بىلتىر قىستا قىزىق بولدى عوي. ماماندار «ياسساۋي فەنومەنىن» ستۋدەنتتەرگە رەسمي تانىستىرىپ بەرسەڭىزدەر دەپ ءبىزدى تۇركىستان وبلىسىنىڭ ورتالىعىنداعى ۋنيۆەرسيتەتكە شاقىردى. شاقىرعاسىن باردىق. ءبىرىنشى كۇنى تۇركىستانداعى قۇدامنىڭ ۇيىنە قوندىم. قاسىمدا ەكى نوكەرىم بار. ولار كىتاپتاردى ارقالاپ، كولىككە تيەپ ءتۇسىرىپ جۇرەدى. ەرتەسىنە كونە شاھاردىڭ شەت جاعىندا تۇراتىن قۇدامنان شىعىپ، تاكسي ۇستاپ تۇرمىز. دالادا جۇقا قار بار. اۋا-رايى ۇسىتپەيتىن سۋىق. جولدىڭ شەتىنە بىرنەشە قوراپ كىتاپتى ءۇيىپ قويىپ، قول كوتەرىپ تۇرمىز. ءبىر كەزدە ەسكى وپەل ۆەكترا شيق ەتىپ الدىمىزعا توقتاي قادى.
- قايدا، برات؟ - دەدى تاكسيشى قاعازبەن قاپتاۋلى جۇگىمىزگە سىناي قاراپ.
- ۋنيۆەرسيتەتكە،- دەدىك ءبىز جامىراي.
- ءتورت ءجۇز بولا ما، برات؟
- بولادى. باگاجدى اش. زاتتاردى ارتىنا سالايىق.
- قازىر، - دەدى دە باگاجىن اشتى. ءبىز گۇرسىلدەتىپ كىتاپتاردى قويىپ جاتىرمىز.
- بۇل نە، برات؟ - دەدى قىزىعىپ.
- كىتاپ قوي.
- ك-ءى-ت-ءا-ءا-ءا-ءا-پ؟ مىنا زاماندا كىتاپ وقيتىن ادام قالدى ما ءوزى؟ -دەدى كادىمگىدەي تاڭعالىپ.
- كەرەك قىلعان ادام وقيدى عوي، - دەدىم.
- ا، وقىسا بوپتى ايتەۋىر. ءوزىمىز كۇنىگە بازارعا تاۋار تاسيمىز. سوسىن عوي سۇراپ جاتقانىم. ايىپ بولماسىن، برات، - دەدى. ءبارىمىز كولىككە جايعاستىق. جۇقا عانا قار جاپقان جىلتىر جولمەن ەسكى ماشينە اعىزىپ كەلەدى. قاسىمداعى ەكەۋ وتەتىن شارانى تالقىلاپ وتىر. ولار «سلايدتى قالاي اينالدىرامىز، دايىن پروەكتورى بار ما، بۇگىن ەكزيستەنتسيالىق ءاناليزدى وقيمىز با، سادۋم جايلى اڭگىمە قاشان ايتىلادى» دەگەن سياقتى سپەتسيفيكالىق تەمالاردى قوزعاپ وتىر. تاكسيشى ايناعا قايتا-قايتا قاراپ ءبىزدى باعىپ وتىر. مۇنداعى اڭگىمەنىڭ وعان ءبىر قىزىق بوپ ەستىلىپ جاتقانىنا كۇمانىم جوق. تايعاناق جولعا ءجىتى قاراپ، ءبىر جاعىنان ءبىز جاققا دا قۇلاعىن ءتۇرىپ ءولىپ بارادى. ەمىنە تىڭداسا دا ەشتەڭە تۇسىنبەي شارشاپ كەتتى بىلەم، ءبىر كەزدە ايناعا قاراپ ماعان ءتىل قاتتى.
- برات، بۇ جاقتىڭ ادامىنا ۇقسامايسىڭدار. قايدان كەلدىڭدەر؟-دەدى.
- الماتىدان.
- ءجايشا كەلدىڭدەر مە؟
- كىتاپتىڭ پرەزەنتاتسياسى بولادى. سونى وتكىزۋگە كەلدىك.
