ۇكىمەت ءۇمىتتى اقتاي الا ما؟

- ءامىرجان مىرزا، بۇگىنگى اڭگىمەمىزدى ەلدى ءدۇر سىلكىندىرگەن ءبىر باستامادان باستايىق: ماڭعىستاۋ وبلىسىنىڭ اقساقالدارى جاڭاوزەن قالاسىنىڭ اتىن بەكەت اتا دەپ وزگەرتۋ تۋرالى ۇسىنىس جاسادى. الەۋمەتتىك جەلىدە، سونىڭ ىشىندە «فەيسبۋكتە» ءسىز وسى ماسەلەگە ءبىراز ءمان بەرىپسىز. نەگە؟

- ويتكەنى وتكەن جىلعى قاندى قىرعىننان كەيىن «جاڭاوزەن» كارتاداعى ءبىر قالانىڭ اتى عانا ەمەس، ول - ۇلتتىق تراگەديانىڭ سيمۆولى. «جاڭاوزەن» ۇعىمىنىڭ ارتىندا تەك قانا مۇنايشىلاردى قىرىپ سالۋ مەن ادىلەتسىز سوتتار تۇرعان جوق. ونىڭ ارتىندا حالىقتىڭ نارازىلىعى مەن تاريحتىڭ ۇلكەن سۇراۋى تۇر. وسىنى اڭعارعان بيلىك قالانىڭ اتىن جويۋ ارقىلى ءوز جاۋاپكەرشىلىگىن دە جويعىسى كەلەتىن سياقتى. بىراق جاڭاوزەن گەوگرافيادان ... «بيوگرافياعا» اينالدى عوي! كارتادان اتى وشسە دە، جۇرەكتەن قالاي وشىرەسىڭ؟!

ءوز باسىم وسىناۋ قادامعا بارىپ وتىرعان بيلىك تاعى دا ءبىر ارانداتۋ جاساپ وتىر دەپ سانايمىن! قانعا بويالعان قالانىڭ اتى مەن اۋليەنىڭ ارۋاعىن وسى ماسەلەدە تالاستىرىپ قويۋ - بارىپ تۇرعان ۇياتسىزدىق! ونىڭ ارتىندا بەلگىلى ءبىر ساياسي ماقسات تۇرعانى دا ءسوزسىز.

- وسى كۇندەرى پرەزيدەنت پەن ونىڭ اينالاسى تۋرالى اڭگىمە كوبەيىپ كەتتى. پرەزيدەنت اكىمشىلىگى باسشىسىنىڭ اۋىسۋى قانداي جاڭالىقتار اكەلۋى مۇمكىن؟

ۇكىمەت ءۇمىتتى اقتاي الا ما؟

- ءامىرجان مىرزا، بۇگىنگى اڭگىمەمىزدى ەلدى ءدۇر سىلكىندىرگەن ءبىر باستامادان باستايىق: ماڭعىستاۋ وبلىسىنىڭ اقساقالدارى جاڭاوزەن قالاسىنىڭ اتىن بەكەت اتا دەپ وزگەرتۋ تۋرالى ۇسىنىس جاسادى. الەۋمەتتىك جەلىدە، سونىڭ ىشىندە «فەيسبۋكتە» ءسىز وسى ماسەلەگە ءبىراز ءمان بەرىپسىز. نەگە؟

- ويتكەنى وتكەن جىلعى قاندى قىرعىننان كەيىن «جاڭاوزەن» كارتاداعى ءبىر قالانىڭ اتى عانا ەمەس، ول - ۇلتتىق تراگەديانىڭ سيمۆولى. «جاڭاوزەن» ۇعىمىنىڭ ارتىندا تەك قانا مۇنايشىلاردى قىرىپ سالۋ مەن ادىلەتسىز سوتتار تۇرعان جوق. ونىڭ ارتىندا حالىقتىڭ نارازىلىعى مەن تاريحتىڭ ۇلكەن سۇراۋى تۇر. وسىنى اڭعارعان بيلىك قالانىڭ اتىن جويۋ ارقىلى ءوز جاۋاپكەرشىلىگىن دە جويعىسى كەلەتىن سياقتى. بىراق جاڭاوزەن گەوگرافيادان ... «بيوگرافياعا» اينالدى عوي! كارتادان اتى وشسە دە، جۇرەكتەن قالاي وشىرەسىڭ؟!

ءوز باسىم وسىناۋ قادامعا بارىپ وتىرعان بيلىك تاعى دا ءبىر ارانداتۋ جاساپ وتىر دەپ سانايمىن! قانعا بويالعان قالانىڭ اتى مەن اۋليەنىڭ ارۋاعىن وسى ماسەلەدە تالاستىرىپ قويۋ - بارىپ تۇرعان ۇياتسىزدىق! ونىڭ ارتىندا بەلگىلى ءبىر ساياسي ماقسات تۇرعانى دا ءسوزسىز.

