تۇرىك ليدەرى ەردوعان قازاقستانعا پرەزيدەنت رەتىندە العاش رەت ىسساپارمەن كەلدى. 15 ساۋىردە باستالعان ءۇش كۇندىك رەسمي ساپاردا تۇرىك ەلى باسشىسى جالعىز كەلمەي، 7 ءمينيسترىن الا كەلدى. كەزدەسۋدىڭ نەگىزگى تاقىرىبى ەكونوميكالىق ورتاق سفەرا مەن سەلبەسكەن يندۋسترياليزاتسيا.

رەجەپ ەردوعان قازاقستانعا كەلەتىنى تۋرالى اقپارات ەكى ەلدىڭ باق بەتتەرىندە جاريالانعان سوڭ-اق الەۋمەتتىك ۇلكەن اڭىس تۋدىردى. سەبەبى تۇركيا پرەزيدەنتى ەردوعان مەن نازارباەۆتىڭ سوڭعى  رەسمي كەزدەسۋى ەردوعاننىڭ پرەزيدەنتتىك ۇلىقتاۋى كەزىندە بولعان ەدى. تۇركيا باسشىسى پرەزيدەنت رەتىندە العاش رەت تۇرىك ەلدەرىنەن ازەربايجانعا بىلتىر قىركۇيەك ايىندا باردى. ەردوعاننىڭ قازاقستانعا جانە وزبەكستانعا ىسساپارمەن كەلەتىنى تۋرالى اقپارات تۇرىك باق-ىندا اقپان ايىندا جاريالاندى. الەم اۋقىمىندا جاڭا الماعايىپ زاماننىڭ كورىنىس بەرىپ، تۇرىك ەلدەرىنە ء«بىر جاعادان باس، ءبىر جەڭنەن قول شىعارا ءبىلۋىن قاجەت ەتەتىن» سىرتقى جانە ىشكى فاكتورلار كۇن سايىن ايقىندالا تۇسكەنىن ءجىتى قاداعالاپ وتىرعان ازاماتتار الەۋمەتتىك جەلىدە، جاڭالىق سايتتارىندا الۋان ءتۇرلى قولداۋ پىكىرلەرىن جازىپ جاتتى.

مەملەكەت باسشىسى نازارباەۆ ەردوعاندى سالتاناتپەن قارسى الدى.

ەكى جاقتى كەزدەسۋ اياسىندا بۇگىن مەملەكەت باسشىلارىنىڭ قاتىسۋىمەن قازاق-تۇرىك بيزنەس فورۋمى ءوتتى. 400 دەن استام دەلەگات قاتىسقان فورۋمدا 25 جوبا تانىستىرىلىپ،  "جاڭا سينەرگيا" ەكونوميكالىق باعدارلاماسىنىڭ جاساقتالعان جوبالارىن ىسكە اسىرۋدىڭ جولدارى تانىستىرىلدى. بۇگىنگى بيزنەس-فورۋم اياسىندا جالپى سومماسى 800 ملن. دوللارعا باعالاناتىن 19 جوبا راسىمدەلدى. بۇدان سىرت تۇركيا باسشىسى قازاقستانعا قاتىستى بىرقاتار پىكىرلەرىن ءبىلدىردى. ول نازارباەۆتى تۇرىك ەلىنىڭ اقساقالى دەپ باعالاپ، ءوزىنىڭ يناۋگۋراتسياسىنا قاتىسقانىنا العىس ايتتى. قازاق حاندىعىنىڭ 550 – جىلدىعىمەن قۇتتىقتاۋدى دا ۇمىتپادى. سونداي-اق قازاقستان مەن تۇركيا بيزنەسمەندەرى ەكى ەل اراسىنداعى تاۋار اينالىمىن ۇلعايتۋ ءۇشىن بار كۇشىن جۇمىلدىرادى دەپ ۇمىتتەنەتىنىن دە جەتكىزدى.  تۇرىك باسشىسى تۇركيانىڭ «قازاقستان-2050» ستراتەگياسىندا، «نۇرلى جول»، «بيزنەستىڭ جول كارتاسى-2020» سياقتى قۇجاتتاردا مەجەلەنگەن جاڭا ستراتەگيالىق مىندەتتەر قويىپ وتىرعانىن، ءارى وسىلاردىڭ اياسىندا ىنتىماقتاستىعىمىزدى جالعاستىرا بەرەمىز دەدى. ر.ەردوعاننىڭ اتاپ وتۋىنشە، وتكەن جىلى ەكى ەل اراسىنداعى تاۋار اينالىمى 3,2 ملرد. دوللاردى قۇراعان. الداعى ۋاقىتتا بۇل كورسەتكىشتى 10 ملرد. دوللارعا جەتكىزۋ كوزدەلىپ وتىر. اتالمىش شارا اياسىندا رەسمي انكارا قازاقستاننىڭ دسۇ-عا مۇشە بولۋ ءوتىنىشىن قولدايتىنى دا بەلگىلى بولدى.

