جەكسەنبى, 19 مامىر 2024
جاڭالىقتار 2340 0 پىكىر 11 ناۋرىز, 2011 ساعات 16:28

پەر لەمە. رەۆوليۋتسيوننايا تەوريا وبششەستۆەننوگو ۆىبورا

نا رۋبەجە 1950-1960-ح گودوۆ ۆ ەكونوميچەسكوي ناۋكە پوياۆيلاس تاك نازىۆاەمايا تەوريا وبششەستۆەننوگو ۆىبورا، راديكالنىم وبرازوم يزمەنيۆشايا ۆزگلياد ەكونوميستوۆ نا پروبلەمۋ پرينياتيا كوللەكتيۆنىح رەشەني. وسنوۆوپولاگايۋششي تەزيس ەتوي تەوري وبەزورۋجيۆايۋششە پروست: ۆىستۋپايا ۆ رولي يزبيراتەلەي، پوليتيكوۆ ي چينوۆنيكوۆ، ينديۆيدى پرودولجايۋت رۋكوۆودستۆوۆاتسيا ليچنىمي ينتەرەسامي ي سترەمياتسيا وبەسپەچيت دليا سەبيا ماكسيمالنۋيۋ پولزۋ. پوستاۆيۆ پود سومنەنيە سامۋ ۆوزموجنوست كوللەكتيۆنوگو ۆىبورا، تەوريا ۆنەسلا سۋششەستۆەننىە كوررەكتيۆى ۆ پرەدستاۆلەنيا و سپراۆەدليۆوستي ي بلاگوتۆورنوستي گوسۋدارستۆەننوي دەياتەلنوستي، ودناكو نا پروتياجەني ۋجە پياتي دەسياتيلەتي ەتي ۆىۆودى وستايۋتسيا دوستويانيەم ۋچەنىح ي نە وكازىۆايۋت نيكاكوگو ۆليانيا نا جيزن وبششەستۆا.

نا رۋبەجە 1950-1960-ح گودوۆ ۆ ەكونوميچەسكوي ناۋكە پوياۆيلاس تاك نازىۆاەمايا تەوريا وبششەستۆەننوگو ۆىبورا، راديكالنىم وبرازوم يزمەنيۆشايا ۆزگلياد ەكونوميستوۆ نا پروبلەمۋ پرينياتيا كوللەكتيۆنىح رەشەني. وسنوۆوپولاگايۋششي تەزيس ەتوي تەوري وبەزورۋجيۆايۋششە پروست: ۆىستۋپايا ۆ رولي يزبيراتەلەي، پوليتيكوۆ ي چينوۆنيكوۆ، ينديۆيدى پرودولجايۋت رۋكوۆودستۆوۆاتسيا ليچنىمي ينتەرەسامي ي سترەمياتسيا وبەسپەچيت دليا سەبيا ماكسيمالنۋيۋ پولزۋ. پوستاۆيۆ پود سومنەنيە سامۋ ۆوزموجنوست كوللەكتيۆنوگو ۆىبورا، تەوريا ۆنەسلا سۋششەستۆەننىە كوررەكتيۆى ۆ پرەدستاۆلەنيا و سپراۆەدليۆوستي ي بلاگوتۆورنوستي گوسۋدارستۆەننوي دەياتەلنوستي، ودناكو نا پروتياجەني ۋجە پياتي دەسياتيلەتي ەتي ۆىۆودى وستايۋتسيا دوستويانيەم ۋچەنىح ي نە وكازىۆايۋت نيكاكوگو ۆليانيا نا جيزن وبششەستۆا.

پولۆەكا نازاد پرەدستاۆيتەلي تراديتسيوننوي ەكونوميچەسكوي ناۋكي اناليزيروۆالي گوسۋدارستۆەننۋيۋ پوليتيكۋ، يسحوديا يز سلەدۋيۋششەي مەتودولوگيچەسكوي وسنوۆى: رىنوچنايا ەكونوميكا ستانوۆيتسيا ەففەكتيۆنوي، يلي «پارەتو-وپتيمالنوي»، ليش ۆ ۋسلوۆياح يدەالنوي كونكۋرەنتسي. «پارەتو-وپتيمالنوست» - ەتو سيتۋاتسيا، كوگدا ليۋبوە پەرەراسپرەدەلەنيە رەسۋرسوۆ يلي پرودۋكتسي ۆ پولزۋ ودنوگو ينديۆيدا نە موجەت نە نانەستي ۆرەد درۋگومۋ ينديۆيدۋ. پودوبنۋيۋ سيتۋاتسيۋ موجنو تاكجە وحاراكتەريزوۆات كاك پولنۋيۋ رەاليزاتسيۋ ۆسەح ۆىگود وت وبمەنا. ۆو منوگيح سلۋچاياح دوستيجەنيۋ پودوبنوگو رەزۋلتاتا مەشايۋت رازليچنىە «پروۆالى رىنكا» - ماكروەكونوميچەسكي ديسبالانس، ناليچيە ەستەستۆەننىح مونوپولي يلي ەكستەرنالي (كاك پوزيتيۆنىە، تاك ي نەگاتيۆنىە). پوزيتيۆنىە ەكستەرنالي ۆوزنيكايۋت بلاگوداريا «وبششەستۆەننىم بلاگام»، پرينوسياششيم ۆىگودۋ ۆسەم، پوكا كتو-ليبو يح پرويزۆوديت ي پوترەبلياەت. چتو جە كاساەتسيا گوسۋدارستۆا، تو ەگو ۆمەشاتەلستۆو ۆ ەكونوميكۋ نەوبحوديمو دليا ۋسترانەنيا «پروۆالوۆ» ي وبەسپەچەنيا ماكسيمالنو ۆوزموجنوگو وبششەستۆەننوگو بلاگوسوستويانيا.

تاك ۆىگليادەل اناليز پوليتيچەسكيح پروبلەم دو پوياۆلەنيا رەۆوليۋتسيوننوي تەوري وبششەستۆەننوگو ۆىبورا. سەگودنيا مەتودولوگيچەسكايا وسنوۆا ەتيح يسسلەدوۆاني سيلنو يزمەنيلاس - تەپەر يح يسحودنوي توچكوي ياۆلياەتسيا ۆوپروس: كاكوۆ مەحانيزم پرينياتيا كوللەكتيۆنىح رەشەني؟ وتۆەت، ەستەستۆەننو، زۆۋچيت تاك: ەتي رەشەنيا پرينيمايۋتسيا رۋكوۆودستۆوم گوسۋدارستۆا - پوليتيكامي ي چينوۆنيكامي، - ا تاكجە يزبيراتەليامي. وسنوۆوپولاگايۋششي تەزيس تەوري وبششەستۆەننوگو ۆىبورا وبەزورۋجيۆايۋششە پروست: ينديۆيدى، ۆىستۋپايا ۆ رولي يزبيراتەلەي، پوليتيكوۆ ي چينوۆنيكوۆ، پرودولجايۋت رۋكوۆودستۆوۆاتسيا ليچنىمي ينتەرەسامي ي سترەمياتسيا وبەسپەچيت دليا سەبيا ماكسيمالنۋيۋ پولزۋ.

ەسلي وستاۆيت زا سكوبكامي نەپوسرەدستۆەننىح «پرەدشەستۆەننيكوۆ» ەتوي تەوري، ناپريمەر كنيگۋ ەنتوني داۋنسا (Anthony Downs) «ەكونوميچەسكايا تەوريا دەموكراتي» (An Economic Theory of Democracy), ۆىشەدشۋيۋ ۆ 1957 گودۋ، يلي ترۋد دانكەنا بلەكا (Duncan Black) «كوميتەتى ي ۆىبورى: تەوريا» (The Theory of Committees and Elections), يزداننۋيۋ ۆ 1958-م، موجنو سكازات، چتو ەە وسنوۆى بىلي زالوجەنى ۆ وپۋبليكوۆاننوي ۆ 1962 گودۋ رابوتە دجەيمسا بيۋكەنەنا (James Buchanan) ي گوردونا تاللوكا (Gordon Tullock) «راسچەت سوگلاسيا» (The Calculus of Consent). ۆ تو ۆرەميا ۆوكرۋگ بيۋكەنەنا ي تاللوكا ۆ ۆيردجينسكوم تەحنولوگيچەسكوم ۋنيۆەرسيتەتە سلوجيلسيا تسەلىي كرۋجوك، ۆ كوتورىي ۆوشلي منوگيە بۋدۋششيە يزۆەستنىە پرەدستاۆيتەلي ناۋچنوي شكولى وبششەستۆەننوگو ۆىبورا: دجەفري برەننان (Geoffrey Brennan), روبەرت د. تولليسون (Robert D. Tollison), ريچارد ۆاگنەر (Richard Wagner), ۋينستون بۋش (Winston Bush) ي درۋگيە. ۆ 1986 گودۋ زا رازرابوتكۋ تەوري وبششەستۆەننوگو ۆىبورا بيۋكەنەن پولۋچيل نوبەلەۆسكۋيۋ پرەميۋ.

ۆ ۋزكوم سمىسلە سلوۆا يسسلەدوۆانيا نا وسنوۆە تەوري وبششەستۆەننوگو ۆىبورا پرەدستاۆليايۋت سوبوي اناليز «پروۆالوۆ گوسۋدارستۆا». گوسۋدارستۆو، پرەدستاۆلەننوە نا «پوليتيچەسكوم رىنكە» اكتورامي، دەيستۆۋيۋششيمي ۆ سوبستۆەننىح ينتەرەساح، زاچاستۋيۋ وكازىۆاەتسيا نە ۆ سوستوياني سكوررەكتيروۆات «پروۆالى رىنكا» - يلي يزدەرجكي وت ەتوي كوررەكتيروۆكي وكازىۆايۋتسيا نە مەنشە، چەم ۋششەرب وت ساموگو سبويا. ۆ شيروكوم جە پلانە تەوريا وبششەستۆەننوگو ۆىبورا - ەتو، كاك ۆىرازيلسيا دەننيس ميۋللەر (Dennis Mueller) ۆ كنيگە «وبششەستۆەننىي ۆىبور III» (Public Choice III), «ەكونوميچەسكي اناليز پوليتيچەسكيح ينستيتۋتوۆ».

گوسۋدارستۆو

پوچەمۋ دليا وبەسپەچەنيا وپرەدەلەننىح بلاگ ي ۋسلۋگ مى نۋجداەمسيا ۆ گوسۋدارستۆە؟ وتچەگو مى نە ۆىبيراەم انارحيۋ، چتوبى كاجدىي وبەسپەچيۆال سۆوي پوترەبنوستي ساموستوياتەلنو يلي ۆ سوستاۆە كاكوي-نيبۋد گرۋپپى چاستنىح ليتس؟ چتو ج، پروسترانستۆو، گدە وچەۆيدنو حوتەلي بى ناحوديتسيا ليۋدي، وچەرچەنو ۆ پودزاگولوۆكە درۋگوي كنيگي بيۋكەنەنا - «گرانيتسى سۆوبودى» (The Limits of Liberty), وپۋبليكوۆاننوي ۆ 1975 گودۋ: «مەجدۋ انارحيەي ي لەۆيافانوم». سوگلاسنو مەينستريموۆسكومۋ ۆاريانتۋ تەوري وبششەستۆەننوگو ۆىبورا، گوسۋدارستۆو نەوبحوديمو دليا پرەدوتۆراششەنيا گوببسوۆسكوي «ۆوينى ۆسەح پروتيۆ ۆسەح». كاك ۆىرازيلسيا مانسۋر ولسون (Mancur Olson), «ستاتسيونارنىي بانديت»، ت.ە. گوسۋدارستۆو، وبەسپەچيۆاەت بولشەە بلاگوسوستويانيە، چەم «كوچەۆىە بانديتى»، كوتورىح ون ۆىتەسنياەت.

نا وسنوۆە بازوۆوگو پوستۋلاتا و توم، چتو گوسۋدارستۆو نەوبحوديمو، ۆ رامكاح پوزيتيۆنىح كونتسەپتسي وبششەستۆەننوگو ۆىبورا يسسلەدۋەتسيا ۆوپروس و توم، كاك ونو ۆىپولنياەت سۆوي فۋنكتسي پو ەففەكتيۆنومۋ راسپرەدەلەنيۋ ي پەرەراسپرەدەلەنيۋ رەسۋرسوۆ. نورماتيۆنىە يسسلەدوۆانيا ۆ رۋسلە تەوري وبششەستۆەننوگو ۆىبورا سۆيازانى س ۆىياۆلەنيەم ينستيتۋتوۆ، پوزۆوليايۋششيح ينديۆيدام پولۋچيت وت گوسۋدارستۆا تو، چتو وني حوتيات، نە پودۆەرگاياس پري ەتوم ەكسپلۋاتاتسي س ەگو ستورونى.