- وسى كۇندەرى پرەزيدەنت پەن ونىڭ اينالاسى تۋرالى اڭگىمە كوبەيىپ كەتتى. پرەزيدەنت اكىمشىلىگى باسشىسىنىڭ اۋىسۋى قانداي جاڭالىقتار اكەلۋى مۇمكىن؟

- مەنىڭشە، ءبىزدىڭ ساياساتتانۋشىلار مەن جۋرناليستەردىڭ ءبىر قاتەلىگى بار. ياعني، ءارتۇرلى كەزەڭدە پرەزيدەنت نازارباەۆتىڭ ماڭايىنداعى كەيبىر فيگۋرالاردى شامادان تىس قۋاتتى، نە بەدەلدى دەپ ساناپ، ءوز جورامالدارىن سوعان نەگىزدەپ جاتادى. ءسوز جوق، پرەزيدەنت اكىمشىلىگى باسشىسىنىڭ قازىرگى ساياسي جۇيەدەگى ورنى ءبىر توبە. بىراق، قاي-قايسىسى بولسىن كەشىرسىن مەنى، ول تاۋ ەمەس، توبە عانا! ونىڭ ىشىندە كوپ توبەنىڭ ءبىرى عانا! بارشاعا جوعارىدان باقىلاپ، ءوزى قالاعان ادامىن نە توبە، نە توبەشىك ەتىپ وتىرعان پرەزيدەنتتەي «تاۋ» تۇرعاندا، ولاردىڭ ىقپالى بەلگىلى ءبىر دەڭگەيگە دەيىن عانا بولادى. سوندىقتان دا مەن ءابسوليۋتتى وكىلەتتى پرەزيدەنت تۇرعاندا، ونىڭ اكىمشىلىگىنىڭ كەزەكتى جەتەكشىسىن ابسوليۋتتەندىرۋگە قارسىمىن.

ماسەلەن، اقوردانىڭ ساياساتى اكىمشىلىگىنىڭ جاڭا جەتەكشىسى كەلگەننەن سوڭ، ەلدەگى جاعداي كۇرت وزگەرىپ كەتكەن جوق قوي! كەشە قابىلدانعان باستى ساياسي شەشىمدەر كۇشىندە قالدى. سوتتالعاندار اقتالىپ جاتقان جوق. كادرلىق ساياسات وزگەرە قويعان جوق. كەرەك دەسەڭىز، پرەزيدەنتتىڭ ساياسي لەكسيكاسى دا سول باياعى قالپىندا. بۇعان دەيىن دە بۇل قىزمەتتە باسقا ازاماتتار بولعان، بۇدان كەيىن دە بولماق. بىراق ولاردىڭ ءبارى تەك قانا پرەزيدەنتتىڭ تاپسىرماسىن ورىنداۋشىلار عانا دەپ بىلەمىن.

جۋىق ارادا بەلسەندى ساياسي ناۋقان (پرەزيدەنت پەن پارلامەنت سايلاۋلارىن ايتىپ تۇرعانىم) جوسپاردا جوق. سوندىقتان قازىرگى اكىمشىلىك جەتەكشىسىنىڭ نەگىزگى فۋنكتسياسى تىم سوزىلىپ كەتكەن ەكونوميكالىق داعدارىس پەن الەۋمەتتىك ماسەلەلەرمەن بايلانىستى بولار. بالكىم، ونىڭ تەك قانا وسى شارۋامەن اينالىسقانىن قالايتىن باسقا دا توپتار بولۋى ابدەن مۇمكىن. ونىڭ ۇستىنە پوستنازارباەۆتىق كەزەڭ دە جاقىنداعان سايىن، باس بيلىكتەگىلەر ءوزىنىڭ قارجىلىق-مەنشىكتىك ماسەلەلەرىن دە رەتتەپ الۋعا اسىعىپ جاتقان سياقتى. بالكىم، قازىرگى اكىمشىلىك جەتەكشىسى ءوز قىزمەتىندە ءدال وسى ماقسات ءۇشىن دە كەرەك بولار پرەزيدەنتكە.

