سارسەنبى, 8 مامىر 2024
جاڭالىقتار 5689 0 پىكىر 27 قازان, 2016 ساعات 18:46

قازاقستاننىڭ حالىق ءارتيسى نۇكەتاي مىشباەۆا - 80 جاستا

م.اۋەزوۆ اتىنداعى قازاق مەملەكەتتىك اكادەميالىق دراما تەاترىندا 12 قاراشادا ساع. 17.00-دە كورنەكتى اكتريسا، قازاقستاننىڭ حالىق ءارتيسى، «پاراسات» وردەنىنىڭ يەگەرى نۇكەتاي مىشباەۆانىڭ  80 جىلدىق مەرەيتوي كەشى وتەدى.

كورنەكتى تەاتر جانە كينو اكتريساسى، قازاقستاننىڭ حالىق ءارتيسى، «پاراسات» وردەنىنىڭ يەگەرى نۇكەتاي مىشباەۆا 1936 جىلى الماتى وبلىسى، رايىمبەك (بۇرىنعى نارىنقول) اۋدانىندا دۇنيەگە كەلدى.بالا جاسىنان ءانشى بولۋ ارمانى ءارى اۋىل-ايماققا اتى شىققان ايتىسكەر-ءانشى اناسى ءشاليپانىڭ اقىلىمەن 1954 جىلى ال­ماتىداعى قۇرمانعازى اتىن­داعى كونسەرۆاتورياعا وقۋعا كەلگەن ول ويلاماعان جەردەن وسى وقۋ ورنىنىڭ اكتەرلىك بولىمىنە تۇسەدى.ونەرلى جاستى بۇل جولعا باعىتتاعان ۇلى ۇستاز اسقار توقپانوۆ ەدى. كونسەرۆاتوريا قابىر­عاسىنداعى قىزىقتى جىلدار ساحنا ونەرىنىڭ، انشىلىكپەن ەگىز اكتەرلىكتىڭ قىر-سىرىنا باۋلىدى. وقۋدى بىتىرگەن 1959 جىلى نۇكەتاي ءبىر توپ تالانتتى قۇربى-دوستارىمەن م.اۋەزوۆ اتىنداعى اكادەميالىق دراما تەاترىنىڭ اكتەرلىك توبىنا قابىلدانادى. سودان بەرگى الپىس جىلعا جۋىق ۋاقىت بويى  وسى قاراشاڭىراق تەاتردا ۇزبەي ەڭبەك ەتىپ،ساحنانىڭ اۋىر جۇگىن  سەرىكتەستەرىمەن بىرگە كوتەرىپ كەلە جاتقان اكتريسا بۇگىندە حالىقتىڭ سۇيىكتىسى،قازاق ونەرىنىڭ كورنەكتى تۇلعاسى.

نۇكەتايدىڭ العاشقى ءرولى – جاس رەجيسسەر ءا.مام­بە­توۆتىڭ «بەۋ، قىزدار-اي!» (ق. شاڭعىتباەۆ، ق.جان­داربەكوۆ) سپەكتاكلىندە ءساتتى شىققان اي­سۇلۋ. سول كەزەڭدە نەگىزىنەن كومەديالىق رولدەر - ءا.تاجىباەۆتىڭ «توي بولارداسىندا» اكتريسا بولۋدى ارماندايتىن ايبالا،  «كوڭىلدەستەر» دراماسىندا روزا، ق.مۇحامەدجانوۆتىڭ «قۇداعي كەلىپتى» كومەديا­سىندا اقكوڭىل دە ادال مارفۋعانى ورىنداعان ول كەلە-كەلە جانردىڭ ۇلكەن شەبەرىنە اينالدى. ش.قۇسايىنوۆتىڭ «الدار كوسەسىندەگى» بايدىڭ شولجاڭ قىزى مەڭسۇلۋ، ي.ساۆۆين، ج.تاشەنوۆتىڭ «كوشەدە جۇرگەن پاقىردى، اكىم بول دەپ شاقىردىسىندا» انجەليكا، س.احمادتىڭ «كەلىندەر كوتەرىلىسىندە» جاعىمپاز، ءسوز اڭدىعىش كەلىن ساتتىحان، ت.نۇرماعانبەتوۆتىڭ «بەس بويداققا ءبىر تويداعى» پىسىق ايەل گۇلبارام، باشقۇرت دراماتۋرگى ف.بولەكوۆتىڭ قازىر رەپەتۋاردا تابىستى ءجۇرىپ جاتقان «وتىز ۇلىڭ بولعانشا…» مۇڭلى كومەدياسىندا ءومىر بويى الدەبىر يدەالدارعا قىزمەت ەتكەن، جانى قاساڭ، بىراق، مەيىرگە سۋساۋلى فاتيما… بۇل رولدەرىندەگى كۇلكىنىڭ استارىندا  قوعام مەن الەۋمەتكە دەگەن وتكىر سىن جۇلگەلەنەدى.

