يا، وسىدان ءدال ەكى جىل بۇرىن، ياعني 2013-جىلدىڭ 23-قاراشاسىندا الماتى قالاسىندا حالىق وكىلدەرىنىڭ ءبىرىنشى قۇرىلتايى وتكىزىلىپ، سول جيىندا قازاق ۇلتتىنىڭ مۇددەسىن قورعاۋ باعىتىندا جۇمىس ىستەۋدى، ۇلتشىل كۇشتەردىڭ باسىن بىرىكتىرۋدى ماقسات تۇتقان قازاق ۇلتتىق كەڭەسى قۇرىلعان ەدى.

حالىق وكىلدەرىنىڭ قۇرىلتايى   سول كەزدە بيلىكتىڭ ۇلكەن قارسىلىعىنا ۇشىراپ، ۇلكەن كەدەرگىلەرگە قاراماستان، قيىندىقتاردى باستان كەشە وتىرىپ، ارەڭ وتكىزىلگەن ەدى.

بارلىق وبلىستاردان 400-گە جۋىق ادام قاتىسىپ، قازاق ۇلتتىق ينتەلليگەنتسياسىنىڭ كوپتەگەن كورنەكتى وكىلدەرى، ساياسي تۇلعالار قاتىسقان بۇل جيىندا ۇلتتىق-دەموكراتيالىق مەملەكەت قالىپتاستىرۋدىڭ تۇجىرىمداماسى دا بەكىتىلگەن-ءدى.

جاسىراتىنى جوق،  كوپتەگەن ازاماتتار بۇل كەڭەستىڭ بولاشاعىنان ۇلكەن ءۇمىت كۇتتى. مەملەكەت قۇرۋشى ۇلتتىڭ ءتىلىن دامىتۋ، ۇلتتىق مادەنيەتتى قورعاۋ، ۇلتتىق تاربيەنى قايتا جانداندىرۋ وسى كەڭەس جۇمىسىنىڭ وزەگى بولادى دەپ كۇتىلدى. كەڭەستىڭ باستى ماقساتى دا وسىنداي بولدى.

الايدا، ارتتا قالعان ەكى جىل ىشىندە قازاق ۇلتتىق كەڭەسى ساياسي كۇشكە اينالماق تۇگىلى، سۇبەلى ءبىر ءىس اتقارىپ، ءبىر ماسەلەنىڭ شەشىلۋىنە نەمەسە قوماقتى جوبانىڭ قولعا الىنۋىنا باستاماشى دا، قولداۋشى دا بولا المادى.

ال بۇگىن ءوزى شالا تۋعان ۇلتتىق كەڭەس شالاجانسار قالىپتا جاتىر. نەگە؟

مەملەكەتىمىزدىڭ 70 پايىزىن قۇرايتىن مەملەكەت قۇرۋشى ۇلتتىڭ مۇددەسى كۇن سايىن اياق استى بولىپ،   قاعاز جۇزىندە تاۋەلسىزدىك العان 25 جىل ىشىندە ۇلت ماسەلەسىندە ايتارلىقتاي جەتىستىككە قول جەتكىزە المادىق.

بىرىنشىدەن، كونستيتۋتسيامىزدا  مەملەكەتتىك ءتىل - قازاق ءتىلى ەكەنى انىق جازىلىپ، تەك مەملەكەتتىك ۇيىمداردا جانە جەرگىلىكتى ءوزىن-ءوزى باسقارۋ ورگاندارىندا ورىس ءتىلى رەسمي تۇردە قازاق تىلىمەن تەڭ قولدانىلادى دەپ كورسەتىلگەنىمەن سول مەملەكەتتىك ۇيىمداردا مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ قولدانىسىن 50 پايىزعا جەتكىزە المادىق.

ەكىنشىدەن، ۇلتتىق يدەولوگيا 25 جىل بويى قالىپتاسا المادى. ونىڭ سەبەبى بيلىك پەن حالىقتىڭ ۇلتتىق يدەولوگياعا بايلانىستى ۇستانىمى مەن كوزقاراسىنىڭ قاراما-قايشىلىعىندا بولسا كەرەك.

