«اباي» اقپاراتتىق پورتالى بەردىبەك سوقپاقباەۆ مۇراسىن ۇزدىكسىز ناسيحاتتاپ كەلە جاتىر. وسىدان ءبىراز ۋاقىت بۇرىن ءبىز بەردىبەكتىڭ ەشقانداي كىتابىنا ەنبەگەن، كسرو-نىڭ توتاليتارلىق جۇيەسىنە قارسىلىق بىلدىرگەن «ەرگەجەيلى ەلىنە ساياحات» اتتى حيكاياتىن جاريالاعان ەدىك. مۇنان كەيىن جيناقتارعا ەنبەي جۇرگەن بىرنەشە اڭگىمەسىن وقىرمان نازارىنا ۇسىندىق. «بالالىق شاققا ساياحات» پوۆەسىندەگى ءبىر كەيىپكەردى تاۋىپ الىپ، سول كەيىپكەردىڭ جازۋشى جايلى ەستەلىگىن  دە جاريالادىق. "ولگەندەر قايتىپ كەلمەيدى" رومانىنان قيىلىپ كەتكەن تۇستارىن دا وقىرمان يگىلىگى (ءبىرىنشى سىلتەمە, ەكىنشى سىلتەمە) ەتتىك.  بەردىبەكتىڭ ەش جەردە جاريالانباعان سۋرەتتەرىن دە ءبىزدىڭ پورتال تاۋىپ، ەلگە سۇيىنشىلەگەن بولاتىن.

بۇگىن سول ءۇردىستى تاعى جالعاستىرىپ، جيناقتارعا ەنبەي جۇرگەن "جەكسەن - جەكەمەنشىك"  دەگەن اڭگىمەسىن جاريالاپ وتىرمىز.

جەكسەن - جەكەمەنشىك

(اڭگىمە)

قولدارىنا سۋمكالارىن ۇستاعان بەس-التى بالا قوسقۇدىقتاعى ساۋىن سيىر فەرماسىنان شىعىپ، اقادىرداعى مەكتەپتەرىنە كەلە جاتىر. بۇل ەكى ارانىڭ قاشىقتىعى ءۇش كيلومەتر شاماسى، ميداي جازىق. جەر قارا، كۇن جىلىدا ەشكىم بۇنى الىسسىنىپ كورمەپ ەدى. جول - جونەكەي ويىن دابىر ۇستىندە، جەر شالعايلىعى بىلىنبەيتىن. ەندى قىس تۇسكەلى بەرى باسقاشالاۋ: قارلى - بوراندى كۇندەرى ءۇش كيلومەتر جەرگە جاياۋلاپ جەتۋ دە قيىنعا ءتۇسىپ ءجۇر.

بۇگىن دە سونداي اۋىر كۇننىڭ ءبىرى. تۇنىمەن كار جاۋىپ، جولدى بىتەپ، باسىپ قالعان. بالالار مالتىعىپ، ارەڭ ءجۇرىپ كەلە جاتىر. ەكى ەزۋىنەن كۇلكىسى ارىلمايتىن، ءور كوڭىل مۇحامەدي عانا ەشتەڭەنى ەلەپ قويار ەمەس. شارشاي باستاعان قىزداردى قولىنان جەتەلەپ:

— مەن تراكتورمىن، سەن مەنىڭ تىركەمەمسىڭ. ءايدا، كەتتىك! — دەپ، ماڭدايىنىڭ بۋى بۇرقىراپ، ەن الدىندا، كاردى بۇزىپ كەلەدى.

كەنەت بالالاردىڭ ءبىرى:

— ءاي، وسى جەكسەن قايدا! — دەدى.

— باسە، جەكسەن قايدا؟

— قايدا ول؟

جەكسەن جاتاعان تورى قۇنانعا ءمىنىپ العان، ارت جاقتان سوقتىرىپ كەلە جاتىر.

— انە جەكسەن!

— جولدان بىلاي تۇرىڭدار! ات باسادى! — دەپ جەكسەن ورتكە اسىققانداي ەنتەلەپ، كيمەلەپ كەلىپ توقتاعاندا، بىرەۋلەردى ات شىنىندا دا قاعىپ كەتە جازدادى. «سەندەر قار كەشىپ، مالتاقتاپ جاياۋ بارا جاتىرسىڭدار، مەن مىنە اتقا ءمىنىپ الدىم» دەگەندەي جەكسەننىڭ ەكى تاناۋى جەلپ-جەلپ ەتەدى.

— جەكسەن، مىنگەستىرە كەتشى!

— ارتىنا مىنگىزشى.

— مەنى مىنگىزشى! — دەگەن داۋىس جامىراپ كەتتى.

مىنگىزبەك تۇگىل جەكسەن ەشكىمدى ماڭىنا جولاتار ەمەس.

— تارت قولىڭدى!

— ارى! اۋلاق!