ارينە، جەكە تۇلعا رەتىندە اكىمشىلىك جەتەكشىسى بىرەن-ساران جاڭالىقتاردى قولعا الۋى مۇمكىن. بىراق، قايتالاپ ايتامىن، ول ۇلكەندى-كىشىلى باستامالار اقوردانىڭ ۇلكەن ساياساتىنان اسىپ كەتە المايدى. جالپى مەن ەلدىڭ وسى اۋىس-تۇيىستەر توڭىرەگىندە وسىنشاما الاڭداۋىن تۇسىنەمىن. ويتكەنى پوستنازارباەۆتىق كەزەڭ جاقىنداعان سايىن، ونىڭ اينالاسىنداعى كەز كەلگەن ادامنىڭ ءرولى باسقاشا قابىلدانادى: مۇمكىن، ول ەرتەڭ رەسمي مۇراگەر بوپ شىعار.

- جاڭا ۇكىمەتتىڭ العاشقى اياق الىسى قالاي، «ايپيو» -نى باستاپ جاتىرمىز دەيدى؟..

- قايداعى «جاڭا ۇكىمەت»؟ (كۇلەدى). «باياعى جارتاس - ءبىر جارتاستا» وتىرعاندار عوي! پرەمەر اۋىسقانىمەن، باسقالارى تۇك بولماعانداي ورنىندا قالدى... جالپى وسىنداي ءداستۇر اۆتوريتارلىق جۇيەگە عانا ءتان نارسە. شىنايى دەموكراتيالىق ەلدەردە ۇكىمەت اۋىسسا، بارلىق مۇشەلەرى كەتەدى! ال بىزدە بولسا ۇكىمەت - ءبىر باعدارلاما مەن ءبىر جاۋاپكەرشىلىك نەگىزىندە ۇيىمداسقان پىكىرلەستەردىڭ ءبىر كومانداسى ەمەس، ءبىر-ءبىرىن اڭدىپ، ءسۇرىنۋىن تىلەپ وتىرعان ءارتۇرلى وليگارحتىق، نە كلاندىق توپتاردىڭ وكىلدەرى! ىشكى تالاس پەن قاراما-قايشىلىقتارعا نەگىزدەلگەن مۇنداي قۇرىلىمدار جاقسىلىققا جەتكىزبەيدى ەشبىر ەلدى! ءبارى بىرگە كەلىپ، بىرگە كەتەتىنىن بىلەتىن ۇكىمەتتىڭ جۇمىسى مۇلدەم باسقاشا بولار ەدى! بىزدە ونداي جوق.

ازىرشە مەن احمەتوۆ باستاعان ۇكىمەتتىڭ قىزمەتىنەن اسا ءبىر قاتتى قارقىن، جاسامپاز جاڭالىق، قازىرشە ايتساق، كرەاتيۆ كورىپ وتىرعان جوقپىن. سول باياعى ەسكى سارىن، سول باياعى ءورتتىڭ الدىن الۋشى ەمەس، ونى ءسوندىرۋشى كوماندا سياقتى اسەر قالدىرىپ وتىر. «ايپيو» تۋرالى ءسوزدىڭ باستالعانىنا بەس جىلدان اسىپ كەتتى، ونىڭ ناتيجەسىن ءبىر قۇداي كورسەتەر...

- وسى ۇكىمەتتىڭ جەدەل تۇردە قولعا الۋى ءتيىس قانداي شارۋالار بار دەپ ويلايسىز؟

- دەرەۋ قولعا الاتىن شارۋالارى شاش ەتەكتەن. ەڭ الدىمەن، داعدارىستىڭ كەزەكتى تولقىنىن قالاي قارسى الامىز؟ ناقتى باعدارلاما قانداي؟ كەزىندە ۇكىمەت «ا» جانە «ب» ۆاريانتتارىن ازىرلەپ جاتىرمىز دەگەن بولاتىن پرەزيدەنتكە. قايدا سول قۇجاتتار؟ مۇنايدىڭ باعاسى كۇرت تومەندەپ كەتسە، نە شارا جاسايمىز؟ وسى باستى سۇراقتارعا جاۋاپ بەرمەسە، كريزيستىڭ سول تولقىنى ەسىلگە جەتىپ، ۇكىمەتتىڭ ءوزىن شايىپ، سۋعا اعىزىپ جىبەرەرى حاق!

