلىگىن كوتەرىپ وتىرۋعا ايرىقشا نازار اۋدارىلادى. اۋدان يمامدارىنىڭ بار­لىعى الماتىداعى يسلام ينس­تيتۋتىنىڭ ءتورت ايلىق كۋرسىندا وقىپ، ديپلومدار العان. قازىر ءتورت اي سايىن كەمىندە ەكى اۋىل يمامىن اتالعان ينستيتۋتقا جىبەرىپ كەلە­مىز. اۋداندىق جانە تۇرعىندار ءجيى قونىستانعان اۋىل مەشىتتەرىندە ساۋات اشۋ كۋرستارى جۇمىس ىستەيدى. تىلەك بىلدىرۋشىلەر ادەبيەتپەن قامتاماسىز ەتىلىپ، ساباقتى ءتيىمدى جۇرگىزۋگە قاتىستى بارلىق قولايلى جاعدايلار قاراستىرىلعان. ناسيحات جۇمىستارى ءابۋ حانيفا ءمازھابى جۇيەسىمەن جۇرگىزىلەدى. وڭىرىمىزدە سونداي-اق ءدىني ءبىلىم بايقاۋلارى، قۇراندى جاتقا ايتۋشىلار سايىسى، باسقا دا تانىمدىق شارالار وتكى­زى­لىپ تۇرادى. كوكشەتاۋداعى ورتالىق مەشىتتىڭ ۋاعىز جانە ناسيحات ءبول­ى­مى، جەرگىلىكتى يمامدار مەن ۇستاز­دار وسى جۇمىستاردى ۇيلەستىرىپ وتىرادى. مۇندا عالامتور، اقپارات­تىق جۇيەنىڭ وزىق تۇرلەرى دە پايدالانىلا باستادى.

يسلام ءدىنى وراسان زور اۋقىم­داعى ىقپالعا، كۇش-قارىمعا يە بولا تۇرا، ونىڭ ءون-بويى رياسىز ادال­دىققا، كىرشىكسىز تازالىققا، ءنا­زىكتىككە تولى. سوندىقتان، ونى يگە­رىپ، يگىلىككە جاراتۋدا، ونىڭ شىنايى مازمۇنىن اشىپ كورسەتۋدە، اعايىندارىمىزدىڭ نانىم-سەنىم­دەرىن جاقسىلىققا باعىتتاۋدا اس­قان تاباندىلىق پەن ىجداعاتتىلىق قاجەت. بەرەكەت بۋىنىنىڭ بارلىعى دا بەكەم بولۋى كەرەك. قازىرگى تالاپ ونى قايتا-قايتا ەسكە سالۋدى العا تارتۋدا. ويتكەنى، بۇگىنگى كۇنگى عا­لامات جاھاندانۋ ءدىني ۇستىنداردى قاتاڭ سىنعا سالعانىن ايتقانىمىز ءجون. ولاي دەيتىنىمىز، كەمەل ءدىنى­مىزدىڭ كەڭشىلىگىن باسقا ماقساتقا باعىتتاۋ ارەكەتتەرى، جات قىلىق­تار­مەن جۇرتشىلىقتىڭ تىنىشتىعىن بۇزۋعا ۇمتىلۋشىلىق كورىنىستەرى بارشامىزدى نازالاندىرادى. تا­راز­داعى، ەلىمىزدىڭ باتىسىنداعى بۇرىندارى تانىمىمىزدا بولماعان تەرروريستىك وقيعالار ەتەك-جەڭدى جيناۋعا، ساقتىق شارالارىن قا­تاي­تۋعا، قوعامنىڭ ورتاق يدەولوگياسىن كۇشەيتۋگە ماجبۇرلەيدى.