— ۇستاما تىزگىننەن! — دەپ تاق-تاق ەتىپ، اياق استىنان دورەكىلەنە قالىپتى. سول ارادا ول ءبىراز ويقاستاپ قىر كورسەتتى دە، بىرەۋلەردىڭ باس كيىمىڭە شۇيلىگىپ، الا قاشپاقشى بولىپ، ونىڭ ءساتى تۇسپەگەننەن كەيىن:

— ال مەن كەتتىم — دەپ، ەكى ەتەگى دالاقتاپ، قۇيعىتا جونەلدى.

وسىنداي توسىراڭ مىنەزدى جەكسەن ساباقتان تاراعان سوڭ دا كورسەتە باستان ەدى. مۇحامەدي وعان:

— جەكسەن، اۋلاق كەت! ايتپەسە جاقسىلىق كورمەيسىڭ، — دەپ ەسكەرتتى. ونىڭ قولىنداعى جۇدىرىقتاي ەتىپ، سىعىمداپ العان قاردى كوزى شالعان سوڭ جەكسەن جىم بولىپ، جايىنا كەتتى.

بەرى تامان شىققان سوڭ مۇحامەدي:

— بالالار، مەن اقىل تاپتىم، — دەدى.

— قانداي اقىل؟

— ەگەر ءبىز شانا، قامىت-سايمان تاپساق، ءبىزدىڭ كوك ەسەككە جەگەر ەدىك تە، ءبارىمىز مەكتەپكە سونىمەن بارىپ-كەلىپ ءجۇpep ەدىك. كوك ەسەكتىڭ كۇشىن بىلەسىڭدەر عوي وزدەرىڭ. ون ادام وتىرسا دا، مىڭق ەتپەيدى.

— ءبىزدىڭ ۇيدە شانا بار! — دەدى كۇلان.

— ءبىزدىڭ ۇيدە اتامنىڭ ەسەك قامىتى بار.

— دەلبەنى مەن تابام.

— مەن قامشى اكەلەمىن.

* * *

ويعا العانىن تىندىرماي جانى جاي تاپپايتىن. مۇحامەدي ەرتەسىندە تاڭەرتەڭ كوك ەسەكتى جەگىپ، جايپاق شانامەن زىرعىتىپ شىعا كەلدى.

— كانە، وتىرىڭدار!

بالالار مارە-سارە دۋىلداسىن، ءشوپ توسەلگەن شاناعا وتىرىسىپ الىستى.

— ايت شۋ، قاق تۇلپار!

كۇشتىلىگى اتقا بەرگىسىز جۇردەك كەك ەسەك ميتىڭ-ميتىڭ جورعالاپ جونەپ بەردى.

بۇلاردىڭ سوڭدارىنان قۋىپ جەتكەن سالت اتتى جەكسەن ءارى كۇيىندى، ءارى قىزىقتى. شانامەن جاناسىپ ءبىراز ءجۇرىپ وتىرعان سوڭ:

— ماعان كىمنىڭ مىنگەسكىسى كەلەدى؟ – دەدى.

بالالار ونى دۋ ەتىپ، قوڭاشتاپ الا جونەلدى.

— كەشە نەعىپ مىنگەستىرمەدىڭ؟

— ءوزىڭ-اق ءمىن ماستەگىڭە!

— بالەم، كوزىڭ قىزاردى ما؟

— ءبىز كولحوزبىز. نە كورسەك تە، بىرگە كورەمىز. ال سەن جەكەمەنشىكسىڭ. جولاما بىزگە. جولىڭ اناۋ! — دەدى مۇحامەدي.

— «جەكەمەنشىك» دەگەن ول نەمەنە؟ — دەپ سۇرادى تۇسىنبەي قالعان جەكسەن.

— بۇرىنعى ۋاقىتتا وسىنداي سەن قۇساپ ءوزىنىڭ جەكە باسىنىڭ عانا قامىن ويلايتىن وزىمشىلدەر بولعان. سولاردى جەكەمەنشىك دەپ اتاعان. سەن سولسىڭ.

ۇتىمدى ايتىلعان بىردەڭە بولسا، ءىلىپ اكەتۋگە بالالار قانداي قۇمار:

— جەكسەن — جەكەمەنشىك!

— جەكسەن — جەكەمەنشىك! — دەپ شۋلاعاندا، بۇكىل دالانى جاڭعىرتقانداي بولدى.

...سودان بەرى ارادا تالاي كۇندەر ءوتتى. جەكسەن «جەكەمەنشىكتىكتى» قويىپ، «كولحوزعا» كىرگەن. بۇل كۇندە شاناعا كوك ەسەكتىڭ ورنىنا تورى كۇنان جەگىلەدى.

«جالعىز ءجۇرىپ جول تاپقانشا، كوپپەن ءجۇرىپ اداس» دەگەن سەز وسىندايدان ايتىلسا كەرەك.

Abai.kz