ەردوعاننىڭ جۇبايى ءامينا ەردوعان دا بۇگىن استانانىڭ بىرقاتار نىساندارىن ارالادى. اتاپ ايتقاندا «الجير» مەموريالدى مۋزەيىن، رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇلتتىق اكادەميالىق كىتاپحانانى تاماشالادى. بىلتىرعى سايلاۋلاردا تۇركيانىڭ اق پارتياسى مۋزىكاسىن قولدانعان «دومبىرا» ءانىن دە اۆتورىنىڭ ورىنداۋىندا تىڭدادى.

ەرتەڭ ەكى ەل پرەزيدەنتى بىرلىكتە تۇركىستانعا بارماق. قاسيەتتى جەردە ولار قوجا احمەت ياسساۋي كەسەنەسى ورىن العان الاڭنىڭ قاسىندا قازاق-تۇرىك باۋىرلاستىعىنىڭ ورتاق اشەكەي سالتىمەن بەزەندىرىلگەن، ورتالىق ازيا مەن سەلچۇك ساۋلەتىنىڭ ىزدەرىن تاسىعان جاڭا مەشىتتىڭ اشىلۋ سالتاناتىنا قاتىسادى جانە قوجا احمەت ياساۋي اتىنداعى حالىقارالىق قازاق-تۇرىك ۋنيۆەرسيتەتى قالاشىعىندا جاڭا مەشىتتىڭ ىرگەتاسىن بىرگە قالايدى.

بۇل ساپارىندا ەردوعاننىڭ استانا تورىندە ايتقان ەڭ بيىك ءسوزى مىناۋ بولدى: «قازاقستاندا ءبىز ءوزىمىزدى قوناقتان گورى ءوزىنىڭ بابالارىنىڭ وتانىنا ورالعان ادامداي سەزىنەمىز. بۇل ءبىزدىڭ ەلدەرىمىزدىڭ حالىقتارىنىڭ بايلانىستارىنا ەرەكشە ءمان بەرەدى. ءبىز باۋىرلاس حالىقپىز. سوندىقتان دا كەز كەلگەن سالاداعى ىنتىماقتاستىق بىزدەر ءۇشىن زور قۋانىش». الايدا، استانا تورىندە دۇرىلدەپ بيزنەس-فورۋم وتكەنىمەن، كوپتىڭ ەلەڭدەگەن «تۇركيانىڭ ەاەو-عا كىرۋى تۋرالى» ماسەلە تالقىلانبادى. جىل باسىندا قازاقستاننىڭ تۇركياداعى ەلشىسى جانسەيىت تۇيمەباەۆ تۇركيانىڭ اتالعان وداققا كىرۋىن قولدايتىنىن مالىمدەپ، قازاقستاننىڭ بۇل ماسەلەدەگى تۇركيا تۋرالى اشىق نيەتىن جەتكىزگەن ەدى. ءبىر تاراپىنان تۇركيا دا وسىعان ىڭعاي تانىتاتىنداي كورىنەتىن. سەبەبى ەردوعاننىڭ ەو-مەن ساياساتى ازىرگە تابىستى بولماي تۇر.

قازاق پەن ءتۇبىر ءبىر تۇرىك ەلىنىڭ باسشىسى نە دەگەنمەن دە ءالى كوپتىڭ كوكەيىندەگى ءسوزدى ايتا قويماعان سياقتى. مۇمكىن ەرتەڭ كيەلى جەردە دۋالى سوزدەر ايتىلىپ قالار.

نۇرعالي نۇرتاي

Abai.kz