جازۋشى، كۇيشى، مۋزىكا جانە ادەبيەتتانۋشى، سىنشى تالاسبەك اسەمقۇلوۆتىڭ بۇل ماقالاسى 2001 جىلى تامىز ايىندا، بۇرىنعى «التىن وردا» گازەتىندە جاريالانعان ەدى. ماقالانىڭ  الدىندا اپتالىق گازەتتىڭ وقىرمانعا ارناپ جازعان ءسوزى  دە بار.

تامىزدىڭ 1-ءى كۇنى تالاسبەك اسەمقۇلوۆ 60 جاسقا كەلدى. امال نەشىك... ول وسى جاسىن ءبىزدىڭ ورتامىزدا اتاپ وتە المايتىن الىس ساپارعا بىلتىر اتتانىپ كەتكەن. اسىل اعامىزدىڭ اياۋلى ءجۇزىن، قوڭىر ءۇنىن، ءازىلىن، ءاربىر ءسوزىن ساعىنا وتىرىپ، «شىرعالاڭى قيىن شەڭبەر» اتتى ماقالاسىن وقىرمان قاۋىمنىڭ ەسىنە سالعاندى ءجون كوردىك. ماقالا ءوزى باس يە بولىپ شىعارعان Otuken.kz سايتىنان الىندى (سىلتەمەسى:http://otuken.kz/index.php/component/content/346?task=view).

- رەداكتسيادان.

ادەبيەت ءبىر ۇرپاقپەن تامامدالمايدى. ءار زاماندا رۋح ادەبيەت ارقىلى ارقيلى ءسوز الادى. مىسالى، «قازاق ادەبيەتى» اپتالىعى ءبىزدىڭ ادەبيەتىمىزدىڭ بولاشاعى تۋرالى پىكىر ايتۋدى جاستاردان ءوتىندى. دۇرىس. جاس قالامگەرلەر كوكەيدەگى ويلارىن ورتاعا سالدى. ەندى تالاسبەك اسەمقۇلوۆ سول پىكىرلەر تۋرالى ءوز كوڭىلدەگىسىن قالىڭ وقىرمان تالقىسىنا ۇسىنادى. رۋحاني تالپىنىس، تۇرمىس، كۇندەلىكتى تىرلىك... ادەبيەتكە وسىنىڭ بارلىعىنىڭ دا تىكەلەي قاتىسى بار. تالاسبەك اسەمقۇلوۆتىڭ «قازىر بىزدە جالىن دا بار، وت تا بار...» «XXI عاسىردىڭ ەكىنشى جارتىسىندا قازاقتا ەكى-ءۇش-اق جازۋشى قالاتىن شىعار...» اتتى پىكىرلەر توپتاماسىنا بايلانىستى ويلارىن ۇسىنىپ وتىرمىز.

«التىن وردا» اپتالىعى. 31.08.2001

مەيىرحان!

«قازاق ادەبيەتىنىڭ» ەكى نومىرىنە شىققان ادەبيەتشى جاستاردىڭ سۇحباتىن ءوزىڭ دە وقىعان شىعارسىڭ. ماعان بۇل سۇحبات قاتتى اسەر ەتتى. گازەتتىڭ بۇل جاقسى باستاماسىنا مەن دە ءوز ويىمدى قوسايىن دەپ وتىرمىن. العاشىندا بۇل شاعىن لەبىزدى «قازاق ادەبيەتىنىڭ» وزىنە بەرەيىن دەگەن ەدىم. ارتىنشا، ول جەردە قايشىسىن جالاڭداتىپ ءامىرحان دوسىمنىڭ وتىرعانى ەسىمە تۇسكەندە، بۇل ويىمنان اينىپ قالدىم. سونىمەن بۇل حاتىمدى وزىڭە جىبەرىپ وتىرمىن. مۇمكىندىگىنشە قىسقارتپاي باسساڭدار جاقسى بولار ەدى.

سىرت كوزگە، ورتاق ءبىر پروبلەمانىڭ توڭىرەگىنە قۇرىلماعان سەبەپتى شاشىراڭقىلاۋ بولىپ كورىنگەنىمەن، بۇل سۇحباتتى تۇتاستىرىپ تۇرعان ءبىر نارسە بار. ول – جاستاردىڭ مۇمكىندىگىنشە رياسىز وي ءبولىسۋى، سىر اقتارۋى.

ءىزىمىزدى باسىپ كەلە جاتقان ءىنى-قارىنداستارىمىزدىڭ ادەبي كوزقاراستارىنا قاتىستى ويلارىمدى ازىرگە ىركە تۇرىپ، وسى سۇحباتتا قىلاڭ بەرگەن، قازاقتىڭ وتكەن عاسىردان «مۇرا» بولىپ سۇيرەتىلىپ كەلە جاتقان ەڭ باستى قايعىسى – باسپانا پروبلەماسى جونىندە ايتايىن. باسپانا – بۇگىنگى قازاق ءۇشىن گاملەتتىك ساۋال، ول از دەسەڭىز، باسپانا – قازاق ءۇشىن فيلوسوفيالىق، ونتولوگيالىق پروبلەما.

 سۇحباتتى وقىعاندا، پاناسىز، كىرىپتار حالدە جۇرگەن باۋىرلارىمنىڭ اقىرىن عانا شاققان مۇڭىن ۇققانىمدا جۇرەگىم اۋىردى، ءبىر كەزدەگى ءوزىمىزدى كورگەندەي بولدىم.

ءبىزدىڭ الدىڭعى تولقىن اعالار، ادەبيەتتىڭ اقساقالدارى، ەسەيمەگەن كۇيى قارتايعان ادەبي شالدار اقىل ايتقىش بولدى. اڭگىمەلەسە قالساڭ، ارقايسىسى جەكە-جەكە ءجۇرىپ ۇلتقا تىرەك بولىپتى. سونداي ءبىر ۇلتقا تىرەك “بولعان اقساقالمەن سويلەسە قالعاندا” وسى قازاق ءوز جەرىندە ءجۇرىپ نەگە باسپاناسىز، سوۆەتتىڭ زاڭىندا ايتىلعان تەڭدىك پەن ىنتىماقتاستىق قايدا؟” دەپ سۇراعان ەدىك. (اڭگىمە سوۆەت زامانىندا بولعان ەدى). سوندا جاڭاعى “داناگوي” قاريا “زاتو ءبىز 70 جىل بويى گۋمانيتارلىق تۇرعىدان دامىدىق” دەگەن ەدى. ارينە، شىلعي وتىرىك. ۇلت قامىن جەگەن شىن ازاماتتىڭ ءبىردى-ەكىلى شىعارماسى بولماسا 70 جىلدىق “گۋمانيتارلىق دامۋدىڭ” ناتيجەسى، انە، كۇرەسىندە جاتىر. ەشكىم وقىمايدى، ەشكىمگە كەرەگى جوق. سوۆەت وداعىنىڭ قۇرامىندا، دالىرەك ايتساق جاڭا سيپاتتا قۇرىلعان ورىس يمپەرياسىنىڭ قۇرامىندا وتكىزگەن 70 جىلدىق ءومىر —  ويسىز وتكەن، زايا كەتكەن ءومىر دەر ەدىم. ويتكەنى، سونداي ءماندى، سانالى ءومىر سۇرگەن بولساق، مىنا بۇگىنگى جوقتىق، بۇگىنگى پاناسىزدىق قايدان كەلدى؟

جانە ءبىر ادەبي قاريامەن داستارقانداس بولعانىمىز بار. ء“بىز نە كورمەدىك، ءومىر بويى رەپرەسسيانىڭ استىندا كەلە جاتىرمىز” دەپ كەش بويى جىلاۋمەن بولدى. ارى-بەرىدەن سوڭ “رەپرەسسيانىڭ” انىعىنا جەتتىك. اۋەلى كانديدات بولىپتى. سودان سوڭ دوكتور بولىپتى (ايتەۋىر، بىردەڭەنىڭ دوكتورى، ەسىمدە جوق). ەندى، انە-مىنە اكادەميك بولماق. التى رەت ءۇي اۋىستىرعان. اۋىستىرعان سايىن ءبىر بالاسى، نەمەسە نەمەرەسى ءۇيلى بولىپ وتىرعان. سوڭعى كىرگەن ءۇي — الماتىنىڭ اقسۇيەكتەر تۇراتىن ورتالىق شارشىسىندا ەكەن. التى بولمەلى! ياعني، كانديداتتىق، دوكتورلىق، سودان سوڭ اكادەميكتىك اتاقپەن (ال ونىڭ كوپ ءۇزاماي اكادەميك بولعانىنا ەشقانداي كۇمانىڭىز بولماسىن) ودان سوڭ التى پاتەرمەن “رەپرەسسيالانعان”. مىنە، سونداي دا سونداي كەپتەر بولىپتى، “ارداگەر” اعامىز ۇلت ءۇشىن، الاش ءۇشىن ەتىگىمەن سۋ كەشىپتى، وسىنداي “قورلىقتان” ءوتىپتى. سول داستارحان باسىندا، ون جەتى جىلدان بەرى بالا-شاعاسىن ارقالاپ ءۇيسىز جۇرگەن ءبىر جىگىتتىڭ، “قورلىقتان” قارتايعان ارداگەر قاريانىڭ جۇزىنە كوزى جاساۋراي قاراپ، «شىركىن، ءسىزدىڭ كورگەن قورلىعىڭىزدىڭ شيرەگىن ماعان بەرسە عوي» دەپ جۇرتتى دۋ كۇلدىرگەنى ءالى ەسىمدە.