وسى ورايدا مارتەبەلى باس ءمۇفتي ءابساتتار قاجى دەربىسالىنىڭ ەلىمىزگە تەرىس اعىمداردىڭ قالايشا ەنگەندىگىنە جانە ونىڭ سالدارلارىنا قاراتىپ ايتقان سوزدەرى ويعا ورالادى. «سالافيلىك يدەولوگيا كەڭەس وكىمەتى قۇلاعاننان كەيىن ورتالىق ازياعا، سونىڭ ىشىندە قازاق جەرىنە دە كەلە باستادى. ولار ەلىمىزدە ال­عاشقى كەزدە قايىرىمدىلىق قورلا­رىن، ساۋات اشۋ كۋرستارىن اشىپ، اراب ءتىلىن ۇيرەتەمىز دەگەن جەلەۋمەن بىرقاتار جاستاردى اداستىردى. قالا بەردى ورىس تىلىنە اۋدارىلعان تەگىن ءدىني ادەبيەتتەر تاراتۋمەن ءدىني ساۋاتى جوق قانداستارىمىزدى قاتارلارىنا تارتا ءبىلدى. توقسانىن­شى جىلدارى كوپتەگەن جاستار ءدىني ءبىلىم الۋ ماقساتىمەن مۇسىلمان جۇرت­تارىنا باردى. سونىڭ ىشىندە وسى يدەولوگيانىڭ شىرماۋىنا ىلىك­كەندەر وقۋىن ءتامامداپ، ەلگە ورال­عان سوڭ، سول ءدىني اعىم ۇستا­نىم­دارىن جايۋعا كىرىستى»، دەيدى حازىرەت.

قازاقستان مۇسىلماندارىنىڭ ءدىني باسقارماسى ەلدەگى مەشىتتەردى قايتا تىركەۋدەن وتكىزۋدى قولعا ال­عانى قۇپتارلىق قادام بولدى. وسى­عان بايلانىستى قىرۋار ساراپتا­ما­لىق تەكسەرىس جۇرگىزىلدى. ءوز ءىشىمىزدى تازارتۋعا مۇمكىندىك تۋدىرىلدى. قازىرگى كۇنى اۋداندىق دەڭگەيدەگى، باسقا دا ءىرى 77 مەشىت تىركەۋدەن وتكىزىلدى. سونداي-اق بىزدەگى نامازحانا ەسەبىندەگى 77 ءدىني ۇيا بولسا، سو­نىڭ 30-عا جۋىعى ارنايى سالىن­عان مەشىتتەر. ءبىز اللا ءۇيىن تۇر­عىز­عان جاناشىرلارىمىزعا، كاسىپ­كەر باۋىرلارىمىزعا العىسىمىزدى ايتامىز. قازىر بۇلاردىڭ قۇجات­تارى دايىندالۋ ۇستىندە. سودان كە­يىن قمدب فيليالى رەتىندە تىركە­لىپ، زاڭدى تۇردە جۇمىسىن باستايدى.

ۇلىق مەرەكەمىز - قۇربان ايت كۇندەرى ورتالىق مەشىت ۇجىمى ءداستۇرلى شارالارىن جالعاستىرىپ، بيىل كوكشەتاۋ قالاسىنداعى «بال­دىرعان» بالالار ورتالىعىندا ءسا­بيلەردى انالارىمەن بىرگە مەرە­كەلىك داستارقانعا شاقىردىق. جە­تىم­دەر ءۇيى بار اۋدانداردا سول ءوڭىر يمامدارىنىڭ جەتەكشىلىگىمەن قا­يى­رىمدىلىق شارالارى وتكىزىلدى. زيراتتار تارتىپكە كەلتىرىلىپ، ارۋاق­تارعا قۇران باعىشتالدى. سونداي-اق، وبلىس تۇرعىندارىن استانادا جا­ڭادان سالىنعان، ەلىمىزدەگى ەڭ ۇلكەن «ازىرەت سۇلتان» مەشىتى ءۇل­كەن قۋانىشقا بولەدى. اتالعان مە­شىت ۇجىمى تسەلينوگراد، شورتاندى جانە قورعالجىن اۋداندارىندا ايت نامازىن وتكىزىپ، 250 وتباسىنا ارنايى سىي-ساۋعالار تاراتتى.

يسلام ءدىنى دۇنيەگە كوزقاراستىڭ نۇرلى جولىن ماقسۇت سانايتىن اق­جارىلقاپ اعىمدى اسپەتتەيدى جانە سول جولدان تايمايدى. ول ءدىني توزىمدىلىك نەگىزىندە وزگە ءداستۇرلى ءدىن وكىلدەرىمەن جاراستىقتا ءومىر ءسۇرىپ، تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ تۇعىرىن نىعايتۋعا قىزمەت ەتە بەرمەك.

قانات مۇقانعاليۇلى،

ناۋان حازىرەت اتىنداعى

ورتالىق مەشىتتىڭ نايب يمامى.

كوكشەتاۋ.

"اباي-اقپارات"