مەن ءبىر جىردى جىرلايىن،
جىرلاسام نەنى جىرلايىن؟
ەرتەدە وتكەن ابىلاي،
حانىمدى جىرلايىن!
ونىمەنەن قويمايىن،
ونىڭ اتىسقان جاۋىن جىرلايىن.
قوسقان مالىن جىرلايىن.
مىنگەندە اتى كەر ەدى،
ەسەنقۇل مەن ەرسادىر
قىرعىزدا داڭقى بىرگە شىققان ەر ەدى.
اناۋ ءبىر ءسادىر اتتاندى،
اتتاندى دا باپتاندى.
قازاق ءبىر ويعا تۇسكەندە
تىنىش ۇيىقتاپ جاتپادى.
اقسۋ مەنەن كوكسۋدا
اتتانا كەلە سارتتى الدى.
قارادا قۋىس شىڭعىردان
سەمىز نايمان شابىلدى،
سونىڭ ىشىندە،
قوڭىراتىم جامان جابىلدى.
سايقال تەرەك تۇبىندە،
مۇزدى بالاق باسىندا،
سۋ قاققان قوزى مەن لاق تابىلدى.
ون بەس جاسار جاس بالا
جاۋعاش ءبىر سوندا جىلايدى:
«سەن سادىرگە قىلماسام،
ك... -نەن سۇرگى سالماسام،
ارقاداعى ابىلاي حانىما بارماسام،
ءسويتىپ ءبىر كەگىم الماسام!»
تاعى ءبىر مەزگىل بولعاندا،
جاۋعاش ءبىر اتقا مىنگەن كۇن،
بەلىنە ساداق سالعان كۇن،
قاراعاندا ەل قولىنا
ورتا الا قونعان كۇن.
ىڭىردە قوزىنى العاندا،
ءتۇس ۇيقىعا بارعاندا
شەشىنىپ جاتىپ قالعاندا،
ءتيىپ ءبىر جىلقى العان كۇن.
ءتورت كىسىنى باسشى الىپ،
بەس كىسىنى قوسشى الىپ،
ارقاداعى ابىلاي حانعا كەلگەن كۇن.
«الديار» دەپ باس ۇرعان كۇن.
حان ابىلاي سۇراعان كۇن:
– جولىڭ بولسىن، جاۋعاش جان!
– حان ابىلاي، تاقسىر حان!
ءتاڭىرى بەرسە، مول بولسىن.
قارادا قۋىس شىڭعىردان