ەكىنشىدەن، باعا مەن تاريفتەردىڭ شارىقتاپ بارا جاتقان جاعدايىندا الەۋمەتتىك جاعىنان قورعاۋسىز ازاماتتارعا قانداي ناقتى قولداۋ بولادى؟ باسقاسىن ايتپاعاندا، 90-جىلدارى، بيۋدجەتتەگى قارجىنىڭ اسا تاپشى كەزدىڭ وزىندە ۇكىمەت اسا ءزارۋ توپتارعا ادرەستىك كومەك بەرىپ ەدى عوي. ول كەزدە مۇناي باعاسى 10 دوللار بولعان، قازىر 100 دوللاردىڭ و جاق بۇ جاعىندا! قازىرگىدەي 80 ميلليرادتان استام قارجىسى بار ۇلتتىق قور دەگەن ءتىپتى بولعان جوق و كەزدە! ۇشىنشىدەن، كەدەن وداعىنىڭ جاعدايىندا «وتاندىق تاۋار وندىرۋشىلەردى قورعاۋ» باعدارلاماسىن جاسايتىن ۋاقىت جەتتى ەمەس، ءوتىپ كەتتى! دۇكەن مەن بازارعا بارىڭىز، بارلىق دەرلىك تاۋار رەسەيدەن! ءبىزدىڭ وندىرۋشىلەرگە نەگە وسى كۇنگە دەيىن قول ۇشىن بەرىپ، تاۋار باعالارىن باسەكەلەس ەتەردەي جاعداي جاسالمادى؟ وسى ماسەلەنى شەشپەسە، ەرتەڭ كوشەگە وپپوزيتسيا ەمەس، شاعىن جانە ورتا بيزنەس وكىلدەرى شىعىپ كەتپەسىنە كىم كەپىل؟

ازىرشە - وسى. شىنىمدى ايتسام، ەڭ بولماسا، وسى ءۇش ماسەلەنى شەشىپ بەرسە، قانشاما وپپوزيتسيونەر بولسام دا، وسى ۇكىمەتكە راحمەت ايتار ەدىم!

- نەلىكتەن ۇكىمەت وسى شارۋالاردى قازىردىڭ وزىندە قولعا الماي جاتىر سوندا؟

- بىرىنشىدەن، جاڭالىق جاساپ، سونى تىرلىك تانىتۋ ءۇشىن، كەم دەگەندە، وتكەن كەزەڭگە سىني كوزبەن قاراۋ كەرەك. جاقسىسىن اسىرماي، جاماندىعىن جاسىرماي. ول ءبىزدىڭ جاعدايدا ءتىپتى مۇمكىن ەمەس قوي!

- نەگە؟

- ويتكەنى، سىن ايتىلسا، كەشەگى پرەمەرگە تيەدى. ال كەشەگى پرەمەرىڭ قازىر - اقوردا اكىمشىلىگىنىڭ جەتەكشىسى! سىن ايتساڭ، سوعان ءتيىپ كەتەدى. ەكىنشىدەن، بىزدە بيلىك باسىنىڭ ساياسي مۇددەسى ەكونوميكانى، ونىڭ نەگىزگى زاڭدارىن باسىپ-جانشىپ تاستاعان! ماسەلەن، ەكونوميكانىڭ مۇناي باعاسىنان تاۋەلدىلىگىن جويۋ تۋرالى ايتىلا باستاعانىنا 20 جىل بولدى! ۇكىمەت سوعان باعىتتالعان 20 قاۋلى قابىلدادى ما وسى مەرزىم ىشىندە؟ جوق! نەگە؟ بيلىككە تىكەلەي ىقپالى بار وليگارحتار ناق سول جەر استى بايلىقتارىن ساتىپ، پايدا كورىپ وتىر! سوندىقتان دا ولار سول يەن بايلىقتى ءدال بۇگىن، ءدال وسى باعاعا ساتۋعا مۇددەلى. ولار ءسىز بەن ءبىزدىڭ ەكونوميكانىڭ بولاشاعىن قايتسىن! مىنە، اقوردا مەن ۇكىمەت سولارعا «قويىڭدار!» دەپ ايتۋعا باتا الماي وتىر عوي.

- جاۋابىڭىزدىڭ ەكىنشى بولىگىن جازىپ ايتىڭىزشى؟..

- شىنىن ايتايىن با؟

- ايتىڭىز.

- سول وليگارحتاردىڭ ءبارى اقوردا مەن ۇكىمەت ۇيىندە وتىر. وزدەرى كۇندە جەپ وتىرعان مايشەلپەكتەن ءوز ەركىمەن ايرىلىپ، ولارعا نە كورىنىپتى؟! ءبىر نارسە انىق - قازىرگى بايشىكەشتەر قازاقستاننىڭ بولاشاعىنا جانە ونىڭ ىشىندە ادىلەتتى قوعام ورناعان قازاقستانداعى ءوز بولاشاعىنا سەنبەيدى! سوندىقتان دا ولاردىڭ بالالارى تەك شەتەلدە وقيدى، ءارى ولاردىڭ سىرت جاقتا ءۇي-جايلارى دايىن! ءوز ەلىنىڭ كەلەشەگىن ويلاعان بيلىك باسىنداعىلار، ماسەلەن، ءوز اقشالارىن ەلدەگى بانكتەردە ساقتار ەدى عوي!

