كەدەن وداعىنا ەنۋ - تاۋەلسىزدىكتەن ايىرىلۋ
رەسپۋبليكامىزدىڭ بارلىق ازاماتتارىنا!
تاۋەلسiزدiگiمiزگە قاۋىپ ءتوندى. رەسەي فەدەراتسياسى مەن قازاقستان رەسپۋبليكاسى 2010 جىلدىڭ 1-شiلدەسiنەن باستاپ كەدەندىك وداققا كiرەدi. باستاپقىدا بەلورۋسسيا دا بۇل وداققا قوسىلماق بولعان. ولار ءوز مۇددەلەرىن جوعالتاتىنىن العاشقى كەلىسسوزدەر كەزىندە انىق بايقادى دا، ودان باس تارتتى. كورشiلەرiمiز - وزبەكستان، قىرعىزستان، تاجىكستان، تۇرىكمەنستان بۇدان سىرت قالدى. تاۋەلسiزدiكتەرiن قاستەرلەگەندىكتەن دە ۋكراينا، گرۋزيا، ارمەنيا مەن بالتىق جاعالاۋىنداعى ءۇش مەملەكەت مۇنى تiپتi اۋىزعا دا المادى. ەگەر ەكونوميكالىق جاعىنان تيiمدi بولسا، ولار كەدەن وداعىنا مويىن بۇرماس پا ەدi. رەسەيدەن قۇقايدى كوپ كورگەندىكتەن ولاردىڭ ەشقايسىسى كەشەگى كەڭەستىك زامانداعىداي بوداندىق قامىتىن قايتا كيگiسi كەلمەدى.
رەسپۋبليكامىزدىڭ بارلىق ازاماتتارىنا!
تاۋەلسiزدiگiمiزگە قاۋىپ ءتوندى. رەسەي فەدەراتسياسى مەن قازاقستان رەسپۋبليكاسى 2010 جىلدىڭ 1-شiلدەسiنەن باستاپ كەدەندىك وداققا كiرەدi. باستاپقىدا بەلورۋسسيا دا بۇل وداققا قوسىلماق بولعان. ولار ءوز مۇددەلەرىن جوعالتاتىنىن العاشقى كەلىسسوزدەر كەزىندە انىق بايقادى دا، ودان باس تارتتى. كورشiلەرiمiز - وزبەكستان، قىرعىزستان، تاجىكستان، تۇرىكمەنستان بۇدان سىرت قالدى. تاۋەلسiزدiكتەرiن قاستەرلەگەندىكتەن دە ۋكراينا، گرۋزيا، ارمەنيا مەن بالتىق جاعالاۋىنداعى ءۇش مەملەكەت مۇنى تiپتi اۋىزعا دا المادى. ەگەر ەكونوميكالىق جاعىنان تيiمدi بولسا، ولار كەدەن وداعىنا مويىن بۇرماس پا ەدi. رەسەيدەن قۇقايدى كوپ كورگەندىكتەن ولاردىڭ ەشقايسىسى كەشەگى كەڭەستىك زامانداعىداي بوداندىق قامىتىن قايتا كيگiسi كەلمەدى.
ءبىز، قازاقستانداعى ەلۋدەن استام قوعامدىق بiرلەستiكتەردى، دەموكراتيالىق، وپپوزيتسيالىق ساياسي پارتيالاردى، زيالى قاۋىم وكiلدەرiن، تاۋەلسىز باسىلىمداردى، جاستار ۇيىمدارىن بىرىكتىرگەن «تاۋەلسىزدىكتى قورعاۋ» حالىقتىق-دەموكراتيالىق قوزعالىسى اتىنان ۇستiمiزدەگi جىلدىڭ 18-ناۋرىزىندا كەدەندىك وداققا كىرۋگە نارازىلىق بiلدiرiپ، مالىمدەمە جاسادىق. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى ن.نازارباەۆقا، سەنات پەن ءماجiلiس توراعالارى ق.توقاەۆقا، و.مۇحامەدجانوۆقا، پرەمەر-مينيستر ك.ماسىموۆكە جولدانعان ول مالىمدەمەگە جاۋاپ قايتارىلعان جوق. قازاقستاندىق بيلىك قوعامدىق ۇيىمدارمەن، حالىقتىڭ پiكiرiمەن ساناسقىسى كەلمەيتiنiن، العان باعىتىنان قايتپاسىن سەزدiردi.
