قارا دومبىرانىڭ كيەسى قونعان ونەرپاز قازاقستاندا تۇڭعىش رەت جاس كۇيشى، كومپوزيتور عالامات بەيسەقوجا 50 كۇي ورىندادى، - دەپ حابارلايدى اباي-اقپارات.

تاريحتىڭ ۇزاق  كوشىندە قازاق حالقى عانا تۋدىرا الاتىن، ەرەكشە دامىعان ونەر ءتۇرى - كۇي ونەرى. قازاقتىڭ قارا دومبىراسى، ونىڭ كومەيىنەن توگىلگەن قوڭىر كۇيى اتادان بالاعا ميراس بولىپ قالعان ۇلى دالامىزدىڭ اماناتىن، سالتىن، ءداستۇرىن جەتكىزۋشى.

كۇنى كەشە عانا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى – ەلباسىنىڭ كىتاپحاناسىندا جاس كۇيشى، كومپوزيتور، رەسپۋبليكالىق، حالىقارالىق كونكۋرستاردىڭ لاۋرەاتى عالامات بەيسەقوجانىڭ «ۇلى دالا تولعاۋى» اتتى كۇي كەشى ءوتتى.

ءىس-شارانى ەلباسى كىتاپحاناسى ديرەكتورىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى ءامىرحان راحىمجانوۆ اشتى. ءوز سوزىندە  قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى – ەلباسى كىتاپحاناسى تالانتتى  جاستاردى قولداۋعا ارقاشان مۇددەلى ەكەنىن ايتتى. بۇل شارا قازاقستاندىق قوعامنىڭ رۋحاني جاڭارۋى – ءۇشىنشى جاڭعىرۋ مىندەتتەرى بارىسىندا ۇيىمداستىرىلدى. اتالمىش كەش جاستارعا ونەر مەن شەبەرلىكتى ناسيحاتتاي وتىرىپ، اۋەن مەن كۇيگە، رۋحانياتقا تولى قازاق ونەرىنە دەگەن ولاردىڭ قۇمارلىقتارىن ارتتىرۋعا باعىتتالاتىنىن جەتكىزدى.

كۇي كەشىنە قر ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى، قازاق ۇلتتىق ونەر ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پرورەكتورى، پروفەسسور تۇرار الىپباەۆ قاتىسىپ، ءوز سوزىندە جاس ونەرپاز عالامات بەيسەقوجاعا كۇيشى رەتىندە اق تىلەگىن، ۇستازدىق جاناشىرلىق نيەتىن ءبىلدىردى.

مۋزىكاعا قۇمار، ونەرگە قۇشتار عالامات كومپوزيتور ءنۇرسات بەيسەقوجا اعاسىنا قاراپ بوي تۇزەپ، 6 جاسىنان باستاپ قولىنا دومبىرا ۇستاپ،  كۇيلەردى ۇيرەنە باستاعان. 11 جاسىنان بۇگىنگى كۇنگە دەيىن  اۆتورلىق تۋىندىلارى «جەڭىس»، «بابالار ارمانى»، «ۇشقوڭىر»، «ناۋرىز»، «قاسقاراۋ»، «جازعىتۇرى»، «قوسباسار»، «قورداي»، «جاۋىنگەر»، «ەسداۋلەت»،  «اتاعا ارناۋ» ت.ب. كۇيلەرىن جازدى. «قازاقتىڭ باس اقىنى»، ۇلى ويشىل، اقىن، كومپوزيتور اباي قۇنانبايۇلىنا ارناپ «اباي تولعاۋىن»، داۋىلپاز اقىن، قولباسشى باتىر ماحامبەت وتەمىسۇلىنا «ماحامبەت» كۇيىن شىعاردى. «اتادان مۇرا» كۇيى ەلباسى نۇرسۇلتان ءابىشۇلى نازارباەۆقا ارنالعان. تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ تۋىن بيىك ۇستاپ، ەلىمىزدى ساياسي ساحنا تورىندە دامىعان  الەم ەلدەرىمەن تەرەزەسى تەڭ دارەجەدە ۇستاۋى، ۇلت ماقتانىشىنا اينالعان پاتشامىزدىڭ كورەگەندىلىگى جاس دارىننىڭ شىعارماشىلىعىنا شابىت قوسقانى انىق.