- برات، ءوزىڭ نە جۇمىس ىستەيسىڭ، ەگەر قۇپيا بولماسا؟ – دەدى. نە دەرىمدى بىلمەي بوگەلىپ قالدىم. بۇ سۇراققا نە دەۋىم كەرەك؟ نە جۇمىس ىستەيمىن مەن وسى؟ مەكتەپتەگى اپايى ورتانشى ۇلىمنان «اكەڭ نە جۇمىس ىستەيدى؟» دەپ سۇراسا، بالام «اكەم، فەيسبۋكتە جۇمىس ىستەيدى» دەگەن ەدى قاي ءبىر جىلى. سول ەسىمە ءتۇسىپ كەتتى. يارىي زيكريسپىن دەسەم اڭگىمە تاعى كوبەيەدى. كىتاپ جازىپ ساتامىز دەگەن جاۋاپ وزىمە ۇناماي تۇر. ءۇنسىز وتىرىپ قالدىم. شوپىر بالا شىدامى تاۋسىلىپ:
- برات، سۇراعىم ۇناماي قالدى ما، نە؟ – دەدى.
- جو-جوق، جاقسى سۇراق. پروستو ساعان قالاي ايتسام ەكەن دەپ قينالىپ وتىرمىن.
- ا، نە تۇسىنۋگە سونشالىقتى قيىن با جۇمىسىڭ؟
- ءيا، دايىندىعى جوق كىسىگە ءبىراز اۋىرلاۋ تيەدى، - دەپ ودان سايىن قىزىقتىرىپ قويدىم.
- نە جۇمىس ول سونشا؟
- ويلانۋشى! – دەپ تابان استىندا سۋىرىپ سالدىم، عايىپتان ءيلھام العان اۋليە قۇساپ. كۇتپەگەن جەردەن ساڭق ەتكىزگەن جاۋابىم وزىمە قاتتى ۇناپ كەتتى. تاكسيشى جىگىت قاسىن كەرىپ، ايناعا ءۇڭىلىپ:
- ويلانۋشى؟ ول نە تاعى؟ سونداي دا جۇمىس بولا ما؟ - دەپ قايتالاپ سۇرادى.
- ءيا، بولادى.
- ناقتى نە ىستەيسىڭ سوندا؟
- جاتىپ الىپ ويلانامىن.
- تەك ويلاناسىڭ، بولدى ما؟ باسقا ەشتەڭە ىستەمەيسىڭ بە؟
- ءيا. وياۋ جۇرسەم بولدى ويلانا بەرەم. سونىڭ ءوزى جۇمىس قوي!
- سوندا قالاي، ويلانعانىڭ ءۇشىن ساعان اقشا تولەي مە؟
- البەتتە تويلەيدى. تولەمەسە بالا-شاعا اشتان قاتپاي ما؟
- قانشا تولەيدى سوندا؟ - دەدى تاڭعالىپ. اڭگىمەنىڭ ەڭ قىزىق جەرگە كەلگەنىن ءتۇسىندىم دە، ەرەكشە ەكپىنمەن 850 مىڭ تەڭگە، - دەپ قويىپ قالدىم. سول، سول-اق ەكەن، ول ش-ي-ي-ي-ي-ي-ي-ي-ق ەتكىزىپ تورمىزدى باسىپ كەپ قالدى. جەپ-جەڭىل ماشينە جىپ-جىلتىر جولدىڭ ۇستىندە ىسقىرىپ، ىسىلداعان كۇيى سىرعاناپ كەتە باردى. ءجاي عانا سىرعاناعان جوق. دۇرىسى جول ۇستىندە شىر كوبەلەك اينالدى. ابىروي بولعاندا اسفالتتا بىزدەن باسقا ەشكىم جوق ەدى. ماشينەسى مۇزدىڭ ۇستىندە اينالىپ، اينالىپ، اينالىپ بارىپ جولدىڭ شەتىنە بارىپ ىرس ەتىپ تۇردى دا قالدى. وقىس وقيعادان شوشىپ كەتكەن ءبارىمىز قاتتىق تا قالدىق. كولىك اۋدارىلماي امان تۇر. قورىققاننان ەكى نوكەرىم تىلدەرىن جۇتىپ قويعان سياقتى. ءۇن جوق. ەسەسىنە تاكسيشى تايعانىمىزعا تۇك تە ءمان بەرگەن جوق.
- براتان، قايتالاپ ايتشى، قانشا دەدىڭ؟- دەدى داۋسىن نىعىزداپ.
- سەگىز ءجۇز ەلۋ مىڭ تەڭگە، - دەدىم بايسالدى ءتۇر كورسەتىپ.
- ءبى-ءبى-ءبىر ايعا ما؟-دەپ كەكەشتەنە ءتىل قاتتى.
- ءيا دا.
- براتان، ميلليونعا جۋىق جالاقى تولەيتىن بولسا سەن تر-ۋ-ۋ-ۋ-ۋ-با ويلانىپ قوياتىن شىعارسىڭ وندا؟ – دەدى شاپكىسىن ءبىر كيىپ، ءبىر شەشىپ.
- ەندى مۇرشامىزعا قاراي ويلانامىز عوي.
