بيىل قازاقتىڭ باس اقىنى اباي قۇنانبايۇلىنىڭ تۋعانىنا 175 جىل تولادى. وسىعان وراي مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ باستاماسىمەن اقىننىڭ مەرەيتويىن كەڭ كولەمدە اتاپ ءوتۋ جوسپارلانعان.

جىل باسىندا پرەزيدەنت قاسىم-جومارت كەمەلۇلى «اباي جانە ءححى عاسىرداعى قازاقستان» اتتى ماقالا جاريالادى. وندا «ءبىز باسەكەگە قابىلەتتى ۇلت قالىپتاستىرامىز، ۇلتتىق سانانى جاڭعىرتامىز دەسەك، اباي شىعارمالارىنا دەن قويۋعا ءتيىسپىز» دەپ اتاپ ءوتتى.

سونىمەن قاتار پرەزيدەنت ءار قازاقتىڭ شاڭىراعىندا ابايدىڭ كىتابى مەن «اباي جولى» رومانى بولۋى كەرەك دەپ سانايتىنىن ايتتى.

بۇگىندە مەملەكەت باسشىسىنىڭ وسى باستاماسىنىڭ نەگىزىندە ءتۇرلى رۋحاني-مادەني جوبالار جاسالۋدا. الايدا، بارشا الەمدى الاڭداتقان كوروناۆيرۋس پاندەمياسىنىڭ سالدارىنان كوپتەگەن ءىس-شارالار ونلاين فورماتقا اۋىسقان. دەگەنمەن، بۇل اقىن مۇرالارىن ناسيحاتتاۋعا جانە تانىتۋعا دەگەن قۇلشىنىستى باسەڭدەتپەسە كەرەك.

جالپى، بيىل ۇلى اقىننىڭ 175 جىلدىق مەرەيتويىنا وراي ايماقتىق، رەسپۋبليكالىق جانە حالىقارالىق دەڭگەيدە 500-دەن استام ءىس-شارا وتكىزۋ جوسپارلانعان. ول شارالاردىڭ ەڭ باسىندا الداعى تامىز ايىندا سەمەي قالاسىندا يۋنەسكو-مەن بىرلەسە وتەتىن «اباي مۇراسى جانە الەمدىك رۋحانيات» اتتى حالىقارالىق عىلىمي-پراكتيكالىق كونفەرەنتسياسى تۇر. سونىمەن قاتار، قازان ايىندا ەلوردادا «اباي جانە رۋحاني جاڭعىرۋ ماسەلەلەرى» دەگەن اتپەن حالىقارالىق كونفەرەنتسيا وتكىزۋ جوسپارلانعان. اتالعان شارالار اقىننىڭ مۇراسىنا دەن قويىپ، ونىڭ ىزگىلىكتى ەڭبەكتەرىن بۇگىنگى قوعامنىڭ يگىلىگىنە پايدالانۋعا جول اشپاق.

اقىن مەرەيتويى ايانداعى تاعى ءبىر ماڭىزدى جوبانىڭ ءبىرى – اباي شىعارمالارىن ون تىلگە اۋدارىپ، باسىپ شىعارۋ. ناقتىراق ايتساق، ۇلى اقىننىڭ مۇرالارى فرانتسۋز، تۇرىك، نەمىس، ورىس، يتاليان، قىتاي، اراب، يسپان، جاپون، اعىلشىن تىلدەرىنە اۋدارىلادى.

وسى ماقساتتا جۋىردا كايردە بەلگىلى تەولوگ، مىسىردىڭ ۋاقىپتار مينيسترلىگىنىڭ ۋاعىز زەرتتەۋ دەپارتامەنتىنىڭ ديرەكتورى حالەد اس-سايد عانەمنىڭ «ابايدىڭ قازاقستان حالقىنا وسيەتتەرى» اتتى كىتابى اراب تىلىندە جارىق كوردى. بۇل ءسۇيىنشى حاباردى قازاقستاننىڭ سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى حابارلاعان بولاتىن.

ال، جارىق كورگەن كىتاپتا مىسىرلىق عالىم قازاق فيلوسوفىنىڭ جازعان “قارا سوزدەرىنىڭ” ماعىناسىن تاپسىرلەگەن. ياعني، «قارا سوزدەردىڭ»  قۇقىق پەن مورال ماسەلەلەرىنە، فيلوسوفيالىق مانىنە، ۇلتتىق دۇنيەتانىم مەن تاربيە ماسەلەلەرىنە كوزقاراسىن وزىنشە تالداپ، جەتكىزگەن.

ءبىر ايتا كەتەرلىگى بۇل مىسىرلىق عالىم حالەد اس-سايد عانەمنىڭ اباي مۇراسى مەن قازاقستان تۋرالى العاشقى ەڭبەگى ەمەس. ول بۇعان دەيىن، 2014-2017 جىلدارى «نۇر-مۇباراك» قازاقستان-مىسىر يسلام مادەنيەتى ۋنيۆەرسيتەتىندە وقىتۋشى بولىپ جۇمىس ىستەگەن. جانە، سول ۋاقىتتاردا قازاق حالقىنىڭ مادەنيەتى مەن ءدىنى، تاريحى جايىندا بىرنەشە عىلىمي ەڭبەكتەر جازعان ەكەن.