«دوگوۆورنىي» پودحود، ستوروننيكامي كوتوروگو ياۆليايۋتسيا منوگيە پرەدستاۆيتەلي شكولى وبششەستۆەننوگو ۆىبورا، پرەدستاۆلياەت سوبوي ودين يز ەلەمەنتوۆ نورماتيۆنوگو ناپراۆلەنيا ەتوي تەوري. ۆ ەگو رامكاح ۆىدەلياەتسيا «كونستيتۋتسيوننىي ەتاپ»، نا كوتوروم ينديۆيدى ەدينودۋشنو پرينيمايۋت كونتسەپتسيۋ پراۆيل پوليتيچەسكوي يگرى، ي «پوستكونستيتۋتسيوننىي ەتاپ»، كوگدا رەچ يدەت و پوۆسەدنەۆنىح پراۆيلاح تەكۋششەگو پوليتيچەسكوگو پروتسەسسا. نا ۆتوروم ەتاپە دليا پرينياتيا رەشەني كاك پراۆيلو ترەبۋەتسيا نە ەدينودۋشنوە ودوبرەنيە، ا پوددەرجكا بولشينستۆا.

پوچەمۋ بولشينستۆو حوچەت نە تولكو «ا»، نو ي «نە-ا».

پرەدستاۆيم سەبە وبششەستۆو، سوستوياششەە يز ترەح يزبيراتەلەي - X, Y ي Z. پرەدپولوجيم دالەە، چتو وني وبسۋجدايۋت تري ۆزايمويسكليۋچايۋششيح پرەدلوجەنيا پوليتيچەسكوگو حاراكتەرا - A, B ي C.

تابليتسا 1. پريمەر گولوسوۆانيا

 

پەرۆوە پرەدپوچتەنيە ۆتوروە پرەدپوچتەنيە ترەتە پرەدپوچتەنيە
يزبيراتەل X A B C
يزبيراتەل Y C A B
يزبيراتەل Z B C A

 

ۆ تابليتسە 1 پوكازانا يەرارحيا پرەدپوچتەني كاجدوگو يزبيراتەليا پو ەتيم ترەم پرەدلوجەنيام. ك پريمەرۋ، يزبيراتەليا X بولشە ۆسەگو ۋسترايۆاەت پرەدلوجەنيە A, نا ۆتوروم مەستە ۋ نەگو ستويت B, ي مەنشە ۆسەگو ەمۋ نراۆيتسيا C. ۋ درۋگيح يزبيراتەلەي پرەدپوچتەنيا ينىە. وتمەتيم، چتو مى ۋچيتىۆاەم تولكو پوريادكوۆۋيۋ پولەزنوست، ت.ە. ۆ داننوم سلۋچاە يمەەت زناچەنيە ليش يەرارحيا التەرناتيۆ.

تەپەر پرەدستاۆيم، چتو پروۆوديتسيا رەفەرەندۋم، نا كوتوروم ناشي يزبيراتەلي بولشينستۆوم گولوسوۆ دولجنى ۆىبيرات مەجدۋ پرەدلوجەنيامي ا ي ۆ. پوبەديت پرەدلوجەنيە ا، پوسكولكۋ دۆوە يز ترەح يزبيراتەلەي - X ي Y - ونو ۋسترايۆاەت بولشە، چەم ۆ، ي وني، سووتۆەتستۆەننو، پروگولوسۋيۋت زا نەگو; Z, پرەدپوچيتايۋششي B, وكاجەتسيا ۆ مەنشينستۆە. ەسلي جە ەلەكتوراتۋ نۋجنو بۋدەت ۆىبيرات مەجدۋ B ي س، پوبەديت B, پوسكولكۋ X ي Z ەتوت ۆاريانت ۋسترايۆاەت بولشە، چەم س. تەپەر پوسموتريم، چتو پولۋچيتسيا، ەسلي يزبيراتەليام پريدەتسيا ۆىبيرات مەجدۋ ا ي س. پوبەديت س، پوسكولكۋ زا نەگو پروگولوسۋيۋت Y ي Z. ەتو وزناچاەت، چتو «سوتسيالنىە پرەدپوچتەنيا»، ۆىراجەننىە ۆ يتوگاح گولوسوۆانيا، نوسيات ينترانزيتيۆنىي حاراكتەر - ا پرەدپوچتيتەلنەە ۆ، ۆ پرەدپوچتيتەلنەە س، نو س پرەدپوچتيتەلنەە ا.

ەتو پرويسحوديت يز-زا توگو، چتو پرەفەرەنتسي نەكوتورىح يزبيراتەلەي (ۆ داننوم سلۋچاە Y) نە ياۆليايۋتسيا ۆەليچينوي س ودنيم ماكسيمۋموم. چتوبى پونيات، چتو ەتو وزناچاەت، پرەدستاۆيم سەبە ودنومەرنىي كونتينۋم مەجدۋ ا، ۆ، ي س (ت.ە. راسپولوجيم يح نا ودنوي وسي). پرەفەرەنتسي يزبيراتەليا X يمەيۋت ودين ماكسيمۋم، پوسكولكۋ، پرودۆيگاياس ۆ وبويح ناپراۆلەنياح وت سۆوەي پرەدپوچتيتەلنوي التەرناتيۆى، - ا - ون ۆسە بولشە تەرياەت پوتەنتسيالنۋيۋ پولزۋ. ۆ ناشەم سلۋچاە پرودۆيگاتسيا ۆلەۆو وت ا ون نە ۆ سوستوياني، پوسكولكۋ ناحوديتسيا ۆ كراينەي لەۆوي توچكە كونتينۋما، نو چەم بولشە ون پرودۆيگاەتسيا ۆپراۆو، تەم مەنشە پولزى ەتو ەمۋ پرينوسيت. پرەفەرەنتسي يزبيراتەليا Z نوسيات تاكوي جە حاراكتەر: ەگو پرەدپوچتيتەلنىي ۆاريانت - ۆ - ناحوديتسيا ۆ سەرەدينە كونتينۋما، ي پري دۆيجەني ۆلەۆو، ۆ ستورونۋ ا، يلي ۆپراۆو، ۆ ستورونۋ س، ون تەرياەت پولەزنوست. ودناكو پرەدپوچتەنيا Y ۆىگلياديات يناچە: ەگو پرەدپوچتيتەلنىي ۆاريانت - ەتو س، پوەتومۋ پرودۆيجەنيە ك ۆ نە پرينوسيت ەمۋ پولزى، نو دالنەيشەە پرودۆيجەنيە ك ا - پرينوسيت.

«بلۋجدانيە»

پوچەمۋ ينديۆيدى سوگلاشايۋتسيا س كوللەكتيۆنىمي رەشەنيامي، پرينيماەمىمي بولشينستۆوم؟ سۋششەستۆۋەت ليش ودنا ۆوزموجنوست گارانتيروۆات چەلوۆەكۋ، چتو ەگو نە بۋدەت ەكسپلۋاتيروۆات بولشينستۆو: نادەليت ەگو پراۆوم ۆەتو نا ليۋبىە كوللەكتيۆنىە رەشەنيا، ت.ە. ۆۆەستي پراۆيلو، سوگلاسنو كوتورومۋ ۆسە رەشەنيا دولجنى پرينيماتسيا ەدينوگلاسنو. ودناكو ەدينودۋشنوە ودوبرەنيە - تسەل پراكتيچەسكي نەدوستيجيمايا، پوسكولكۋ ۆ ەتوم سلۋچاە يزدەرجكي پرينياتيا رەشەنيا ستانۋت زاپرەتيتەلنو ۆىسوكيمي: نەوبحوديمو بۋدەت ۋبەديت سليشكوم منوگيح ليۋدەي، ي كاجدىي بۋدەت زاينتەرەسوۆان ۆ پرەدوستاۆلەني لوجنوي ينفورماتسي و سۆويح پرەفەرەنتسياح، چتوبى پولۋچيت ۆوزموجنوست مانيپۋليروۆات پرينياتيەم رەشەنيا دليا پولۋچەنيا ماكسيمالنىح ۆىگود ي ۋپلاتى مينيمالنىح نالوگوۆ. س درۋگوي ستورونى، چەم مەنشە نورما بولشينستۆا دليا پرينياتيا رەشەنيا، تەم ۆىشە ۆەروياتنوست ەكسپلۋاتاتسي ينديۆيدا. ۆ زاۆيسيموستي وت يزدەرجەك پرينياتيا رەشەنيا ي رازمەروۆ نەدوپولۋچەننىح ۆىگود، ەسلي بۋدەت سدەلان نەۆەرنىي ۆىبور، رەچ موجەت يدتي و پروستوم بولشينستۆە (50% پليۋس ودين گولوس) يلي توم يلي ينوم ۋروۆنە كۆاليفيتسيروۆاننوگو بولشينستۆا.

ي زدەس مى ستالكيۆاەمسيا س پەرۆوي پروبلەموي، كوتورۋيۋ ۆىياۆلياەت اناليز س توچكي زرەنيا وبششەستۆەننوگو ۆىبورا: رەشەنيا، پرينيماەمىە بولشينستۆوم - ۆ وسوبەننوستي پروستىم بولشينستۆوم - نوسيات پرويزۆولنىي حاراكتەر. وتنيۋد نە وچەۆيدنو، كتو ۆحوديت ۆ ەتو بولشينستۆو، ي چەگو وني حوتيات. بولشينستۆو موجەت پروياۆليات نەپوسلەدوۆاتەلنوست، يلي - چتو پو سۋتي تو جە ساموە - نەرەشيتەلنو «بلۋجدات» مەجدۋ التەرناتيۆامي (سم. ۆرەزكۋ 1). تاك، ونو موجەت پروگولوسوۆات زا ۆاريانت ا، ەسلي نادو ۆىبيرات مەجدۋ نيم ي ۆ، ي پرەدپوچەست ۆ ۆاريانتۋ س، ا زاتەم پروگولوسوۆات زا س ۆمەستو ا. بولشينستۆو ۆىگلياديت يرراتسيونالنىم. ەتو پوزۆولياەت وبياسنيت، پوچەمۋ پوۆەدەنيە بولشينستۆا چاستو كاجەتسيا نەپوسلەدوۆاتەلنىم - ناپريمەر، كوگدا ونو گولوسۋەت زا ۆۆەدەنيە مينيمالنوي زارپلاتى، چتو سپوسوبستۆۋەت روستۋ بەزرابوتيتسى، ا زاتەم زا گوسۋدارستۆەننىە پروگراممى پو سوزدانيۋ نوۆىح رابوچيح مەست.

«بلۋجدانيە» يمەەت مەستو ۆ تەح سلۋچاياح، كوگدا پرەفەرەنتسي نەكوتورىح يزبيراتەلەي نە يمەيۋت «ودنوگو ماكسيمۋما» - ت.ە. پري ناليچي شيروكوگو سپەكترا ۆاريانتوۆ سيلا پرەدپوچتەنيا يزبيراتەليا نە وسلابەۆاەت پوسلەدوۆاتەلنو پو مەرە توگو، كاك ون وبدۋمىۆاەت ۆاريانتى، ۆسە بولەە وتدالەننىە وت توگو، چتو ون سچيتاەت نايلۋچشيم. راتسيونالنوست پوۆەدەنيا ينديۆيدوۆ نيكويم وبرازوم نە وزناچاەت ناليچيا ۋ نيح پرەفەرەنتسي س ودنيم ماكسيمۋموم. كاك وتمەچاەت ميۋللەر ۆ «وبششەستۆەننوم ۆىبورە III»، «ۆ گودى ۆەتنامسكوي ۆوينى چاستو ۋتۆەرجدالوس، چتو نەكوتورىە امەريكانتسى ۆىستۋپايۋت ليبو زا نەمەدلەننىي ۆىۆود ۆويسك، ليبو زا راديكالنوە ۋۆەليچەنيە كونتينگەنتا دليا دوستيجەنيا پولنوي پوبەدى». ا ۆوت درۋگوي پريمەر: كوە-كتو سچيتاەت، چتو سلەدۋەت ليبو زاپرەتيت پروداجۋ تاباچنىح يزدەلي، ليبو «وستاۆيت كۋريلششيكوۆ ۆ پوكوە». ليۋبىە سرەدنيە ۆاريانتى مەجدۋ ەتيمي دۆۋميا كراينوستيامي كاجۋتسيا يم مەنەە پرەدپوچتيتەلنىمي.