اكتريسا ن.مىشباەۆانىڭ دراما جانرىنداعى العاشقى كۇردەلى ەڭبەگى رەجيسسەر ءا.مامبەتوۆتىڭ «انا-جەر-انا» (ش.ايتماتوۆ. «قۇس جولى»، ساحنالىق نۇسقا ب.لۆوۆ-انوحين) سپەكتاكلىندەگى ءاليمان بولدى. قازاق ساحناسىنداعى جاڭاشا بەينەلەۋ، جاڭا كوركەم ءتىل بولعان;ومىرلىك وزەگى مىقتى، قوعامدىق-الەۋمەتتىك جۇگى اۋىربۇل سپەكتاكلدە اكتريسا ءاليماننىڭ  پسيحو-ەموتسيونالدىق احۋال، جاعدايىن كوركەم دە قۋاتتى اشادى. العاشقى پرەمەرا كۇنى ش.ايتماتوۆ: «ن.مىش­باەۆا ءاليماندى مەنىڭ شىعارمامداعىدان دا تەرەڭ وينادى»، دەپ جوعارى باعا بەرگەن بۇل بەينە اك­تريسانىڭ عانا ەمەس، ۇلتتىق ساحنانىڭ تابىسى بولدى.

جالپى، نۇكەتاي اكتريسا شىعارماشىلىعىنىڭ ەرەك­شەلىگى – حالىقتىق سيپاتىندا ەكەنىن بولە-جارا اتاۋىمىز ورىندى. مۇنىڭ تاعى ءبىر جارقىن مىسالى كەلەسى ءبىر كۇردەلى ءرولى – ءانشى مايرا. اتاقتى اقىن يسانىڭ قىزى، اكتريسا م. باي­­زاقوۆانىڭ ايتۋىندا، نۇكەتاي كەڭ تىنىس­تى، قوڭىرقاي ءۇندى جارقىن داۋىسىمەن اتاقتى مايرا ءانىن شىرقاعاندا ولار كوز الدارىندا تۋرا اكە-شەشەلەرىنىڭ اۋزىنان ەستىگەن كەرەمەت ءانشى مايرا تۇرعانداي اسەرلەنگەن. ال، پەسا اۆتورى، كورنەكتى اقىن-دراماتۋرگ ءا.تاجىباەۆتىڭ ءوزى: «نۇكەتاي مايرانىڭ اندەرىن كەرەمەت ايتادى. ناعىز مايرا ەندى تۋدى»، دەپ قۋانىپتى.

ن.مىشباەۆا ۇلتتىق حاراكتەرلەردى جەرىنە جەتكىزە اشاتىن،  تابيعي تالانتىمەن كۇردەلى الەۋ­مەتتىك درامالاردا جارقىراپ كورىنەتىن اكتريسا. ونىڭ وزەگى ۇلتتىق دۇنيەتانىم، قازاقى پايىم-پاراسات، ىشكى ءدراماتيزمى مىقتى بولىپ كەلەتىن  ەڭبەكتەرىنىڭ قاتارىندا م.اۋەزوۆتىڭ «ابايىندا» كەسەك مىنەزدىاقىن زەينەپ، «تۇنگى سارىنىندا» قىسقا كۇندە قىرىق قۇبىلاتىن جۇزتايلاق، «قاراگوزىندە» جاقسى جەڭگە اقبالا، ش.قۇسايىنوۆتىڭ «سىرىمبەت سالاسىندا» اۋىر قايعى جۇتقان ايەل ايشا، س.ءجۇنىسوۆتىڭ «اجار مەن اجالىندا» سپەكتاكل باسىندا قورعانسىز قىز، ال فينالىنا قاراي باتىل دا وزىنە سەنىمدى ايەل اجار، ءا.نۇرپەيىسوۆتىڭ «قان مەن تەرىندە»  تاعدىرى تالايلى اقبالا، ش.ايتماتوۆتىڭ «اق كەمەسىندە» ءبىر شاراناعا زار بولعان بەكەي، د.يسابەكوۆتىڭ «كىشكەنتاي اۋىلىندا» اۋىلدىق كەڭەس ءتورايىمى، ەر مىنەزدى، رۋحى مىقتى ارداق، ا.سۇ­لەيمەنوۆتىڭ ء«تورت تاقتا – جايناماز»، «قىزداي جەسىر – شتات قىسقارتۋ» دراما-ديالوگتارىندا  باس ال دەسە، شاش الاتىن حاتشى ايەل مەن  باستىققا جاعىنۋمەن كۇن كەشكەن ۇرقيا، ت.ب. كوپتەگەن بەينەلەردى اتاۋعا بولادى.