مەن ءبىر جىردى جىرلايىن،
جىرلاسام نەنى جىرلايىن؟
ەرتەدە وتكەن ابىلاي،
حانىمدى جىرلايىن!
ونىمەنەن قويمايىن،
ونىڭ اتىسقان جاۋىن جىرلايىن.
قوسقان مالىن جىرلايىن.
مىنگەندە اتى كەر ەدى،
ەسەنقۇل مەن ەرسادىر
قىرعىزدا داڭقى بىرگە شىققان ەر ەدى.
اناۋ ءبىر ءسادىر اتتاندى،
اتتاندى دا باپتاندى.
قازاق ءبىر ويعا تۇسكەندە
تىنىش ۇيىقتاپ جاتپادى.
اقسۋ مەنەن كوكسۋدا
اتتانا كەلە سارتتى الدى.
قارادا قۋىس شىڭعىردان
سەمىز نايمان شابىلدى،
سونىڭ ىشىندە،
قوڭىراتىم جامان جابىلدى.
سايقال تەرەك تۇبىندە،
مۇزدى بالاق باسىندا،
سۋ قاققان قوزى مەن لاق تابىلدى.
ون بەس جاسار جاس بالا
جاۋعاش ءبىر سوندا جىلايدى:
«سەن سادىرگە قىلماسام،
ك... -نەن سۇرگى سالماسام،
ارقاداعى ابىلاي حانىما بارماسام،
ءسويتىپ ءبىر كەگىم الماسام!»
تاعى ءبىر مەزگىل بولعاندا،
جاۋعاش ءبىر اتقا مىنگەن كۇن،
بەلىنە ساداق سالعان كۇن،
قاراعاندا ەل قولىنا
ورتا الا قونعان كۇن.
ىڭىردە قوزىنى العاندا،
ءتۇس ۇيقىعا بارعاندا
شەشىنىپ جاتىپ قالعاندا،
ءتيىپ ءبىر جىلقى العان كۇن.
ءتورت كىسىنى باسشى الىپ،
بەس كىسىنى قوسشى الىپ،
ارقاداعى ابىلاي حانعا كەلگەن كۇن.
«الديار» دەپ باس ۇرعان كۇن.
حان ابىلاي سۇراعان كۇن:
– جولىڭ بولسىن، جاۋعاش جان!
– حان ابىلاي، تاقسىر حان!
ءتاڭىرى بەرسە، مول بولسىن.
قارادا قۋىس شىڭعىردان
سەمىز نايمان شابىلدى،
سونىڭ ىشىندە مەنىڭ
قوڭىراتىم جامان شابىلدى.
اقسۋ مەنەن كوكسۋدا
سايقال تەرەك تۇبىندە،
مۇزدى بالاق باسىندا
سۋ قاققان قوزى مەن لاق تابىلدى.
ويناپ ءبىر جۇرگەن قۇربىسىن،
جاۋعاشىن جامان ساعىندى.
– ءاي، جاۋعاشىم، جاۋعاشىم!
سەن بارا تۇر، بارا تۇر.
سۇمبىلە تۋسىن جىلتيىپ،
ات سەمىرسىن قۇنتيىپ،
مەن سادىرگە قىلايىن،
باياعىداي بولايىن،
پانا بەرگەي قۇدايىم!

* * * *
تاعى ءبىر مەزگىل بولعاندا،
سۇمبىلە تۋسىن جىلتيىپ،
ات سەمىرسىن قۇنتيىپ.
ءجۇز قويعا العان قۇلاشا ات،
جىلانداي بولىپ جارادى.
حان ابىلاي، تاقسىر حان!
ۇلى ءبىر جۇزدەن قول جيدى،
كىشى ءبىر جۇزدەن قول جيدى.
اسىرەسە سونىڭ ىشىندە،
ۋاق پەنەن كەرەيدەن
رابايسىز مول جيدى.
كوك بورىدەي جەلدى حان،
يتەلگىدەي ءىلدى حان،
قارشىعاداي قاقتى حان،
تۇرىمتايداي قوندى حان،
توقال تەرەك تۇبىندە
اينالىپ كەڭەس قۇردى حان.
باسەنتيىن ۇلى بارلىباي،
ومىراۋلاپ سويلەدى،
كىسى ىرقىنا كونبەدى:
– سەن كوك بورىدەي جەلدىڭ، حان،
توقال تەرەك تۇبىندە
اتتانىپ كەڭەس قۇردىڭ، حان،
يماندى قولعا تۇسىمىز
كەل قايتالىق، – دەدى، حان.
سوندا ابىلاي جىلايدى،
ابىلاي نە دەپ جىلايدى؟
– كەرەي مەنەن ۋاقتىڭ
نايزا ۇستاعان باتىردىڭ
بىردە-ءبىرى جوق بولدى.
مەن نەلىكتەن بوق بولدىم.
جانە توسىپ شوق بولدىم.
سوندا كەدەيشىلىك مۇڭدارىن
سول مەزگىلدە بار ەكەن.
كەرەيدىڭ ۇلى تۇرسىنباي:
– كون ساداقتى دەمەسەڭ،
كوپكە تيەر ءسوزىم بار،
كوك شولاق اتتى دەمەسەڭ،
ولجادا الار جايىم بار.
يمان قىلىپ الامىز،
كەل قايتالىق، – دەيدى، حان.