درۋگوي سپوسوب ۆىياۆلەنيا فەنومەنا «بلۋجدانيا»/نەپوسلەدوۆاتەلنوستي - اناليز پريچين نەستابيلنوستي «پەرەراسپرەدەليتەلنىح كواليتسي». ەسلي سرەدني كلاسس گولوسۋەت تاك جە، كاك ي بەدنياكي، ۆمەستە وني سپوسوبنى «ەكسپروپريروۆات» سوستويانيا بوگاچەي. نو ۆ ەتوم سلۋچاە بوگاتىە بۋدۋت زاينتەرەسوۆانى ۆ «پودكۋپە» سرەدنەگو كلاسسا، چتوبى سفورميروۆات نوۆۋيۋ كواليتسيۋ دليا ۆىجيمانيا يز بەدنياكوۆ ماكسيمالنوگو كوليچەستۆا دەنەگ س پوسلەدۋيۋششيم پەرەراسپرەدەلەنيەم نەبولشوي چاستي ەتيح سرەدستۆ ۆ ينتەرەساح سرەدنەگو كلاسسا. توگدا بەدنىە، پونيمايا، چتو وسلابلەنيە ەكسپلۋاتاتسي ۋلۋچشيت يح پولوجەنيە، پرەدلوجات سرەدنەمۋ كلاسسۋ نوۆىي سويۋز دليا ەكسپلۋاتاتسي بوگاچەي ي بولەە ۆىگودنوگو دەلەجا «دوبىچي». تاك ۆوزنيكنەت ەششە ودنا پوبەدونوسنايا كواليتسيا. چەگو جە توگدا حوچەت پرەسلوۆۋتوە بولشينستۆو؟

كونەچنو، «سرەدني كلاسس» نە گولوسۋەت سوليدارنو، كاك ودين چەلوۆەك، ي ۆ رامكاح سيستەمى پروستوگو بولشينستۆا دوستاتوچنو بۋدەت ليۋبوي كواليتسي، سوستاۆليايۋششەي پروستوە بولشينستۆو يزبيراتەلەي. نا پراكتيكە كواليتسي زاچاستۋيۋ فورميرۋيۋتسيا پو پرينتسيپۋ «وبمەنا گولوسوۆ»: پوليتيك X پوددەرجيۆاەت كاكوە تو رەشەنيە، كوتوروە نە وچەن ەمۋ نراۆيتسيا، نو يمەەت بولشوە زناچەنيە دليا پوليتيكا Y, ۆ وبمەن نا گولوسوۆانيە Y زا شاگ، كوتورىي كراينە ۆاجەن دليا X. كوگدا سۋششەستۆۋەت تاكايا سيستەما «تورگوۆلي گولوسامي»، كاكوە-نيبۋد ترەتە ليتسو موجەت پرەدلوجيت ودنومۋ يز «تورگوۆتسەۆ» بولەە ۆىگودنىە ۋسلوۆيا ي زارۋچيتسيا پوددەرجكوي سوبستۆەننوگو پروەكتا. ۆ دالنەيشەم ي ەتۋ نوۆۋيۋ كواليتسيۋ موجنو بۋدەت رازرۋشيت. ميۋللەر پريۆوديت فاكتيچەسكيە داننىە و توم، چتو «وبمەن گولوسامي» يمەەت مەستو ۆ كونگرەسسە - تاك، زاكونوداتەلي، پرەدستاۆليايۋششيە فەرمەروۆ، ۆىراششيۆايۋششيح اراحيس، گولوسوۆالي زا ينيتسياتيۆى، ۆ كوتورىح بىلي زاينتەرەسوۆانى سۆەكلوۆودى، ۆ وبمەن نا گولوسوۆانيە كونگرەسسمەنوۆ، پرەدستاۆليايۋششيح سۆەكلوۆودچەسكيە رەگيونى، زا مەرى، ۆاجنىە دليا يح سوبستۆەننىح يزبيراتەلەي.

تەورەما مەدياننوگو يزبيراتەليا

ۆ وتسۋتستۆيە «بلۋجدانيا» اكتۋالنوست پريوبرەتاەت تەورەما مەدياننوگو يزبيراتەليا. ەسلي رەچ يدەت و پروستوم، «ودنومەرنوم» سلۋچاە، ەتا تەورەما وزناچاەت سلەدۋيۋششەە: ەسلي پرەفەرەنتسي ۆسەح يزبيراتەلەي يمەيۋت ودين ماكسيمۋم، پري گولوسوۆاني پروستىم بولشينستۆوم پوبەجداەت يدەالنىي (يلي نايبولەە پرەدپوچتيتەلنىي) ۆاريانت، زانيمايۋششي مەدياننۋيۋ توچكۋ شكالى راسپرەدەلەنيا پرەدپوچتەني. ەتو ۆيدنو نا ريسۋنكە 1, گدە پرەدستاۆلەنى پرەدپوچتەنيا يزبيراتەلەي ح1-ح5. گوريزونتالنايا وس پرەدستاۆلياەت سوبوي رازليچنىە التەرناتيۆى پو «ودنومەرنومۋ» ۆوپروسۋ - سكاجەم، سنيجەنيە يلي پوۆىشەنيە ستاۆكي نالوگا پو شكالە وت 0 دو 100%. سيلا پرەدپوچتەني كاجدوگو يزبيراتەليا ۆ وتنوشەني توي يلي ينوي ستاۆكي نالوگا وبوزناچەنا سووتۆەتستۆۋيۋششەي ۆىپۋكلوي كريۆوي ي يزمەرياەتسيا نا ۆەرتيكالنوي وسي. (يزمەرەنيە پرويزۆوديتسيا «وردينالنىم» سپوسوبوم، ت.ە. يزبيراتەلي پرەدپوچيتايۋت تۋ يلي ينۋيۋ التەرناتيۆۋ «بولشە» يلي «مەنشە» - پوەتومۋ ۆىسوتا كريۆوي پولەزنوستي دليا كاجدوگو يزبيراتەليا زناچەنيا نە يمەەت.)

ريسۋنوك 1. پوچەمۋ پوبەجداەت تسەنتريست؟ (يلليۋستراتسيا تەورەمى مەدياننوگو يزبيراتەليا)

ۆوزمەم يزبيراتەليا ح3. دليا نەگو يدەالنايا نالوگوۆايا ستاۆكا سوستاۆلياەت t3, چتو سووتۆەتستۆۋەت ۆەرشينە سووتۆەتستۆۋيۋششەي كريۆوي پولەزنوستي. چەم بولشە رەالنايا ستاۆكا نالوگا وتليچاەتسيا وت t3, تەم مەنشە داننىي ۆاريانت ەمۋ نراۆيتسيا، ت.ە. ەگو پرەدپوچتەنيە يمەەت ودين ماكسيمۋم. تو جە ساموە وتنوسيتسيا ي ك درۋگيم چەتىرەم يزبيراتەليام. پو وپرەدەلەنيۋ، ۆاريانت، يدەالنىي دليا ح3, ت.ە. t3, پرەدستاۆلياەت سوبوي مەدياننۋيۋ ۆەليچينۋ سرەدي يدەالنىح ۆاريانتوۆ دليا ۆسەح پياتي يزبيراتەلەي.

تەپەر تەورەمۋ مەدياننوگو يزبيراتەليا پونيات نەترۋدنو. پري گولوسوۆاني پو پرينتسيپۋ پارنوگو ۆىبورا نە سۋششەستۆۋەت ۆاريانتا، كوتورىي موجەت نابرات بولشە گولوسوۆ، چەم t3 (ەسلي گولوسۋيۋت ۆسە يزبيراتەلي). پرەدستاۆيم، ك پريمەرۋ، چتو ەلەكتوراتۋ پرەدلاگاەتسيا ۆىبيرات مەجدۋ t2 ي t3. پوسكولكۋ t3 پرەدستاۆلياەت سوبوي مەدياننۋيۋ ۆەليچينۋ، بولشينستۆو يزبيراتەلەي (ت.ە. ح3 ي تە دۆوە، چتو نا گرافيكە راسپولاگايۋتسيا سپراۆا وت نەگو) پرەدپوچتەت ەە ليۋبىم بولەە نيزكيم ستاۆكام نالوگووبلوجەنيا. ناپومنيم، چتو پرەدپوچتەنيا ۆ داننوم سلۋچاە يمەيۋت ودين ماكسيمۋم، ي چتو يزبيراتەل وتداەت پرەدپوچتەنيە تەم التەرناتيۆام، چتو ناحودياتسيا كاك موجنو بليجە وت ەگو يدەالنوگو ۆاريانتا. وتمەتيم، چتو ەتو پراۆيلو دەيستۆۋەت نەزاۆيسيمو وت توگو، كاك يدەالنىە ۆاريانتى درۋگيح يزبيراتەلەي راسپولاگايۋتسيا ۆدول كونتينۋما - مەدياننايا ستاۆكا ۆسەگدا پوبەديت.

ەتو پوزۆولياەت وبياسنيت پريچينى سحودستۆا پوليتيچەسكيح پلاتفورم كانديداتوۆ-سوپەرنيكوۆ، وسوبەننو پري دۆۋحپارتينوي سيستەمە. ەسلي نا پرەدستوياششيح پرەزيدەنتسكيح ۆىبوراح پرەزيدەنت بۋش پرەدلوجيت ۆاريانت t2, ا سەناتور كەرري - t5, يزبيراتەل ح3 پولۋچيت بولشۋيۋ پولزۋ وت t2, چەم وت t5. تاكيم وبرازوم، ۆ ەتوم پارنوم گولوسوۆاني پوبەديت t2. پوەتومۋ، ەسلي كەرري حوچەت ۆىيگرات ۆىبورى، ون پرەدلوجيت t4, ۆىيديا نا ودين ۋروۆەن س بۋشەم. توت، ۆ سۆويۋ وچەرەد، ۆ ينتەرەساح پوبەدى پەرەمەستيتسيا ەششە بليجە ك t3, ي كەرري سدەلاەت تو جە ساموە. تاكيم وبرازوم، پرەدلوجەنيا وبويح پوليتيكوۆ بۋدۋت سترەميتسيا ك مەدياننوي توچكە.

زا ۆىچەتوم مەدياننوگو يزبيراتەليا ۆەس وستالنوي ەلەكتورات نەدوۆولەن رەزۋلتاتامي. ەتا چەرتا، سۆويستۆەننايا گولوسوۆانيۋ (بۋد تو ۆىبورى يلي رەفەرەندۋمى), نەوتدەليما وت پروتسەسسا پرينياتيا كوللەكتيۆنىح رەشەني. ەسلي بى ۆوپروس و توم، نا كاكوي ماشينە دولجنى ەزديت ۆسە اۆتوموبيليستى، وپرەدەليالسيا كوللەكتيۆنو، ۆىبور، ۆپولنە ۆوزموجنو، پال بى نا Ford Taurus. مەدياننىي يزبيراتەل بىل بى دوۆولەن (پرەدپولوجيم، چتو ون وتداەت پرەدپوچتەنيە يمەننو ەتوي ماركە اۆتوموبيليا), نو ۆسە وستالنىە حوتەلي بى يمەت درۋگۋيۋ ماشينۋ.

بلۋجدانيە يلي تيرانيا؟

ۆەروياتنوست «بلۋجدانيا» ۋسيليۆاەتسيا س ۋۆەليچەنيەم كوليچەستۆا ۆوزموجنىح التەرناتيۆ ي رازنوبويا ۆ پرەفەرەنتسياح ينديۆيدوۆ. سنيزيت ەە موجەت گولوسوۆانيە كۆاليفيتسيروۆاننىم بولشينستۆوم. تۋ جە فۋنكتسيۋ موجەت ۆىپولنيات ي «سوستاۆيتەل پوۆەستكي دنيا»، رەشايۋششي، كاكيە التەرناتيۆى دولجنى ستاۆيتسيا نا گولوسوۆانيە، نو ون سكورەە ۆسەگو پودبەرەت ۆاريانتى تاكيم وبرازوم، چتوبى پولۋچيت رەزۋلتات، سووتۆەتستۆۋيۋششي ەگو سوبستۆەننىم پرەدپوچتەنيام. ەسلي پوۆەستكۋ دنيا سوستاۆلياەت ح، ون سناچالا ۆىستاۆيت نا پارنوە گولوسوۆانيە ۆاريانتى ۆ ي س، ا زاتەم سوۆمەستيت پوبەديۆشۋيۋ التەرناتيۆۋ س ۆاريانتوم ا، كوتورىي پرەدپوچيتاەت ون سام. ۆ رەزۋلتاتە پودوبنوگو سوستاۆلەنيا پوۆەستكي دنيا بۋدەت پرينيات ۆاريانت ا. انالوگيچنىم وبرازوم، ەسلي ۆ ەتوي رولي ۆىستۋپيت Y, ون پوزابوتيتسيا و توم، چتوبى سناچالا گولوسوۆاليس پرەدلوجەنيا ا ي ۆ، ا زاتەم پوبەديۆشي ۆاريانت ي س، چتوبى وبەسپەچيت پوبەدۋ پوسلەدنەگو.