ن.مىشباەۆا شەتەل كلاسسيكاسى، الىس-جاقىن شەتەل دراماتۋرگياسى قويىلىم­دارىندا دا ءساتتى كورىندى. م.ءفريشتىڭ «دون جۋان­­نىڭ دۋمانىنداعى» ميراندا، گ.لوركانىڭ «قاسىرەتتى قاتىندار – «بەرناردا البانىڭ ۇيىندەگى»، بەلگىلى تەاترتانۋشى ا.قادىروۆتىڭ پىكىرىنشە، «تۇيىق، سويتە تۇرا اجەپتاۋىر قۋ مىنەزدى امەليا»، ا.ۆالەحونىڭ «بۇگىن مەرەكەسىندە» مانولا، ب.توماستىڭ «مەن ءسىزدىڭ اپكەڭىزبىن»، «تۇلكى بيكەش» كومەديالارىندا دوننا ليۋتسيا، ءانشى كورينا، ن.حيكمەتتىڭ «فارحاد-شىرىنىندا» كۇتۋشىسىندى بەينەلەرىندە ادام جانىنىڭ قۇپيالارىنا ءۇڭىلىپ، جاقسى قاسيەتتەرىن ىزدەپ تابۋعا ۇمتىلادى. مىسالى، قىرعىز دراماتۋرگى ب.جاكيەۆتىڭ  قازىرگى رەپەرتۋاردا ءجۇرىپ جاتقان «جۇرەيىك جۇرەك اۋىرتپاي…» دراماسىندا جان قايعىسى مول كەيىپكەرى - كۇلەگەش ايەلدىڭ ء ومىر تاريحىن، جان قاسىرەتىن اكتريسا بىرەر مينۋتقا عانا سىيعىزاتىن ساحنانى بەي-جاي وتىرىپ كورۋ مۇمكىن ەمەس. بۇل حاس شەبەردىڭ عانا قولىنان كەلەدى. جالپى قارا شاڭىراق ساحنادا ۇل­كەندى-كىشىلى، باستى-قوسالقى سەكسەنگە جۋىق ءرولى­نىڭ بارلىعى دا نۇكەتاي اكتريسانىڭ جۇرەك ءلۇپىلى، ونەر ىزدەرى، ومىرلىك تاجىريبەسى مەن ۇلكەن رۋحاني ىزدەنىستەرىنىڭ جەمىسى ءھام جەڭىسى.

ن.مىشباەۆانىڭ نەگىزگى شىعارماشى­لى­عى ساحنا بولعانىمەن، ول كينو مەن دۋبلياجدىڭ دا ءتول پەرزەنتى. كينوداعى العاشقى باستى ءرولى – «قا­زاقفيلم» كينوستۋدياسىنىڭ «شىعىس جولى» (1968 ج.) كوركەم فيلمىندەگى جىلقىشى ايەل. سونداي-اق ول «جازدا جاۋعان قاردا» (1965 ج.)  حاتشا، «اعام ءۇشىن قالىڭدىقتا» وزگەن، «الپامىس مەكتەپكە بارادىدا» مەيىربيكە، «جامبىل» (1996)  فيلمىندە جامبىلدىڭ اناسى، «تاستاندىلاردا» ءسابيتحان اپا رولدەرىندە كورىندى. ال، سوڭعى كەزدەگى ەلەۋلى ەڭبەگى – «قازاقستان» ۇلتتىق ارناسى تۇسىرگەن «بولاشاق» تەلەسەريالىنداعى مايرا اپا. تەلەارنا دەمەكشى، اكتريسا نۇكەتاي سوناۋ 80-جىلدارى كوپ ءبولىمدى «قىمىزحانا» تەلەتەاترىندا كورەرمەننىڭ سۇيىكتى كەيىپكەرى تەڭگەتاي رولىمەن، سونداي-اق حالىق اندەرى مەن وسى زامان كومپوزيتورلارى اندەرىنىڭ ورىنداۋشىسى رەتىندە تانىمال بولدى.

نۇكەتاي مىشباەۆا حالىق سۇيگەن اكتريسا. قازاقستاننىڭ حالىق ءارتيسى (1991),   «پاراسات» (2010) وردەنىنىڭ يەگەرى.. انالىق اق نيەتى مەن شۋاقتى مەيىرىمى ومىردە دە، ونەردە دە قاراپايىمۇلىلىعىمەن ماعىنالاناتىن تۇلعا.ارداقتى انا، سۇيىكتى اجە، جاس بۋىنعا ۇستاز.

 

سەكسەننىڭ سەڭگىرىنە شىققان ابىرويلى مەرەيتويىڭىز، قازاق ونەرىنىڭ تويى  قۇتتى بولسىنقادىرلى  نۇكەتاي اپا!  جۇرەگى ۇلكەن، جانىنا مەيىرىم تۇرعان، ءانىڭىز بەن ءسانىڭىز  كەلىسكەن سىزگە الداعى ۋاقىتتا دا شىعارماشىلىق  جانە ومىرلىك ۇلكەن قۋانىشتار تىلەيمىز!

0 پىكىر

ۇزدىك ماتەريالدار

قۇيىلسىن كوشىڭ

باس گازەت ورالماندارعا نەگە شۇيلىكتى؟

ءالىمجان ءاشىمۇلى 1702
ادەبيەت

«سولاي ەمەس پە؟»

عابباس قابىشۇلى 1658
قوعام

دوس كوپ پە، دۇشپان كوپ پە؟

ءابدىراشيت باكىرۇلى 1388
ەل ءىشى...

ۇلتتىق بىرەگەيلەنۋ: قانداستاردىڭ ءرولى قانداي؟

ءومارالى ادىلبەكۇلى 1320