سوندىقتان دا ءبىز حالىققا ارنالعان وسى اشىق حاتتا مىنانى مالiمدەيمiز:
- كەدەندىك وداقتى جانە بىرىڭعاي ەكونوميكالىق كەڭiستiكتi قۇرۋ قازاقستاننىڭ تاۋەلسiزدiگi مەن ەكونوميكالىق مۇددەسىنە زور زالالىن تيگiزەدi.
قازاقستان قازiردiڭ وزىندە سىرتقى ساۋدا ساياساتى سالاسىنداعى دەربەس وكiلەتتiگiن ماسكەۋدىڭ ۇلتتىق ورگاننان جوعارى تۇرعان كەدەن وداعى كوميسسياسىنا اماناتتادى. بىرىڭعاي ەكونوميكالىق كەڭiستiك شەڭبەرىندە بۇل ورگانعا قازاقستان ءوزiنiڭ مىنانداي ماڭىزدى دەربەس ەكونوميكالىق وكiلەتتiكتەرiن:
- بىرىڭعاي ۆاليۋتانى قالىپتاستىرۋدى;
- بىرىڭعاي بازالىق تاريفتەردى بەلگiلەۋدi;
- ماكروەكونوميكالىق ساياساتتى كەلiسۋدi وتكiزiپ بەرەتىن بولادى. ءسويتىپ تەڭگەنىڭ ورنىنا ورتاق ۆاليۋتا جاسايدى; ەلەكتر، گاز، تەمىرجول، ت.ب. قاتىستى بازالىق تاريفتەردى ءوزى بەلگىلەي المايتىن بولادى; بيۋدجەت تاپشىلىعى، مەملەكەتتىك قارىز، ينفلياتسيا، ۆاليۋتا باعامى، مۇنايعا قويىلاتىن باعالاردى تۇرلىشە شامالاۋ، مەملەكەتتىك ساتىپ الۋ، اۋىل شارۋاشىلىعىنا سۋبسيديا بەرۋ سياقتى ماسەلەلەردى ءوز بەتىنشە شەشۋ مۇمكiندiگiنەن ايىرىلادى.
ماكروەكونوميكالىق ساياساتتى ۇيلەستىرۋ، نەگiزگi باعىتتاردى ايقىنداۋ، كەدەندىك وداققا مۇشە ەلدەردىڭ ەكونوميكالىق-مونيتورينگiن ىسكە اسىرۋ وسى كوميسسياعا جۇكتەلمەك. مۇنىڭ ءبارى دە وداقتىق ۇكiمەتتi قالپىنا كەلتىرۋگە كiرiسكەندiكتi كورسەتەدى. رەسەيدىڭ اتىشۋلى شەنەۋنiكتەرi كسرو ۇلگiسiندەگi بiرلەستiكتi قۇرۋ جوسپارىن اشىقتان-اشىق مالىمدەپ ءجۇر. رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ تەرريتورياسىن بۇرىنعى وداقتاس رەسپۋبليكالار ەسەبىنەن ۇلعايتۋدى كوزدەگەن ولاردىڭ جاريا ەتىلگەن شاقىرۋلارىن رف سىرتقى ىستەر مينيسترلiگi نەمەسە جوعارى لاۋازىم يەلەرiنiڭ بىردە-بiرi تەرىسكە شىعارعان جوق. قازاقستان ۇكiمەتi سوعان كەلiسكەندەي-اق ءۇنسىز قالدى، قارسى پiكiر ايتۋعا جارامادى.
قازاقستاننىڭ رەسەيمەن ەكونوميكالىق بiرلەستiگi تەڭ دارەجەدە قۇرىلىپ وتىرعان جوق. حالىقارالىق ينتەگراتسيا ۇستانىمى بويىنشا جاقىنداسۋشى ەلدەردىڭ شاما-شارقى، يندۋسترياليزاتسيالاندىرۋ دەڭگەيى قارايلاس بولۋى شارت. سوندا عانا iشكi سالالىق باسەكەلەستiكتi تەرەڭدەتۋگە، ءونiمنiڭ ساپاسىن ارتتىرىپ، باعاسىن تومەندەتۋگە مۇمكiندiك تۋادى. كەدەن وداعى شەڭبەرىندە iشكi سالالىق باسەكەلەستىك تۋرالى ءسوز قوزعاۋدىڭ ءوزى ارتىق. ويتكەنى قازاقستاندا شىن مانiندە دايىن ءونىم شىعاراتىن سالالار جوقتىڭ قاسى. مۇنداي جاعدايدا شىعاتىن قورىتىندى بىرەۋ: رەسەيلىك سالالىق مونوپوليزم اۋماعى كەڭەيەدى، سىرتقى باج سالىعى اسپانداعان كۇيىندە قالادى. اقىرىندا قازاقستان رەسەيلىك ءوندiرiستiڭ باسىبايلى تۇتىنۋشىسىنا اينالادى. ەلiمiزدەگi باعانىڭ شارىقتاپ ءوسىپ، ەل حالقىنىڭ كەدەيلەنە بەرۋىنە ول دا ءبىر سەبەپ.