ۆ وتسۋتستۆيە «بلۋجدانيا» ۆوزنيكاەت درۋگايا وپاسنوست: فورميروۆانيە ستابيلنوگو بولشينستۆا، ەكسپلۋاتيرۋيۋششەگو ي ۋگنەتايۋششەگو تو يلي ينوە مەنشينستۆو. پوحوجە، نام پريحوديتسيا ۆىبيرات يز دۆۋح زول: س ودنوي ستورونى، نەپوسلەدوۆاتەلنوە بولشينستۆو، ۆوزنيكايۋششەە زا سچەت فورميروۆانيا نەستابيلنىح كواليتسي، س درۋگوي - ديكتاتۋرا «سوستاۆيتەليا پوۆەستكي دنيا» يلي توكۆيلەۆسكايا «تيرانيا بولشينستۆا».

رازليچنىە پروتسەدۋرى گولوسوۆانيا

پوميمو پرينتسيپا پروستوگو بولشينستۆا، كوتورىي مى پرواناليزيروۆالي ۆىشە، سۋششەستۆۋەت بولشوە كوليچەستۆو درۋگيح پروتسەدۋر گولوسوۆانيا، پريزۆاننىح ۋستانوۆيت، كتو يمەننو سوستاۆلياەت بولشينستۆو، ي چەگو وني حوتيات - وسوبەننو ەسلي باللوتيرۋيۋتسيا نە دۆا كانديداتا، ا بولشە. سوگلاسنو ماجوريتارنومۋ پرينتسيپۋ پوبەدا پريسۋجداەتسيا كانديداتۋ، كوتورىي نابرال نايبولشي پروتسەنت گولوسوۆ. گولوسوۆانيە ۆ دۆا ەتاپا وزناچاەت، چتو ۆو ۆتوروي تۋر ۆىبوروۆ ۆىحوديات دۆا كانديداتا، زا كوتورىح پروگولوسوۆالو نايبولشەە چيسلو يزبيراتەلەي. «كريتەري كوندورسە» پرەدۋسماتريۆاەت پوبەدۋ توگو كانديداتا، كوتورىي موجەت ودولەت ۆسەح سوپەرنيكوۆ ۆ پارنوم گولوسوۆاني. سيستەمى حەيرا ي كۋمبسا پرەدۋسماتريۆايۋت پروۆەدەنيە منوگوچيسلەننىح راۋندوۆ گولوسوۆانيا: پوسلە كاجدوگو يز نيح ۆىبىۆاەت كانديدات، پولۋچيۆشي نايمەنشي پروتسەنت گولوسوۆ. ۆ رامكاح «ودوبريتەلنوگو گولوسوۆانيا» كاجدىي يزبيراتەل گولوسۋەت زا منوگيح كانديداتوۆ، ي پوبەجداەت سامىي پوپۋليارنىي يز نيح، ۆ سووتۆەتستۆي س ەتيم كريتەريەم. ۆ رامكاح سيستەمى بوردى يزبيراتەليام پرەدلاگاەتسيا پريسۆايۆات كانديداتام وچكي، ي ۆىيگرىۆاەت توت يز نيح، كتو پولۋچيت سامىي ۆىسوكي سوۆوكۋپنىي بالل.

ۋ كاجدوي يز ەتيح سيستەم ەست سۆوي پرەيمۋششەستۆا ي نەدوستاتكي، ي زاچاستۋيۋ وني دايۋت رازليچنىە رەزۋلتاتى. «پري ليۋبوم كونكرەتنوم "نابورە" يزبيراتەلەي س نەيزمەننىمي پرەدپوچتەنيامي، - زاكليۋچاەت گوردون تاللوك، - موجنو پولۋچيت كاكيە ۋگودنو رەزۋلتاتى، يزمەنيۆ مەتوديكۋ گولوسوۆانيا». ي ەتو نە پروستو تەورەتيچەسكي ۆىۆود: رەزۋلتاتى يسسلەدوۆانيا، پروۆەدەننوگو ريچاردوم ا. دجوسلينوم (Richard A. Joslyn), گوۆوريات و توم، چتو ۆ حودە «پرايمەريز» پري ۆىبورە كانديداتا ۆ پرەزيدەنتى وت دەموكراتيچەسكوي پارتي ۆ 1972 گودۋ. ەدمۋند ماسكي موگ بى پوبەديت دجوردجا ماكگوۆەرنا، ەسلي بى گولوسوۆانيە پروحوديلو نە پو ماجوريتارنوي، ا پو ليۋبوي درۋگوي سيستەمە. كوگدا ۆوپروس، پو كوتورومۋ پرينيماەتسيا رەشەنيە، كاساەتسيا پرويزۆودستۆا ي فينانسيروۆانيا وبششەستۆەننىح بلاگ، ۋ كاجدوگو ينديۆيدا ۆوزنيكاەت ستيمۋل زاۆىسيت سۆوي زاپروسى ۆ نادەجدە نا پولۋچەنيە سووتۆەتستۆۋيۋششيح لگوت پري ۋپلاتە مەنشيح نالوگوۆ. سۋششەستۆۋيۋت تەورەتيچەسكيە رازرابوتكي مەتودوۆ «ۆىياۆلەنيا پرەدپوچتەني»، تسەل كوتورىح - دوبيتسيا وت يزبيراتەلەي پودليننوي ينفورماتسي و توم، ناسكولكو ۆاجنى دليا نيح تە يلي ينىە التەرناتيۆى. ميۋللەر س وپتيميزموم وتنوسيتسيا ك ەتيم مەتودام، پولاگايا، چتو وني ۆ كونەچنوم يتوگە پوموگۋت ۋسوۆەرشەنستۆوۆات مەحانيزم كوللەكتيۆنوگو پرينياتيا رەشەني. ودناكو ەگو سوبستۆەننىە يسسلەدوۆانيا دەمونستريرۋيۋت، چتو ۆو منوگيح سلۋچاياح بولەە ەففەكتيۆنىي ۆاريانت - ەتو «گولوسوۆانيە نوگامي»: ۆ رامكاح دەتسەنتراليزوۆاننوي پوليتيچەسكوي سيستەمى ينديۆيدى پولۋچايۋت جەلاەموە سوچەتانيە وبششەستۆەننىح بلاگ ي نالوگوۆ زا سچەت پەرەمەششەنيا ۆ تە ادمينيستراتيۆنو-تەرريتوريالنىە ەدينيتسى، گدە ۋسلوۆيا ۆ ەتوم پلانە يح ۋسترايۆايۋت بولشە ۆسەگو. وني دەمونستريرۋيۋت سۆوي رەالنىە پرەدپوچتەنيا ۆىبوروم مەستا جيتەلستۆا.

زاچەم ۆووبششە گولوسوۆات؟

نا پرەزيدەنتسكيح ۆىبوراح 2000 گودا ياۆكا يزبيراتەلەي (ت.ە. دوليا زارەگيستريروۆاننىح يزبيراتەلەي، پرينياۆشيح ۋچاستيە ۆ گولوسوۆاني) سوستاۆيلا 67,5%. س توچكي زرەنيا تەوري وبششەستۆەننوگو ۆىبورا پروبلەما زاكليۋچاەتسيا نە ۆ توم، چتو ترەت يزبيراتەلەي نە پريشلا ك ۋرنام دليا گولوسوۆانيا، ا ۆ توم، چتو دۆە ترەتي ۆسە جە پريشلي. زاچەم يم ەتو بىلو نادو؟ كونەچنو، دليا سرەدنەستاتيستيچەسكوگو ينديۆيدا يزدەرجكي وت ۋچاستيا ۆ ۆىبوراح نەۆەليكي - رەچ ۆ وسنوۆنوم يدەت و ۆرەمەني، كوتوروە ون پروۆەل نا يزبيراتەلنوم ۋچاستكە. ودناكو ي وجيداەمايا ۆىگودا (وبەم سوتسيالنىح لگوت، وبەششاننىي كانديداتوم، كوتوروگو پرەدپوچيتاەت يزبيراتەل، پومنوجەننىي نا ۆەروياتنوست يزبرانيا ەتوگو كانديداتا بلاگوداريا گولوسۋ داننوگو يزبيراتەليا) ۆ داننوم سلۋچاە يسچەزايۋششە مالا. سلەدوۆاتەلنو، لوگيكا ديكتۋەت يزبيراتەليۋ نەۋچاستيە ۆ ۆىبوراح. توت فاكت، چتو بولشايا چاست ەلەكتوراتا ۆسە جە پريحوديت نا يزبيراتەلنىە ۋچاستكي، نازىۆايۋت «ۆىبورنىم پارادوكسوم».

چتو رەالنو زناچيت ۆاش گولوس؟

حوتيا ۆوپروس و رەشايۋششەي رولي گولوسا وتدەلنوگو يزبيراتەليا نوسيت پو سۋتي تەحنيچەسكي حاراكتەر، وبششيە كونتۋرى وتۆەتا پونيات نەترۋدنو.

پرەدستاۆتە سەبە، چتو ۆى ۆحوديتە ۆ سوستاۆ كوميتەتا يز ترەح چەلوۆەك - Y (ەتو ۆى), X ي Z. ۆى دولجنى پروستىم بولشينستۆوم گولوسوۆ ۆىبرات مەجدۋ پرەدلوجەنيامي ا ي ۆ. پرەدپولوجيم دالەە، چتو شانسى نا تو، چتو ليۋبوي يز دۆۋح درۋگيح چلەنوۆ پروگولوسۋەت زا ا يلي زا ۆ، سوستاۆليايۋت 50 نا 50. ۆوزموجنوست ۆوزدەرجاتسيا ي ترەتيا التەرناتيۆا وتسۋتستۆۋيۋت. كاكوۆا ۆەروياتنوست توگو، چتو ۆاش گولوس رەالنو چتو-تو زناچيت - ۆ سمىسلە، چتو ون سىگراەت رەشايۋششۋيۋ رول؟ فاكتيچەسكي ۆوپروس زۆۋچيت تاك: ۆوزنيكنەت لي پاتوۆايا سيتۋاتسيا، ەسلي ۆى نە پروگولوسۋەتە؟

پوسكولكۋ X ي Z موگۋت پروگولوسوۆات كاك زا ا، تاك ي زا ۆ، بەز ۆاشەگو گولوسا سۋششەستۆۋەت چەتىرە ۆاريانتا يتوگوۆ گولوسوۆانيا: ا-ا (ت.ە. ي X, ي Z گولوسۋيۋت زا پرەدلوجەنيە ا), ۆ-ۆ، ا-ۆ ي ۆ-ا. تولكو ۆ پوسلەدنيح دۆۋح سلۋچاياح (ا-ۆ ي ۆ-ا) بەز ۆاشەگو گولوسا ۆوزنيكاەت پاتوۆايا سيتۋاتسيا; ۆ دۆۋح درۋگيح نەت نيكاكوي رازنيتسى، پروگولوسوۆالي ۆى زا ا يلي زا ۆ، يلي نە پروگولوسوۆالي ۆووبششە. تاكيم وبرازوم، ۆاش گولوس يمەەت رەشايۋششەە زناچەنيە ۆ دۆۋح ۆاريانتاح يز چەتىرەح. كاجدىي، كتو زناكوم س ازامي كومبيناتورنوگو اناليزا ي تەوري ۆەروياتنوستي، سوگلاسيتسيا: ەسلي p - ەتو ۆەروياتنوست توگو، چتو ودين يز دۆۋح درۋگيح چلەنوۆ كوميتەتا پروگولوسۋەت زا ا، ا (1-p) - ۆەروياتنوست توگو، چتو ون پروگولوسۋەت زا ۆ، ۆەروياتنوست ۆوزنيكنوۆەنيا پاتوۆوي سيتۋاتسي (P) ۆىراجاەتسيا سلەدۋيۋششەي فورمۋلوي P = nCn /2 x pn/2 x (1-p)n/2,
گدە nCn /2 - كوليچەستۆو سوچەتاني ۆسەح يزبيراتەلەي n, ۆزياتىح پو pn/2. نا دەلە پري بولشوم چيسلە يزبيراتەلەي (1000 يلي بولەە) دليا ۆىچيسلەنيا P نەوبحوديما اپپروكسيماتسيا داننوي فورمۋلى، داجە پري يسپولزوۆاني كومپيۋتەرا. پودسچيتاۆ ۆوزموجنىە رەزۋلتاتى، ۆىچيسليۆ يح راۆنۋيۋ ۆەروياتنوست، ي دوباۆيۆ ۆەروياتنوست پاتوۆوي سيتۋاتسي، ليبو پريمەنيۆ پريۆەدەننۋيۋ ۆىشە فورمۋلۋ، مى پولۋچاەم ۆەروياتنوست رەشايۋششەي رولي ۆاشەگو گولوسا ۆ سوستاۆە كوميتەتا يز پياتي چەلوۆەك، راۆنۋيۋ 3/8, يلي 0,375.