ال، حالەد اس-سايد عانەم قازىرى ۋاقىتتا قازاقستاندىق شىعىستانۋشىلارمەن بىرىگە وتىرىپ، ابايدىڭ «قارا سوزدەرى» مەن ولەڭدەرىن اراب تىلىنە اۋدارۋ جۇمىستارىن جاساپ جاتىر. اتالعان ەڭبەكتى «ۇلتتىق اۋدارما بيۋروسى» قر ۇلتتىق ورتالىعى باسىپ شىعارادى.

سونىمەن قاتار، اباي ءومىرى مەن مۇراسى، ونىڭ قازاق رۋحانياتىنا سىڭىرگەن ەڭبەگى جونىندە «اباي» اتتى تەلەسەريال ءتۇسىرۋ دە جوسپاردا بولعان.

ال، رەسپۋبليكالىق جانە حالىقارالىق دەڭگەيدە وتەتىن مۋزىكا جانە تەاتر فەستيۆلدەرىنىڭ بايگەلەرى اباي شىعارماشىلىعىنا ارنالاتىن بولادى. الايدا، قازىر الەمگە قاۋىپ ءتوندىرىپ تۇرعان پاندەميا بۇل جوسپارلاردىڭ ورىندالۋىنا مۇمكىندىك بەرمەي وتىر. دەگەنمەن، مەملەكەت تاراپىنان اباي مۇرالارىنا جاسالىپ جاتقان قامقورلىقتار از ەمەس. ماسەلەن، ۇلى اقىننىڭ مۇراسىن شەت ەلدەردە ۇلىقتاۋ ماقساتىندا قازاقستاننىڭ ەلشىلىكتەرىنىڭ جانىنان اباي ورتالىقتارىن قۇرۋ جوسپارلانعان. مۇنداي ورتالىقتار فرانتسيا، ۇلىبريتانيا، رەسەي ەلشىلىكتەرىنىڭ جانىنان قۇرىلماق.

مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت كەمەلۇلى اباي تۇلعاسىن جوعارى دارەجەدە ناسيحاتتاۋ ءۇشىن ۇكىمەتكە بىرقاتار ناقتى تاپسىرمالار بەرگەن بولاتىن. سولاردىڭ ءبىرى – اباي مەن شاكارىمنىڭ، مۇحتار اۋەزوۆتىڭ كىندىك قانى تامعان سەمەي ءوڭىرىن تاريحي ورتالىق رەتىندە بەلگىلەپ، ونىڭ ەلدىڭ رۋحاني دامۋىندا ەرەشە ورىن الاتىن ورنىن ناقتىلاعان بولاتىن. سونىڭ نەگىزىندە، سەمەي قالاسىنداعى تاريحي-مادەني نىسانداردى جاڭا تالاپقا ساي جاڭارتىپ، قالانىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق تۇرعىدان كەشەندى تۇردە دامۋىنا جاعداي جاساۋدى تاپسىردى.

ودان بولەك، اقىننىڭ مەرەيتويى اياسىندا شىعىس قازاقستان وبلىسىنداعى اقشوقى ەلدى مەكەنىندە ورنالاسقان قۇنانباي وسكەنبايۇلى اۋلەتىنىڭ قورىمىن اباتتاندىرۋ دا جوسپارلانعان.سونىمەن قاتار، ابايدىڭ كيەلى مەكەنى جيدەباي اباتتاندىرىلىپ، كوپشىلىكتىڭ ءتاۋ ەتەر قاسيەتتى ورنىنا اينالماق.

جانە، ۇلى اقىننىڭ «جيدەباي-ءبورىلى» تاريحي-مادەني مەموريالدىق قورىق-مۋزەيى كۇردەلى جوندەۋدەن وتكىزىلىپ، عىلىمي تانىمدىق جۇمىستارمەن اينالىساتىن ورتالىققا اينالادى. ال، سەمەي قالاسىندا جۇسىپبەك ايماۋىتوۆ پەن مۇحتار اۋەزوۆ نەگىزىن قالاعان، 1992 جىلدان باستاپ قايتا جارىق كورگەن «اباي» جۋرنالىنا مەملەكەت تاراپىنان قولداۋ كورسەتىلەدى.

مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت كەمەلۇلى  «اباي مۇراسى – ءبىزدىڭ ەل رەتىندە دامۋىمىزعا جول اشىپ، ۇلت بولىپ بىرىگۋىمىزگە سەپ بولاتىن قاستەرلى قۇندىلىق» دەدى.

پرەزيدەنتتىڭ ايتۋىنشا، اباي اقىلىن ءومىردىڭ قاي سالاسىندا قولدانساق تا، مەملەكەت رەتىندە مۇراتقا جەتۋگە، ەل رەتىندە ەڭسەمىزدى تىكتەۋگە ۇلكەن كۇش بەرەدى.

سوندىقتان حالىقتىڭ ارمانىنان باستاۋ العان اباي ارمانىن ورىنداۋ جولىندا ءار قازاقستاندىق ايانباۋى ءتيىس دەگەن بولاتىن.

Abai.kz