تاعى ءبىر وقيعا ەسىمە ءتۇسىپ وتىر. ءبىر اعامىز الماتىنىڭ جيھاز وندىرەتىن فابريكاسىندا جۇمىس ىستەدى. ءومىر بويى. جىگىتتىك الاۋ شاعى ءوتتى — ءۇي جوق. قاراساقال كەمەل كەزى ءوتتى — ءالى پاتەردە. ەندى اقساقالدىق كەز كەلدى — باسپانادان نىشان جوق. ساقالى ساپسيىپ پاتەردەن پاتەرگە كوشىپ جۇرگەنىن كورگەندە ۇيالاتىنبىز. ارينە، كەزەكتە تۇر. بىراق، وتىز جىل تۇرعان ول المايدى، موسكۆادان، نەمەسە رەسەيدىڭ كەز كەلگەن تۇكپىرىنەن قاڭعىپ كەلگەن، كەزەككە ءبىر اي دا تۇرماعان سىلىمتىك ورىس الادى.

ءبىر كۇنى سول اعامىز “بالالاردان ۇيالىپ ءبىتتىم. «پاپا، ەلدىڭ بارىندە ءۇي بار، ءبىزدىڭ ءۇيىمىز قايدا؟» دەپ سۇرايدى” دەگەنى بار-تىن. كۇندەردىڭ كۇنىندە اعامىزدىڭ جولى بولدى. جوق، ءۇي العان جوق. الماتىنىڭ تۇبىندەگى كالينين كولحوزىنىڭ ءبىر تۇرعىنى اعامىزدى ۇيەلمەنىمەن ۇيىنە كىرگىزىپتى. قانشا تۇرساڭ دا ءوزىڭ بىلەسىڭ، تەك اقشاڭدى ۋاقتىلى تولەپ، ءۇيدى تازا ۇستاساڭ بولدى دەپتى. مىنە، ەلۋدەن اسقان شاعىندا اعامىز، ءبىراز ۋاقىت قۋعىن-سۇرگىنسىز تىنىش ءومىر ءسۇردى. جالدايتىن جاقسى پاتەر تابۋدىڭ ءوزى باقىت ەكەن عوي.

ەڭ عاجابى، سول اعامىز ءۇي الدى! ادام ايتسا نانعىسىز نارسە! اقىرى سوڭىندا تۇيە قۇساپ سورايىپ جۇرگەن سول اعامىزدان باستىقتاردىڭ وزدەرى ۇيالسا كەرەك، “قوي، ەكى جىلدان كەيىن پەنسياعا شىعادى، ءۇيسىز كەتسە ۇيات بولار” دەپتى. سونىمەن اعامىز قالانىڭ شەتتەۋ جەرىنەن ءتورت بولمەلى (!) ءۇي الدى. ءالى ەسىمدە، اۋىلدان تۋ بيە، بىرنەشە قوي الدىرىلدى. ءتورت بولمەنىڭ تورتەۋىندە دە ۇلان-اسىر توي بولىپ جاتىر. سوندا اعامىز “تالاسبەك، ساعان شىنىمدى ايتايىن، تۇك تە قۋانىپ وتىرعام جوق. ارينە، ۇكىمەتكە، باستىقتارعا راحمەت. بالالارىما نەسىبە بولادى. بىراق ءوز باسىم سەلت ەتپەيمىن” دەگەن ەدى.

بۇدان ارتىق نە ايتۋعا بولادى؟ ءۇي وعان الاۋلاعان جاستىق شاعىندا، ەل كورشى، تۇرعىلاستارىمەن سىيلاساتىن ازامات كەزىندە كەرەك ەدى. تاستان قالاعان ءتورت قابىرعانى اڭساۋمەن ءومىرى ءوتىپتى. مىنە، وسىنداي كەپ!

تاعى ءبىر اڭگىمە ايتايىن. بىردە جولىم ءتۇسىپ مادەنيەت مينيسترلىگىنىڭ قاراۋىنداعى ءبىر جاتاقحاناعا باردىم. دالىزدە ىعى-جىعى اياق كيىم، بالالاردىڭ ۆەلوسيپەدتەرى. بارعان ءۇيىمنىڭ توعىز جاسار بالاسىمەن اڭگىمەلەسكەنىمدە. الماتىنىڭ ءبىز بىلمەيتىن تالاي سىرلارىنا كۋا بولدىم. كوشەنىڭ بالالارى ء“ۇيى بارلار” جانە ء“ۇيى جوقتار” بولىپ ءبولىنىپ توبەلەسەدى ەكەن. ءۇيى بارلار - البەتتە، ورىستار، جانە ءبىردى-ەكىلى قازاق. ال ءۇيى جوقتار — كىلەڭ قازاق. توبەلەسكەندە كىم جەڭەدى دەپ سۇرادىم. «ارقالاي» دەدى سۇحباتتاسىم. “س پەرەمەننىم ۋسپەحوم” دەدى سودان سوڭ جىميىپ. سول كەشتە، سول جەردە ەستىگەن كوپ اڭگىمەنىڭ ءبىرى: وسى جاتاقحانادا تۋىپ، بالا-باقشاعا، سودان سوڭ مەكتەپكە بارعان، سودان سوڭ ينستيتۋت ءبىتىرىپ، اقىرى وسى جاتاقحانادا ۇزاتىلعان جانە وسى جاتاقحانادا ءالى تۇرىپ جاتقاندار بار كورىنەدى. بۇل قازاق قوعامىندا عانا كەزدەسەتىن فەنومەن.

ۇيگە قايتىپ بارا جاتقاندا ءدالىزدىڭ ەدەنىندەگى تەسىككە اياعىمدى تىعىپ الىپ سىندىرىپ الا جازداعانىم ءالى ەسىمدە. اياعىمدى سۋىرىپ قاراعاندا استىڭعى قاباتتا جۇرگەن ادامداردىڭ توبەسىن كوردىم. ء“بىر ايدان بەرى وسىلاي بولىپ تۇر، — دەدى دوسىم ىڭعايسىزدانىپ، — نيچەگو، پلوتنيككە ايتىلدى. جوندەيدى”.

ءبىزدىڭ ۇرپاق، قازىر قىرىقتى ورتالاپ تاستاعان زامانداستارىمنىڭ دەنى وسى پاناسىزدىقتىڭ توزاعىنان وتكەن. بايبوتا دوسىم جارتى ءومىرىن پاتەردە وتكىزدى. اڭگىمەلەسە قالساڭ جارقىلداپ، ءدۇر بولىپ تۇراتىن. بىراق ىشىندە قانداي ءيتتىڭ ءولىپ جاتقانىن جۇرەگىممەن سەزەتىنمىن. الايدا، تىلەكشى بولعاننان باسقا ءبىزدىڭ قولدان نە كەلەدى؟ ارينە، جەتتى، الدى. بىراق كوڭىلىنە قاياۋ ءتۇستى عوي. مەنىڭ تۇرعىلاستارىمنىڭ كوبى وسى الماتىنىڭ جالدامالى پاتەرلەرىن اقتاپ ءجۇرىپ اقىن بولدى، جازۋشى بولدى، بالا ءوسىردى.

قالايشا وسىلاي بولدى دەيتىن شىعارسىز. ونىڭ سەبەبى كوپ. ارينە، ەڭ باستى سەبەپ — ورىستىڭ بۇراتانا حالىقتاردى كىرىپتار حالدە ۇستاۋدى كوزدەگەن يمپەريالىق ساياساتى. الماتى، قىزىلجار، تسەلينوگراد، قاراعاندى سياقتى ءىرى قالالارعا قازاقتى قونىستاندىرماۋ جايىندا كرەملدىڭ ارنايى جارلىعى بولىپتى، ونى كەيىن ەستىدىك. بىراق كرەملدەگى قاريالار سىزىپ بەرگەن سىزىقتىڭ، شارشىنىڭ ىشىندە تالاي ماسەلەنى شەشۋگە بولار ەدى. وسى جەردە قازاقتى ءوزىنىڭ، دۇشپانعا، جاتقا كەتسە دە قازاققا بۇيىرماسىن، بۇيىرسا ماعان عانا بۇيىرسىن دەيتىن مىسىق تىلەۋى، قىسقاسى وتارلىق “داۋرەن” كەزىندە قالىپتاسقان ەڭ انايى مەنتالدىك سىرقاتتارى ءسۇرىندىردى.