چەم بولشە كوليچەستۆو يزبيراتەلەي، تەم مەنشە ۆەروياتنوست، چتو ۆاش گولوس سىگراەت رەشايۋششۋيۋ رول. ەسلي يزبيراتەلەي 1000, ەتا ۆەروياتنوست سوستاۆلياەت ليش 0,02 (1:50). پري 100 ميلليوناح يزبيراتەلەي (پريبليزيتەلنو تاكوە چيسلو ليۋدەي گولوسۋەت نا پرەزيدەنتسكيح ۆىبوراح) ونا سوكراششاەتسيا دو 0,00006 (پريمەرنو 1:17 000).

ۆەروياتنوست توگو، چتو ۆاش گولوس بۋدەت يمەت رەشايۋششەە زناچەنيە، رەزكو سنيجاەتسيا، ەسلي شانسى نا تو، چتو شانسى ۆىبورا ليۋبىم درۋگيم يزبيراتەلەم پەرۆوگو يلي ۆتوروگو ۆاريانتا نە سوستاۆليايۋت 50 نا 50. ەتو لەگكو پونيات ۆ رامكاح ناشەگو پريمەرا س كوميتەتوم يز ترەح چەلوۆەك. پرەدپولوجيم، چتو كاجدىي يز دۆۋح درۋگيح چلەنوۆ كوميتەتا پروگولوسۋەت زا ا س ۆەروياتنوستيۋ 0,8 (يلي پروگولوسۋەت زا ۆ س ۆەروياتنوستيۋ ۆ 20%). تەپەر دۆا رەزۋلتاتا، پري كوتورىح ۆاش گولوس يمەەت زناچەنيە (اۆ يلي ۆا), موگۋت بىت دوستيگنۋتى س ۆەروياتنوستيۋ 4/25, ي ۆەروياتنوست كاجدوگو يز ەتيح دۆۋح ۆاريانتوۆ سوستاۆلياەت 8/25, يلي 0,32.

ۆەرنەمسيا وپيات ك پرەدستوياششيم پرەزيدەنتسكيم ۆىبورام. پرەدستاۆيم، چتو كرومە ۆاس ۆ نيح پريمەت ۋچاستيە ەششە 100 ميلليونوۆ يزبيراتەلەي، ي ۆەروياتنوست توگو، چتو ليۋبوي يز نيح پروگولوسۋەت زا كەرري، سوستاۆلياەت 0,49, ا زا بۋشا - 0,51. (دوپولنيتەلنوە ۋسلوجنەنيە سيتۋاتسي، سۆيازاننوە س سۋششەستۆوۆانيەم كوللەگي ۆىبورششيكوۆ، مى سەيچاس وستاۆيم زا سكوبكامي.) ۆەروياتنوست «نيچەي»، پري كوتوروي يمەننو ۆاش گولوس وكاجەتسيا رەشايۋششيم، موجنو راسسچيتات: ونا سوستاۆلياەت 8 شانسوۆ نا 10 ۆ ستەپەني 8691. 10 ۆ ستەپەني 8691 (دەسيات ي 8690 نۋلەي) - تسيفرا داجە نە استرونوميچەسكايا. ونا نامنوگو پرەۆىشاەت وبششەە كوليچەستۆو ەلەمەنتارنىح چاستيتس ۆ ناشەي ۆسەلەننوي (10 ۆ ستەپەني 100) ي «ۆوزراست» ەتوي ۆسەلەننوي ۆ سەكۋنداح (3 ح 10 ۆ سەمنادتساتوي ستەپەني). سلەدوۆاتەلنو، ۆەروياتنوست توگو، چتو ۆاش گولوس سىگراەت رەشايۋششۋيۋ رول، كراينە بليزكا ك نۋليۋ.

ۆ پوسلەدنەە ۆرەميا ۆىسكازىۆايۋتسيا سومنەنيا وتنوسيتەلنو داننوي مەتودولوگي (ميۋللەر ۋپوميناەت و نيح ۆ «وبششەستۆەننوم ۆىبورە III»), ي التەرناتيۆنىە راسچەتى دايۋت بولەە ۆىسوكۋيۋ ۆەروياتنوست. نو داجە ۆ ەتوم سلۋچاە شانسى نا تو، چتو ودين گولوس - ۆاش گولوس - نا پراكتيكە سپوسوبەن يزمەنيت رەزۋلتات ۆىبوروۆ، نەسۋششەستۆەننى.

تابليتسا 2. ۆەروياتنوست توگو، چتو ۆاش گولوس سىگراەت رەشايۋششۋيۋ رول

 

كوليچەستۆو يزبيراتەلەي، نە سچيتايا ۆاس ۆەروياتنوست، چتو يزبيراتەل پروگولوسۋەت زا ودنۋ يز دۆۋح التەرناتيۆ
P = 0,5 P = 0,49
2 0,5 0,4998
4 0,375 0,3747
1000 0,0189 0,0155
10000000 0,0002 5/10 ۆ ستەپەني 873
100000000 0,00006 >8/10 ۆ ستەپەني 8691

 

پريمەچانيە: ۆەروياتنوست دليا n = 2 ي n = 4 راسسچيتانا توچنو، دليا وستالنىح زناچەني n ونا پولۋچەنا پۋتەم اپپروكسيماتسي پو فورمۋلە وۋەنا ي گروفمانا، موديفيتسيروۆاننوي ميۋللەروم (سم. Public Choice III, p. 304-305).

ۆ سۆوەي نوۆوي كنيگە ميۋللەر اناليزيرۋەت منوگوچيسلەننىە رەكومەنداتسي پو رەشەنيۋ پروبلەمى «ۆىبورنوگو پارادوكسا». ۆ يح وسنوۆە لەجيت وبششايا مىسل: ليچنىي ينتەرەس سلەدۋەت راسسماتريۆات نە ۆ ۋزكوم، ا ۆ شيروكوم زناچەني ەتوگو سلوۆا: يزبيراتەل ناۆەرنياكا دۋماەت نە تولكو و كونكرەتنىح ۆىگوداح، كوتورىە پرينەسەت ەمۋ پوبەدا «ەگو» كانديداتا. درۋگيە پرەيمۋششەستۆا موگۋت بىت سۆيازانى س ۋدوۆلەتۆورەنيەم وت ۆوزموجنوستي ۆىرازيت سۆويۋ ۆوليۋ يلي وششۋتيت سەبيا چاستيۋ كوللەكتيۆا (پودوبنو بولەلششيكام، سكانديرۋيۋششيم «كريچالكي» نا حوككەينوم ماتچە), چۋۆستۆوم ۆىپولنەننوگو مورالنوگو دولگا، يلي جەلانيەم، چتوبى ەگو سچيتالي «سوزناتەلنىم گراجدانينوم». بولەە توگو، پو نەكوتورىم داننىم، ۆولەيزياۆلەنيە يزبيراتەلەي زاچاستۋيۋ يدەت ۆرازرەز س يح ۋزكوكورىستنىمي ينتەرەسامي. ودنيم سلوۆوم، ۆىگودى، پولۋچاەمىە ينديۆيدوم پري گولوسوۆاني، سۆيازانى س ۆىراجەنيەم يح «وبششەستۆەننىح پرەدپوچتەني». يزبيراتەل سراۆنيۆاەت ەتي ۆىگودى، نە زاۆيسياششيە وت توگو، پوبەديت يلي پرويگراەت «ەگو» كانديدات، س يزدەرجكامي ۋچاستيا ۆ ۆىبوراح. چەم ۆىشە ەتي يزدەرجكي (پري پروچيح راۆنىح ۋسلوۆياح), تەم نيجە ياۆكا يزبيراتەلەي. ميۋللەر ۋپوميناەت و رەزۋلتاتاح يسسلەدوۆاني، سوگلاسنو كوتورىم، ۆ پەريود دو وتمەنى سبورا زا ۋچاستيە ۆ ۆىبوراح ۆ يۋجنىح شتاتاح سشا، «ۆزيماۆشيسيا ۆ 1960 گودۋ سبور ۆ رازمەرە 6 دوللاروۆ نا 42% سوكراششال ۆەروياتنوست توگو، چتو يزبيراتەل پريدەت ك ۋرنام دليا گولوسوۆانيا». يزبيراتەلي دەيستۆۋيۋت راتسيونالنو - وني پرينيمايۋت ۋچاستيە ۆ ۆىبوراح پو پريچينام، نە سۆيازاننىم س وجيداەمىمي ۆىگودامي وت پوليتيكي پرەدپوچيتاەموگو يمي كانديداتا، نو پري ەتوم «ۆزۆەشيۆايۋت» داننىە پريچينى پو وتنوشەنيۋ ك يزدەرجكام، سۆيازاننىم س گولوسوۆانيەم.

پوسلەدستۆيا داننوگو ۆىۆودا چرەزۆىچاينو ۆاجنى. ودنو يز نيح زاكليۋچاەتسيا ۆ سلەدۋيۋششەم: پوسكولكۋ ۆولەيزياۆلەنيە يزبيراتەليا نە ۆلياەت، يلي پوچتي نە ۆلياەت نا يسحود ۆىبوروۆ، ۋ نەگو وتسۋتستۆۋيۋت ستيمۋلى ك پولۋچەنيۋ ماكسيمۋما ينفورماتسي پو پوليتيچەسكيم ۆوپروسام. پوسكولكۋ لوگيكا پوبۋجداەت ەلەكتورات وستاۆاتسيا نەوسۆەدوملەننىم، پوليتيكي سپوسوبنى ۆ وپرەدەلەننوي ستەپەني داۆات لوجنىە پرەدۆىبورنىە وبەششانيا ي دەيستۆوۆات، يسحوديا يز سوبستۆەننىح يدەولوگيچەسكيح پرەفەرەنتسي.

«پوسرەدنيكي»، ۆنوسياششيە يسكاجەنيا

ۆ ناشيح دەموكراتيچەسكيح ستراناح يزبيراتەلي نە پرينيمايۋت رەشەني ناپريامۋيۋ پو بولشينستۆۋ ۆوپروسوۆ. ۆ نەكوتورىح سلۋچاياح وني ۆىبيرايۋت سۆويح پرەدستاۆيتەلەي، كوتورىە پرينيمايۋت ەتي رەشەنيا ۆ زاكونوداتەلنىح سوبرانياح ي كوميتەتاح. ۆ درۋگيح سلۋچاياح وني ۆىبيرايۋت پرەدستاۆيتەلەي، كوتورىە نانيمايۋت چينوۆنيكوۆ، پرينيمايۋششيح رەشەنيا. سلوجنوست ەتوي سيستەمى ي سۋششەستۆۋيۋششيە ۋ اكتوروۆ ستيمۋلى نە ۆسەگدا پريدايۋت كوللەكتيۆنىم رەشەنيام بولەە رەپرەزەنتاتيۆنىي حاراكتەر ۆ پلانە پرەدپوچتەني گراجدان.

پوليتيكي

سوگلاسنو تەوري وبششەستۆەننوگو ۆىبورا، تسەل پوليتيكوۆ - پوبەديت ۆ ۆىبورنوي گونكە، يناچە وني نە بىلي بى پوليتيكامي. چتوبى ەتوگو دوبيتسيا، پوليتيكي پرەدلاگايۋت مەرى، كوتورىم، پو يح منەنيۋ، وتداەت پرەدپوچتەنيە بولشينستۆو گراجدان، ي ۆستۋپايۋت ۆ پارتي. «پارتي فورمۋليرۋيۋت پوليتيچەسكيە پلاتفورمى دليا توگو، چتوبى پوبەديت نا ۆىبوراح، - وتمەچال ەنتوني داۋنس ۆ «ەكونوميچەسكوي تەوري دەموكراتي»، - ا نە پوبەجدايۋت نا ۆىبوراح دليا توگو، چتوبى سفورمۋليروۆات پوليتيچەسكۋيۋ پلاتفورمۋ».