- سوندا نە جايلى ويلاناسىڭ؟ ايتساي ءبىز دە ۇيىمىزدە ويلانىپ جاتىپ ميلليون تابايىق.
- ويلانعاندا بىلاي. ادامدا ەركىندىك بار ما؟ تاعدىرىم كىمنىڭ قولىندا؟ ەرىكسىز تۋ مەن ەرىكسىز ءولۋدىڭ اراسىندا نە ايىرماشىلىق بار؟ بۇل عالام جارالماستان بۇرىن قايدا بار بولىپ تۇردى؟ ماحابباتتىڭ ءمانى نە؟ جۇرەكتىڭ كوزى دەگەن نە؟ ادامنىڭ بار بولىپ كورىنۋى قاي قاسيەتىنە تاۋەلدى؟ ولمەستەن بۇرىن قالاي ولۋگە بولادى؟ اق ءولىم دەپ نەنى ايتادى؟ – دەپ شۇبىرتا جونەلدىم. ءسويتتىم دە ونىڭ ايناداعى تۇرىنە قارادىم. اۋزى اشىلىپ ماڭگىرىپ وتىر. قوس جانارىنىڭ قاراشىعى وربيتاسىندا اينالىپ ءجۇر ەكەن. سالدەن سوڭ ەسىن جيناپ:
- ءما، براتان، سەن ادامدى جىندى قىپ قويدىڭ عوي، ءا؟ بۇل سۇراقتاردى قايدان تاۋىپ الدىڭ؟ نەگە مۇنداي ۋجاس سۇراقتار جيناپ العانسىڭ؟ نە كەرەگى بار بۇلارعا ويلانىپ؟ ي، ۆووبششە وسىعان بولا اقشا تولەپ جۇرگەن قانداي جىندى؟ – دەدى ەنتىگىپ.
- ءىنىم، ساعان ءبىر سۇراق قويسام بولا ما؟
- بولادى، برات، سۇراي بەر، - دەدى ازداپ ۇرەيلەنىپ.
- وسى سەن ايتەۋىر ءبىر كۇنى ولەسىڭ عوي؟ سولاي ما؟
- ەندى شايتان ەمەسپىز عوي. اجال كەلسە ليۋبوي ادام ولەدى. بىراق ولەدى ەكەنبىز دەپ جاتا بەرمەيسىڭ عوي، دۇرىس پا؟ ءتىرى ادام تىرشىلىگىن ىستەيدى دەگەن سياقتى، - دەپ كەلدى دە ءسوزىنىڭ اياعىن ەستىرتپەي جۇتىپ جىبەردى.
- سەن ناقتى سۇراققا جاۋاپ بەرشى. ولەتىنىڭدى انىق بىلەسىڭ عوي؟
- ەندى قاشان ولەتىنىمدى بىلمەسەم دە، ايتەۋىر ءبىر كۇنى ولەتىنىمدى بىلەم عوي ەندى ادام بولعاسىن، - دەپ ءجۇنى جىعىلا جاۋاپ بەردى.
- سۇراق مىناۋ: ادام نە ءۇشىن ولەتىنىن الدىن الا بىلەدى؟ جان-جانۋار نەلىكتەن ولىمىنەن بەيحابار؟ ادام ۇرپاعى نەلىكتەن اجالدى تىرشىلىك يەسى ەكەنىن اۋەلدەن ءبىلىپ جۇرەدى؟ نەلىكتەن ونداي قاسيەتكە يە بولدى؟ ونىڭ حيكمەتى نە؟ نە بولماسا ولەتىنىڭدى الدىن الا ءبىلدىرىپ قويۋمەن قۇداي سەنەن نە تىلەپ تۇر قازىر؟ – دەدىم نىعىز پىشىندە. وسى سۇراق قويىلعاندا بەينە ءبىر باسىنان بالعامەن ءبىر قويعان ادام قۇساپ، شوپىرىم ەسەڭگىرەپ وتىردى دا قالدى. ءبىراز ۇنسىزدىكتەن سوڭ:
- براتان، شىنىمدى ايتسام ويلانباپپىن بۇعان. اقىلىما ەشتەڭە كەلەر ەمەس. بىراق راسىمەن دە سولاي ءيا؟ ادام عانا بىلەدى عوي ولەتىنىن. مالعا ءبارىبىر، جايىلىپ جۇرە بەرەدى. سەمىرسە سويىپ الامىز، - دەدى دە تۋرا ءبىر ءدامدى سوعىم جەپ وتىرعانداي راقاتتانا ءبىر جۇتىنىپ الدى.