ءبىز، ونەرگە، ادەبيەتكە 80-ءشى جىلداردىڭ باسىندا كەلگەن ۇرپاق جۇبان مولداعاليەۆتىڭ الدىن كورە قويعان جوقپىز. ەكى مەرزىم توراعا بولعان ولجاستى كوردىك. الدىنا بارا المايتىنبىز. بىرىنشىدەن، ۇنەمى شەتەلدىك ءىسساپارلاردا جۇرەدى. ەكىنشىدەن، ەسىگىنىڭ الدىندا حاتشى دەگەننەن گورى قارعىلى كۇزەتشى دەۋگە لايىق ەكى ادام وتىراتىن. بىرەۋى — وسى كۇنى وپپوزيتسيونەر بولعانسىپ جۇرگەن، قازىرگى ساياسي جۇيەمەن كۇرەسكەنسىپ جۇرگەن بيگەلدى عابدۋللين. ەكىنشىسى، ايتەۋىر ءبىر “ادەبيەتشى”، كىم ەكەنى ەسىمدە جوق. بۇلاردىڭ سىرتىندا وداقتى ساۋىن سيىر قىلىپ العان ادەبي قاريالار اۋلەتى. وشارىلىپ جاتىر. وداققا كىرمەك تۇگىلى ماڭايىن باستىرمايدى. ادەبي فوندتىڭ تەك قانا ادەبيەتشىلەرگە تيەسىلى پاتەرلەرى وسى ادەبي قاريالاردىڭ بالالارىنا، نەمەرەلەرىنە بۇيىرىپ كەتە بەرەدى. ال سەن كەلسەڭ، پاتەرگە كەزەككە تۇرۋ ءۇشىن وداقتىڭ مۇشەسى بولۋىڭ كەرەك دەيدى. ال مۇشە بولۋ ءۇشىن... بەس-التى كىتاپ شىعارۋ كەرەك. ال باسپانىڭ تاقىرىپتىق جوسپارىنا ەنىپ كىتاپ شىعارۋ ءۇشىن تانىمال جازۋشى بولۋىڭ كەرەك. ال تانىلۋ ءۇشىن جازعان دۇنيەلەرىڭ گازەت-جۋرنالعا كوپتەپ باسىلۋى كەرەك. ەندى گازەت-جۋرنالدىڭ باسىندا وتىرعان قىرىس تورەلەرگە باراسىڭ. ول جەردە “اڭگىمەڭ (نەمەسە ولەڭىڭ) جاقسى ەكەن، بىراق...” دەيدى. تۇيىق شەڭبەر! ەكى عاسىر رەسەي يمپەرياسىنىڭ جەتپىس جىل بولشەۆيكتىك يمپەريانىڭ قۇرامىندا بولعاندا قازاقتىڭ بار تىندىرعانى – ءبىر-ءبىرىنىڭ بەتىن قايتارۋدىڭ، قازاق ءىسىن بولدىرماۋدىڭ تەحنولوگياسىن عانا مەڭگەردى.

سول وتكەن ومىردەن ءبىر ءافسانا. الپىستان اسىپ، جەتپىستى القىمداعانشا ءالى جەلىگى باسىلماعان، ءالى سەرىلىكپەن جۇرگەن ءبىر قالامگەر اعامىز، ءوزىنىڭ كەزەكتى قاتىنىنان تاياق جەپ قۋىلىپ، ياعني جازۋشىلار وداعىنىڭ جانە ءبىر پاتەرىن سول ايەلگە “پوداريت” ەتىپ ولجاسقا باسپانا سۇراپ بارىپتى. سوندا ولجاس “اقساقال، ءسىز وداقتىڭ قانشا پاتەرىن حاراپ قىلدىڭىز. كەزەكتە تۇرعان پاتەردە قاڭعىرىپ جۇرگەن قانشاما جاس اقىن-جازۋشىلار بار، سولاردى نەگە ويلامايسىز؟ قىسقاسى، قالتامنان سۋىرىپ بەرەتىن پاتەرىم جوق. كەشىرىڭىز، دەپتى. “مەن ەندى قايدا بارامىن؟” دەپتى جازۋشى اعامىز. “جازۋشىلار وداعىنىڭ دەمالىس ۇيىنە بارىڭىز. اقىلداسايىق. كورەيىك” دەپ شىعارىپ سالىپتى ولجاس. مىنە، وسىنداي دا قاريالار بولعان. ارينە، ماحاببات دەگەن قۇدايدىڭ جىبەرگەن ەرەكشە سىيى، الەمدەگى ەڭ ۇلى ونەر تۋىندىلارىنىڭ وزەگى. وعان ەش داۋىمىز جوق. ءتىپتى، كەزەكتى ايەلىڭىزبەن اراداعى حيكمەتىڭىز تۋرگەنەۆ پەن پولينا ۆياردونىڭ، نەمەسە شوپەن مەن جورج ساندتىڭ اراسىنداعىداي بيىك كوڭىلدەستىك دەيىك. بىراق ءسىزدىڭ “اسقاق ماحابباتىڭىزدان”، سارعايعان سارى ءۇمىت سوڭىندا ارمانى، الاۋى ولگەن، قۇدايعا جالبارىنىپ انە-مىنە جەتەمىن-اۋ دەپ وتىرعان جاس (جاس ەمەس-اۋ، جاستىق شاعى ءوتىپ كەتكەن جاسامىس) جازۋشى، نەمەسە اقىن نەگە جاپا شەگۋ كەرەك؟ ءبىزدىڭ “كلاسسيكتەر” قانشاما جاس قالامداستىڭ تاعدىرىن تاپاپ كەتتى — ءبىر قۇدايعا عانا ايان.

سەكسەنىنشى جىلداردىڭ باسىندا كادىربەك سەگىزباەۆتىڭ ء“بىز قالادا تۇرامىز” اتتى كىتابى جارىق كوردى. كىتاپتىڭ ىشىندەگى وسى اتتاس شىعارمانى وقىپ قاتتى اسەرلەنىپ ەدىم. البەتتە، بۇل پوۆەست سىن تاراپىنان ەشقانداي باعا المادى (ويتكەنى ءبىزدىڭ “ۇلى” ادەبيەتىمىز، “ۇلى” سىنىمىز تەك “ورەسى بيىك” شىعارمالاردى عانا ەلەپ-ەسكەرەدى عوي).

ادەبيەتكە ەلەۋسىز عانا كەلىپ، اتالماي قالتارىستا قالعان بۇل پوۆەستىڭ ەڭ باستى جەتىستىگى — وسى ءبىز اڭگىمە ەتىپ وتىرعان، ۇلتتىڭ ەڭ سىرقات پروبلەماسىن بارىنشا بيىك ورەدە جاڭعىرتۋعا تىرىسۋىندا ەدى. باس كەيىپكەر وسى وزىمىزدەي-اق ادام. باسپاناسىز. پاتەردەن پاتەرگە كوشىپ جۇرگەندە ءيىس ءتيىپ بالاسى ولەدى.

مەن بۇنى ۇلكەن كوركەمدىك جەتىستىك دەپ باعالايمىن. سەبەبى، مەن ءۇشىن ادام تاعدىرىنان تىس كوركەمدىك جوق، جانە ادام باسىنان بيىك قازىنا جوق. ەسىمنەن مىناداي ءبىر وقيعا كەتپەيدى. 1992 جىلدىڭ اپتاپ شىلدەسى. ەسكى اقشانىڭ قۇنسىزدانىپ، تۇرمىستان بەرەكە كەتە باستاعان كەز. سول قۇنسىز جالاقىنىڭ ءوزى ءۇش-ءتورت اي كەشىگەدى. الماتىدا جايناعان جاز. بىراق كوڭىلىمىز قۇلازىڭقى، ەرتەڭگى كۇنىمىزدى ويلاپ قوبالجيمىز. جازۋشىلار وداعىنىڭ الدىندا ءبىر قالامداس دوسىممەن ۇشىراسىپ قالدىم. كور-جەردى كوڭىلسىز اڭگىمەلەپ، ءبىراز تۇردىق. وسى كەزدە جانىمىزعا تاعى ءبىر ادام كەلدى. قازاقتىڭ بەلگىلى فيلوسوفى، “ۇلت قامىن” جەپ جۇرگەن دەگدارلاردىڭ ءبىرى. وسىنىڭ الدىندا عانا قازاقتىڭ ايگىلى ءبىر ونەرپازى دۇنيەدەن قايتقان ەدى.

— ەستىدىڭدەر مە، پالەنشە قايتىس بولىپتى، – دەدى فيلوسوف اعامىز، سالەمىمىزدى العاننان كەيىن. – دۇنيە! قازاقتا ەندى ونداي ۇل تۋعانشا قايدا-ا!

— ەستىدىك، — دەدى دوسىم سەلقوس قانا. – ارتىن قايىرلى قىلسىن. قايعىرىپ تۇرمىز.

– ەندى ونداي ۇل تۋعانشا قايدا-ا-ا! — دەدى تاعى دا فيلوسوف اعامىز...

سودان سوڭ دوسىم ەكەۋمىزگە سىناي قاراپ اششى جىميعان. الدىڭعى ءسوز از كورىنسە كەرەك، — ونداي ۇل ەندى مىڭ جىلدا دا تۋمايدى! — دەدى نىعارلاي، شەگەلەي.

ونداي ۇلدىڭ ەندى تۋمايتىنىنا ءبىز كىنالى سياقتىمىز. اعامىزدىڭ شاتاق ىزدەپ تۇرعانى ماعلۇم بولدى.

دوسىم مادەنيەتتى، ءبىلىمدى، وريگينال، ادامدى قۇرمەتتەي بىلەتىن، بىراق باسىنىپ باسقا شىققاندى اۋىزدىقتاي دا الاتىن ادام ەدى. فيلوسوفتىڭ بەتىنە بارلاي قاراپ ءسال تۇردى دا، — گرۋزيننىڭ ءبىر ءفيلمى ەسىمە ءتۇسىپ تۇر، — دەدى، – ءبىر گرۋزين مىناداي ءبىر توست ايتادى. “تاكوگو چەلوۆەكا نە بىلو، نە بۋدەت، ي نە نادو”. سول گرۋزين ايتپاقشى، ونداي ۇل ەندى تۋماي-اق قويسا، سول جالعىز ەكزەمپليار كۇيىنە كەتسە جاقسى بولار ەدى.