ۇشىنشىدەن، ۇلتتىق تاربيە ماسەلەسى  ءتورت اياعىنان بىردەي اقساپ، تۇرالاپ قالدى. ونىڭ سەبەبى، تاعى دا ۇلتتىق يدەولوگيانىڭ جوقتىعى، ۇلتتىق ونەر مەن مادەنيەتتىڭ دامىماۋى، اقپارات كەڭىستىگىنىڭ ۇلتتىق  باعىتتا جۇمىس ىستەمەۋى، تاعىسىن تاعىلار.

بۇل جاعدايدى ءتورتىنشى، بەسىنشى، ونىنشى دەپ تىزبەلەي بەرۋگە دە بولادى. بىراق ودان پايدا شامالى.

ءبىر سوزبەن ايتقاندا مەملەكەتتىك بيلىك پەن مەملەكەت قۇرۋشى ۇلتتىڭ اراسىنداعى كوزقاراس، ۇستانىم قايشىلىعى قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ پايدا بولۋىنا، ونىڭ وركەندەپ، ءوسىپ، ونىڭ ۇلكەن بيلىك تارماعىنا اينالۋىنا اكەلىپ سوقتى.

مىنە، وسىنداي جاعدايدا قازاق ۇلتتىق كەڭەسى مەملەكەت قۇراۋشى ۇلتتىڭ مۇددەسىن قورعاۋشى، تارازى باسىن تەڭەپ، قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنا باسەكەلەس ساياسي كۇشكە اينالۋى ءتيىس ەدى، ول سول ماقساتتا قۇرىلعان ەدى. ەڭ نەگىزگىسى سول ارقىلى ۇلتتىق-دەموكراتيالىق قازاق مەملەكەتىنىڭ قالىپتاسۋىن ۇيىمداستىرۋشى، ۇلتتىق كۇشتەردى توپتاستىرۋشى كەڭەس بولۋى كەرەك ەدى.

وكىنىشكە قاراي بۇل ماقسات ورىندالمادى. ەندى سونىڭ سەبەپتەرىنە ءسال ساراپتاما جاساپ كورەيىك.

قازاق ۇلتتىق كەڭەسىنىڭ جۇمىس جاساي الماعانىنا ەڭ الدىمەن مەن ءوزىمدى كىنالىمىن دەپ سانايمىن. جاسىراتىن نەسى بار، ەكى جىل بۇرىن مەنىڭ قوعامدىق، ساياسي كۇرەستە تاجىريبەم جوق ەدى. كوپ جىل مەملەكەتتىك قىزمەتتە ىستەپ، كوپتەگەن جوبالاردى ۇكىمەتتىڭ قاۋلىسىمەن، ءمينيستردىڭ بۇيرىعىمەن، مەملەكەتتىڭ اقشاسىمەن ۇيىمداستىرىپ ۇيرەنگەندىكتەن قوعامدىق جوبالاردىڭ، ىستەردىڭ قالاي ۇيىمداستىرىلاتىنىنان حابارىم از بولدى. بيلىك قارسى بولعان، كەدەرگى كەلتىرگەن، ءتىپتى قىسىم جاساپ، قۋدالاۋعا كوشكەندە قۇرىلتايدىڭ باستاماشىلارى، مەن، عابيدەن جاكەي، بولاتبەك بليالوۆ، ءبىراز نەگىزگى قاتەلىكتەرگە بوي الدىردىق. ول قاتەلىكتەردىڭ كەيبىرىن سول كەزدە دە تۇسىندىك، بىراق تۇزەي المادىق،  ال كەيبىرىنە، ءتىپتى، كوبىنە ۋاقىت وتە كەلە كوز جەتكىزدىك.

ول قاتەلىكتەر نە ەدى؟

بىرىنشىدەن، اركىم ءوز رۋىنا، ءوز جۇزىنە، ءوز جەرىنە تارتاتىن، ءبىرىنىڭ ماتەريالدىق، ءبىرىنىڭ قىزمەتتىك مۇددەسى بيلىكپەن بىتە قايناسىپ كەتكەن ينتەلليگەنتسياسىنىڭ باسىن ۇلتتىق مۇددەنى قورعاۋعا بىرىكتىرە المادىق. 