2010 جىلدىڭ I-توقسانىندا عانا ينفلياتسيا ءوسiمiنiڭ قارقىنى وتكەن جىلعى وسى كەزەڭمەن سالىستىرعاندا ەداۋىر ارتتى (بىلتىر - 2,8 %، بيىل - 3,6%). جەمىس پەن كوكونىس - 12,6, قانت - 8,1, ءسۇت جانە ەت ونiمدەرi - 4,1 پايىزعا قىمباتتادى. ازىق-تۇلىك باعالارىنىڭ باعاسى - 5,4, ازىقتىق ەمەس تاۋارلار باعاسى - 6,7, ال قىزمەت كورسەتۋ 10,2 پايىزعا كوتەرiلدi. بۇل تەك ينفلياتسيانىڭ باستاپقى قارقىنى. كەدەندىك وداقتىڭ ادامداردىڭ الەۋمەتتىك جاعدايىن قۇلدىراتاتىنى جونiندەگi بۇرىنعى ەسكەرتپەمىز ءدال كەلدى.
قازاقستان پارلامەنتى قولدانىستاعى جيىرمادان استام زاڭدى كەدەن وداعى نەگiزiندە رەسەي فەدەراتسياسى زاڭدارىنىڭ ىڭعايىنا وراي قايتا ۇيلەستiرۋدi شۇعىل تۇردە قولعا الدى. بۇل - ەلiمiزدەگi زاڭ شىعارۋشى ورگانىن - پارلامەنتتى رەسەي فەدەراتسياسى دۋماسىنا تاۋەلدى ەتەتىن العاشقى قيسىق قادام. مۇنداي تاۋەلدiلiك قازاق مەملەكەتتiلiگiن جويۋعا دەيىن اپارىپ سوعارى داۋسىز. ءبىز عاسىرلار بويى اتا-بابالارىمىز ارمانداعان، كۇرەسىپ، قان توگىپ، مىڭداعان قۇرباندىقپەن قول جەتكىزگەن تاۋەلسiزدiكتەن ايىرىلىپ قالۋعا نەمەسە ونى رەسەيمەن بولىسۋگە تۇبەگەيلى قارسىمىز!
20 جىل iشiندە مالايزيا، سينگاپۋر، يندونەزيا، ت.ب. ەلدەر دامىعان ۇلتتىق مەملەكەتتەرگە اينالدى. ال بۇگiنگi قازاقستاننىڭ ەكونوميكاسىنىڭ تورتتەن ءۇش بولiگi شەتەلدىك كاپيتالعا تاۋەلدى. سىرتقى قارىزىمىز - 111 ميلليارد دوللار. بۇل ەلدىڭ جالپى iشكi ونiمiنە تەڭ. دۇنيەگە كەلگەن ءاربىر قازاقستان ازاماتىنىڭ شەتەل الدىنداعى قارىزى - 7 مىڭ اقش دوللارى. مۇنىڭ ءبارى «قازاقمىس»، ەۋرازيا توبى، «ميتتالستيل» سياقتى وليگارحيالىق توپتاردىڭ 15 جىل بويى بيۋدجەتتى تولىقتىرۋعا تيەسiلi ۇلەس قوسپاۋىنان، ەكونوميكانىڭ 20 پايىزىن قۇرايتىن مۇناي سالاسىنان ونداعان ميلليارد دوللاردىڭ بيۋدجەتكە تۇسپەۋىنەن جانە ەل ەكونوميكاسىن شەتەلدىك كومپانيالاردىڭ باسقارۋىنان تۋىندادى.
