جۇما, 26 ءساۋىر 2024
جاڭالىقتار 3224 0 پىكىر 3 جەلتوقسان, 2010 ساعات 05:44

ايالدار كۇنتۋعان.تۋىمىزدىڭ ءتۇسى قانداي: كوك پە، كوگىلدىر مە؟

ەلىمىزدىڭ ەڭ ۇلىق مەرەكەسى تاۋەلسىزدىك كۇنى تاياپ كەلەدى. مۇنداي كەزدەرى بۇكىل الاش جۇرتىنىڭ كوڭىل-كۇيىن وزگەشە سەزىم، ءمولدىر ويلار مەكەندەيتىنى انىق. اسىرەسە، ەلىمىزدىڭ مەملەكەتتىك رامىزدەرى ءار قالامىزدىڭ كوشەلەرىنەن، مەملەكەتتىك مەكەمەلەردىڭ كوزگە كورىنەتىن تۇستارىنان تازا دا ءساندى، اسقاق تا ايبىندى قالپىندا ءىلىنىپ تۇرسا، كىسى كوڭىلىن شاتتىق كەرنەيتىنى وزىنەن ءوزى تۇسىنىكتى. وكىنىشتىسى، تاۋەلسىزدىك مەرەكەسىن جىلداعى ادەتىمىز بويىنشا، جاڭا جىلدىڭ تاساسىندا قالدىرىپ كەلەمىز. حريستيانشا جىل ساناۋدى ۇلىقتاۋدا الدىمىزعا جان سالمايمىز. بيىل ءتىپتى الەمدە ءبىرىنشى بولىپ جاڭا جىلدىق شىرشانى جاقتىق. بۇل ەندى قانشا ايتقانمەن، قايىرى جوق شارۋا. ايتپاعىمىز، وسىنداي كەزدەرى اسپان تۇستەس كوك تۋدى كورگەن سايىن ءتۇرلى ويعا باتاسىڭ. كەۋدەڭدى كەرنەگەن ماقتانىش سەزىمى كوگىندە قىرانى قالىقتاعان، التىن كۇنى نۇرىن شاشقان، جيەگى قازاقى ويۋلارمەن كومكەرىلگەن كوك تۋىڭىزدى ءبىرتۇرلى ودان ارمەن نۇرلاندىرىپ جىبەرەتىندەي. بىراق سوڭعى كەزدەرى ءبىر وي مازالاپ ءجۇر: وسى تۋىمىزدىڭ ناقتىلى ءتۇسى قانداي؟ سونى بىلە الماي دال بولىپ ءجۇرمىن. تۋىمىزدىڭ ماعىنالىق تۇسىندىرمەسىندە اشىق كوك ءتۇس ەلىمىزدىڭ مادەني-رۋحاني بىرلىكتە، ىنتىماقتا ەكەندىگىن بىلدىرەدى دەلىنگەن. ال ەندى ءبىر جەرلەردە كوگىلدىر تۋىمىز بارلىعىن ماقتان ەتەتىن سويلەم سوزدەر كەزىگەدى. سوندا تۋىمىزدىڭ ءتۇسى قانداي؟ كوك پە، كوگىلدىر مە؟ نەگىزى، اسپان ءتۇستى قانىق كوك بولۋى كەرەك.