رەفەرەندۋم -

بۇكىل حالىقتىڭ

ءىسى بولۋى ءتيىس!

- «تۇراقتىلىق ارالى» دەپ ءوزىن ماقتاپ كەلگەن قازاقستاندا قازىر كۇن سايىن وق-ءدارى اتىلىپ-جارىلىپ، ەكسترەميزم مەن تەرروريزمنىڭ وشاعىنا اينالدى. سەبەپتەرى ايتىلىپ جاتىر. ەندى وسىنى تىيۋ ءۇشىن نە ىستەۋ كەرەك؟

- ءبارىن بىردەن ءتىزىپ بەرۋ قيىن بولار. بىراق ايتىپ كورەيىن. بىرىنشىدەن، قۇبىلىستىڭ تۇپكى سەبەبىن جويۋ كەرەك. ال ول بولسا، ەل ءىشىن جايلاعان كەدەيشىلىك پەن ءدىني ساۋاتسىزدىق. يا جۇمىسى، يا ءۇي-جايى، يا وقۋعا نە ۇيلەنۋگە قارجىسى جوق اۋىل جاسى قايدا بارادى؟ وكىمەتكە بارادى. ال اكىم ادەتتەگىدەي ونى سىپايى شىعارىپ سالادى. جەر بەتىنەن ادىلەتتىك تاپپاعان ول قۇدايعا جالبارىنادى. مەشىتكە بارا جاتقان جولىندا وعان ءارتۇرلى كۇماندى كۇشتەر جولىعادى. كەرەك دەسەڭىز، قينالىپ جۇرگەن جاستاردى وزدەرى ىزدەپ تاۋىپ الادى. مۇڭىن مۇقيات تىڭدايدى، جىلى ءسوزىن، كەرەك دەسەڭىز، قارجىلاي جانە باسقاشا كومەگىن ايامايدى. سودان سولاردىڭ قاتارىنا رەسمي تۇردە كىرەدى. يدەيالارىن بويىنا سىڭىرەدى. مىنە، بار بولعانى وسى. وسىنى بولدىرماۋدىڭ جولدارى بار ما؟ ارينە، بار!

باسقا ەلدەردى بىلمەيمىن، بىراق ۇلتتىق قورىندا 80 ميلليارد دوللارى بار، ءارى جىل سايىن جەر استى قازبا بايلىقتارىن ساتۋدان قىرۋار پايدا كورىپ جاتقان قازاقستان وكىمەتىنىڭ وعان تولىق مۇمكىندىگى بار! وقۋدى قولجەتىمدى ەتىڭدەر، ءۇي الۋعا نەسيەنى تومەن پايىزبەن بەرىڭدەر، اۋىل-ايماقتا شاعىن ءوندىرىستى كوپتەپ اشىڭدار! ازعانتاي عانا حالىقتى تولىق جارىلقايتىن مۇمكىندىگى بار بيلىكتىڭ!

ەكىنشى ماسەلە - ساۋاتتىلىقتا. يسلام ءدىنى - ۇلى ءىلىم. ونىڭ گۋمانيستىك تۇجىرىمدارى حاقىندا نەگە ۇلكەن ناسيحات جوق؟ ايتپەسە ءوز باسىمىز قۇراننىڭ بەتىن اشپاي-اق، اننان-مۇننان ەستىگەن جارتىلاي راس، جارتىلاي جالعان جايتتاردىڭ نەگىزىندە ءوزىن مۇسىلمان ساناپ جۇرگەن ادامداردى دا بىلەمىز. اپتا بويىنا كۇناعا باتىپ، جۇما كۇنى مەشىتكە نامازعا بارىپ، سودان «پوكازۋحا» جاساپ جۇرگەندەر قانشاما! بار بىلەتىنى - ولىكتى قالاي جونەلتۋ كەرەك، سول عانا! جانە دە بۇل اعارتۋشىلىق جۇمىسىن تەك قانا مولدالار ەمەس، ءبىلىمدى دە شەشەن تەولوگتار، ياعني ءدىنتانۋشىلار جۇرگىزۋى كەرەك! ول ءۇشىن ءتيىستى فاكۋلتەتتەر اشىپ، سول مامانداردى دايىنداۋ قاجەت. زايىرلى مەملەكەتتە تەولوگتاردىڭ ورنى الابوتەن بولۋى ءتيىس. باسقا دىندەرگە دە ساليقالى دا سابىرلى باعا بەرە الاتىن ماماندار قاجەت. بىزدە ول جۇمىس ءتىپتى قولعا الىنباعان.

