سەيسەنبى, 30 ءساۋىر 2024
مايەكتى 7420 0 پىكىر 5 مامىر, 2016 ساعات 14:19

28-پانفيلوۆشىلار مونۋمەنتى قاشان بۇزىلادى؟

بەلگىلى جۋرناليست مارات توقاشباەۆ ءوزىنىڭ Facebook-تەگى پاراقشاسىندا "28 پانفيلوۆشىلار تۋرالى اڭىزدىڭ اقيقاتى" دەگەن جازبا جاريالادى. وندا اۆتور ويدان شىعارىلعان قاھارماندىققا تابىنۋدىڭ ەشقانداي رەتى جوق ەكەنىن ايتادى. 

ء"وزىمىز كىشكەنتايىمىزدان ەرلىگىن مەكتەپتە وقىپ وسكەن 28 پانفيلوۆشى تۋرالى انىقتالعان اقيقات بۇرىننان قالىپتاسقان ۇعىممەن مۇلدە ۇيلەسپەيدى. ول ويدان شىعارىلعان اڭىز عانا بولىپ شىقتى. ءىس جۇزىندە ول "كراسنوي زۆەزدا" گازەتىنىڭ ادەبي حاتشىسى يۋ.ا.كريۆيتسكيدىڭ قيالىنان تۋعان دۇنيە ەكەن. داقپىرت وسى ءجۋرناليستىڭ 1942 جىلى 22-قاڭتاردا «كراسنايا زۆەزدا» گازەتىندە جاريالانعان «28 پانفيلوۆشىنىڭ وسيەتى» دەگەن ماتەريالىنان باستاۋ العان. 1942 جىلى ماۋسىم ايىندا باتىس مايدان كوماندوۆانيەسىنىڭ ۇسىنۋىمەن 1942 جىلى 21-شىلدەدە كريۆيتسكيدىڭ ماتەريالىندا اتى-جوندەرى اتالعان 28 جاۋىنگەردىڭ بارىنە كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى اتاعى بەرىلگەن. كەيىن كوپ نارسەنىڭ بەتى اشىلا باستادى. 

العاشىندا تۇگەل جەر جاستاندى دەلىنىپ جۇرگەن 28 باتىردىڭ بەسەۋى: ۆاسيلەۆ يللاريون رومانوۆيچ، شەمياكين گريگوري مەلەنتەۆيچ، شادرين يۆان دەميدوۆيچ، دوبروبابين يۆان ەۆستافەۆيچ پەن كۋجەبەرگەنوۆ دانيل الەكساندروۆيچ تىرىلەردىڭ قاتارىنان تابىلدى. ماسقارا بولعاندا بۇلاردىڭ ىشىندە «كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى» اتانعان دوبروبابين يۆان ەۆستافەۆيچ ساتقىن بولىپ شىقتى. حاركوۆ گارنيزونى اسكەري پروكۋراتۋراسى جۇرگىزگەن تەرگەۋ ماتەريالدارى ونىڭ 1942 جىلدىڭ كوكتەمىندە نەمىستەرگە ءوز ەركىمەن بەرىلىپ، قىزمەت ەتكەنىن انىقتاعان. نەمىستەر ۋاقىتشا وككۋپاتسيالاعان حاركوۆ وبلىسى ۆالكوۆ اۋدانى پەرەكوپ سەلوسىندا پوليتسيا باستىعى بولىپ ىستەگەن. 1947 جىلى قاراشا ايىندا دوبوبابين قاماۋعا الىنىپ، سوتتالدى. 