ەلىمىزدىڭ ەڭ ۇلىق مەرەكەسى تاۋەلسىزدىك كۇنى تاياپ كەلەدى. مۇنداي كەزدەرى بۇكىل الاش جۇرتىنىڭ كوڭىل-كۇيىن وزگەشە سەزىم، ءمولدىر ويلار مەكەندەيتىنى انىق. اسىرەسە، ەلىمىزدىڭ مەملەكەتتىك رامىزدەرى ءار قالامىزدىڭ كوشەلەرىنەن، مەملەكەتتىك مەكەمەلەردىڭ كوزگە كورىنەتىن تۇستارىنان تازا دا ءساندى، اسقاق تا ايبىندى قالپىندا ءىلىنىپ تۇرسا، كىسى كوڭىلىن شاتتىق كەرنەيتىنى وزىنەن ءوزى تۇسىنىكتى. وكىنىشتىسى، تاۋەلسىزدىك مەرەكەسىن جىلداعى ادەتىمىز بويىنشا، جاڭا جىلدىڭ تاساسىندا قالدىرىپ كەلەمىز. حريستيانشا جىل ساناۋدى ۇلىقتاۋدا الدىمىزعا جان سالمايمىز. بيىل ءتىپتى الەمدە ءبىرىنشى بولىپ جاڭا جىلدىق شىرشانى جاقتىق. بۇل ەندى قانشا ايتقانمەن، قايىرى جوق شارۋا. ايتپاعىمىز، وسىنداي كەزدەرى اسپان تۇستەس كوك تۋدى كورگەن سايىن ءتۇرلى ويعا باتاسىڭ. كەۋدەڭدى كەرنەگەن ماقتانىش سەزىمى كوگىندە قىرانى قالىقتاعان، التىن كۇنى نۇرىن شاشقان، جيەگى قازاقى ويۋلارمەن كومكەرىلگەن كوك تۋىڭىزدى ءبىرتۇرلى ودان ارمەن نۇرلاندىرىپ جىبەرەتىندەي. بىراق سوڭعى كەزدەرى ءبىر وي مازالاپ ءجۇر: وسى تۋىمىزدىڭ ناقتىلى ءتۇسى قانداي؟ سونى بىلە الماي دال بولىپ ءجۇرمىن. تۋىمىزدىڭ ماعىنالىق تۇسىندىرمەسىندە اشىق كوك ءتۇس ەلىمىزدىڭ مادەني-رۋحاني بىرلىكتە، ىنتىماقتا ەكەندىگىن بىلدىرەدى دەلىنگەن. ال ەندى ءبىر جەرلەردە كوگىلدىر تۋىمىز بارلىعىن ماقتان ەتەتىن سويلەم سوزدەر كەزىگەدى. سوندا تۋىمىزدىڭ ءتۇسى قانداي؟ كوك پە، كوگىلدىر مە؟ نەگىزى، اسپان ءتۇستى قانىق كوك بولۋى كەرەك. بۇل مەملەكەتتىك بەرەكەسى مەن بىرلىگىن، تىنىشتىعى مەن بەيبىتشىلىگىن ورنەكتەيتىن ادەمى ءتۇس ەكەندىگى تايعا تاڭبا باسقانداي ايقىن جازىلعان. ال كوگىلدىر بوياۋ ءارتۇرلى تۇستەردىڭ قوسىندىسىنان پايدا بولادى. ەلىمىز تاۋەلسىزدىك العان جىلداعى تۋىمىزدىڭ ءتۇسى ەسىڭىزدە بولار. سول كەزدە ۇلكەن كىسىنىڭ ءسۇيىپ تۇرعان تۋى مەن قازىرگى تۋدى سالىستىرىپ كورىڭىزشى. اشىق ءارى قانىق كوك ءتۇستى ەدى عوي. ال قازىرگى تۋىمىزدى كوگىلدىر دەپ تە ايتۋ قيىن. اۋەلى جىل سايىن جاسىلدانىپ بارا جاتقانداي. سەنبەسەڭىز، مىنا سۋرەتتەرگە قاراڭىز. ءبىرىنىڭ ءتۇسى بىرىنە ۇقسامايدى. «قازاقستاننىڭ مەملەكەتتىك تۋى - بىركەلكى كوك ءتۇستى». وسى ءسوزىمىزدى ۇمىتىپ كەتكەن جوقپىز با، اعايىن؟ مەملەكەتتىك رامىزدەردىڭ قاي-قايسىسى دا سول ەلدىڭ وزگەشە بولمىس-ءبىتىمىن ورنەكتەيتىنىن ەسكە الساق، تۋىمىزدىڭ ءتۇسىن مىڭ قۇبىلتۋىمىز ەلدەن-جۇرتتان ۇيات-اق. مارقۇم جاعدا بابالىق اقساقال ءبىر اڭگىمەلەسكەنىمىزدى تۋىمىزدىڭ ءتۇسى جاسىلدانىپ بارا جاتقانىن، بۇل بارىپ تۇرعان جاۋاپسىزدىق، ءوزىمىزدىڭ، ۇلتىمىزدىڭ ەڭ ۇلى قۇندىلىعىن سىيلاماۋىمىز ەكەنىن ايتىپ ەدى. ءسىز قاي ءتۇستى تاڭدايسىز، پىكىرىڭىزدى كۇتەمىز!

ايتپاقشى، جۋىردا ليتۆالىق ءبىر دەپۋتات ۇلكەن ماسەلە كوتەردى. ول مەرەكە-مەيرام كەزدەرى مەملەكەتتىك تۋدى ىلمەگەن، جانە ايبىندى ەتىپ اسپەتتەمەگەن، تازا ۇستاماعان مەكەمەلەرگە ايىپپۇل سالۋدى ۇسىندى. بىزدەگى مەكەمەلەردىڭ شەكەسىندە ءىلىنىپ تۇرعان كەيبىر تۋعا قاراپ، جانىڭ اشيدى. كىر-قوجالاق، ولپيىپ-سولپيىپ تۇرعانى قاشان كورسەڭ. اۋەلى، ىلىنگەنىنە تالاي جىل بولعان كەيبىر تۋلار جىرتىلىپ تا قالعانىن كوزىمىز كورگەن. تۇككە تۇرمايتىن ماسەلەنى وزانداتۋعا ءۇيىر ءبىزدىڭ دەپۋتاتتاردىڭ ءبىرى وسى تۋىمىزدى، مەملەكەتتىك رامىزدەردىڭ مارتەبەسىن كوتەرۋدى ويلاپ، دەپۋتتاتىق ساۋال جولداعانىن ەستىمەي-اق وتەر مە ەكەنبىز. سامميتشىلەپ ءجۇرىپ-اق، ۋاقىتىمىز زايا كەتىپ جاتقانىنا ناليسىڭ ىشتەي...

 

«اباي-اقپارات»

 

0 پىكىر