ەلىمىزدە قازىرگى ۋاقىتتا ءار سالادا ايەلدەر قاۋىمىنىڭ ۇلەسى ارتىپ كەلەدى. بۇل مەملەكەت تاراپىنان كورسەتىلگەن ناقتى قولداۋ مەن ەلباسى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ ارتقان سەنىمى ەكەنى راس.

سول ارتىلعان سەنىمنىڭ ناتيجەسىندە گەندەرلىك ساياسات تاقىرىبى ەلىمىزدىڭ قوعامدىق ومىرىندە ۇلكەن ماڭىزعا يە بولدى. 2015 جىلى بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ  باس اسسامبلەياسى ۇيىمعا مۇشە مەملەكەتتەر اراسىندا “17 ورنىقتى دامۋ ماقساتىن” بەكىتتى. سول ماقساتتاردىڭ ءبىرى ءار سالاداعى ايەلدەر ۇلەسىن ارتتىرۋعا باعىتتالعان بولاتىن. ياعني، ايەلدەر قاۋىمىنىڭ ەرىك-جىگەرىن پايدالانا وتىرىپ، قوعامداعى تەپە-تەڭدىكتى ساقتاۋعا نازار اۋدارۋ.

قازاقستان دا اتالعان دۇنيەجۇزىلىك قۇجاتتا بەكىتىلگەن مىندەتتەردى ءوز دەڭگەيىندە اتقارىپ كەلەدى. وسىعان دەيىنگى ايەلدەر ماسەلەلەرى جونىندەگى وتىرىستاردا بۇل سالانى قالاي ءتيىمدى دامىتۋ تۋرالى ءارتۇرلى پىكىلەر مەن ۇسىنىستار ۇسىنىلدى.

اتالعان ۇسىنىستاردىڭ قاتارىندا نازىك جاندىلاردىڭ ءار سالادا ۇلكەن جەتىستىككە جەتىپ، ولاردىڭ مۇمكىندىكتەرىن ەرلەرمەن تەڭ دارەجەدە قالىپتاستىرۋ، سونىمەن قاتار سول دارەجەنىڭ ءوز دەڭگەيىندە قالۋىنا ءتيىستى جاعداي جاساۋ.

ستاتيستيكالىق مالىمەتتەرگە سۇيەنسەك، وسىدان ەكى جىل بۇرىن قازاقستانداعى بيۋدجەتتىك سالا قىزمەتكەرلەرىنىڭ اراسىنداعى نازىك جاندىلار 55,5 پروتسەنتتى كورسەتكەن. ودان بەرگى مەملەكەت تاراپىنان اتقارىلىپ جاتقان قىرۋار ەڭبەكتى ەسكەرسەك، ەلىمىز جىلدان-جىلعا ايەلدەردىڭ ءار سالاداعى ءوسىپ-جەتىلۋىنە ءتيىستى جاعدايدى ايتارلىقتاي جاساپ كەلەدى دەگەن ءسوز.

سونىمەن قاتار، قازاقستاندا مەملەكەت تاراپىنان ارنايى “2030 جىلعا دەيىنگى وتباسىلىق جانە گەندەرلىك ساياسات” تۇجىرىمداماسىن ىسكە اسىرۋ جۇمىستارى باستالعان بولاتىن.

ول تۇجىرىمداماعا ءار ادام ۇلەس قوسا الادى؟ بىراق، قالاي؟

اتالعان تۇجىرىمدامانى ىسكە اسىرۋ ءۇشىن ەڭ اۋەلى قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتى جانىنداعى ايەلدەر ىستەرى جانە وتباسىلىق دەموگرافيالىق ساياسات ۇلتتىق كوميسسياسى باسقوسۋلار وتكىزىپ، ناقتى ماسەلەلەردى تالقىلادى. وندا، گەندەرلىك ساياساتتىڭ ەڭ وتكىر ماسەلەلەرى تالقىلاندى. ماسەلەن، بيۋدجەتتىك سالا ماماندارىنىڭ ىشىندەگى ايەلدەردىڭ ۇلەس سالماعىن ارتتىرۋ شارالارىنا باسىمدىق بەرۋ قاجەتتىگى ماڭىزدى ەكەنى ايتىلدى. بۇل ماسەلە نازىك جاندىلاردىڭ دەڭگەيى بيلىكتىك نەگىزدە ورلەۋگە جول اشادى.

ايتا كەتەيىك، وسىدان ءۇش جىل بۇرىن ايەلدەردىڭ اكىمشىلىك رەسۋرستارعا تارلىۋ دەڭگەيى 48% بولسا، ولاردىڭ قىزمەتكە ورنالاسۋ دەڭگەيى 48,5 % بولعان. ال، نازىك جاندىلاردىڭ باسشى بولۋ، ۇجىمدارعا جەتەكشىلىك ەتۋ ۇلەسى 34,8% بولىپتى. قازىر بۇل كورسەتكىش ءبىرشاما وسكەن.

ايتا كەتەيىك، مەملەكەت دەڭگەيىندە قولعا الىنعان اتالمىش جوبانى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن 2030 جىلى جەتەكشىلىك جانە باسشىلىق قىزمەتتە جۇرگەن نازىك جاندىلاردىڭ ارا سالماعىن 30% كە دەيىن جەتكىزۋ كوزدەلگەن.

ول ءۇشىن ەلىمىزدە ايەلدەر قاۋىمىنا جاسالىپ وتىرعان جەڭىلدىكتەر از ەمەس. ماسەلەن، وسىدان ءۇش جىل بۇرىن، بيۋدجەتتىك سالا قىزمەتكەرلەرىن اتتەستاتسيالاۋ بارىسىندا، نازىك جاندىلاردىڭ قۇقىعىن قورعاۋ ءۇشىن ايەلدەردىڭ وتباسىلىق جانە ەكىقابات جاعدايىندا ەڭبەك قۇقىقتارىنىڭ تالاپتارىنا سايكەس بىلىكتىلىكتى كوتەرۋ سىندارىنان بوساتىلعان بولاتىن.

ال، بولاشاقتا جۇمىستان قولى تيمەيتىن نازىك جاندىلاردىڭ وتباسىنا كوڭىل ءبولۋ ماقساتىندا بىرقاتار جۇمىستار اتقارىلماق.

ەلىمىزدە اتالعان ساياسات بىرقاتار زاڭدارمەن رەتتەلەدى. ول، “تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىق پروفيلاكتيكاسى تۋرالى” جانە “ەرلەر مەن ايەلدەردىڭ تەڭ قۇقىقتارىنىڭ جانە تەڭ مۇمكىندىكتەرىنىڭ مەملەكەتتىك كەپىلدىكتەرى تۋرالى” زاڭدار.

ال، وسىعان دەيىن ەلىمىزدە مەملەكەت باسشىلىعىنىڭ قولداۋىمەن “گەندەرلىك تەڭدىك ستراتەگياسى” قولعا الىنىپ، 2006-2016 جىلدارى ىسكە اسىرىلعان بولاتىن. سول ارقىلى قر 2030 جىلعا دەيىنگى گەندەرلىك جانە وتباسىلىق ساياسات تۇجىرىمداماسى جاسالدى.

الداعى ۋاقىتتا دا وسى تۇجىرىمداما نەگىزىندە ىرگەلى ىستەر اتقارىلماق. سەبەبى بۇل الەم بويىنشا قالىپتى قۇبىلىس. نازىك جاندىلاردىڭ وتباسى مەن قاتار ءار سالادا تابىستى بولۋى مەملەكەتتىك ساياساتتىڭ تاعى ءبىر ۇلگى ەتەر تۇسى بولماق.

Abai.kz