عالاماتتىڭ اۆتورلىق شىعارمالارىنداعى دومبىرا قاعىسىنان باتىس توكپە كۇيلەرىنىڭ سارىنىن، شەرتپە كۇيلەرىنەن جەتىسۋ ءداستۇرىن بايقايمىز. «اتادان مۇرا»، «جاۋىنگەر»، «قوسباسار» ت.ب.  كۇيى اسقاقتاپ كەلىپ توگىلىپ، اساۋ مىنەز بايقاتسا، «بابالار ارمانى»، «ۇشقوڭىر» كۇيلەرى فيلوسوفيالىق تەرەڭدىگىمەن، ليريكالىق كۇيىمەن جۇرەگىڭە جول تارتادى. كۇيشىنىڭ جەتكىزبەك ويى دومبىرانىڭ پەرنەسىنە باسىلىپ، قوس ىشەكتە شەرتىلىپ، اسەم اۋەنمەن تىڭدارماننىڭ قۇلاق قۇرىشىن قاندىرادى. ءار كۇي مازمۇنىنان كۇيشىمەن تىلدەسىپ، ايتپاق سىرىن تۇسىنەسىڭ. جاس دارىننىڭ «ءتۇسىنىپ تارتپاعان كۇيدە جان بولمايدى» دەۋىنىڭ ءوزى تەگىن ەمەس. قازىرگى تاڭدا عالاماتتىڭ 20-دان استام كۇيلەرى بار.

عالامات بەيسەقوجا رەسپۋبليكالىق احمەت جۇبانوۆ اتىنداعى دارىندى بالالارعا ارنالعان مەكتەپ-ينتەرناتىنىڭ 10-سىنىپ وقۋشىسى. رەسپۋبليكالىق «جاس دارىن» بايقاۋىنىڭ «ءداستۇرلى ونەر» نوميناتسياسى جۇلدەگەرى،  جىل سايىن وتەتىن «ماحامبەت وقۋلارىنىڭ» باس جۇلدەگەرى. سونىمەن قاتار، سەمەي قالاسىندا وتكەن رەسپۋبليكالىق «اباي وقۋلارى» بايقاۋىنىڭ باس جۇلدەسى، احمەت جۇبانوۆ اتىنداعى حالىقارالىق جاس ورىنداۋشىلار بايقاۋىنىڭ «قر حالىق ءارتىسى، مەملەكەتتىك سىيلىق لاۋرەاتى قارشىعا احمەدياروۆ اتىنداعى سىيلىقتىڭ» يەگەرى.

كەش بارىسىندا 50 كۇي شەرتىلىپ، اتالعان اۆتورلىق كۇيلەرىمەن بىرگە ايگىلى قازاق كومپوزيتورلارى: تاتتىمبەت قازانعاپۇلى، قۇرمانعازى ساعىربايۇلى، داۋلەتكەرەي شىعايۇلى، دينا نۇرپەيىسوۆا، احمەت جۇبانوۆ، قارشىعا احمەدياروۆ، ساكەن تۇرىسبەك ت.ب. كۇي ونەرىنىڭ حاس شەبەرلەرىنىڭ كۇيلەرى ورىندالدى.

كۇيدى جاي عانا مۋزىكالىق جانر دەسەك قاتەلەسەمىز. يدەيالىق-كوركەمدىك، مازمۇنى مەن سيپاتى جاعىنان دا سان قىرلى كۇردەلى شىعارما. كۇي-قازاقتىڭ جانسەرىگى، مۇڭداسى، سىرلاسى. كۇيدىڭ عاجاپتىعى ءوزىڭ باستان كەشىرىپ وتىرعان ءومىردىڭ ءمان-ماڭىزىن ۇقتىرادى. كۇي ويعا جەتەلەيدى، جاقسىلىققا، ىزگىلىككە ۇمتىلدىرادى. قازاقتىڭ زاڭعار جازۋشىسى مۇحتار اۋەزدىڭ «جالپى مۋزىكا اتاۋلى نارسە ەلدىڭ سەزىم بايلىعى مەن  ىشكى جاراتىلىس قالپىن  بىلدىرەتىن بولسا، سولاردىڭ ىشىندەگى ەڭ تولعاۋلى، ەڭ تەرەڭ سىرلىسى-كۇي» دەگەن ويتولعامىنان كۇيدىڭ جاۋاپتى مىندەتىن كورەمىز. كۇي ونەرىنىڭ فيلوسوفيالىق تەرەڭدىگىن ايتپاق ويىمەن، جەتكىزبەك سىرىمەن باعامدايمىز.

تاريحىمىزدان باستاۋ الار مادەني مۇرامىزدى جەتكىزۋدىڭ ءتۇپ تامىرى ۇلتتىق كودىمىزدى ناسيحاتتاۋ. ۇلت رۋحانياتىن جاڭعىرتار، ۇلتتى ۇيىستىرار مادەنيەتىمىزدىڭ دامۋىنا تامشىداي  ۇلەس قوسۋ ءار ازاماتتىڭ ۇلت الدىنداعى پارىزى. ونەرگە قۇلاش ۇرىپ، قانات قاققان، ۇلت ونەرىن ۇلىقتار  عالامات بەيسەقوجاعا اق جول تىلەپ، الەم ساحناسىندا قازاقتىڭ كۇي ونەرىن  كۇللى الەمگە ءماشھۇر ەتىپ تانىتسىن دەگەن تىلەكتەمىز.