ءوز باسىم ءبىر نارسەگە تاڭ قالامىن. ءبىزدى، وپپوزيتسيانى، كۇندىز-ءتۇنى اڭدىپ جۇرگەن ارنايى قىزمەتتەر ەل ءىشىن ەكسترەميستەر مەن تەرروريستەر جايلاپ كەتۋىنە قالايشا جول بەرگەن؟! قولدارىندا قانشاما كۇش، قارجى، ءتيىستى قۇرال-جابدىقتار بار! سونى قولىندا قارۋى جوق بىزگە قارسى جۇمساعانشا، ءوز ماقساتىندا، ياعني مەملەكەت قاۋىپسىزدىگىنە پايدالانباي ما؟ كەي كەزدە سول تەرروريستەردىڭ ارتىندا بيلىكتىڭ ءوزى تۇرعان جوق پا دەپ ويلاپ قالاسىڭ... كەزىندە اۋعانستانداعى تەرروريزمدى كەڭەس وداعىنا قارسى پايدالانۋ ءۇشىن اقش ءوزى دۇنيەگە كەلتىرىپ، قارجىلاندىردى ەمەس پە؟ ارتى نە بولعانىن ءوزىڭىز بىلەسىزدەر. قازىر دە ەكسترەميزم مەن تەرروريزم سەكىلدى قۇبىلىستىڭ بارلىق تەرىس سيپاتىن بيلىك، ماسەلەن، جاڭاوزەن سوتى ارقىلى بىزگە، وپپوزيتسياعا، قارسى پايدالانىپ جاتىر ەمەس پە؟ ونىڭ ارتى نە بولار، ءبىر قۇدايدىڭ ءوزى بىلەدى...

- كوكەيكەستى ماسەلەلەر بويىنشا رەفەرەندۋم وتكىزۋ جونىندەگى باستاماشىل توپ وكىلىسىز. سول رەفەرەندۋمدى وتكىزۋگە بيلىك جول بەرەدى دەپ شىنىمەن سەنەسىز بە؟ شىنىڭىزدى ايتىڭىزشى...

- شىنىمدى ايتسام، ولار رەفەرەندۋمنىڭ ءوزىن ايتپاعاندا، ونى ۇيىمداستىرۋ جونىندەگى جيىندى دا وتكىزبەۋ ءۇشىن بار كۇشىن سالىپ، تىرىسادى! ويتكەنى ءبىز كوتەرىپ وتىرعان ماسەلەلەر بيلىكتىڭ جاندى جەرىنە ءتيىپ وتىر، ءارى بارشا حالىق ول يدەيالاردى ءسوزسىز قولدايتىنىن بيلىك بىلەدى.

- وندا نەگە سونشاما شۋ شىعارىپ، الەكسىزدەر؟

- بىرىنشىدەن، رەفەرەندۋمدى بيلىك وتكىزۋگە مۇمكىندىك بەرمەيدى دەپ قول قۋسىرىپ وتىرۋ - كەز كەلگەن وپپوزيتسيا ءۇشىن ۇيات نارسە! ەكىنشىدەن، مەن ءۇشىن رەفەرەندۋمدى وتكىزۋ جونىندەگى جۇمىستىڭ بارلىق ءتۇرى - ساياسي كۇرەستىڭ جاڭاشا ءبىر كەزەڭى. سونىڭ ىشىندە ەڭ باستىسى - اعارتۋشىلىق جۇمىس. ياعني، بيلىكتىڭ شىنايى انتيحالىقتىق كەلبەتىن اشىپ، ەلدەگى جاعدايدى وزگەرتۋ ءۇشىن نە ىستەۋىمىز كەرەك دەگەن ساۋالدارعا جاۋاپتى قوعامعا جەتكىزۋ دە - ۇلكەن جۇمىس.ۇشىنشىدەن، رەفەرەندۋم توڭىرەگىندەگى جۇمىس اۋىل-ايماقتاعى جۇمىسىمىزدى ودان سايىن جانداندىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، رەفەرەندۋم - اسا ماڭىزدى شارۋا. بىراق ول وپپوزيتسيانىڭ ەڭ باستى ماقساتى ەمەس، جۇمىستىڭ ءبىر فورماسى عانا.

وسى جەردە مەن ءبىر ماڭىزدى نارسە تۋرالى ايتقىم كەلەدى. رەفەرەندۋم سەكىلدى بۇكىلحالىقتىق شارۋا ءبىر جەكە توپتىڭ عانا ەمەس، بارشا وپپوزيتسيالىق كۇشتەردىڭ، كەرەك دەسەڭىز، ءتىپتى وپپوزيتسياعا قاتىسى جوق قاۋىمنىڭ دا باستاماسى بوپ قابىلدانۋى ءتيىس. ايتپەسە بىزدە «انا باستاما پالەنشەنىكى، مىنا باستاما تۇگەنشەنىكى» دەگەن تۇسىنىك قالىپتاسىپ قالعان. سودان بارىپ جەكە ادامعا نە توپقا دەگەن وڭ نە تەرىس كوزقاراس ورتاق ماقساتقا ءوز اسەرىن تيگىزەدى!

