سەنبى, 27 ءساۋىر 2024
جاڭالىقتار 2899 0 پىكىر 2 ماۋسىم, 2009 ساعات 09:01

«ەسكەرتكىشتى قويعان قازاق جاستارى...»

قازاق ءۇشىن جۇسىپبەك ايماۋىتوۆتىڭ كىم ەكەنىن، قازاق تاريحى مەن ادەبيەتىندە بۇل ەسىمنىڭ قانداي ورىن الاتىنىن ايتىپ جاتۋ ارتىق.
بەكتۇر ايماۋىتوۆ (1916 - 2008) – سول جۇسىپبەك ايماۋىتوۆتىڭ تۇڭعىش ۇلى. اكەسى رەپرەسسياعا ۇشىراعان سوڭ  قازاقستاننان كەتۋگە ءماجبۇر بولىپ، 1930 جىلدان باستاپ رەسەيدە تۇرعان. اسىلدىڭ سىنىعى. كونەنىڭ كوزى. 1937 جىلى حالىق جاۋىنىڭ بالاسى رەتىندە سوتتالىپ، ستالين لاگەرلەرىندە كەسىمدى ون جىلىن وتكىزگەن سوڭ رەسەيدىڭ ءسىبىر ولكەسىندەگى ءوندىرىستى قالالارىندا جۇمىس ىستەگەن. 
ول كىسى وتانىنا 2006 جىلى توقسانعا قاراعان شاعىندا ورالدى.  جالعىز، پاناسىز قاريا پويىزدان تۇسە سالا ادەبيەت ينستيتۋتىنا تارتادى. اكەسىنىڭ قادىرىن انىق بىلەتىن جانداردىڭ سوندا شوعىرلانعانىنا سەنگەندىكتەن شىعار.
ينستيتۋتتىڭ عىلىمي قىزمەتكەرى اقەدىل تويشانۇلى قاريانى ۇيىنە اپارىپ بىرنەشە كۇن قوناق قىلادى. ولار، جۇسىپبەكتانۋشى نۇرجان قۋانتايۇلى ەكەۋى جۇمىلىپ، اكىمشىلىك ارقىلى بەكتۇر جۇسىپبەكۇلىن الماتى قالاسىنداعى ارداگەرلەر ۇيىنە ورنالاستىرۋعا ىقپال ەتەدى. بەكتۇر اتا سول جەردە كوز جۇمدى...