قازاقستان ۇكiمەتi ەكونوميكانى دامىتۋدى، يننوۆاتسيا، يندۋسترياليزاتسيا جونiندەگi باعدارلامالاردى تەك قاعاز جۇزىندە عانا جاساي بiلەدi. ونى ىسكە اسىرۋعا قابiلەتسiز، قۇلىقسىز جانە مۇددەلiلiك تانىتپادى. سوندىقتان دا ءوز ەلiمiزدەگi ءوندiرiستi, كاسiپكەرلiكتi, اۋىل شارۋاشىلىعىن دامىتۋدىڭ ورنىنا، ۇلتتىق، مەملەكەتتىك مۇددەنى العا شىعارىپ، ونى قىزعىشتاي قورعاۋدىڭ ورنىنا شەتەلدiكتەردiڭ ىڭعايىنا جىعىلۋعا بەيىم تۇردى. وتانشىلدىق، پاتريوتتىق سەزiمدi جوعالتقان، جەمساۋلىق، جاعىنعىشتىق، جالعان ايتۋشىلىق ادەتتەردى بويىنا سiڭiرگەن باسشىلاردان ەش قايىر جوق! ولار مەملەكەت باسشىسىن قاتەلىككە ۇرىندىرماۋدى، كەرەك كەزىندە تۇزەتىپ وتىرۋدى وزدەرىنە مىندەت سانامايدى. كەدەندىك وداق ارقىلى رەسەيگە ساياسي جانە ەكونوميكالىق جاعىنان تاۋەلدى ەتۋ - سونداي ساتىلعىشتاردىڭ iسi.
قادىرلى وتانداستار!
ءبىز سىزدەرمەن بىرگە بيلىك ۇسىنعان العاشقى دوكتريناعا، «قازاقستاندىق ۇلتقا»، قىتايعا جەردى جالعا بەرۋ ماسەلەسىنە قارسى تۇردىق. «كوپ قورقىتادى، تەرەڭ باتىرادى»، قالىڭ قاۋىم - سiزدەردiڭ قولداۋلارىڭىزبەن بەلگىلى دەڭگەيدە جەڭىسكە جەتتىك. بۇل كۇرەستە دە بىرگە بولايىق.
كەدەن وداعىنا جانە بىرىڭعاي ەكونوميكالىق كەڭىستىككە ەنۋگە قارسىمىز! قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تاۋەلسىزدىگىنە قاتەر توندىرۋگە جول بەرمەيمىز!
قازاقستان رەسپۋبليكاسىن ءوزىنىڭ تۋعان وتانى ساناعان ءاربىر ازامات وسى ۇندەۋدى قولدايدى، كونستيتۋتسيالىق قۇقىعىن پايدالانا وتىرىپ، وعان قول قويادى جانە قول جيناۋعا ات سالىسادى دەپ سەنەمىز.
«تاۋەلسiزدiكتi قورعاۋ» حالىقتىق-دەموكراتيالىق قوزعالىسى اتىنان اشىق حاتقا قول قويعاندار:
«تاۋەلسىزدىكتى قورعاۋ» حالىقتىق-دەموكراتيالىق قوزعالىسى ۇيىمداستىرۋ كوميتەتى، رەسپۋبليكالىق «مەملەكەتتىك ءتىل» قوعامدىق قوزعالىسى جانە تىركەلمەگەن «حالىق رۋحى» پارتياسى اتىنان: م.شاحانوۆ; «ازات» جسدپ اتىنان: ج.تۇياقباي، ب.ءابىلوۆ، ءا.قوسانوۆ; قازاقستان كوممۋنيستىك پارتياسى اتىنان: ع.الدامجاروۆ; «اق جول» دەموكراتيالىق پارتياسى اتىنان: ۆ.كوزلوۆ; «رۋحانيات» جاسىلدار پارتياسى اتىنان: ب.جاڭالتاي; م.مىرزاحمەتوۆ، اكادەميك، قر مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى; ت.كاكىشەۆ، اكادەميك، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور; د.يسابەكوۆ، قر مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى، «مادەنيەت» جۋرنالىنىڭ باس رەداكتورى; ق.ءجۇمادىلوۆ، قر مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى، قازاقستاننىڭ حالىق جازۋشىسى; ; ت.مەدەتبەك، اقىن، قر مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى; س.سماتاەۆ، جازۋشى، حالىقارالىق «الاش» ادەبي سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى; س.ەلۋباي، جازۋشى، پەن-كلۋبىنىڭ ۆيتسە-پرەزيدەنتى; ع.قابىشۇلى، جازۋشى، حالىقارالىق «الاش» ادەبي سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى، قازاقستاننىڭ قۇرمەتتى ءجۋرناليسى; ق.