- ەندى ويلانىپ وسىنىڭ جاۋابىن تاپپايسىڭ با؟ جاۋابىن نەعۇرلىم تەز تاپساڭ، يت تىرشىلىگىڭ تاماشا تاعدىر سومداپ، وتباسىڭ قۇتتى مەكەنگە اينالىپ سالا بەرەدى.
- دا؟ سولاي ما، برات؟ م-ءا-ءا-ءا، مەن قانشا ويلانسام دا مىنا سۇراقتىڭ جاۋابىن تابا المايتىن سياقتىمىن. برات، ءوزىڭ ايتىپ جىبەرسەي، ءبىز نە ءۇشىن ولەتىنىمىزدى ءبىلىپ ءجۇرىپ ءومىر سۇرەمىز؟ ونىڭ نە كەرەگى بار؟-دەدى شاراسىز حالدە.
- اقشاسىن تولەسەڭ ايتام، - دەدىم. ءازىل ەكەنىن بىردەن ءتۇسىندى دە:
- براتان، بازار جوق. د-ە-ە-ە-ءستيتىلنى (ورىسشا دەيستۆيتەلنو دەگەنى بولسا كەرەك) ويلانىپ قويادى ەكەنسىڭ. ميلليون تولەيتىندەي ءجونى بار ەكەن. مۇنداي سۇراق قوياتىن ادامدى ومىرىمدە ءبىرىنشى رەت كەزدەستىرىپ تۇرمىن. قازىر ەشكىم ونداي سۇراققا باسىن قاتىرمايدى عوي. ءبىزدىڭ ەڭ كوپ سۇرايتىنىمىز «قانشادان بوپ جاتىر» دەگەن سۇراق قوي، - دەپ اعىنان جارىلىپ، ءبىر كۇلىپ الدى.
- وندا ايدا كولىكتى. ءىسىمىز قالىپ بارادى. جاقسىلاپ جەتكىزسەڭ تاعى دا 2 ميلليون دوللاردىڭ اڭگىمەسىن تەگىن ايتىپ بەرەم، - دەدىم. كولىك قايتا قوزعالدى. وسىدان سوڭ اڭگىمەنىڭ تىعىنى اتىلدى. ۋنيۆەرسيتەتكە جەتكەنشە ءبىزدىڭ قىسقا-قىسقا شىرىندى قيسسالارعا قايتا-قايتا باسىن شايقاپ، اۋزىن اشىپ، كوزىن جۇمۋمەن بولدى. ءوزى دە اعىنان اقتارىلىپ وتباسىلىق ءومىرى جايىندا ايتىپ قويادى. وسىلايشا دىتتەگەن جەرگە جەتتىك. قوس نوكەرىم كىتاپتاردى ءتۇسىرىپ جاتىر. كەلىسكەن 400 تەڭگەسىن ۇسىندىم. الۋعا ىڭعايسىزدانىپ، قيپاقتاپ قالدى دا:
- براتان، سەنەن اقشا العان ۇيات سياقتى ءبىرتۇرلى. نەگىزى بۇنداي ىسپەن اينالىساتىن ادامداردان اقشا العان دۇرىس ەمەس شىعار ءيا؟ – دەدى ەكزيستەنتسياسى ءتىرىلىپ.
- جوق-ەي، قايداعى ساعان؟ كەرىسىنشە بىزدەن الۋىڭ كەرەك. سەبەبى ايلىعىم 850 مىڭ تەڭگە عوي، -دەدىم. ول قارقىلداپ كۇلىپ جىبەردى دە ەڭبەك اقىسىن لىپ ەتكىزىپ قالتاسىنا سۇڭگىتىپ جىبەردى.
- ال، داۆاي، براتان، ساتتىلىك وبشىم. باسا بەرىڭدەر. بىراق سەنىڭ پروفەسسياڭا دەستيتىلنى ريزا بولدىم شە. ءبىز تاڭنان كەشكە دەيىن تىنباي تاكسيلەتكەندە ايىنا 150 مىڭ زورعا تابامىز عوي. سەن سياقتى جاتىپ الىپ ويلانساق ءولىپ قالاتىن شىعارمىز. ءبىزدىڭ دە ورنىمىزعا جاقسىلاپ ويلانا بەرەسىڭ عوي. ماعان جاسىل تۇلپارىم امان بولسا سول دا جەتەدى – دەدى دە ەسكى ماشيەسىن سيپالاپ، ءسۇرتىپ-ءسۇرتىپ قويدى. سوسىن بىزبەن قۇشاقتاسىپ قوشتاسىپ، بازار جاققا قاراي زاۋلاي جونەلدى.

سانجار كەرىمبايدىڭ facebook پاراقشاسىنان

Abai.kz