پروتسەدۋرا ۆىبوروۆ ۆ كونگرەسس سشا ي پارلامەنتى بولشينستۆا ستران س بريتانسكوي دەموكراتيچەسكوي تراديتسيەي سترويتسيا پو ماجوريتارنومۋ پرينتسيپۋ. ەتو سپوسوبستۆۋەت فورميروۆانيۋ دۆۋحپارتينوي سيستەمى، پوسكولكۋ وستالنىە پارتي پولۋچايۋت سوۆسەم نەمنوگو مەست ۆ پارلامەنتە، داجە ەسلي زا نيح پروگولوسۋەت نەمالايا دوليا ەلەكتوراتا ۆ تسەلوم. ۆ رامكاح دۆۋحپارتينوي سيستەمى، ەسلي ۆوپروسى نوسيات «ودنومەرنىي» حاراكتەر، ا پرەفەرەنتسي يمەيۋت ودين ماكسيمۋم، پوليتيچەسكيە پارتي پىتايۋتسيا كاك موجنو بولشە «پريبليزيتسيا» ك مەدياننومۋ يزبيراتەليۋ. ۆ «منوگومەرنىح» سلۋچاياح ي پري ناليچي نەسكولكيح ماكسيمۋموۆ موجەت ۆوزنيكنۋت «بلۋجدانيە».

ۆ رامكاح يزبيراتەلنىح سيستەم س پروپورتسيونالنىم پرەدستاۆيتەلستۆوم ۆ پوليتيچەسكوم پروتسەسسە رەالنو ۋچاستۆۋەت بولشەە كوليچەستۆو پارتي: وني وبرازۋيۋت پراۆيتەلستۆەننىە كواليتسي. سيستەما پروپورتسيونالنوگو پرەدستاۆيتەلستۆا يمەەت منوگو رازنوۆيدنوستەي، نو سۋت ەە زاكليۋچاەتسيا ۆ سلەدۋيۋششەم: س پوموششيۋ توگو يلي ينوگو مەحانيزما كوررەكتيروۆكي پرەدستاۆيتەلستۆو پارتي ۆ پارلامەنتە پريۆوديتسيا ۆ بولشەە سووتۆەتستۆيە س پولۋچەننىم يمي پروتسەنتوم گولوسوۆ ۆ ماسشتابە ۆسەي سترانى. ەتا سيستەما وبەسپەچيۆاەت لۋچشەە پرەدستاۆيتەلستۆو گرۋپپام يزبيراتەلەي، چي پرەدپوچتەنيا ي يدەولوگيچەسكيە ۋستانوۆكي نە پولزۋيۋتسيا پوددەرجكوي بولشينستۆا، نو ۆ تو جە ۆرەميا ۋپراۆلەنيە گوسۋدارستۆوم سوسرەدوتوچيۆاەتسيا ۆ رۋكاح نەستابيلنىح پراۆيتەلستۆەننىح كواليتسي.

چينوۆنيكي

اناليزيرۋيا پوۆەدەنيە بيۋروكراتي س پوموششيۋ تەوري وبششەستۆەننوگو ۆىبورا، مى ناحوديم دوپولنيتەلنىە وسنوۆانيا دليا سومنەني ۆ سپوسوبنوستي گوسۋدارستۆا ەففەكتيۆنو «پريميريات» رازليچنىە پرەدپوچتەنيا ينديۆيدوۆ ي اگرەگيروۆات يح پوليتيچەسكيە ترەبوۆانيا. ۆ داننوم سلۋچاە ەتا تەوريا ۆنوۆ پوستۋليرۋەت: چينوۆنيك - وبىچنىي چەلوۆەك، پىتايۋششيسيا، كاك ي ۆسە وستالنىە، وبەسپەچيت ماكسيمالنۋيۋ پولزۋ دليا سەبيا.

چتو ەتو وزناچاەت نا پراكتيكە؟ چتو موجەت چينوۆنيك سدەلات، چتوبى دوبيتسيا ماكسيمالنو ۆوزموجنوي پولزى دليا سەبيا، ەسلي ۋچەست، چتو ەگو دەيستۆيا وبستاۆلەنى جەستكيمي وگرانيچەنيامي؟ بولشينستۆو پوپىتوك وتۆەتيت نا ەتوت ۆوپروس پرەدستاۆليايۋت سوبوي اداپتاتسيۋ سيستەمنوي مودەلي، سفورمۋليروۆاننوي ۋيلياموم نيسكانەنوم (William Niskanen) ۆ ەگو كنيگە «بيۋروكراتيا ي پرەدستاۆيتەلنايا ۆلاست» (Bureaucracy and Representative Government), وپۋبليكوۆاننوي ۆ 1971 گودۋ. پرەدپولاگاەتسيا، چتو چينوۆنيكي سترەمياتسيا ك ماكسيمالنومۋ ۋۆەليچەنيۋ بيۋدجەتوۆ سۆويح ۆەدومستۆ، پوسكولكۋ ەتو پوزۆولياەت يم ۋۆەليچيت سوبستۆەننىە رەالنىە پريۆيلەگي (پولۋچيت بولەە پروستورنىە كابينەتى، سوليدنىە سۋممى نا پرەدستاۆيتەلسكيە راسحودى ي در.), ا تاكجە سنيزيت ريسك نەۆىپولنەنيا سۆويح زاداچ، پوۆىسيت پرەستيج ي ت.د. زا سچەت ەتوگو چينوۆنيكي بۋدۋت «پرويزۆوديت» بولشە، چەم نۋجنو پوليتيكام (ي، وچەۆيدنو، گراجدانام), يلي ۆىراستۋت يح «پرويزۆودستۆەننىە يزدەرجكي».

چينوۆنيكام ەتو ۋداەتسيا، پوسكولكۋ يح پوليتيچەسكيە سپونسورى (پوليتيكي يلي ۆىشەستوياششيە ورگانى، وپرەدەليايۋششيە بيۋدجەتى ۆەدومستۆ) نە زنايۋت رەالنوگو وبەما زاترات نا «پرويزۆودستۆو» توگو، چتو وني «زاكازىۆايۋت» بيۋروكراتيچەسكومۋ اپپاراتۋ. كونەچنو، سپونسورى پىتايۋتسيا كونتروليروۆات دەياتەلنوست چينوۆنيكوۆ، نو يز-زا مونوپوليستيچەسكوگو پرەيمۋششەستۆا گوسۋدارستۆەننىح ۆەدومستۆ (وني ياۆليايۋتسيا ەدينستۆەننىمي پروۆايدەرامي) ەتي ۋسيليا، پو كراينەي مەرە چاستيچنو، سۆودياتسيا نا نەت. داننايا تەورەتيچەسكايا گيپوتەزا پودتۆەرجداەتسيا ريادوم يسسلەدوۆاني، دەمونستريرۋيۋششيح، چتو پرويزۆودستۆەننىە يزدەرجكي گوسۋدارستۆەننىح ورگانوۆ وكازىۆايۋتسيا نامنوگو ۆىشە، چەم ۋ سراۆنيمىح پو ۆەليچينە چاستنىح پرەدپرياتي.

درۋگوي سپوسوب، كوتورىم چينوۆنيكي وسۋششەستۆليايۋت سۆوە ۆليانيە، سۆيازان س تەم، چتو وني ۆىستۋپايۋت ۆ رولي «سوستاۆيتەلەي پوۆەستكي دنيا». كاك مى ۆيدەلي، سوستاۆيتەل پوۆەستكي دنيا زاچاستۋيۋ سپوسوبەن ناپراۆيت سيستەمۋ نا پولۋچەنيە نۋجنوگو ەمۋ رەزۋلتاتا، وپرەدەليايا، كاكيە التەرناتيۆى - ي ۆ كاكوم پوريادكە - بۋدۋت ستاۆيتسيا نا گولوسوۆانيە پوليتيكوۆ يلي گراجدان.

گرۋپپى ينتەرەسوۆ

چتوبى پوۆليات نا كوللەكتيۆنىە رەشەنيا، گراجدانام نەوبحوديمو پرەدپرينيمات كوللەكتيۆنىە دەيستۆيا: ۋچاستۆوۆات ۆ دەمونستراتسياح، ورگانيزوۆىۆات لوببيستسكيە اكتسي، ۆنوسيت پوجەرتۆوۆانيا ۆ فوندى پوليتيچەسكيح پارتي ي در. رەزۋلتاتوم كوللەكتيۆنىح دەيستۆي گرۋپپى (سكاجەم، ۆ پوددەرجكۋ ۆۆەدەنيا پروتەكتسيونيستسكوگو تاريفا) زاچاستۋيۋ ستانوۆيتسيا سوزدانيە «وبششەستۆەننوگو بلاگا» دليا ەە ۋچاستنيكوۆ - يم سموجەت ۆوسپولزوۆاتسيا كاجدىي پرەدستاۆيتەل گرۋپپى، نەزاۆيسيمو وت توگو، پرينيمال لي ون ۋچاستيە ۆ ساموي كوللەكتيۆنوي اكتسي. بولەە توگو، دەيستۆيا ودنوگو ينديۆيدا موگۋت نە پوۆليات سۋششەستۆەننو نا كونەچنىي ۋسپەح اكتسي. تاكيم وبرازوم، ۋچاستۆۋيا ۆ كوللەكتيۆنىح دەيستۆياح، ينديۆيد نەسەت يزدەرجكي، نە پولۋچايا پراكتيچەسكي نيكاكيح ۆىگود، ي پوتومۋ ۋ نەگو ۆوزنيكاەت يسكۋشەنيە پروەحات «بەز بيلەتا»، پوكا ۋسيليا بۋدۋت پرەدپرينيمات درۋگيە.

وسوبەننو ەتو وتنوسيتسيا ك منوگوچيسلەننىم گرۋپپام، ۆ رامكاح كوتورىح ۆكلاد ودنوگو ينديۆيدا يمەەت مەنشەە زناچەنيە، ا تەم، كتو ۋكلونياەتسيا وت ۋچاستيا ۆ كوللەكتيۆنىح دەيستۆياح، لەگچە يزبەجات پوريتسانيا، ناپريمەر ۆ ۆيدە بويكوتا. تاكيم وبرازوم، نەبولشيە گرۋپپى س چەتكو كونتسەنتريروۆاننىمي ينتەرەسامي، ناپريمەر فەرمەرى يلي مەتاللۋرگي، وتليچايۋتسيا بولشەي ورگانيزوۆاننوستيۋ ي سپوسوبنى وسۋششەستۆليات كوللەكتيۆنىە دەيستۆيا ەففەكتيۆنەە، چەم وچەن منوگوچيسلەننىە گرۋپپى س «رازدروبلەننىمي» ينتەرەسامي، تاكيە، كاك نالوگوپلاتەلششيكي يلي پوترەبيتەلي مەتاللۋرگيچەسكوي پرودۋكتسي.

تاكوۆ وسنوۆنوي ۆىۆود، سفورمۋليروۆاننىي مانسۋروم ولسونوم (Mancur Olson) ۆ كنيگە «لوگيكا كوللەكتيۆنىح دەيستۆي» (The Logic of Collective Action). ك پريمەرۋ، شۆەيتسارسكيە فەرمەرى، سوستاۆليايۋششيە نەبولشۋيۋ دوليۋ ناسەلەنيا سترانى، پولۋچايۋت سۋبسيدي ۆ رازمەرە 86% سۆويح دوحودوۆ، ا فەرمەرى گانى، ناپروتيۆ، سوستاۆليايۋششيە ۆ سۆوەي سترانە بولشينستۆو، نەسۋت برەميا «انتيسۋبسيدي» ۆ وبەمە 27% وت دوحودوۆ - وني، پو سۋتي، سۋبسيديرۋيۋت مالوچيسلەننوە ناسەلەنيە گورودوۆ.

گرۋپپى س وسوبىمي ينتەرەسامي، سوگلاسنو تەوري وبششەستۆەننوگو ۆىبورا، زانيمايۋتسيا «پريسۆوەنيەم رەنتى»، ت.ە. سترەمياتسيا پولۋچيت ۆ پروتسەسسە پەرەراسپرەدەلەنيا بلاگ دوپولنيتەلنىە ۆىگودى زا سچەت درۋگيح. چەم بولشە گوسۋدارستۆو ي وبەم بلاگ، كوتورىە ونو موجەت پرەدوستاۆيت، تەم بولشيە ماسشتابى پريوبرەتاەت پريسۆوەنيە رەنتى. «ۆەس فەدەرالنىي بيۋدجەت، - وتمەچاەت ميۋللەر، - موجنو راسسماتريۆات كاك گيگانتسكۋيۋ رەنتۋ، كوتورۋيۋ راسحۆاتىۆايۋت تە، ۋ كوگو موششنەە پوليتيچەسكيە مۋسكۋلى». پريسۆوەنيە رەنتى نە پرەدستاۆلياەت سوبوي ترانسفەرت ۆ چيستوم ۆيدە: كونكۋريرۋيا زا تە يلي ينىە بلاگا، پرەدوستاۆلياەمىە گوسۋدارستۆوم، ينديۆيدى ي گرۋپپى يسپولزۋيۋت رەالنىە رەسۋرسى (ناپريمەر، چەرنيلا، بۋماگۋ، ترانسپورتنىە ۋسلۋگي، پرودۋكتى پيتانيا، ۆرەميا). ۆ رەزۋلتاتە چاست وجيداەموي رەنتى تەم سامىم «راستۆورياەتسيا»، ي وبششەستۆو نەسەت چيستىي ۋبىتوك.