سالعارا، جازۋشى، قر مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى; ر.سارسەنباي، «جاس الاش» گازەتىنىڭ باس رەداكتورى; گ.ەرعاليەۆا، «سۆوبودا سلوۆا» گازەتىنىڭ باس رەداكتورى; ە.باپي، «تاسجارعان» گازەتىنىڭ باس وقىرمانى; ە.قۇرمانباەۆ, «پراۆدا كازاحستانا» گازەتىنىڭ باس رەداكتورى; م.قۇلكەنوۆ، «تاڭشولپان» جۋرنالىنىڭ باس رەداكتورى; ر.تاۋكينا، «وبششەستۆەننايا پوزيتسيا» گازەتىنىڭ باس رەداكتورى; س.مۇحتاربەك، «قازاقستان» گازەتىنىڭ باس رەداكتورى; ە.ايعاليۇلى، «قازاقستان-زامان» گازەتىنىڭ باس رەداكتورى; ج.قالىباي، «جۇلدىزدار وتباسى» جۋرنالىنىڭ باس رەداكتورى; ق.سارسەكەەۆ، «قازاق» گازەتىنىڭ باس رەداكتورى; ن.دارىمبەت، «ازات» گازەتىنىڭ باس رەداكتورى; ءا.سىعاي، «دارابوز» جۋرنالىنىڭ باس رەداكتورى، قر مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى; ب.سارىبالاەۆ، «سىن» جۋرنالىنىڭ باس رەداكتورى، حالىقارالىق «الاش» ادەبي سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى; د.قۋات، «اباي.kz» اقپاراتتىق پورتالىنىڭ جەتەكشىسى; ي.ومار, «زامانا» گازەتىنىڭ باس رەداكتورى; ش.ءپىرمات، «ءدىل» گازەتىنىڭ باس رەداكتورى; ج.وپىشەۆ، «حالىق ءۇنى» گازەتىنىڭ باس رەداكتورى; ءو.اقجىگىت، «جاس قازاق ءۇنى» گازەتىنىڭ باس رەداكتورى; ق.قۇرمانالى، ش.قالداياقوۆ اتىنداعى ءان فەستيۆالى ديرەكتسياسىنىڭ ديرەكتورى، «ءشامشى» جۋرنالىنىڭ باس رەداكتورى; ق.عابدوللا، «جۇماداعى جۇزدەسۋ» گازەتىنىڭ باس رەداكتورى; ت.قاناەۆ، «بولاشاق» گازەتىنىڭ باس رەداكتورى; ت.ايتبايۇلى، «جىل ون ەكى اي» جۋرنالىنىڭ باس رەداكتورى، پۋبليتسيست-جازۋشى; ك.ورمانتاەۆ، اكادەميك، قر مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى، مەديتسينا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور; ي.ساپارباي، اقىن، «تارلان» پلاتينالى سىيلىعىنىڭ يەگەرى; م.اۋەزوۆ، مادەنيەتتانۋشى، قر ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى; ن.ءنۇسىپجانوۆ، قر حالىق ءارتىسى، قر مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى; س.نارىمبەتوۆ، جازۋشى، كينورەجيسسەر، قر مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى، ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى; ق.يسا، اقىن، حالىقارالىق «الاش» ادەبي سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى، قر مادەنيەت قايراتكەرى; ق.ءبىلال، جازۋشى، قر مادەنيەت قايراتكەرى; س.عابباسوۆ، جازۋشى، مەديتسينا جانە پەداگوگيكا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، ماحامبەت سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى، كسرو دەنساۋلىق ساقتاۋ ءىسىنىڭ ۇزدىگى; ز.اساباەۆ، جازۋشى; ن.قانافيا، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى; س.تۇرعىنبەكۇلى، اقىن، حالىقارالىق «الاش» سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى; ءا.