وسى اۋرۋدان ارىلساق، كەز كەلگەن يدەيا، ونىڭ ىشىندە رەفەرەندۋم دا، ومىرشەڭدىك تانىتىپ، مۇمكىندىگىنشە قوعامنىڭ بارلىق بولىكتەرىن قامتيدى. بۇكىلحالىقتىق رەفەرەندۋمعا بۇكىلحالىقتىق قولداۋ كەرەك!

بيلىككە دە، وپپوزيتسياعا دا جاڭارۋ كەرەك!

- وپپوزيتسياداعى جاعدايعا كوشەيىك. ونىڭ قازىرگى جاعدايىنا قانداي باعا بەرەر ەدىڭىز؟

- ءوزىم ىشىندە جۇرگەننەن كەيىن، مەنىڭ باعام ءادىل بولماۋى دا مۇمكىن (كۇلەدى). وپپوزيتسيا تۋرالى پىكىردى قالىڭ كوپشىلىكتەن سۇراعانىمىز ءجون بولار... تەك سىرتى ءبۇتىن، ال ءىشى - بيلىكتىڭ ءتۇتىنى ساسىعان ساراپشىلاردان سۇراماي-اق قويىڭىز...

- وندا سۇراقتى باسقاشا قويايىن. وپپوزيتسيا ءالسىز، بيلىك مىقتى دەگەن سوزگە نە ايتاسىز؟

- بيلىك شىن مانىندە حالىق قولداۋىنا يە بولسا، نەگە سايلاۋ كوميسسيالارىنىڭ قۇرامىنا بارلىق پارتيالاردىڭ وكىلدەرىن ەنگىزبەيدى؟ نەگە وپپوزيتسيا وكىلدەرىن ۇلتتىق تەلەارنالاردان كورسەتۋگە رۇقسات بەرمەيدى؟

وپپوزيتسيا دا - ءارتۇرلى ۇيىمدار مەن تۇلعالاردان تۇراتىن جاندى ورگانيزم. كەمشىلىكتەرىمىز دە جوق ەمەس. بىراق ءبىر نارسە انىق: ناق وپپوزيتسيا وكىلدەرىن جۇرتشىلىق كۇننەن-كۇنگە ازىپ، ابدەن جەككورىنىشتى بولعان بيلىككە بىردەن-ءبىر بالاما رەتىندە قابىلدايدى. بۇل ۇلكەن جەتىستىك. بۇعان ءبىز ارىپتەستەرىمىزدىڭ قايعىلى قازالارى، ناقاقتان ناقاق سوتتالۋى، تۇرمەدە وتىرۋى، باسقا دا قۋدالاۋعا ءتۇسۋى سەكىلدى قيىن دا قيامەتتى جول ارقىلى كەلدىك! سونىمەن قاتار زامان وزگەرگەن سايىن، كەز كەلگەن نارسە، سونىڭ ىشىندە وپپوزيتسيا دا العا دامىپ، زامان تالاپتارىنا ساي بولۋى ءتيىس. ماسەلەن، ەل ىشىندە «وپپوزيتسيا بىرگە بولسا» دەگەن تالاپ-سۇرانىس بار. وكىنىشكە وراي، وعان تولىق سايكەس بولا الماي كەلەمىز. ول كىنا - وزىمىزدەن.

وپپوزيتسيا دەگەن الاڭ دا كەڭەيىپ كەلەدى. يدەيا، باعدارلاما جاعىنان دا، تۇلعالار جاعىنان دا. بيلىككە دەگەن تالاپتارى جاعىنان دا. وسى جاعىن دا ەسكەرۋىمىز قاجەت. ەگەر ءبىز بيلىككە جاڭارۋ تالابىن قويساق، وزىمىزگە دە نەگە قويا المايمىز؟

- ول نە جاڭارۋ سوندا؟

- بىرىنشىدەن، يدەيالىق جاڭارۋ. قازىرگى كۇنى «ءبىز بۇگىنگى بيلىككە قارسىمىز» دەگەن تۇجىرىم تىم جەتكىلىكسىز. الۋان ءتۇرلى پىكىرلەر بار وپپوزيتسيالىق الاڭدا، ول ءتىپتى تەرىس اسەر قالدىرۋى مۇمكىن. سوندىقتان دا قازىرگى زامان تالاپتارىنا ساي ءارى قالىڭ ەلگە ۇعىنىقتى دا جاقىن يدەيالار جيىنتىعىن ۇسىنۋعا ءتيىسپىز. ونىڭ ىشىندە زاماناۋي باستى باعىتتار، قازىرشە ايتساق، ترەندتەر دە بار.