1942 جىلدىڭ مامىر ايىندا باتىس مايداننىڭ ايىرىقشا ءبولىمى نەمىستەرگە ءوز ەركىمەن بەرىلگەنى ءۇشىن 8-گۆارديالىق پانفيلوۆشىلار ديۆيزياسى 1075 پولكى 2-باتالونى 4-روتاسىنىڭ جاۋىنگەرى كۋجەبەرگەنوۆ دانيل الەكساندروۆيچتى تۇتقىنعا الدى. ول ءوزىنىڭ 1941 جىلى دۋبوسەكوۆو تۇبىندەگى شايقاسقا قاتىسپاعاندىعىن، «قاتىسقان ەرلىكتەرىن» گازەتتەن وقىپ العاندىعىن ايتىپ بەرگەن. رەسمي تۇسىنىكتەمەسىندە يۋ.ا.كريۆيتسكيدىڭ ءوزى 28-پانفيلوۆشىنىڭ ەرلىگى ءوزىنىڭ جۋرناليستىك قيالىنان تۋعاندىعىن جاسىرماي ايتىپ بەرگەن. 

1075 پولكتىڭ بۇرىنعى كومانديرى كاپروۆ يليا ۆاسيلەۆيچ تە دۋبوسەكوۆو رازەزدى تۇبىندە 1941 جىلى 16-قاراشادا نەمىس تانكىلەرىمەن ەشقانداي سوعىس بولماعاندىعىن، بۇل وقيعانىڭ تۇگەلىمەن ويدان شىعارىلعاندىعىن كولدەنەڭ تارتقان. اۋماعىندا دۋبوسكوۆو سەلوسى بار نەليدوۆ سەلولىق سوۆەتىنىڭ ءتورايىمى ن. سميرنوۆا 1942 جىلدىڭ اقپان ايىنىڭ باسىندا ءۇش جاۋىنگەردىڭ دەنەسىن، قار ەري باستاعان سوڭ ناۋرىز ايىندا تاعى ءۇش جاۋىنگەر دەنەسىن (ونىڭ ءبىرى سولداتتار تانىعان پوليترۋك كلوچكوۆ دەنەسى) تاۋىپ جەرلەگەن. باسقا ولگەن سوۆەت جاۋىنگەرلەرىنىڭ دەنەسى بولماعان. 
كلوچكوۆ «شەگىنەتىن جەر جوق، ارتىمىزدا موسكۆا!» دەگەن ءسوزدى ايتپاعان. ول ءسوزدى كلوچكوۆتىڭ اۋزىنا جۋرناليست سالعان بولىپ شىقتى. 

وسى كەلتىرىلگەن دەرەكتىڭ ءبارى 28 پانفيلوۆشىلار ەرلىگى ويدان شىعارىلعان اڭىز ەكەندىگىن كورسەتىپ تۇر. سوندا الماتىداعى 28 پانفيلوۆشىلار مەموريالى ويدان شىعارىلعان اڭىزعا قويىلعان بولىپ شىعادى. بۇل ايتىلعاننىڭ ءبارى قازاقستاندىقتاردىڭ ەكىنشى جاھان سوعىسىنداعى ەرلىكتەرىن كەمسىتۋ ءۇشىن ەمەس اقيقاتتىڭ ورىن الۋى ءۇشىن جازىلىپ وتىر.

سوندىقتان «28 گۆارديالىق پانفيلوۆشىلار اتىنداعى پارك اتاۋى «وتان قورعاۋشىلار پاركى» بولىپ وزگەرتىلۋگە ءتيىس. ال «28-پانفيلوۆشىلار مونۋمەنتى» بۇزىلىپ، ول جەرگە «وتان قورعاۋشىلار» مونۋمەنتى ورىن السا قۇبا قۇپ. «وتان قورعاۋشىلار» مونۋمەنتىنە ابىلاي حان، قاراكەرەي قابانباي، قانجىعالى بوگەمباي، شاپىراشتى قاراساي، ناۋرىزباي، قاڭلى ساربۇقا، رايىمبەك، حان كەنە جانە ت.ب. وتانىمىزدى شىنايى قورعاعان باتىرلارىمىز بەينەسى تۇرۋى كەرەك! ويدان شىعارىلعان قاھارماندىققا تابىنۋدىڭ ەشقانداي رەتى جوق!"

مارات توقاشباەۆ

Abai.kz

 

 

0 پىكىر