مەڭدەكە، سىنشى، حالىقارالىق «الاش» ادەبي سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى; م.اباعان، قر مادەنيەت قايراتكەرى; ب.الديار، اقىن، قر جاستار سىيلىعىنىڭ يەگەرى; ە.تورەحانوۆ، الماتى قالالىق «قازاق ءتىلى» قوعامىنىڭ توراعاسى; ا.سارىم، التىنبەك سارسەنبايۇلى اتىنداعى قوردىڭ جەتەكشىسى; د.نۇر-احمەت، «ۇلت پاتريوتتارى» قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ توراعاسى; د.بابامۇراتوۆ، «بولاشاق» رەسپۋبليكالىق جاستار قوزعالىسىنىڭ ليدەرى; ا.وسمان، قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ مۇشەسى، «مەملەكەتتىك تىلگە - قۇرمەت» بىرلەستىگىنىڭ ءتورايىمى; ب.تورەعوجينا، «ار. رۋح. حاق» قوعامدىق قوزعالىسىنىڭ ءتورايىمى; ن.وشانبەكوۆ، «تابيعات» ەكولوگيالىق وداعى توراعاسىنىڭ ورىنباسارى; ب.يمانقوجا، «جەلتوقسان رۋحى» قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ توراعاسى; ب.سادۋۇلى، «جەلتوقسان اقيقاتى» قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ توراعاسى; ج.شىمشىقوۆ، استانا قالالىق «تاۋەلسىزدىكتى قورعاۋ» حدق ۇيىمداستىرۋ كوميتەتىنىڭ توراعاسى; ح.عابجاليلوۆ، «الاش» تاريحي-زەرتتەۋ ورتالىعىنىڭ پرەزيدەنتى; م.تايجان، بولاتحان تايجان اتىنداعى قوردىڭ پرەزيدەنتى، ەكونوميكا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى; د.تۇرلىبەك، حالىقارالىق تۇركى الەمى تەلەستۋدياسىنىڭ باس ديرەكتورى، حالىقارالىق «جامبىل» اتىنداعى سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى; ج.ماماي، «رۋح پەن ءتىل» كلۋبىنىڭ جەتەكشىسى; م.بوتەەۆ، «اللاجار-قولداۋ» قوعامدىق قورىنىڭ توراعاسى; ز.باتتالوۆا، قازاقستانداعى پارلامەنتتىلىكتى دامىتۋ قوعامدىق قورىنىڭ ءتورايىمى; ب.ەرعاليەۆا، قازاقستاننىڭ «دەموكراتيا جانە قۇقىق» حالىقارالىق تاريحي-قۇقىق ورتالىعىنىڭ ءتورايىمى; ب.قويشىباەۆ، «ادىلەت» تاريحي-اعارتۋ قوعامى توراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى; ك.قاپتاعاي، «حالىق دابىلى» قوزعالىسىنىڭ توراعاسى; ءى.بايجانوۆ، وق وبلىستىق «تاۋەلسىزدىكتى قورعاۋ» حدق ۇيىمداستىرۋ كوميتەتىنىڭ توراعاسى; ءا.سۇلتانبەكوۆ, وق وبلىستىق «تاۋەلسىزدىكتى قورعاۋ» حدق اقساقالدار كەڭەسىنىڭ توراعاسى; ءو.جانىسبەك، «ازات» پارتياسىنىڭ وق وبلىستىق فيليالىنىڭ توراعاسى; ا.كۇمىسبەك، «ۇلت تاعدىرى» قوزعالىسىنىڭ وق وبلىستىق بولىمشەسىنىڭ توراعاسى; س.نۇربەكوۆا، «شاڭىراق» قوزعالىسىنىڭ وقو بولىمشەسىنىڭ ءتورايىمى; ق.ماحانوۆ، وق وبلىستىق «ارال - ەكو» قوزعالىسىنىڭ توراعاسى; ج.سەيتىمبەت، دەموكراتيانى دامىتۋ ينستيتۋتى وقو ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى; ش.ابدىكارىموۆ، قىزىلوردا قوعامدىق تەلەراديوكومپانياسىنىڭ توراعاسى، رەسپۋبليكالىق «مەملەكەتتىك ءتىل» قوعامدىق قوزعالىسىنىڭ قىزىلوردا وبلىستىق فيليالىنىڭ توراعاسى; ى.دابەي، «الاڭ» ادەبي بىرلەستىگىنىڭ توراعاسى; ك.ءتالىمۇلى، تالعار اۋداندىق مەملەكەتتىك ءتىلدى وقىتۋ ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى; ە.