— ءىنىم، بۇنىمەن نە ايتقىڭ كەلەدى؟ — دەدى فيلوسوف شاتىناپ.

— ول ءانشىڭىزدىڭ ءۇيى بار ما ەدى؟ - دەدى دوسىم، سۇراققا سۇراقپەن جاۋاپ بەرىپ.

فيلوسوف اڭىرىپ قالدى.

— بار! - دەدى دوسىم نىعارلاپ،– ستۋدەنت كەزىندە الماتىنىڭ ورتاسىنان ويىپ تۇرىپ ءۇي العان. سودان سوڭ دۇنيەنى جالپاعىنان باسقان. وسى قازاقتاعى بار اتاقتىڭ بارلىعىن العان. سونداي دارەجەگە جەتىپ ولگەن ادامدا نە ارمان بار؟

— تۇرا تۇر! — دەدى فيلوسوف ەسىن جيىپ.

— ال مەنىڭ ءۇيىم جوق، — دەدى دوسىم باستىرمالاتىپ، — مىنا كىسىنىڭ دە ءۇيى جوق، — يەگىمەن مەنى مەڭزەدى. — بارار جەر، باسار تاۋىمىز جوق. مىسالى، مەنىڭ بۇگىن قوناتىن جەرىم جوق. تاڭەرتەڭ عانا حوزيايكام ميليتسيانى الىپ كەلىپ، زاتتارىمدى اۋلانىڭ سىرتىنا شىعارىپ تاستادى. كۇنى بويى جەتىم بۇرىشتا ايەلىمىز ەكەۋمىز پاتەر ىزدەدىك، — دوسىم سۋىق جىميىپ فيلوسوفتىڭ يىعىنا قولىن سالدى، — ۇيىڭىزگە قوندىرىڭىزشى.

— قارعىماۋ، سەن نە وتتاپ تۇرسىڭ ءوزى؟ — دەدى فيلوسوف ايقايلاپ، — مەن قازاقتىڭ ۇلى ونەرپازى ءولدى دەپ قايعىرىپ تۇرمىن عوي!

— دەمەك ءوز قايعىڭىزدى ايتىپ تۇرسىز، — دەدى دوسىم جايباراقات، — ال مەن... ءوز قايعىمدى ايتىپ تۇرمىن. قۇدايى شىنىمدى ايتىپ تۇرمىن. پاتەر تاۋىپ العانشا ۇيىڭىزگە تۇرعىزىڭىزشى.

فيلوسوف پانا ىزدەگەندەي ماعان قارادى.

— مىنا بالانىڭ ەسى دۇرىس ەمەس شىعار. يا وتكازىۆايۋس چتو-ليبو پونيمات!

— ولاي بولسا سول ولگەن ونەرپازعا قابىرعاڭىز قايىسىپ قايعىرىپ تۇرعانىڭىز دا وتىرىك، — دەدى دوسىم، فيلوسوفتىڭ جۇزىنە مەيىرلەنە قاراپ، — ءسىز مەنىڭ قايعىمدى، مەنىڭ مۇڭىمدى قۇلاعىڭىزعا ىلگىڭىز كەلمەيدى، ولگەن ونەرپازعا قالاي قايعىراسىز؟ ونىڭىزعا قالاي سەنەمىز؟

ءسوزى تاۋسىلعان فيلوسوف، ايتا ءتۇس دەگەندەي دوسىمنىڭ بەتىنە اجىرايا قاراپ، تىرس ءۇنسىز قالدى.

— جاۋاپ بەرىڭىز، — دەدى دوسىم.

— سەن ءبارىن وزىڭمەن ولشەمە، باۋىرىم، - دەدى فيلوسوف.

— ەندى كىممەن ولشەيىن؟ — دەدى دوسىم، — سىزبەن ولشەيىن بە؟ ال، ولشەيىن. ءسىز، بەس مينۋتسىز دوكتورسىز. زاڭدى-زاڭسىز جولمەن ، العان پالەنباي پاتەرىڭىز بار. پاتەر اسپاننان تۇسپەيدى، ياعني پالەنباي ادامنىڭ نەسىبەسىن جەپ كەتكەنسىز. زاڭ جولىمەن العان ءبىر ايەلىڭىز، جاسىرىن ۇستايتىن قىرىق توقالىڭىز بار. جاعالاي قوناق بولىپ، كوڭىل كوتەرىپ، بەل سۋىتىپ جۇرەسىز. بەس-التى، ياكي، جەتى-سەگىز جەردە جۇمىس ىستەيسىز. قالتاڭىز تولعان اقشا. سىزبەن ولشەسەم — دۇنيە كەرەمەت. بىراق مەن سىزبەن ولشەي المايمىن. مەن وزىممەن عانا ولشەيمىن.

فيلوسوف قولىن ءبىر سىلتەپ جونىنە كەتتى.

— قاتتى ايتتىڭ عوي، — دەدىم كۇلىپ.

— جەك كورەم، — دەدى دوسىم، — بىتتيعان، قىتىعى جوق بەتتەرىن، بولپيعان دەنەلەرىن كورگەندە قۇسقىم كەلەدى. نەناۆيجۋ! ولگەندەرگە عانا قايعىرادى بۇلار. ال جانىندا جۇرگەن ءتىرى ادامعا قولىنىڭ ۇشىن دا بەرمەيدى، ولگەلى جاتساڭ اۋزىڭا سۋ تامىزبايدى، ۇلتتىڭ اتىن بىلعاپ ءبىتىردى.

دوسىم شىلىم تۇتاتىپ، كوگىلجىم ءتۇتىندى نەمقۇرايلى تاماشالاپ، ءسال تۇردى. سودان سوڭ، بەتىمە مۇڭايا قاراعان.– ارينە، تاڭەرتەڭ ءۇي-ىشىنە كوڭىل ايتىپ شىقتىم، وزىمشە قايعىرام، قازاقتىڭ ءبىر ونەرلىسى ەدى عوي دەپ. بىراق، قاتىن-بالامدى كەشكە قايدا قوندىرارىمدى بىلمەي دال بولىپ، باسىم قاتىپ تۇر، سول سەبەپتى، سول ونەرپازداردىڭ سوڭىنان قارا جامىلىپ، كورگە بىرگە تۇسە المايمىن. قۇداي كەشىرسىن.

جازۋشىلار وداعىنىڭ الدىندا بولعان وسى شاعىن سپەكتاكل ەسىمە تۇسكەندە ءالى كۇنگە دەيىن تۇرشىگەم. ارينە، دوسىم دا، مەن دە باسپاناعا قول جەتكىزدىك. كورگەن قيىنشلىق ءبىر كۇنگىدەي دە بولماي ۇمىتىلدى. بىراق كوكەيىمنەن ء“بىزدىڭ سونداعى كەبىمىزدى كيىپ، تالاي جاس جازۋشى ءجۇر-اۋ” دەگەن وي ەشقاشان كەتپەيدى.

ارينە، ءبىزدىڭ جولىمىز بولدى. ال جولى بولماعانداردىڭ ءحالى نەشىك بولىپتى؟ مەنىڭ ارىستان حاسەنوۆ دەگەن قولونەرشى، جانە لەسباي وسپانوۆ دەگەن اقىن دوسىم بولدى. ەكەۋى دە پاتەردىڭ جولىندا ... ءولدى! ناناسىز با؟

ارىستان پالەنباي جىل مادەنيەت مينيسترلىگىنىڭ تابالدىرىعىن توزدىرىپ ءۇي سۇرادى.

اقىرى بۇيرەك اۋىرۋى اسقىنىپ، ەمدەلە الماي كوز جۇمدى. ءولىمى كۋالاندىرىلعاننان كەيىن بارىپ ارتىنداعى جەسىرىنە ءۇش بولمەلى پاتەر بەرىلدى. ال لەسباي دوستىم ءومىرىنىڭ سوڭعى جىلدارىن بالا-شاعاسىمەن تەلەۆيدەنيەنىڭ ءبىر بولمەلى جاتاقحاناسىندا وتكىزدى. باۋىر اۋىرۋى اسقىنىپ ءولدى. ارتىندا قالعان قاتىن-بالا ءولدىم-تالدىم دەپ قازىنانىڭ كەڭىرەك ۇيىنە قول جەتكىزىپتى. ارينە، باسشىلىققا، اكىمشىلىككە راحمەت. بىراق ولگەن ازاماتتىڭ ورنى تولا ما؟ مىنە، شىققىر كوز وسىنى دا كوردى عوي.

ال ءبىزدىڭ اقىل ۇيرەتكىش ادەبي قاريالار... ءالى اقىل ۇيرەتىپ ءجۇر.