رازراستانيە گوسۋدارستۆا ي ەگو وبوسنوۆانيا

ۆ پەريود س 1870 پو 1913 گود سوۆوكۋپنىە راسحودى گوسۋدارستۆەننوگو بيۋدجەتا (فەدەرالنىح ي رەگيونالنىح ورگانوۆ) سشا سوستاۆليالي وكولو 7% ۆۆپ. ك 1920 گودۋ يح دوليا ۋۆەليچيلاس دو 12% ۆۆپ، ا ك 1937-مۋ - دو 20%. ك 1980 گودۋ دوليا گوسۋدارستۆەننىح راسحودوۆ دوستيگلا 31% ۆۆپ; پوزدنەە ونا ۋۆەليچيلاس ەششە بولشە، حوتيا ي نەزناچيتەلنو. توت جە سامىي پروتسەسس نابليۋداەتسيا ۆ گوسۋدارستۆەننىح سەكتوراح درۋگيح ستران، پريچەم ۆو منوگيح يز نيح تەمپى روستا گوسۋدارستۆەننىح راسحودوۆ پوسلە 1980 گودا بىلي گورازدو ۆىشە، چەم ۆ سشا، ي سەگودنيا ۆ نەكوتورىح سلۋچاياح وني دوستيگايۋت، ي داجە پرەۆىشايۋت 50% ۆۆپ. س چەم سۆيازانو ستول ماسشتابنوە رازراستانيە گوسۋدارستۆا؟

دۆە مودەلي

سرەدي ستوروننيكوۆ تەوري وبششەستۆەننوگو ۆىبورا يمەيۋت حوجدەنيە دۆە مودەلي گوسۋدارستۆا: گوسۋدارستۆو، وسنوۆاننوە نا سپروسە گراجدان، ي گوسۋدارستۆو-لەۆيافان. ۆ رامكاح مودەلي، وسنوۆاننوي نا سپروسە گراجدان، پوياسنياەت ميۋللەر، «پوليتيكا گوسۋدارستۆا وتراجاەت پرەدپوچتەنيا يزبيراتەلەي»، ا ۆ رامكاح مودەلي لەۆيافانا «رەشايۋششۋيۋ رول يگرايۋت پرەدپوچتەنيا گوسۋدارستۆا يلي ليۋدەي، زانيمايۋششيح گوسۋدارستۆەننىە دولجنوستي». ۆ زاۆيسيموستي وت توگو، كاكايا مودەل بەرەتسيا زا وسنوۆۋ، اناليز پريچين رازراستانيا گوسۋدارستۆا داەت رازليچنىە رەزۋلتاتى.

ستوروننيكي مودەلي گوسۋدارستۆا، وسنوۆاننوگو نا سپروسە گراجدان، ۋتۆەرجدايۋت، چتو گراجدانە ترەبۋيۋت بولشەگو وبەما «وبششەستۆەننىح بلاگ»، ۋسيلەنيا كونتروليا ناد نەگاتيۆنىمي ەكستەرناليامي (ناپريمەر، زاگريازنەنيەم وكرۋجايۋششەي سرەدى) ي راسشيرەنيا ماسشتابوۆ پەرەراسپرەدەلەنيا دوحودوۆ. ودنا ينتەرەسنايا گيپوتەزا، پودتۆەرجداەمايا رەزۋلتاتامي نەكوتورىح يسسلەدوۆاني، زاكليۋچاەتسيا ۆ توم، چتو رازراستانيۋ گوسۋدارستۆا سپوسوبستۆوۆالو پرەدوستاۆلەنيە يزبيراتەلنىح پراۆ جەنششينام ي مالويمۋششيم. نو دەيستۆيتەلنو لي گراجدانام نۋجنو «بولشوە گوسۋدارستۆو»؟ ي كاكيە كاتەگوري گراجدان ەتوگو حوتيات؟

ۆ رامكاح مودەلي گوسۋدارستۆا-لەۆيافانا اكتسەنت دەلاەتسيا نا فاكتوراح، سۆيازاننىح س پرەدلوجەنيەم: گوسۋدارستۆو رازراستاەتسيا، پوسكولكۋ ەگو پراۆيتەلي يلي تە، كومۋ ونو پوكروۆيتەلستۆۋەت، حوتيات پولۋچات بولشە «دوبىچي». سوترۋدنيكي گوساپپاراتا سوستاۆليايۋت نەمالۋيۋ چاست ەلەكتوراتا - 15% ۆ سرەدنەم پو سترانام وەسر، ا ۆ نەكوتورىح گوسۋدارستۆاح دو 20 ي بولەە پروتسەنتوۆ - ي، كاك پوكازىۆايۋت يسسلەدوۆانيا، وني دەمونستريرۋيۋت بولەە ۆىسوكۋيۋ ياۆكۋ نا ۆىبوراح، چەم درۋگيە سلوي ناسەلەنيا. درۋگوە وبياسنەنيە زاكليۋچاەتسيا ۆ توم، چتو يز-زا «راتسيونالنو وبۋسلوۆلەننوي نەوسۆەدوملەننوستي» يزبيراتەلەي پوليتيكي لەگكو وبۆوديات يح ۆوكرۋگ پالتسا.

ۆ «وبششەستۆەننوم ۆىبورە III» ميۋللەر پريۆوديت داننىە و توم، چتو پريامايا دەموكراتيا ي فەدەراليزم وبەسپەچيۆايۋت ەففەكتيۆنوە سدەرجيۆانيە روستا لەۆيافانا. ەتو پوزۆولياەت پرەدپولوجيت، چتو داننىە رازنوۆيدنوستي گوسۋدارستۆەننوگو سترويا سووتۆەتستۆۋيۋت مودەلي، وسنوۆاننوي نا سپروسە گراجدان.

كونتسەپتسي سوتسيالنوگو ۆىبورا

پو كاكيم مەركام سلەدۋەت وتسەنيۆات دەيستۆيا گوسۋدارستۆا؟ كاكيە فۋنكتسي ونو دولجنو ۆىپولنيات، ي كاك يمەننو؟ ەتي ۆوپروسى وحۆاتىۆايۋتسيا نورماتيۆنىمي كونتسەپتسيامي وبششەستۆەننوگو ۆىبورا، ۆ توم چيسلە كونتسەپتسيامي «كونستيتۋتسيوننوي ەكونوميكي» ي «كوللەكتيۆنوگو ۆىبورا»، ۆىحودياششيمي زا رامكي تەوري وبششەستۆەننوگو ۆىبورا ۆ ۋزكوم سمىسلە سلوۆا.

ۆ رامكاح كونتسەپتسي كوللەكتيۆنوگو ۆىبورا مى ۆسترەچاەم پونياتيە «فۋنكتسي سوتسيالنوگو بلاگوسوستويانيا»، سۋششەستۆوۆاۆشيح ەششە دو پوياۆلەنيا تەوري وبششەستۆەننوگو ۆىبورا. فۋنكتسيا سوتسيالنوگو بلاگوسوستويانيا پرەدستاۆلياەت سوبوي رانجيروۆانيە س توچكي زرەنيا ەتوگو بلاگوسوستويانيا ۆسەح پارەتو-ەففەكتيۆنىح كونفيگۋراتسي تسەن، زارپلات ي راسپرەدەلەنيا دوحودوۆ. چتوبى ۆىبرات مەجدۋ نيمي، «سوتسيۋم» - ا نا پراكتيكە گوسۋدارستۆو - دولجەن ۆزۆەسيت پولەزنوست رازنىح ينديۆيدوۆ. دو پوياۆلەنيا ناۋچنوي شكولى وبششەستۆەننوگو ۆىبورا ۋجە بىلو يزۆەستنو، چتو فۋنكتسي سوتسيالنوگو بلاگوسوستويانيا ترەبۋيۋت يزمەرەنيا پولەزنوستي ۆ كارديناليستسكوم سمىسلە ي ۆوزموجنوستي سراۆنيۆات ينديۆيدوۆ س توچكي زرەنيا پولەزنوستي. درۋگيمي سلوۆامي، كتو-تو دولجەن راسسچيتات، چتو، سكاجەم، پوۆىشەنيە پولەزنوستي دليا ح نا 10% وپراۆدىۆاەت «ۆ پلانە وبششەستۆەننوگو بلاگا» سنيجەنيە پولەزنوستي دليا Y نا 15%. پودوبنىە نراۆستۆەننىە وتسەنكي ي وسنوۆاننىە نا نيح فۋنكتسي سوتسيالنوگو بلاگوسوستويانيا ليشەنى ناۋچنىح وبوسنوۆاني.

ۆ سۆوەي كنيگە «كوللەكتيۆنىي ۆىبور ي ينديۆيدۋالنىە تسەننوستي» (Social Choice and Individual Values), ۆىشەدشەي ۆ 1951 گودۋ، كەننەت ەرروۋ (Kenneth Arrow) پوپىتالسيا رەشيت ەتۋ پروبلەمۋ س پوموششيۋ ينوي مەتودولوگي. ون زادالسيا ۆوپروسوم: نەلزيا لي پوسترويت فۋنكتسيۋ سوتسيالنوگو بلاگوسوستويانيا نا وسنوۆە نەسكولكيح پروستىح اكسيوم، يزبەگايا ليۋبوگو سراۆنەنيا ينديۆيدوۆ س توچكي زرەنيا پولەزنوستي. پىتاياس نايتي وتۆەت، ون پوكازال، چتو نە سۋششەستۆۋەت فۋنكتسي سوتسيالنوگو بلاگوسوستويانيا، ودنوۆرەمەننو سووتۆەتستۆۋيۋششيح پرينتسيپۋ پارەتو-وپتيمالنوستي، نە يمەيۋششيح ديكتاتورسكوگو حاراكتەرا ي وبلادايۋششيح ترانزيتيۆنوستيۋ (ت.ە. نە پريۆودياششيح ك «بلۋجدانيۋ»). ۆ كاكوم-تو سمىسلە ەرروۋ وبوبششيل ۆىۆودى وتنوسيتەلنو «بلۋجدانيا» ي پرودەمونستريروۆال، چتو سوتسيالنىە پرەفەرەنتسي نوسيات ليبو نەپوسلەدوۆاتەلنىي، ليبو ديكتاتورسكي حاراكتەر.

ۋكروششەنيە لەۆيافانا

ۆ ماسسيۆە يدەي ي ەمپيريچەسكيح داننىح، وبەدينياەمىح وبششەي رۋبريكوي تەوري وبششەستۆەننوگو ۆىبورا، ەست وپرەدەلەننايا امبيۆالەنتنوست، سۋت كوتورىي ۋداچنو سفورمۋليروۆال ميۋللەر ۆ «وبششەستۆەننوم ۆىبورە III»: «نەكوتورىە ۋچەنىە، ناپريمەر، برەننان، بيۋكەنەن، نيسكانەن ي اشەر، گلياديا نا گوسۋدارستۆو، ۆيديات الچنوگو حيششنيكا، سترەمياششەگوسيا ۆ ماكسيمالنو ۆوزموجنوي ستەپەني ۆوسپولزوۆاتسيا سۆوەي ۆلاستيۋ ناد گراجدانامي. درۋگيە، ۆ چاستنوستي برەتون ي ۋيتتمان، ۆوسپرينيمايۋت ەگو كاك ينستيتۋتسيونالنىي ەكۆيۆالەنت رىنكا، ۆ رامكاح كوتوروگو دەموكراتيچەسكايا كونكۋرەنتسيا وبەسپەچيۆاەت ۋروۆەن ەففەكتيۆنوستي، سراۆنيمىي س تەم، چتو وبەسپەچيۆاەت كونكۋرەنتسيا ەكونوميچەسكايا».