* * * *
ابىلاي حانىم، ءجۇرۋشى ەڭ،
قازداي بولىپ قارقىلداپ،
بۋرادايىن بۇرقىلداپ،
ساي سۋىنداي سارقىراپ،
جاي تاسىنداي جارقىلداپ.
قولعا دا تولدى سولقىلداپ.
شابىندىنىڭ ىشىندە
قوس ايدارلى ۇل كەتتى،
قوس تۇلىمدى قىز كەتتى.
سونىڭ جامان ايى ءوتتى،
يمان قىلىپ الامىز،
كەل شابالىق، – دەيدى، حان.
سۇيەگىندە بار ابىلاي
قارت بۋراداي شابىندى.
ءجۇز قويعا العان قۇلاشا ات،
ءتورت اياعىن قاعىندى،
جاۋ اتىنداي سابىلدى.
سابىلعانىن بىلگەن سوڭ،
ابىلايداي تاقسىر حان،
ايىل-تۇرمان تاعىندى.
ارعىماعىن وزدىردى.
باياۋ جاتقان قىرعىزدى
سارىبەلدە توزدىردى،
قىرعىزدىڭ بەلىن سىندىردى،
شاپتى دا قايتا ابىلاي!
ابىلاي شاۋىپ قايتقان سوڭ،
ءسادىر بالا كەلەدى.
ساي سۋىنداي سارقىراپ،
جاي تاسىنداي جارقىراپ،
ابىلاي حاننىڭ قورىققانى،
قورىققانى ەمەي نەمەنە؟
تورە ءبىر قالدى تىتىرەپ،
– ءاي، جاۋعاشىم، جاۋعاشىم!
وڭ قولىمدا لاشىن،
سول قولىمدا جاۋعاشىم،
ىزدەسەم دە تابىلماس،
جاۋعاشجان، سەندەي قۇباشا ۇل.
مىنگەندە اتى كەر ەدى،
ەسەڭقۇل مەن ەر ءسادىر،
قىرعىزدا داڭقى ءبىر شىققان ەر ەدى.
بار، سادىرگە بارا گور،
ەلدە دەيىن سادىرمەن،
تالاستىڭ بويى تار جايلاۋ،
تالاسا بارىپ جايلايىق.
كەڭەستىڭ بويى كەڭ جايلاۋ،
كەڭەسە بارىپ جايلايىق.
قازى مەنەن قارتانى
قيا كەسىپ شاينايىق.
– ءسادىر باتىر، تۇرا تۇر.
ارقاداعى ابىلاي
حانىم مەنىڭ جىبەردى.
بار، سادىرگە بارا كور،
مىنگەندە اتى كەر ەدى.
ەسەڭقۇل مەن ەر ءسادىر
تالاستىڭ بويى تار جايلاۋ،
تالاسا بارىپ جايلايىق.
كەڭەستىڭ بويى كەڭ جايلاۋ،
كەڭەسە بارىپ جايلايىق.
قازى مەنەن قارتانى
قيا كەسىپ شاينايىق.

* * * *

– قوقي، ەلدەسپەيمىن ونىمەن،
جاۋلاسامىن ول قۇلمەن.
تالاستىڭ بويى تار جايلاۋ،
تالاسا بارىپ جايلامان.
كەڭەستىڭ بويى كەڭ جايلاۋ،
كەڭەسە بارىپ جايلامان.
قازى مەنەن قارتانى
قيا كەسىپ شاينامان، قوقي!
ابىلاي دەگەن كارى قۇل،
ءۇش شاپتى مەنىڭ ءۇيىمدى،
ونىمەمەن تۇرمادى،
ابىلاي دەگەن كارى قۇل،
اراعىن ءىشىپ ەسىردى.
تاستاپ كەتسىن جەسىرىمدى،
ءبىر قىلمادى، مىڭ قىلدى، قوقي.
جاباعىمدى ءجۇن قىلدى،
بوزبالامدى قۇل قىلدى.
اق وتاۋىم كۇڭ قىلدى.
ونىمەمەن تىنبادى، قوقي،
ابىلاي دەگەن كارى قۇل،
ەندى ماعان دا قاراپ قىلعاندى، قوقي.
قان قىلماي شەشسىن كيىمدى،
بولەك-بولەك ەتەرمىن،
بوزدەي جىرتىپ وتەرمىن.
دۋلىعاسىن كيەرمىن،
ەڭسەسىنە مىنەرمىن،
كەۋدەسىنە سيەرمىن.
ەلىمدى شاپقان سول قۇلدىڭ
سۇيەگىنىڭ ۇستىنە
مۇنارا قىلىپ ۇيەرمىن.