بىردە سونداي ءبىر ادەبي قاريانى “قالامگەر” كافەسىندە القالاپ، ريۋمكەسىن ءدامىل-ءدامىل تولتىرىپ، قىزمەت قىلعانىمىز بار. سوندا بۋىن-بۋىنى بوساپ، ەلجىرەگەن قارت، ءۇيسىز جۇرگەن جاستاردىڭ اڭگىمەسىن، — ونى قويا تۇرىندار، – دەپ قايىرىپ تاستاپ، - بىلە-بىلسەڭدەر حەمينگۋەي... — دەپ ءبىر ونەگەلى اڭگىمە باستادى. بۇرىن دا بىلەتىن ەدىك، ايتسە دە بۇكىل الەم جۇرتشىلىعى بىلەتىن اڭگىمەگە قۇلاق تۇردىك. حەممي كوپ قيىنشىلىق كورىپتى (ونىڭ كورگەن قيىنشىلىعى ءبىزدىڭ مىنا بۇگىنگى جاستاردىڭ پاناسىزدىعىن اقتايتىن سياقتى). پيۆنۋشكادا ء(دال وسىلاي دەدى) تۇرىپ جازىپتى. سودان، كۇندەردىڭ كۇنىندە تالماي ەڭبەك ەتىپ ءجۇرىپ باتىس الەمىنە تانىلىپتى، بايىپتى، پالەنباي ۆيللا سالدىرىپتى، ياحتاسى بولىپتى. — سوندا، جارىقتىق حەممي، — دەدى ادەبي قاريا كوزىنە جاس الىپ وتىرىپ، — سونشا مول بايلىقتىڭ ورتاسىندا ءبارىبىر ورىندىققا وتىرماي تۇرىپ جازادى ەكەن. باياعى پيۆنۋشكاداعى ادەتى عوي.

كەيىن شەتەلدە دە بولدىق، “پيۆنۋشكانى” دا كوردىك. كۇنى بويى، ءتۇنى بويى وتىرساڭ دا ەشكىمنىڭ شارۋاسى جوق. “پيۆنۋشكانىڭ” ۇستىندە پالەنباي قابات مەيمانحاناسى بار. اي جاتاسىڭ با، جىل جاتاسىڭ با، سوقا باسىڭ با، الدە ۇيەلمەنىڭمەن كەلەسىڭ بە — ەشكىمنىڭ شارۋاسى جوق. ول جاقتىڭ ءبىر كەرەمەتى — جامباس اقىنىڭ اقىلعا سيىمدىلىعى. ورىستىڭ كەمپىرلەرى سياقتى پاتەر اقىنى ويشا بەلگىلەي سالمايدى، قالىپتى باعا، ونى قاداعالاپ وتىراتىن پوليتسيا بار. جانە بۇل – وركەنيەتتى باتىستىڭ ناعىز ءوزى ەمەس، بەرگى جاعى، دامىماي قالعان شالعايى بولىپ سانالاتىن بوسنيا-گەرتسەگوۆينا ەدى. ارينە، بۇنداي «پيۆنۋشكادا» وتىرىپ ءبىزدىڭ دە جاستار جازا الار ەدى دەپ ويلايمىن.

سۇحباتتى وقىپ وتىرىپ جاستاردىڭ بويىنان ەكى ءتۇرلى مىنەز بايقادىم. ءبىرى – ويىنداعىسىن ىرىكپەي ايتا سالاتىن، باسقانىڭ مۇقتاجىنا يىلە بىلەتىن تازا قازاقى مىنەز. بۇل رەتتە ماعان دۋماننىڭ ايتقان ءسوزى ۇنادى. باسپاناعا جەتە الماي جۇرگەن دوسىنىڭ قام-قارەكەتىن وزىنىكىندەي كورىپ ايتۋ — پەيىلدى ادامنىڭ بەلگىسى.

ەكىنشىسى — دوسقا جاقسى ءسوز، جارىم ىرىستىڭ ءوزىن قيمايتىن، ازاماتتىق پىكىر ايتاتىن سىن ساعاتتا شىعارىپسالما قۇرعاق اقىل ايتىپ قۇتىلاتىن تار مىنەز. زامانى ءبىردىڭ ءبارى ۇرپاق ەمەس. ۇرپاقتا باۋىرمالدىق، ىنتىماقتاستىق بولۋى كەرەك.

زامانداستارىنا اقىل ۇيرەتەم دەپ تىم الىسقا كەتىپ قالعان اقىل ۇيرەتۋشىلەرگە، بىرنەشە كويلەكتى بۇرىن توزدىرعان، كورگەنى كوپتەۋ ادام رەتىندە مەن دە ءبىراز اقىل ۇيرەتەيىن. مارالتاي مەن ورالتايعا، نەمەسە ءامىرحان مەن جاراسقا باسپانا، ادەبيەتشى بولعان سەبەپتى كەرەك ەمەس – وسى وزدەرىڭدەي-اق قازاقستاننىڭ تەڭ قۇقىقتى ازاماتى بولعان سەبەپتى (ۇمىتپاسام، ءبىزدىڭ كونستيتۋتسيامىزدا “قر- ڭ ازاماتى باسپانا يەلەنۋگە قۇقىقتى” دەگەن ارنايى باپ بار), ارىسى — ادام بالاسى، تىرشىلىك يەسى بولعان سەبەپتى كەرەك. بازاربەك باۋىرىم، باسپانادا تۇرۋ — جالپى ادامعا، ونىڭ سىرتىندا كوپتەگەن تىرشىلىك يەلەرىنە ءتان نارسە. سەنىڭ زامانداستارىڭا بەرگەن “جاۋابىڭدى” وقىپ وتىرعاندا كوزىمە وداق توڭىرەگىن كۇزەتىپ جۇرەتىن، ەلدىڭ بارلىعىنا اقىل ايتاتىن ادەبي قاريالار ەلەستەپ كەتتى.

بۇل سەنىڭ ءوز ءسوزىڭ بە، الدە ار جاعىندا بىرەۋ تۇر ما – بىلمەيمىن، بىلگىم دە كەلمەيدى. باسپاناڭ بار ما، جوق پا – بىلمەيمىن. بولسا — قۇتتى بولسىڭ، بولماسا — الۋىڭا تىلەكتەسپىن. بىراق اعاڭ رەتىندە ايتايىن، زامانداستارىڭا ايتقان بۇل “اقىلىڭ” قالتاعا سالىپ، سىرتقا شىعارماي ساقتايتىن نارسەلەر.

باسپاناسىز جۇرگەندەر زاماننىڭ بارعان سايىن قاتايىپ بارا جاتقانىن، احۋالدىڭ قيىن ەكەنىن سەنىڭ اقىلىڭسىز-اق بىلەدى. قازىرگى جالاقىمەن ماڭگى-باقي ءۇي الا المايتىنىن جانە بىلەدى. باسپانانى شاراسى تاۋسىلعاندىقتان سۇراپ وتىر. ايتقان سوزىڭنەن زامانداستارىڭا، دوستارىڭا دەگەن ەشقانداي مەيىرىم كورە الماي وتىرمىن.

قۇيتۇرقىلارىنان اجىرات ايتقان “اقىلىڭنىڭ” ار جاعىنان “ولمەسەڭ ومىرەم قاپ!” دەگەن جالعىز اۋىز ءسوز شىعادى. كوڭىلىڭە كەلسە دە ايتايىن، بۇل — ومىردە قيىنشىلىق كورمەگەن، ءومىردى تەوريادان، كىتاپتان تانىعان ادامنىڭ ءسوزى. ومىرىندە قيىندىقتى كوپ كورگەن، قايعى-قاسىرەتتى كوپ شەككەن ادام باسقانىڭ قايعىسىنا يىلگىش بولادى.

ايتايىن ساعان — وسى ادەبيەت توڭىرەگىندە جۇرگەندەردىڭ ىلۋدە بىرەۋى بولماسا، ەشقايسىسى قازىنانىڭ ءۇيىن اقشاعا ساتىپ العان جوق. بارلىعى دا سۇراپ الدى. كلاسسيگى دە، باسقاسى دا. ءوز زامانداستارىڭا “ەڭبەك ەتىپ ساتىپ ال” دەگەن الابوتەن تالاپ قويعانىڭا تۇسىنە المادىم.

بىلمەسەڭ ايتايىن، قازاق ادەبيەتىندە باسپانا الۋدىڭ ەجەلدەن قالىپتاسقان تومەندەگىدەي جوسىقتارى بار: ءبىرىنشىسى — قالالىق اكىمشىلىكتىڭ كەزەگىنە تۇرىپ، كەزەگى جەتكەندە الۋ، ەكىنشىسى – جازۋشىلار وداعىنا بولىنەتىن باسپانا ليميتىنەن الۋ; ءۇشىنشىسى — اكەدەن، اتادان قالعان باسپانانى مۇرالانۋ; ءتورتىنشى، جاڭا زاماندا پايدا بولعان جول — عايىپتان سپونسور تاۋىپ، سونىڭ اقشاسىنا الۋ.

ەسكى جۇيە قۇلاپ، جاڭا نيزام ەندى قالىپتاسىپ جاتقان الاساپىران، بەيۋاقتا ادەبيەتكە كەلگەن، كازارمادان كازارماعا، جاتاقحانادان جاتاقحاناعا كوشىپ جۇرگەن زامانداستارىڭ — وسى جوسىقتىڭ بىردە-بىرەۋىنە ىلىنە الماي قالعاندار.

مەملەكەت وسى ءبىزدىڭ جالاقىمىزدان العان سالىققا، ياعني ءبىز تولەپ وتىرعان سالىققا، جانە باسقا تابىس كوزدەرىنەن زەينەتكەرلەردى اسىراۋعا، جانە ءۇي سالىپ، باسپاناسىز جۇرگەندەردى باسپانامەن قامتاماسىز ەتۋگە – مىندەتتى. سوندىقتان مارالتاي مەن ورالتاي، ءامىرحان مەن جاراس ءۇي سۇراسا، ونىڭ ەش سوكەتتىگى جوق، ءوزىنىڭ زاڭدى قۇقىعىن سۇراپ وتىر دەپ ويلايمىن.