ماسەلەن، قۋاتتى نارىقتىق ەكونوميكا مەن مىقتى الەۋمەتتىك ساياسات اراسىنداعى ەجەلدەن كەلە جاتقان تەكە تىرەستە ءوز وتانىمىزعا پايدالى ارا-قاتىناستى انىقتاۋ. ول قيىن شارۋا، بىراق ول تەپە-تەڭدىكسىز ءبىز الىسقا بارمايمىز. وسى پىكىرتالاستا وپپوزيتسيانىڭ يدەيالىق ۇستانىمى قانداي بولماق؟ قاراڭىز، ۋكرايناداعى سايلاۋدا ۇلتشىلدار تۇڭعىش رەت رەسمي پارتيا رەتىندە پارلامەنتكە ەنىپ جاتىر. بىزدە بولسا، ۇلتشىلدىق يدەيا سول باياعى كەڭەس وداعىنان قالعان باعاعا يە بوپ ءجۇر. بۇل باعىتتا دا جاڭاشا، وركەنيەتتى مەملەكەت تالاپتارىنا ساي جانە حالىقارالىق ارەناداعى قازاقستاننىڭ بەدەلىنە نۇقسان كەلتىرمەيتىندەي ۇستانىمداردى انىقتاپ الۋىمىز قاجەت. بىراق ۇلتتىق ترەندتىڭ وسى كەتكەنى - كەتكەنى!

وپپوزيتسيانىڭ كۇرەس تاكتيكاسى دا ازىرشە ارقيلى. «نازارباەۆ، كەت!» دەگەن دە بار، «رەفورمالاردى قازىرگى پرەزيدەنت جاساپ كەتسىن» دەگەن دە بار. ءبىرى كوپشىلىكتى شوشىتىپ جىبەرىپ جاتسا، ەكىنشىسى تىم جۇمساق بوپ كورىنەدى ەلگە. وسى جەردە دە تەپە-تەڭدىك كەرەك. جىل باسىنداعى ميتينگىلەر ەلدى ءبىر سەرپىپ تاستادى. قازىر ول جۇمىس ءبىرشاما باسەڭدەپ قالدى. وسىنداي جاريا اكتسيالارعا بايلانىستى جاڭاشا، ستاندارتتان تىس تاكتيكا كەرەك-اق.

ەكىنشىدەن، بىزگە كادرلىق، رەسۋرستىق، ۇيىمدىق جاڭارۋ قاجەت. قۇدايعا شۇكىر، قاتارىمىزعا جاستار كوپتەپ كەلىپ جاتىر. جاڭا ليدەرلەر سولاردان شىعادى! وپپوزيتسيانىڭ قارجىسى ءبىر ادامعا عانا بايلانىستى بوپ قالۋىنىڭ دا ءوز كەمشىن تۇستارى بار. ءوز ىشىمىزدە جەكە باسقا تابىنۋ ورىن الىپ كەتەدى. ول دا دۇرىس ەمەس. وپپوزيتسيانىڭ ءوز ىشىندە دە ىشكى دەموكراتيا مەحانيزمدەرى بولۋى ءتيىس. قازىر جاڭا بايلانىس تەحنولوگيالارىن دا تەرەڭ مەڭگەرىپ، اسىرەسە عالامتور مۇمكىندىكتەرىن مەيلىنشە ءتيىمدى پايدالانتىن ۋاقىت جەتتى. ول ءوزى - وزىنشە جەكە ءبىر باعىت.

جالپى ءسىزدىڭ بۇل ساۋالىڭىز جالعىز مەن جاۋاپ بەرەتىن ساۋال ەمەس. وپپوزيتسيادا جۇرگەن بارشا جۇرت كەڭەسىپ، شەشەتىن شارۋا. شىنىمدى ايتسام، وسى ماسەلەلەر تۋرالى ءوزىم قاتتى ويلانىپ ءجۇرمىن. ول جايىندا كەلەسى ءبىر رەتتە سويلەسەيىك، ەگەر سىزدەرگە قىزىقتى بولسا!

- بىزدەن بۇرىن ءبىزدىڭ وقىرماندارىمىزعا قىزىقتى بولادى دەپ ويلايمىز. ءجون، كەلەسى سۇحباتتا كەزدەسكەنشە!

باقىتگۇل ماكىمباي،

«D»