قايرات نۇرتاس "مامبەت" پە؟
عالامتوردا Adam Xazar دەيتىن اتىن جاسىرعان دۇمبىلەز بىرەۋ مەنىڭ قانداس باۋىرىم قايرات نۇرتاستى «مامبەت» دەپ اتاپتى...
«ورىسشا ەكى ءسوزدىڭ باسىن قۇراي الماسا دا، مۋز تۆ جۇلدەسىنە لايىق دەپ تانىلعان كولحوزشى قايرات نۇرتاس ومبىنى قازاقتىڭ قالاسى دەيدى. بۇل مامبەت رەسەي قالا سالىپ جاتقاندا، ءوزىنىڭ اتا-باباسى ەن دالادا قوي باعىپ، قالا سالۋ ويىندا مۇلدە بولماعانىن بىلسە عوي…»، - دەپ جازىپتى Adam Xazar دەگەن دۇمشە...
راس، وتكەن جىلى ومبى قالاسىندا وتكىزگەن كونتسەرتى كەزىندە قايرات ومبىنى قازاقتاردىڭ قالاسى دەپ اتادى. ءيا، قايرات دۇرىس ايتادى، ومسك – قازاقتىڭ جەرى بولعان جانە بولىپ قالادى دا، مۇنى تاريح دالەلدەگەن. شىنداپ كەلگەندە، قاي عاسىردا دا رەسەي وكىمەتى جەر بەتىندە وركەنيەتتى ءبىر قالا تۇرعىزعان ەمەس، تەك جاۋلاپ الىپ، وزىنە قاراتا بەرگەن. قۇداي تاعالا ءادىل عوي: ەرتە مە-كەش پە، ادىلدىكتى ورناتادى، سوندا ورىسىڭ ماسكەۋ قالاسىنىڭ ماڭىنداعى شالشىق باتپاعىمەن عانا شاعىن دەرەۆنيا بولىپ قالادى...
باسقانى قايدام، بىراق، ورال قالاسىندا ورىس كازاكتارمەن كۇرەسكەن، جايىقتىڭ جاعاسىندا بۇل جەبىرلەرمەن جاعالاسقان مەن بىلەمىن: ورىس وزبىرلىعىن قويمايدى. ورىس وزبىرلىعىن قويسا، جەردىڭ بەتىندە جۇماق ورنار ەدى. ايتكەنمەن، ەكى جۇماقتىڭ بولمايتىنى، جالعىز جۇماقتىڭ جەر بەتىندە ەمەستىگى بەلگىلى عوي...
«جۇماق» دەمەكشى، كەيبىرەۋلەر «مامبەت» ءسوزىنىڭ مۇحاممەد پايعامباردىڭ (س.ع.س) ەسىمدەرىنىڭ ءبىرى ەكەنىن ەسكەرتۋدە. مۇندايدا قازاق: «ولەتىن بالا – مولعا قاراي قاشادى» دەيدى...
ال، الگى ساندالباي Adam Xazarدىڭ جاسىرىن اتپەن پىكىر جازعانىنىڭ ءوزى - ونىڭ اتا-باباسىنىڭ دا، ءوزىنىڭ دە قازاققا تۋرا ءسوز ايتا المايتىن سۋجۇرەك ەكەندىگىن دالەلدەيدى...
...باياعىدا مەنىڭ تەكتى اتا-بابامنىڭ اياعىن ءسۇيىپ، شىبىن جانىن امان قالدىرۋ ءۇشىن ءوز قاتىنىن مەنىڭ بابامنىڭ قوينىنا سالىپ بەرگەن جانە سول زاماننان بەرى «قازاق» دەگەن ءسوزدى ەستىسە، قورىققاننان قانى سۋىپ، ەسىنەن ايىرىلاتىن شوشقانىڭ ەتىن جەيتىن حالىقتىڭ ساسىق ۇرپاعى، قازاقتان قورقىپ، سىلەكەيى سالبىراپ ادام حازار دەپ اتىن وتىرىك جازعان ازعىن – مەنىڭ باۋىرىم قايرات نۇرتاستىڭ تىرناعىنا دا تاتىمايتىن قۋىس كەۋدە، كور پەيىل ماسكۇنەمنىڭ ءبىرى عانا! ونىڭ اراق بۇكسىگەن ارام اپانىنان شىققان ساندىراعى – ەسەكتىڭ ساسىق جەلىنە دە تاتىمايدى.
مۇحتار شاحانوۆ اعامىزدىڭ بىردە: ء«تىل، ۇلت مۇددەسى توڭىرەگىندەگى ماسەلەلەرگە نەمقۇرايدى قارايتىن ازاماتتاردى – قازاق دەپ ەسەپتەمەيمىن!» – دەگەنى بار ەدى. ال، قايرات نۇرتاس – ناعىز قازاق! انا ءتىلىنىڭ ۋىزىن قانىپ ىشكەن رۋحتى قازاق!.. سوندىقتان، قايرات نۇرتاس ورىس تىلىنە مۇقتاج ەمەس! كەرىسىنشە، ورىس ءتىلى – قايرات نۇرتاس سىندى اناسىنىڭ تىلىنە ادال، قايسار دا ساڭلاق باتىرعا مۇقتاج!
قاجىمۇقان عابدوللا،
«قازاق ەلى» حالىقتىق قوزعالىسىنىڭ توراعاسى