“... ەندى كوركەم شىعارمالاردى نەگىزىنەن ادەبيەت ماڭىندا جۇرگەندەر وقيتىن بولعاندىقتان، ولار مامانداردىڭ كوڭىلىن كونشىتەتىن دەڭگەيدە جازىلۋى كەرەك. بۇعان “مەن شەدەۆرلەردى” دۇنيەگە اكەلەتىن ەدىم، اتتەڭ ءۇيىم جوق، كۇيىم جوق...” دەگەن ءۋاج جۇرمەيدى”، “الدىمەن جاعداي، سودان سوڭ...” دەگەن جوققا دالەل بولا المايتىن سياقتى...” دەگەن پىكىر ايتىپسىڭ.

حوش. بىراق «ات شاپپايدى، باپ شابادى» دەگەن ماقال دا بار، ەستىپ پە ەدىڭ؟ مەن ايتقان ءسوز ەمەس، اتاڭ قازاقتان قالعان ءسوز. سوۆەت زامانىندا، ءبىزدىڭ كلاسسيكتەرىمىزگە، پالەنباي بولمەلى پالەنباي باسپانانىڭ ءوزى ازدىق ەتەتىن. جىلىنا ءبىر-ەكى رەت موسكۆا تۇبىندەگى پەرەدەلكينو، نەمەسە قىرىمداعى كوكتوبەگە بارىپ جازاتىن.

ال جاستاردىڭ بار سۇراعانى — مەيلى ءبىر بولمەلى، ايتەۋىر باسپانا. بۇنىڭ نەسى سوكەت؟

مىسالعا، تولستويدىڭ باي يەلىگى بولعان، نە ىشەم، نە كيەم دەمەگەن. ەشتەڭەگە الاڭداماي جازعان. تۋرگەنەۆ تە بادەن-بادەن سياقتى كۋرورتتاردا جىلداپ دەمالىپ جاتقان. ەشتەڭەگە كوڭىل بولمەي جازعان. مۇمكىن دوستوەۆسكيدىڭ تاعدىرىن الدىما كولدەنەڭ تارتارسىڭ. ءيا، بىلەم. چەرداكتا، كاموركادا تۇرعان، كرەديتورلاردان قاشىپ جۇرگەن. ءبارىن دە بىلەم، وقىعانمىن. سول دوستوەۆسكي سونداي جوقشىلىقتا ءجۇرىپ، ورەسى تولستويدان بيىك شىقتى. ونى دا بىلەم. بىراق سول دوستوەۆسكيدە تولستويدىڭ داۋلەتى بولسا تاعى دا تالاي عاجايىپ، مۇمكىن. “اعايىندى كاراماتوۆتاردان” دا ورەلى شىعارما جازىپ كەتەر مە ەدى، كىم بىلەدى؟ كۇندەلىكتەگى جازبالارىنا قاراعاندا، سويى، ءبىز بىلگەننەن دە بيىك سياقتى عوي.

ءبىزدىڭ جاستاردى ورىس كلاسسيكتەرىنە تەڭەۋ— ابەستىك دەرسىڭ. كەلىسەم. تەڭ ەمەس... مىسالى مارالتاي — تولستويعا تەڭ ەمەس. بىراق شەبەرلىك تۇرعىسىنان عانا. ال ادامدىق قۇقىق تۇرعىسىنان — تەڭ. سەبەبى، ءبارىمىز دە قۇدايدىڭ قۇلىمىز.

مىناداي ءبىر وقيعا. 1987 جىلدىڭ كوكتەمىندە ورىستىڭ ءبىر توپ قايراتكەرى، ىشىندە بىرنەشە جازۋشى دا بار بولۋى كەرەك، امەريكاعا بارىپ، حالقىنىڭ قۇقىعىن ايتامىن دەپ، قاماۋعا الىنعان ءۇندىس پەلتيەردىڭ حال-جاعدايىن ءبىلىپ قايتتى. كەلگەننەن كەيىن، پەلتيەردىڭ جاتقان جەرى كۇيسىز ەكەن، اش ەكەن ت.ت.ت.، ا، داريعا ۇندىستەردىڭ تاعدىرى نە دەگەن ايانىشتى ەدى دەپ، «اھ» ۇرىپ ماقالالار جازدى. ءدال سول كەزدە جەلتوقسان وقيعاسىنا قاتىسقان باۋىرلارىمىز بەن قارىنداستارىمىزدىڭ الدىڭعى لەبى اباقتىدا ازاپتالىپ جاتقان. سوندا ويعا قالدىم. بۇل نە كەرەمەت؟ ءوز «ۇندىستەرىن» قىرىپ-جويىپ، ادامدىقتان ايىرىپ، مال دارەجەسىندە ۇستاعىسى كەلەتىن ورىستىڭ بۇنىسى نەسى؟ بۇل نە ماحاببات؟ قايتا ءوزىنىڭ ىنتىماقتاسى امەريكاعا بارىپ، ۇندىستەرىڭدى تىپىر ەتكىزبەي ۇستا، كەيىن جەر داۋى بولماسىن دەسەڭ، بەسىكتەگى بالاسىنا دەيىن قىرىپ سال دەپ نەگە اقىل ۇيرەتپەيدى؟

نيگيليزمنىڭ ۇلكەن-كىشىسى بولمايدى. بازاربەك باۋىرىم «سول ۋاقىتتىڭ جازۋشىسى مەن وقىرمانى. «اكۋتاگاۆا نەگە ۋ ءىشىپ ءولدى؟ حەمينگۋەي نەگە ءوزىن-ءوزى اتىپ تاستادى؟ ەسەنين نەگە ءوزىن مەرت ەتتى؟ گارشين نەگە اقىلىنان اداستى؟..» دەگەن ساۋالداردىڭ جاۋابىن ىزدەپ، باس قاتىراتىن بولادى» دەپ تىزبەلەپ كەپ كەتكەندە جوعارىداعى وقيعا ەسىمە ءتۇستى.

ءيا، شىنىندا دا وسى ماسەلەنى كۇندىز-ءتۇنى ويلايتىنى، و دۇنيەلىك بولىپ كەتكەن سول اقىن-جازۋشىلاردىڭ تاعدىرىن ويلاپ كوكىرەگى قارس ايرىلاتىنى كورىنىپ تۇر. بىراق، مەن اكۋتاگاۆانىڭ نەگە ۋ ءىشىپ ولگەنىن، ەسەنيننىڭ نەگە ءوزىن-ءوزى مەرت ەتكەنىن... بىلگىم دە كەلمەيدى. ارينە، قابىرعام قايىسادى، ءالى دە ءبىراز جۇرە تۇرسا دۇنيەگە تاعى دا تالاي جاقسى شىعارما تۋار ەدى دەپ قايعىرام. بىراق، ولگەنى ءولىپ كەتتى، ءتىرىنىڭ سالاۋاتىن ويلايىق. پالەنشە مەن تۇگەنشە نەگە اتىلىپ، اسىلىپ، ۋ ءىشىپ ءولدى دەپ باس قاتىرعانشا، قانداس، ناسىلدەس باۋىرلارىمىز بەن قارىنداستارىمىز نەگە باسپاناسىز ءجۇر، ولارعا قالاي كومەكتەسۋگە بولادى – وسىعان باس قاتىرايىق.

ورىستا “تالانتتارعا كومەكتەسۋ كەرەك، تالانتسىزدار وزدەرى-اق  بۇزىپ-جارىپ شىعادى”  (“تالانتام نادو پوموگات، بەزدارنوستي پروبيۋتسيا سامي”) دەگەن تاماشا ماتەل بار.

بازاربەك باۋىرىم، قولدان كەلسە تالانتتارعا كومەكتەسەيىك. جانە سوزبەن ەمەس، اقىل ايتىپ ەمەس — ناقتى ىسپەن. ال كومەكتەسە الماساق، تىم قۇرماسا كوڭىلىنە قاياۋ تۇسىرمەيىك.

ءۇيسىز-كۇيسىز جۇرگەن ادام ءۇشىن باسپانا — كىنامشىل تاقىرىپ. سوندىقتان، بولاشاقتا، ءار ءسوزىندى ويلانىپ سويلەگەنىڭدى قالار ەدىم.

جانىندا جۇرگەن، وسى وزىڭدەي-اق ادام، سونداي-اق ارمان-مۇددەسى بار، كەۋدەسىندە وسى سەنىكىندەي اۋىراتىن جۇرەگى بار ادامنىڭ، دوستىڭ (!) مۇڭ-مۇقتاجىنا يىلمەۋ، ءيىلۋ بىلاي تۇرسىن، ءوزى جەتكەننەن كەيىن كۇلە قاراۋ، جۇرگەن جەرىندە مازاق قىلا ءجۇرۋ ءبىزدىڭ ۇرپاققا – قىرىقتى ورتالاعاندارعا اعا بۋىننان، ادەبي قاريالاردان جۇعىپ ەدى. جانە بۇل زاماننان كەلگەن سىرقات ەمەس. زامان دەيتىن بولساڭىز، ول — يت باسىنا ىركىت توگىلگەن سوۆەت زامانى بولاتىن. باسقا ناسىلدەر سوۆەتتىك جۇيەنى سارقا پايدالاندى. پايدالانا الماعان، دالىرەك ايتقاندا ءبىر-بىرىنە پايدالاندىرماعان جالعىز قازاق قانا شىعار. بەزبۇيرەكتىك، ءبىر-بىرىنە مەيىرىمسىز، قايىرىمسىز بولۋ سياقتى ۇلتتى تۇرالاتاتىن ازعىن ادەت وسى بىزبەن، ءبىزدىڭ ۇرپاقپەن كەتسە ەكەن دەۋشى ەدىم. جوق، كەتپەپتى. بىزدەن ءوتىپ جاستارعا جۇعىپتى. ارينە، وكىنىشتى.