راقىشەۆ، «جاس ۇلان» كينوستۋدياسىنىڭ ديرەكتورى; ج.كەنەباي، «تانىم» پىكىرسايىس كلۋبىنىڭ جەتەكشىسى; ب.توباياقوۆ، استانا قالالىق «مەملەكەتتىك ءتىل» رەسپۋبليكالىق قوعامدىق قوزعالىسىنىڭ اتىنان; س.ساپارعالي، «ۇلت. رۋح. وتان جاڭعىرۋ» قوعامدىق قوزعالىسىنىڭ توراعاسى; ج.اشۋۇلى، قازاقستان ساياسي قۋعىن-سۇرگىنگە ۇشىراعاندار قاۋىمداستىعىنىڭ توراعاسى; ت.ىرگەباەۆ، «قابانباي باتىر» اتىنداعى قوردىڭ توراعاسى; ب.اتاباەۆ، «اقساراي» ميۋزيكل جاستار تەاترىنىڭ جەتەكشىسى; ا.بايسالوۆا، ا.بايتۇرسىنۇلى اتىنداعى قوعامدىق قورىنىڭ ءتورايىمى; ۆ.اكيموۆ، ەكونوميكا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى، پروفەسسور; ق.جۇمانازاروۆ، ەكونوميكا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى، دوتسەنت; ا.قادىرباەۆا، «كۇرەتامىر» قوعامدىق قورىنىڭ پرەزيدەنتى; م.قالىباي، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنا ەرەكشە ەڭبەگى سىڭگەن زەينەتكەر; ءا.عالي، ساياساتتانۋشى، تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى; ب.شاحمانوۆ، بيولوگيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى، دوتسەنت; ع.ەسنازاروۆا، «جەتى جارعى» زاڭگەرلىك كومپانياسىنىڭ ديرەكتورى; ا.كارىپجان، اقىن; ا.ءالىم، اقىن، م.ماقاتاەۆ اتىنداعى سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى، قر مادەنيەت قايراتكەرى; س.ءاسىپ، جازۋشى، «جەر جانە قازاق تاعدىرى جازۋشىلار كوميسسياسىنىڭ توراعاسى; م.كەنجەباي، اقىن، قر مادەنيەت قايراتكەرى; ءا.قايران، اقىن، حالىقارالىق «الاش» سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى; ق.ەلەمەس، اقىن; ءا.قالامباەۆ، كسرو حالىق اعارتۋ ءىسىنىڭ ۇزدىگى، سارىاعاش اۋدانىنىڭ قۇرمەتتى ازاماتى; س.قاجي، اقىن; ق.اشانۇلى، جۋرناليست-كاسىپكەر; ج.داۋلەت، سازگەر، قر مادەنيەت قايراتكەرى; ب.شاراحىمباي، اقىن، بۇكىلتۇركى دۇنيەسى اقىندارى فەستيۆالىنىڭ لاۋرەاتى; ب.ءابىش، جازۋشى، ع.مۇسىرەپوۆ اتىنداعى سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى; گ.ەسەتقىزى، قر ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى; س.اكەلەي، ءانشi, حالىقارالىق انشىلەر كونكۋرسىنىڭ لاۋرەاتى، ۇلتتىق ونەر اكادەمياسىنىڭ اعا وقىتۋشىسى; س.شۇكىرۇلى, جۋرناليست، قر ەڭبەگى سىڭگەن مادەنيەت قىزمەتكەرى; ج.سەيدەحانوۆا، پروفەسسور، تەحنيكالىق عىلىمدارىنىڭ كانديداتى; ا.اقىلبەك، جۋرناليست; ت.بىناشەۆ, ءمۇسىنشى، قر مادەنيەت قايراتكەرى; ا.كوشەرباەۆ، پۋبليتسيست، امەريكانىڭ حەللمان-حاممەت اتىنداعى جازۋشىلارعا بەرىلەتىن سىيلىعىنىڭ يەگەرى; ج.ىسقاقوۆا، ءانشى، قر ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى; د.شوندىحانوۆ، اقىن، تەرى ۆەنەرولوگيالىق عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتىنىڭ باس ينجەنەرى; گ.وردا، ادەبيەتتانۋشى; ە.مۇقانعاليەۆ، الەۋمەتتانۋشى; ع.ءتاشىمباي، قازاقستاننىڭ قۇرمەتتى ءجۋرناليسى; ت.جاناەۆ، جازۋشى; د.شوتامانتەگى، الەۋمەتتانۋشى; ج.ءابىش، ساياساتكەر.