قازاق ءۇشىن جۇسىپبەك ايماۋىتوۆتىڭ كىم ەكەنىن، قازاق تاريحى مەن ادەبيەتىندە بۇل ەسىمنىڭ قانداي ورىن الاتىنىن ايتىپ جاتۋ ارتىق.
بەكتۇر ايماۋىتوۆ (1916 - 2008) – سول جۇسىپبەك ايماۋىتوۆتىڭ تۇڭعىش ۇلى. اكەسى رەپرەسسياعا ۇشىراعان سوڭ  قازاقستاننان كەتۋگە ءماجبۇر بولىپ، 1930 جىلدان باستاپ رەسەيدە تۇرعان. اسىلدىڭ سىنىعى. كونەنىڭ كوزى. 1937 جىلى حالىق جاۋىنىڭ بالاسى رەتىندە سوتتالىپ، ستالين لاگەرلەرىندە كەسىمدى ون جىلىن وتكىزگەن سوڭ رەسەيدىڭ ءسىبىر ولكەسىندەگى ءوندىرىستى قالالارىندا جۇمىس ىستەگەن. 
ول كىسى وتانىنا 2006 جىلى توقسانعا قاراعان شاعىندا ورالدى.  جالعىز، پاناسىز قاريا پويىزدان تۇسە سالا ادەبيەت ينستيتۋتىنا تارتادى. اكەسىنىڭ قادىرىن انىق بىلەتىن جانداردىڭ سوندا شوعىرلانعانىنا سەنگەندىكتەن شىعار.
ينستيتۋتتىڭ عىلىمي قىزمەتكەرى اقەدىل تويشانۇلى قاريانى ۇيىنە اپارىپ بىرنەشە كۇن قوناق قىلادى. ولار، جۇسىپبەكتانۋشى نۇرجان قۋانتايۇلى ەكەۋى جۇمىلىپ، اكىمشىلىك ارقىلى بەكتۇر جۇسىپبەكۇلىن الماتى قالاسىنداعى ارداگەرلەر ۇيىنە ورنالاستىرۋعا ىقپال ەتەدى. بەكتۇر اتا سول جەردە كوز جۇمدى...
اڭگىمە وسىمەن ءتامامدالار ما ەدى، ەگەر 2008 جىلى كوكتەم ايىندا «جاس قازاق» گازەتىندە «بەكتۇر ايماۋىتوۆتىڭ سۇيەگى قايدا؟» دەگەن شاعىن ماقالا جارىق كورمەسە. جۋرناليست ەرەنعايىپ قۋاتايۇلى تەكتىنىڭ تۇياعى بەكتۇردىڭ قايتىس بولعانىن جازىپ، بىراق ونىڭ قايدا جەرلەنگەنىن ەشكىم بىلمەيتىنىن ايتىپ دابىل قاقتى. ءجۋرناليستىڭ وتىنىشىمەن ساياسي مادەني جانە ونەرتانۋ ينستيتۋتى جانىنان ارنايى توپ قۇرىلىپ، ايماۋىتوۆتىڭ سۇيەگى تابىلادى.
ءومىر بويى نامازىن قازا قالدىرماعان بەكتۇر ايماۋىتوۆ ورىس زيراتىنا جەرلەنىپتى. سارى تومپەشىككە 92675 دەگەن ءنومىر تاڭبالانعان كۇرەكتىڭ سابى شانشىلىپتى.
بۇل، ارينە، ءبىزدىڭ ارقايسىمىزدىڭ نامىسىمىزعا سىن. جات ەلدە عۇمىرىن وتكىزىپ، باسى جەرگە جەتكەن كەزدە ەلىم دەپ كەلگەن جەتىم قاريانى، بەلگىسىز، كوپ قازاقتىڭ ءبىرى ەمەس، ەل باسىنا كۇن تۋعان قيىن قىستاۋ كەزدە جان ساۋعالاماي:
«ارعى اتام – ەر تۇرىك،
ءبىز قازاق ەلىمىز!
سامال جەل، سايران تاۋ،
سارىارقا – جەرىمىز!» -
دەپ جىرلاعان جۇسىپبەك ايماۋىتوۆتىڭ تۇڭعىش ۇلىنىڭ وسىنداي جولمەن قايتىس بولۋى، اقىر اياعىندا قابىرگە نومىرلەنىپ سالىنۋى ءسوزسىز تىرىگە سالماق، ەل باسىندا جۇرگەن ازاماتتارعا سىن.
دەگەنمەن قازاق «اكەڭ ولسە دە، اكەڭنىڭ كوزىن كورگەن ولمەسىن» دەيدى. ءبىز قالاي دەگەنمەن دە، اسىلدىڭ قادىرىن بىلەتىن، جاقسىسى مەن جايساڭىن قورلىققا قيمايتىن حالىقپىز. نەگىزىمىز سولاي. جوعارىدا ەسىمدەرى اتالعان قازاق جاستارىنىڭ جانە ولارعا تىلەكتەس وزگە دە كوپتەگەن ازاماتتاردىڭ ارقاسىندا، مەملەكەتتىك ءتىلدى دامىتۋ پەرزيدەنتتىك قورىنىڭ قولداۋىمەن 2009 جىلدىڭ 29 مامىرى كۇنى بەكتۇر ايماۋىتوۆتىڭ باسىنا ەسكەرتكىش تاس قويىلىپ، قۇران وقىلدى.
قابىر باسىندا ءسوز سويلەگەن سۇماعۇل ەلۋباەۆ «جاستاردىڭ بۇل ءىسى بىزگە ۇلگى بولارلىقتاي ەكەن» دەدى. مارقۇمنىڭ جامباسى تيگەن جەرگە (الماتى وبلىسى، بۇرىنداي ەلدى مەكەنى) «ارىس» باسپاسىنىڭ ديرەكتورى عاريفوللا انەس، «ايقىن» گازەتىنىڭ باس رەداكتورى نۇرتورە ءجۇسىپ، «نۇر وتان» پارتياسىنىڭ حاتشىسى ەرلان كارين، مەملەكەتتىك ءتىلدى دامىتۋ پرەزيدەنتتىك قورىنىڭ جەتەكشىسى بەرىك ابدىعاليەۆ، التىنبەك سارسەنبايۇلى قورىنىڭ جەتەكشىسى ايدوس سارىم باستاعان جاس زيالى قاۋىم ءبىر شوعىر بولىپ جينالىپ باردى. بەلگىتساتا «ەسكەرتكىشتى قويعان قازاق جاستارى» دەگەن جازۋ بار.

 

(مارقۇمنىڭ جامباسى تيگەن جەرگە نەگىزىنەن حريستيان ءدىنىڭ وكىلدەرى جەرلەنگەن. سۋرەتتەردى فوتوايعاقتان كورە الاسىزدار).

 

 

«اباي-ينفورم»

 

0 پىكىر