وسىنشا سويلەگەنىم ءۇشىن كەشىرىم وتىنبەيمىن. سەبەبى بۇل باسپاناسىز جۇرگەن قازاق باسپانا تاپقانشا جىرلانا بەرەتىن تاقىرىپ.

ەندى، جاستاردىڭ ادەبي ويلارىنا بايلانىستى ءبىر-ەكى اۋىز پىكىر ايتايىن (بۇعان بولەك ماقالا ارناۋ ارتىقتاۋ بولار).

بايقاعانىم، جاستاردا اسىپ سويلەۋ بار. بۇنى جاستىققا ءتان رومانتيكالىق پافوس دەپ ءتۇسىندىم. مىسالى، جاراس ءبىر سوزىندە ء“بىز قالقانقۇلاق ءبىر قىرعىزدىڭ بالاسى ەرتەڭگى كۇنى الەم ادەبيەتىنىڭ مۇرنىن تەسىپ، جەتەكتەپ جۇرمەسىنە كەپىلدىك بەرە المايمىز” دەيدى. ايتماتوۆقا مەڭزەۋ، جاراس باۋىرىم، ايتماتوۆ XX عاسىردا پايدا بولعان، دالىرەك ايتقاندا قولدان جاسالعان كوپ ادەبي ميفتەردىڭ ءبىرى عانا. ايتماتوۆ ەشقاشاندا الەم ادەبيەتىنىڭ “مۇرنىن تەسىپ” جەتەلەپ جۇرگەن ەمەس. سودان سوڭ الەم ادەبيەتىن نەگە جەتەلەپ ءجۇرۋ كەرەك؟ بۇل انتاگونيزم رۋحىندا تاربيەلەنگەن، مىندەتتى تۇردە جەڭۋدى كوزدەيتىن مادەنيەتتىڭ ينەرتسياسى. ونەر مەن ادەبيەتتە، جالپى جاقسىدا جاتتىق جوق، باسەكە جوق. مارالتاي باۋىرىم دا ءبىر اعاسىنىڭ سوزىنە جۇگىنىپ بىلاي دەيدى: ء“بىر اعامىز “فرانتسۋزدار مەن اعىلشىندار ءبىزدىڭ پوەزيامىزدى انا تىلىمىزدە وقي السا، سەندەر باسقا تىرلىكتى بىزگە بەرىپ، ولەڭدەرىڭىزدى جازىڭىزدار دەر ەدى. ولار مادەنيەتتى حالىق قوي” — دەپ ازىلدەيتىن”.

اعانىڭ اۋزىمەن ايتىلسا دا — استام ءسوز. ارينە، ادام بويىندا بەلگىلى دارەجەدە ۇلتتىق ماقتانىش سەزىمى بولۋى كەرەك. بىراق ول سەزىم استامشىلىققا اينالماۋ كەرەك. مەنىڭ ويىمشا، جاستار الەم ادەبيەتىن تەرەڭىرەك مەڭگەرسە، بۇنداي ويدان اۋلاق بولار ەدى.

مارالتاي باۋىرىم، جانە ءبىر سوزىندە «...الايدا، قازىر قولىندا اقشاسى بار كەز كەلگەن ادام كىتابىن شىعارىپ، جانە ونى جارنامالاي الادى. بۇل قاۋىپتى. ادەبيەت اتقوراعا اينالماۋى كەرەك” دەيدى. اقشا تولەپ كىتاپ شىعارۋدى نارىق اكەلدى. بۇل جەردە كىتاپتىڭ ساپاسىن اڭگىمە ەتۋ، ونىڭ قاۋىپتى ەكەنىن ايتۋ — ابەستىك، سەبەبى، بۇل جەردە نارىقتىڭ “اقشا — تاۋار” دەگەن قاراپايىم بىراق مىزعىماس مەحانيزمى جۇمىس ىستەپ تۇر. ارينە، نارىق ءبارىن ورنىنا قويۋى كەرەك ەدى. الايدا ولاي بولماي شىقتى، كەرىسىنشە گرافومانيا جاڭا تىنىس الدى، جاڭا بيىككە كوتەرىلدى (نارىق ستيحيالى تۇردە داميدى ەمەس پە). جالپى يديوتيزم مەن گرافومانيانىڭ پسيحولوگياسىن ءتۇسىندىرىپ بەرۋ مۇمكىن ەمەس. سوندىقتان بۇنداي نارسەلەرگە جۇيكە توزدىرىپ كەرەگى دە جوق شىعار.

جاراس قاندى ۇرىستارعا قاتىسقان وتكەن زاماننىڭ اقىن-جازۋشىلارى جايىندا اڭگىمەلەي وتىرىپ بىلاي دەيدى: “قالاي دەسەك تە ولاردىڭ ءوز وتانىنان شالعايدا ءجۇرىپ بولاشاق شىعارمالارىنا ءتىن-وزەك ىزدەۋگە ۇمتىلىس جاساعانىن ءبىز جوققا شىعارا الامىز با؟” ءسال-ءپال عانا تۇزەتۋ. جازۋشىدا ەڭ اۋەلى جازۋعا دەگەن قابىلەت بولۋ كەرەك.سوعىسقا بارىپ كەلگەننەن كوركەم شىعارما تۋا سالمايدى. ارينە، مايدان، سوعىس — جاڭا اسەر، جاڭا تاجىريبە. الايدا، شىن سۋرەتكەر ءومىر مەن ءولىمنىڭ تاجىريبەسىن ءوزىنىڭ ىشكى دۇنيەسىنەن جاراتادى. مىسالعا، ءبىزدىڭ مايدانگەر جازۋشىلارىمىزدىڭ مەمۋارلارىن، رومان-پوۆەستەرىن وقىپ وتىرعاندا قان مەنەن قاسىرەتتىڭ لەبىن سەزە المايسىز. نەگە؟ سەبەبى، مايدانگەرلەردىڭ ىشىندە ءبىر دە ءبىر ءىرى سۋرەتكەر جوق. ارينە، قان كەشكەن ۇرپاق، بىراق تۇيسىنگەنىن جەتكىزە الماعان.

بايرون تۇرىكتەرگە قارسى سوعىسقا قاتىسۋدى، گرەكتەردى قورعاۋدى حريستياندىق پارىزى ساناعان (ولار، كاپىر قابيلاسى، كورولىنەن باستاپ ەڭ سوڭعى ەسىك قاقتى قۇلىنا دەيىن حريستيانشىل عوي).

حەمينگۋەي يسپانياداعى، ەۋروپاداعى سوعىستارعا ءوز ەركىمەن بارعان. بارۋىم، قاتىسۋىم - پارىزىم دەپ ساناعان. “قوش بول، مايدان!”، “سەنى جوقتاپ كۇڭىرەنگەن قوڭىراۋ” سياقتى تەڭدەسى جوق شىعارمالارى جولشىباي، وسى مايدان اسەرلەرىنەن جازىلعان.

دۋماننىڭ “ماڭگى جاسايتىن ونەر، اكۋتاگاۆانىڭ اڭگىمەسىندەگىدەي، قۇرباندىقتى تالاپ ەتەدى. بىراق ەكىنىڭ ءبىرى ونداي “ەرلىك” جاساي الماسى انىق. ال، قۇرباندىقسىز ۇلى ونەر تۋىندىسىن جاساي قويۋ قيىن” دەگەن پىكىرىنە كەلىسە المادىم.

اكۋتاگاۆانىڭ ءبىر اڭگىمەسىندە الدەبىر ساراي سۋرەتشىسى ءوز قىزىنىڭ ولىمىنە سەبەپشى جانە كۋا بولادى، ارتىنان سول كورگەنىن سۋرەتكە اينالدىرادى. بۇل اڭگىمە جاڭىلماسام “توزاق” دەپ اتالادى. دۋماننىڭ ايتىپ وتىرعانى وسى اڭگىمە شىعار دەپ شامالادىم. وسى جورامالىم راس بولسا، وندا دۋمان اڭگىمەنىڭ بايىبىنا تەرەڭدەي الماپتى. اكۋتاگاۆانىڭ ايتىپ وتىرعانى – سۋرەتكەردىڭ ونەر الدىنداعى ادالدىعى. جازۋشى بار بولعانى بۇل يدەيانى اسقىندىرىپ، گيپەرتروفيا دارەجەسىنە جەتكىزىپ بەينەلەگەن. شىعارما سايىن قۇرباندىق شالۋ شارت ەمەس. جاۋىر بولعان اقيقات بولسا دا ايتايىن — ومىرشەڭ شىعارما تەك قانا ەڭبەكپەن دۇنيەگە كەلەدى.