* * * *

مىنگەندە اتى كەر ەدى،
ەسەنقۇل مەن ەر سادىر
قىرعىزدا داڭقى شىققان ەر ەدى.
ەلشىگە بارعان، جاۋعاشجان،
سادىر باتىر نە دەيدى؟
وي، ابىلاي دەگەن تاقسىر حان،
اناۋ ءبىر تۇرعان سادىردىڭ
ۇلكەنسىگەن ءسوزى بار.
قۇدايدىڭ بىزگە بەرەر ەبى بار.
سەن كەلگەنسىڭ، كەلگەنسىڭ.
كەلىپ قىرعىز شاپقانسىڭ.
تەگىن دە ولجا تاپقانسىڭ.
قوقي، ەلدەسپەيمىن سول قۇلمەن،
ەندى ماعان قاراپ قالعاندا.
سوندا ابىلاي:
جالاڭاش حاجىم سەن بولساڭ،
اناۋ تۇرعان سادىردى تۇرىپ اتسانا،
قارق ولجاعا باتسانا.
ول سادىردى اتپاساڭ،
سادىر سەنى الادى،
ات ك... - ىنە سالادى.
جانعان وتقا ءوزىڭدى
شىرقىراتىپ باسادى.
اللادان وكىم كەلگەن سوڭ،
ءبىر شىبىنداي، كوكەجان،
جان قاي جاققا قاشادى.
قوڭىراتتىڭ كوپ مەرگەن،
كۇيىندە بولعان سول بايعۇس
وراما قارا مىلتىقتى،
تىزەگە الا وتىردى.
اۋزىن ءبىر وققا تولتىردى.
اتتان ءبىر قورعان سوعىستا،
وقشانتايىن قاعىستى!
«اللالاپ» ابىلاي شانىشقان كۇن،
«قوقيلاپ» قىرعىز قاشقان كۇن.
قازاقتى داۋلەت باسقان كۇن،
قىرعىزدان ارۋاق قاشقان كۇن.
(«اتتىم» دەپ اتەكە ۋىس توپىراق تاستادى)
ارعىماعىن وزدىردى،
باياۋ جاتقان قىرعىزدى،
سارىبەلدە توزدىردى.
شاپتى دا قايتا ابىلاي.

* * * *

(سول جىلى اتەكە جىرىقتى ولتىرگەن،
سونىڭ قىزىنىڭ جوقتاۋى).
مەرگەننىڭ باسى ميلليون،
داريانىڭ جولى سەرۋەن.
مىنا ءبىر قازاق كەلۋىن،
اتەكەمنىڭ ءولۋىن،
سادىر كىردى قامىسقا
اتەكەمنىڭ نايزاسى
قىزىل شەكپەن بۇركەنىپ،
قىزدارمەنەن بۇل سادىر،
قارا شەكپەن بۇركەنىپ،
قاتىنمەنەن بۇ سادىر،
ابىلاي حاننىڭ نايزاسى
قولا ءبىر بولىپ قايىستى،
اتەكەمنىڭ نايزاسى
قاراعاي بولىپ مايىستى.
قۇرىم توقىم ابىلاي
قۇرداسىڭ با ەدى، اتەكەم،
تەرى توقىم ابىلاي
تەڭدەسىڭ بە ەدى اتەكە-اۋ.
باسىڭدى قويدى الەككە،
قانىڭدى الدى شەلەككە.
وتىنىڭدى الدى كەرەككە،
ءىشىپ قانعا تويمادى.
ابىلاي دەگەن حاس ايعىر
ەجەلگى ادەتىن قويمادى.

شوقان ءۋاليحانوۆ. كوپ تومدىق شىعارمالار جيناعى. 1-توم. 224-2231 بەتتەر