جاس كۇيشى ورىنداعان 50 كۇي مىنالار: 

1 ءبولىم

1. «ۇلى دالا تولعاۋى» - اۆتور عالامات بەيسەقوجا
2. «اتادان مۇرا» - اۆتور عالامات بەيسەقوجا
3. «بابالار ارمانى» - اۆتور عالامات بەيسەقوجا
4. «قاسقاراۋ» - اۆتور عالامات بەيسەقوجا
5. «ەسدəۋلەت» - اۆتور عالامات بەيسەقوجا
6. «ءۇش قوڭىر» - اۆتور عالامات بەيسەقوجا
7. «كىشى قاراتوس» - اۆتور قازانعاپ تiلەپبەرگەنۇلى
8. «بايجۇما» - اۆتور قۇرمانعازى ساعىربايۇلى
9. «قوسباسار» - اۆتور نۇرسəت بەيسەقوجا
10. «شالقىما» - اۆتور نۇرسəت بەيسەقوجا
11. «قاراگەر» - اۆتور نۇرسəت بەيسەقوجا
12. «Əجەمە» - اۆتور نۇرسəت بەيسەقوجا
13. «Əلقيسسا» - اۆتور نۇرعيسا تىلەنديەۆ
14. «اققۋ» - اۆتور نۇرعيسا تىلەنديەۆ
15. «بەس تورە» - اۆتور تəتتىمبەت قازانعاپۇلى
16. «قورداي» - اۆتور عالامات بەيسەقوجا
17. «بۇلبۇل» - اۆتور دينا نۇرپەيىسوۆا
18. «جولاۋشىنىڭ جولدى قوڭىرى» - اۆتور سۇگىر ءالىۇلى
19. «اڭىراقاي شايقاسى» - اۆتور نۇرسəت بەيسەقوجا
20. «تەرىسقاقپاي» - اۆتور قۇرمانعازى ساعىربايۇلى
21. «اباي تولعاۋى» - اۆتور عالامات بەيسەقوجا
22. «جازعى تۇرى» - اۆتور عالامات بەيسەقوجا
23. «شالقىما» - اۆتور جانتورە
24. «سالتانات» - اۆتور تولەگەن مومبەكوۆ
25. «ناۋرىز» - اۆتور بەيسەقوجا عالامات

2 ءبولىم

26. «بايجۇما» - اۆتور دينا نۇرپەيىسوۆا
27. «اقساق كيىك» - اۆتور قۇرمانعازى ساعىربايۇلى
28. «سىرنايلى قوسباسار» - اۆتور تəتتىمبەت قازانعاپۇلى
29. «جىگەر» - اۆتور نۇرسəت بەيسەقوجا
30. «جارقىن» - اۆتور عالامات بەيسەقوجا
31. «اداي» - اۆتور قۇرمانعازى ساعىربايۇلى
32. «سىلقىلداق» - اۆتور تəتتىمبەت قازانعاپۇلى
33. «بالاقاي» - اۆتور نۇرسəت بەيسەقوجا
34. «سəن قوسباسار» - اۆتور توقا
35. «بالبىراۋىن» - اۆتور قۇرمانعازى
36. «مەرەكە» - اۆتور مىرزا
37. «كونىل تولقىنى» - اۆتور سەكەن تۇرىسبەك
38. «تابالدىرىق قوسباسار» - اۆتور تəتتىمبەت
39. «كوروعلى» - اۆتور دəۋلەتكەرەي شىعايۇلى
40. «بي كۇيى» - اۆتر احمەت جۇبانوۆ
41. «ارناۋ» - اۆتور بەيسەقوجا عالامات
42. «حامان تولعاۋى» - اۆتور قارشىعا احمەدياروۆ
43. «ءسۇلۋتور» - اۆتور عالامات بەيسەقوجا
44. «سارانجاپ» - قۇرمانعازى ساعىربايۇلى
45. «ماحامبەت» - اۆتور عالامات بەيسەقوجا
46. «جەنىس» - اۆتور عالامات بەيسەقوجا
47. «قوسباسار» - اۆتور عالامات بەيسەقوجا
48. «بۇلبۇل» - اۆتور قۇرمانعازى ساعىربايۇلى
49. «اباي تولعاۋى» - اۆتور نۇرسəت بەيسەقوجا
50. «تورەمۇرات» - قۇرمانعازى ساعىربايۇلى

جانات ارناگۋل، پەداگوگيكا عىلىمدارىنىڭ  ماگيسترى

Abai.kz