تەوريۋ وبششەستۆەننوگو ۆىبورا موجنو يستولكوۆات ۆ كاچەستۆە دوكازاتەلستۆا كاك پولەزنوستي گوسۋدارستۆا، تاك ي سۋششەستۆوۆانيا ەگو «پروۆالوۆ»، ۆ كاچەستۆە ارگۋمەنتا ۆ پولزۋ توگو، چتو گوسۋدارستۆو ەففەكتيۆنو راسپرەدەلياەت رەسۋرسى، ي ۆ پولزۋ توگو، چتو ونو پرەدستاۆلياەت سوبوي ماشينۋ دليا يح پەرەراسپرەدەلەنيا، ۆ كاچەستۆە بازى دليا مودەلي، وسنوۆاننوي نا سپروسە گراجدان، ۆ رامكاح كوتوروي پوليتيچەسكيە كونكۋرەنتى رەاگيرۋيۋت نا زاپروسى ناسەلەنيا، ي مودەلي، وسنوۆاننوي نا پرەدلوجەني - تاكوي، گدە پراۆيت لەۆيافان. درۋگيمي سلوۆامي، مەجدۋ ليبەرتاريانسكيم ي ينتەرۆەنتسيونيستسكيم تەچەنيامي ۆ رامكاح ناۋچنوي شكولى وبششەستۆەننوگو ۆىبورا سۋششەستۆۋيۋت پوستوياننىە رازنوگلاسيا.

ودنو موجنو سكازات س پولنوي ۋۆەرەننوستيۋ: تەوريا وبششەستۆەننوگو ۆىبورا رازۆەيالا نايۆنوە پرەدستاۆلەنيە و توم، چتو دليا وبوسنوۆانيا گوسۋدارستۆەننوگو ۆمەشاتەلستۆا ۆ ەكونوميكۋ دوستاتوچنو پرودەمونستريروۆات ناليچيە «پروۆالوۆ رىنكا»، كوتورىە سپوسوبنو ۋسترانيت يدەالنوە گوسۋدارستۆو. ۆ رەزۋلتاتە رەۆوليۋتسي، كوتورۋيۋ پرويزۆەلا ەتا تەوريا، ۋچەنىە، اناليزيرۋيۋششيە پوليتيچەسكيە پروتسەسسى، ۋجە نە موگۋت ۋدوۆلەتۆوريتسيا سراۆنەنيەم رەالنوگو رىنكا س يدەالنىم گوسۋدارستۆوم: پرەجدە چەم مەچتات، كاكيم دولجنو بىت گوسۋدارستۆو، نەوبحوديمو يزۋچيت ەگو تاكيم، كاك ونو ەست. تەوريا وبششەستۆەننوگو ۆىبورا ليشيلا گوسۋدارستۆو ميستيچەسكوگو، بوجەستۆەننوگو ورەولا.

دۆيگاياس دالشە

ۆ «وبششەستۆەننوم ۆىبورە III» دەننيس ميۋللەر داەت پرەكراسنىي وبزور ليتەراتۋرى پو پروبلەمە وبششەستۆەننوگو ۆىبورا، ۆىشەدشەي زا پوسلەدنيە پولۆەكا. ەتا كنيگا ۆويدەت ۆ يستوريۋ كاك Summa Theologica تەوري وبششەستۆەننوگو ۆىبورا نا ناچالو XXI ۆەكا.

نا موي ۆزگلياد، ودناكو، ۋ ناس ەست ۆوزموجنوست پويتي دالشە ميۋللەرا، پوروي پروياۆليايۋششەگو چرەزمەرنىي وپتيميزم ۆ وتنوشەني پوليتيچەسكيح مەحانيزموۆ. چەم شيرە سفەرا پولنوموچي گوسۋدارستۆا، تەم ۆىشە ۆەروياتنوست، چتو بولشينستۆو بۋدەت پروياۆليات نەپوسلەدوۆاتەلنوست يلي سكلوننوست ك ۋگنەتەنيۋ مەنشينستۆا. حرەستوماتينىم پريمەروم ۆ داننوم سلۋچاە موجەت سلۋجيت فەنومەن «بلۋجدانيا»: چەم سيلنەە ۆمەشاتەلستۆو گوسۋدارستۆا، تەم بولشە پروبلەم پريوبرەتاەت «منوگومەرنىي» حاراكتەر، تەم مەنشەي ودنورودنوستيۋ وتليچايۋتسيا پرەدپوچتەنيا يزبيراتەلەي ي تەم سيلنەە پروياۆليايۋتسيا نەپوسلەدوۆاتەلنىە يلي ديكتاتورسكيە چەرتى لەۆيافانا.

نەوبحوديمو پوستاۆيت پود سومنەنيە تراديتسيوننىي پودحود: ۆزۆەشيۆانيە ۆىگود ي يزدەرجەك ۆ پويسكاح وپتيمالنوستي. وپتيمالنوست - تاكوە شيروكوە پونياتيە، چتو وپتيمالنىم موجنو پريزنات ۆسە، چتو ۋگودنو، ۆ توم سمىسلە، چتو پري نىنەشنەم پولوجەني دەل درۋگيح ۆاريانتوۆ، كرومە يمەيۋششەگوسيا، پروستو نەت. رازۆە نە ك ەتومۋ سۆودياتسيا ۋتۆەرجدەنيا نەكوتورىح ەكونوميستوۆ و توم، چتو پوليتيچەسكايا كونكۋرەنتسيا مەجدۋ گرۋپپامي ينتەرەسوۆ داەت وپتيمالنىە رەزۋلتاتى، پوسكولكۋ ينديۆيدى ورگانيزۋيۋتسيا، ەسلي يزدەرجكي ۋگنەتەنيا ستانوۆياتسيا سليشكوم ۆىسوكيمي؟ نە كاجەتسيا لي ۆام، چتو پونياتيە وپتيمالنوستي ستالو تاۆتولوگيچەسكيم؟

نايبولەە پرونيتساتەلنىە پرەدستاۆيتەلي ينتەرۆەنتسيونيستسكوگو تەچەنيا ۆۆوديات ۆنەشني كريتەري وپتيمالنوستي، سۆيازاننىي س توي يلي ينوي فۋنكتسيەي سوتسيالنوگو بلاگوسوستويانيا. وپتيمالنىم وني نازىۆايۋت تو، چتو ماكسيميزيرۋەت تۋ يلي ينۋيۋ فۋنكتسيۋ سوتسيالنوي پولەزنوستي، ۆوزموجنو پرەدستاۆلەننۋيۋ ۆىگودامي ي يزدەرجكامي ۆ دەنەجنوم يسچيسلەني. نا ەتوي وسنوۆە موجنو تەورەتيچەسكي پرودەمونستريروۆات، چتو نەكيە (كونكۋرەنتنىە) ينستيتۋتى وبەسپەچيۆايۋت پارەتو-وپتيمالنوست ي چتو گوسۋدارستۆو موجەت دوبيتسيا ەتوي تسەلي زا سچەت اناليزا پو پرينتسيپۋ «ستويموست-ەففەكتيۆنوست». ودناكو، كاك پوكازىۆاەت اناليز س توچكي زرەنيا تەوري وبششەستۆەننوگو ۆىبورا، داننىي پودحود پو وپرەدەلەنيۋ پرەدۋسماتريۆاەت ليبو سراۆنەنيە ليۋدەي ۆ پلانە پولەزنوستي، ليبو ناليچيە «سوتسيالنىح پرەدپوچتەني»، وتليچايۋششيحسيا نەپوسلەدوۆاتەلنوستيۋ يلي ديكتاتورسكيمي تەندەنتسيامي.

نام سلەدۋەت ۆسەرەز وتنەستيس ك پروبلەمە، سفورمۋليروۆاننوي ەنتوني دە ياساي (Anthony de Jasay) - ودنيم يز پرەدستاۆيتەلەي نەورتودوكسالنوي ناۋچنوي شكولى وبششەستۆەننوگو ۆىبورا. ۆ سۆوەي كنيگە «گوسۋدارستۆو» (The State) ون ناپوميناەت ەكونوميستام، چتو سراۆنەنيە ينديۆيدوۆ س توچكي زرەنيا پولەزنوستي پرەدستاۆلياەت سوبوي «ليش كولتسەۆوي مارشرۋت، ۆەدۋششي ۆسە ك تومۋ جە نەۋسترانيمومۋ پرويزۆولۋ، وسۋششەستۆلياەمومۋ ۆلاستيۋ». «ۆ كونەچنوم يتوگە، - پرودولجاەت ون، - رەشەنيە پرينيماەتسيا ليش نا وسنوۆە ينتۋيتسي توگو، كتو پروۆوديت تاكوە سراۆنەنيە، يلي نيكاكوگو سراۆنەنيا ۆووبششە نە پروۆوديتسيا... انالوگيچنىم وبرازوم، ۋتۆەرجدەنيا "گوسۋدارستۆو ۆىياسنيلو، چتو پوۆىشەنيە پولەزنوستي دليا گرۋپپى P ي سنيجەنيە پولەزنوستي دليا گرۋپپى R ۆەدەت ك وبششەمۋ پوۆىشەنيۋ پولەزنوستي" ي "گوسۋدارستۆو رەشيلو وتدات پرەدپوچتەنيە گرۋپپە P پەرەد گرۋپپوي R" - ەتو وپيسانيا ودنوي ي توي جە رەالنوستي». كوگدا مى ەتو وسوزناەم، تەوريا وبششەستۆەننوگو ۆىبورا پرەۆراششاەتسيا ۆ «وبۆينيتەلنوە زاكليۋچەنيە» پروتيۆ گوسۋدارستۆا.

ناكونەتس، سەرەزنوە ۆوسپرياتيە تەوري وبششەستۆەننوگو ۆىبورا ترەبۋەت زاداتسيا ۆوپروسوم و توم، كتو تاكيە «مى» ي «وني» ۆ كاچەستۆە پوليتيچەسكيح كوللەكتيۆوۆ. زاياۆلەنيا ۆرودە «مى، وبششەستۆو، دۋماەم يلي پوستۋپاەم تاك-تو ي تاك-تو» ي «فرانتسۋزى (امەريكانتسى) سچيتايۋت ي دەلايۋت تو-تو ي تو-تو» نوسيات ليبو چيستو ريتوريچەسكي ي لوگيچەسكي بەسسمىسلەننىي، ليبو ديكتاتورسكي حاراكتەر. نە سۋششەستۆۋەت نيكاكوگو سپوسوبا، كرومە ديكتاتورسكوگو، دليا اگرەگيروۆانيا رازليچنىح پرەدپوچتەني ينديۆيدوۆ ي يح وبوبششەنيا ۆ ەدينىي نابور «سۆەرحپرەدپوچتەني»، ەسلي ۋ ينديۆيدوۆ نەت وديناكوۆىح يلي ەدينودۋشنىح پرەفەرەنتسي. پريمەرى وديناكوۆىح پرەدپوچتەني موجنو وبنارۋجيت ۋ نەبولشيح، تەسنو سپاياننىح گرۋپپ ۆرودە سۋپرۋجەسكوي پارى، سەمي يلي كرۋجكا درۋزەي - حوتيا داجە ۆ ەتيح سلۋچاياح كتو-تو ودين زاچاستۋيۋ يگراەت رول «ديكتاتورا» يلي ليدەرا. پريمەرى ەدينودۋشنوگو ۆىبورا - ەتو پريوبرەتەنيە اكتسيونەرامي تسەننىح بۋماگ كومپاني يلي ۆستۋپلەنيە ليۋدەي ۆ كاكۋيۋ-ليبو اسسوتسياتسيۋ. ەدينودۋشيە - ەدينستۆەننىي سپوسوب پرەودولەت ديلەممۋ بەستسەلنوستي يلي ديكتاتورسكيح ناكلوننوستەي كوللەكتيۆوۆ.

تاكيم وبرازوم، زا يسكليۋچەنيەم ابستراكتنوگو كونستيتۋتسيوننوگو اسپەكتا (سوگلاسيا وتنوسيتەلنو سامىح وبششيح پراۆيل), پوليتيچەسكوە «مى» وزناچاەت، چتو نەكوتورىە ينديۆيدى ناۆيازىۆايۋت سۆوي پرەدپوچتەنيا درۋگيم. ۆ ەتوم سمىسلە رەۆوليۋتسيوننايا تەوريا وبششەستۆەننوگو ۆىبورا زۆۋچيت كاك پانيحيدا پو پوليتيچەسكومۋ «مى».

 

19 نويابريا 2009 ۆپەرۆىە: The Public Choice Revolution // Regulation. 2004. Fall.

http://www.inliberty.ru/library/study/1481/

0 پىكىر

ۇزدىك ماتەريالدار

قۇيىلسىن كوشىڭ

باس گازەت ورالماندارعا نەگە شۇيلىكتى؟

ءالىمجان ءاشىمۇلى 2150
ادەبيەت

«سولاي ەمەس پە؟»

عابباس قابىشۇلى 2557
قوعام

دوس كوپ پە، دۇشپان كوپ پە؟

ءابدىراشيت باكىرۇلى 2387
ەل ءىشى...

ۇلتتىق بىرەگەيلەنۋ: قانداستاردىڭ ءرولى قانداي؟

ءومارالى ادىلبەكۇلى 1661