ەكىنشىدەن، ۇلتتىق كەڭەسكە مۇشە بولعان 41 ادامنىڭ ءوزىن ءبىر ماقساتقا بىرىكتىرىپ، تازا نيەت، اشىق كوڭىلمەن  ۇلتقا قىزمەت ەتۋگە دەگەن ىنتانى، جىگەردى، قۇشتارلىقتى دامىتا المادىق. كەڭەستىڭ ءوز ىشىندە ءار جاققا تارتۋشىلار بولدى. سەنگەن، ارقا سۇيەگەن كەيبىر ازاماتتار بيلىكتىڭ قىسىمىنا شىداي المادى. ءسويتىپ ناتيجەلى جۇمىس ىستەۋدەن باس تارتتى.

ۇشىنشىدەن، بارشامىز سەنىپ، ارقا سۇيەپ، ارتىنان ەرگەن مۇحتار شاحانوۆتىڭ ءوزى ۇلتتىق كەڭەستىڭ ۇلكەن ساياسي كۇشكە اينالۋىنا مۇددەلى بولمادى. مۇمكىن وعان بيلىكتىڭ قىسىمى دا سەبەپشى بولعان شىعار. قالاي دەسەك تە، مۇحاڭنىڭ جۇمىسى كەڭەستى العا سۇيرەپ، ۇلت مۇددەسى ءۇشىن باسقا ساياسي كۇشتەرمەن باسەكەلەس بولۋعا ەمەس، جينالعان ات توبەلىندەي ازاماتتاردى باسىپ، توقتاتۋمەن بولدى.

تورتىنشىدەن، كەڭەس قۇرامىنداعى 40 ادام الماتى قالاسىندا قالىپ، مەنىڭ استانادا بولۋىم دا ۇلكەن زيانىن تيگىزدى. قالاي دەگەندە دە كەڭەستى قۇرۋعا باستاماشى بولىپ، شوقپاردى بەلگە بايلاعاننان كەيىن ونى سىلتەۋگە دە جاعدايىم بولۋى كەرەك ەدى. بىراق، ولاي ىستەي المادىم.

سونىمەن، ۋاقىت شىركىن جەلدەي ەسىپ، قۇمداي سۋسىپ، قۇستاي ۇشىپ ەكى جىل ارتتا قالدى. ءبىز ۇلت مۇددەسىن قورعاۋ ىسىندە ەكى جىلىمىزدى جوعالتتىق. ء«اي دەيتىن اجە، قوي دەيتىن قوجاسى جوق»، باسەكەگە جارايتىن نە پارتيا، نە قوزعالىس، نە ۇلتتىق ينتەلليگەنتسيا جوق، بيلىك بىلگەنىن ىستەپ جاتىر. ونىڭ ناتيجەسىن ءبارىمىز كورىپ وتىرمىز.

ەندى نە ىستەمەك كەرەك؟

بىرەۋلەر اقىرى جۇمىس ىستەمەيتىن قازاق ۇلتتىق كەڭەسىن جاۋىپ، ورنىنان باسقا قۇرىلىم جاساۋ كەرەك دەگەن ۇسىنىس ايتۋدا. ەندى ءبىرى كەڭەستى قايتا جاڭعىرتۋدى، جاڭا ادامداردى تارتۋدى ۇسىنادى.

بۇل ۇسىنىستىڭ قايسى بىرىنە دە مەنىڭ قازىر ايتار جاۋابىم جوق. ەڭ وكىنىشتىسى، ءبىز حالىقتىڭ ءۇمىتىن ءولتىرىپ الدىق. وعان باستاماشى بولعان مەن، عابيدەن، بولاتبەك تە، ۇلتتىق كەڭەستىڭ تىزگىن، شىلبىرىن تۇگەل قولىنا الىپ، بىراق نە ءوزى جۇمىس ىستەمەگەن، نە باسقاعا ىستەتپەگەن مۇحاڭ دا، ونىڭ ورىنباسارلارى دا، كەڭەستىڭ  41 مۇشەسى دە كىنالى.

سوندىقتان، ۇلتتىق كەڭەسكە ءۇمىت ارتىپ، سەنىم بىلدىرگەن بارشا ازاماتتاردان ءدال بۇگىن ۇلكەن كەشىرىم سۇرايمىن. كەشىرىڭىزدەر مەنى، ۇمىتتەرىڭىزدى ءالى دە اقتاۋعا بارىمدى سالامىن.

ماقسات ءىلياسۇلى،

قازاق ۇلتتىق كەڭەسىنىڭ مۇشەسى

Abai.kz