داۋرەن بەرىكقاجىنىڭ اۋدارما جايلى پىكىرى قاتتى ۇنادى. ءوزى اۋدارماشى بولۋى كەرەك. تارجىمە جايىندا مازاسىز وي ۇستىندە جۇرگەنى كورىنەدى. بىزدە تىكەلەي اۋدارما ونەرى شىنىندا دا اقساپ تۇر. ءبىز ورىس تىلىنەن عانا جاقسى اۋدارامىز. سوۆەت زامانىندا باتىس تىلدەرىنەن تىكەلەي اۋدارۋدىڭ ءبىردى-ەكىلى ءساتسىز ەكسپەريمەنتتەرى بولعان. مىسالى، مەدەۋباي قۇرمانوۆ “فاۋستتى” تىكەلەي نەمىس تىلىنەن اۋداردى. الايدا اۋدارماشى — اقىن ەمەس ەدى. سول سەبەپتى اۋدارما اقىندار سارابىنان تومەن باعا الدى. الماتىداعى شەت تىلدەر ينستيتۋتى ەشقاشان كاسىپقوي اۋدارماشىلاردى دايىنداماعان، تەك قانا شەت تىلدەر مۇعالىمدەرىن دايارلاعان. بىراق وتكەن عاسىردا قازاقستاندا الەم تىلدەرىنەن تىكەلەي اۋدارۋدىڭ ءبىرشاما بيىك دارەجەگە جەتكەن مەكتەبى بولعان سياقتى. اباي پالەنباي ءتىل بىلگەن. ولەندەرىنەن ەسىپ كورىنىپ تۇر. ودان بەرگىدەگى تۇرماعامبەت تە شىعىس تىلدەرىنە جەتىك بولعان. “شاحنامانى” پارسى تىلىنەن اۋدارعان. قالماقان ابدىقادىروۆ ءبىر ءوزى بىرنەشە ءتىل بىلگەن. “مىڭ ءبىر ءتۇننىڭ” اياعىندا ولەڭمەن باتا بەرگەندە ءتىپتى مونعول نۇسقالارىن اۋدارعانىن ايتىپ كەتەدى. مىنە، وسى تاماشا ءداستۇردى قايتا جانداندىرماق كەرەك. ءتارجىماشى باۋىرىمنىڭ بارلىق ويىنا قوسىلام.

كەيىنگى كەزدە ءوزىنىڭ پروزاسىمەن كوزگە ءتۇسىپ جۇرگەن ايگۇل كەمەلباەۆانىڭ تومەندەگىدەي سىني ويلارىن وقىعاندا قىنجىلىپ قالدىم. «قوعامدا داعدارىس كۇشەيسە، ادەبيەتتە ەپيگوندىق سيپات ۇلعايادى. بۇل قازىرگى جاس بۋىننىڭ ءباز بىرىنەن بايقالىپ تا جاتىر. بىراق، ول – وتكىنشى دۇنيە». ايگۇل قارىنداسىم ەپيگوندىقتى نەگاتيۆ ماعىنادا تۇسىنەدى ەكەن. ال، ەپيگوندىق – ادەبيەتتىڭ، مادەنيەتتىڭ ەكولوگياسىن قۇراپ تۇرعان، ساقتاپ تۇرعان اسا ءماندى ەلەمەنت. مىسالى، بوبورىكين – چەحوۆتىڭ ەپيگونى. ورىس ادەبيەتىنىڭ چەحوۆقا دەگەن بيىك قۇرمەتىنىڭ بەلگىسى، چەحوۆشا جازۋدىڭ، چەحوۆتىڭ كوركەمدك پرينيپتەرىنىڭ ورنىعا باستاۋىنىڭ انىق بەلگىسى. ز.فرەيد – دوستوەۆسكيدىڭ ەپيگونى. ە.م.رەمارك – حەمينگۋەيدىڭ ەپيگونى. قازان توڭكەرىسىنىڭ الدىنداعى دەموكراتيالىق باعىتتاعى اقىنداردىڭ بارلىعى – ابايدىڭ ەپيگونى. «قوعامداعى داعدارىس» پەن «ەپيگوندىقتىڭ» اراسىندا نەندەي بايلانىس بارىن تۇسىنە المادىم. ەپيگوندىق بارلىق ۋاقىتتا قوعامنىڭ رۋحاني دەڭگەيىن جانە تالعامىنىڭ قالپىن تانىتاتىن بەلگى بولعان. مەنىڭ ويىمشا، ەپيگوندىق جايلى بۇنداي پىكىردىڭ ورنىعۋىنا بەلگىلى دارەجەدە قازاق باسپاسوزىندە ەتەك العان ادەبي ءسوزسايىستار سەبەپ بولعان.

كەلەسى ورايدا مىناداي ءبىر وي ايتىلادى. «ادەبي ەكسپەريمەنت – كوبىنە قۇرعاق ەلىكتەۋدەن اسپايدى. ۇلى مارتەبەلى كلاسسيكالىق ادەبيەت ونى مەنسىنبەسى اقيقات». قارىنداسىم، «ۇلى مارتەبەلى كلاسسيكالىق ادەبيەت» تە... ەكسپەريمەنت. ءساتتى ەكسپەريمەنت. وسى ەكسپەريمەنتتىڭ ارقاسىندا ول ۇلى مارتەبەلى كلاسسيكالىق ادەبيەت بولىپ تۇر. جالپى، وسى دۇنيەدە بولىپ جاتقاننىڭ بارلىعى – ەكسپەريمەنت. ۆاتيكاندا وتكەن سوبورلاردىڭ بىرىندە كاتوليك شىركەۋىنىڭ قايراتكەرلەرى عىلىم مەن ءبىلىمنىڭ سوڭعى جەتىستىكتەرىن ساراپتاي كەلە «جالعاسىپ جاتقان جاراتىلىس» («پرودولجايۋششەەسيا تۆورەنيە») دەگەن ءپرينتسيپتى قورىتىپ شىققان. ياعني، جاراتىلىس – جالعاسىپ جاتقان ەكسپەريمەنت. دەمەك، وسى ۇزدىكسىز جاراتىلىستى، ءالى ورنىعىپ بىتپەگەن جانە ەشقاشان ورنىعىپ بىتپەيتىن بولمىستى بەينەلەيتىن ونەر، ميمەسيس تە – ەكسپەريمەنت.

جانە ءبىر سوزىندە دۋمان رامازاندى سىناي وتىرىپ ايگۇل قارىنداسىم بىلاي دەيدى «...ەۋروپا ادەبيەتىندە ءبۇتىن ءبىر سيمۆوليزم اعىمى باستاۋ الاتىن ەدگار پو مەن قاراپايىم جازاتىن ا.كريستيدى ءبىر دەڭگەيدە اتاۋ قيسىنسىز...»

«قاراپايىم جازاتىن» ا.كريستيدىڭ كىم ەكەنىن اتايىن. ول – ايەلدەن شىققان كونان دويل، دوستوەۆسكيدىڭ ءتول شاكىرتى، ونىڭ ۇلى پرينتسيپتەرىن ارى قاراي دامىتۋشى، سيۋجەت قۇرۋدىڭ تەڭدەسى جوق شەبەرى، دەتەكتيۆ جانرىن باياندى بەلگە شىعارعان ۇلى جازۋشى. ول سومداعان ميسس مارپل، ەركيۋل پۋارو سياقتى كەيىپكەرلەر – ادەبيەتتەگى ادىلەت پەن ىزگىلىكتىڭ سيمۆولى، ماڭگى جاسايتىن بەينەلەر. ا.كريستىدىڭ ونەرىنىڭ ۇلىلىعى – ادىلەتتى جىرلاۋىندا. تەرگەۋدە، تىڭشىلىق ىستە ادىلەت پەن ادامگەرشىلىك، ادامعا دەگەن مەيىرىم بولسا ەكەن دەگەن ارمان – ۇلى قالامگەردىڭ شىعارمالارىن كوكتەي وتەتىن لەيتموتيۆ.

دەتەكتيۆ تە ادام تاعدىرىن جىرلايدى. باسقا جانرلاردان ايىرماسى – ادامدى ەكسترەمالدىق سيتۋاتسياعا قويىپ بەينەلەيدى.

بازاربەك باۋىرىمنىڭ سىني تولعانىستارى نوسترادامۋستىڭ ساۋەگەيلىگىن ەلەستەتەدى ەكەن. اۋەلى «ادەبيەت بولاشاقتا ات توبەلىندەي از عانا توپتىڭ، ياعني، ادەبيەت توڭىرەگىندە جۇرگەندەردىڭ اڭگىمەسى بولىپ قالادى» دەيدى دە كەلەسى اينالىمدا-اق قازاق ادەبيەتىندە قايتا ورلەۋ ءداۋىرى (!) باستالادى دەپ ويىن ءوربىتىپ كەتە بەرەدى. سودان كەيىن ەندى ءبىر تسيتاتا الماسقاندا، قايتادان «كوركەم پروزانىڭ ءىشى ەمەس، سىرتى جەتىلەدى. جەتىلە بەرەدى... ءدال سول ۋاقىتتا، جازۋشىلىق، اقىندىق دەگەنىڭىز اجي عانا «حوببيگە» اينالادى»، – دەپ تاعى ءبىر اۋناپ تۇسەدى. فيلوسوفيالىق كۋلبيت سياقتى ءسات سايىن قۇبىلىپ، اۋدارىلىپ-توڭكەرىلىپ تۇرعان پىكىردىڭ ۇشىعىنا شىققاندا تۇسىنگەنىم – قازاق ادەبيەتى تەك قانا ادەبي اۋلەتتىڭ ءىسى بولىپ قالادى ەكەن، جانە سول كەزدە قايتا ورلەۋ (!) باستالادى ەكەن. «بالكىم، XXI عاسىردىڭ ەكىنشى جارتىسىندا قازاقتا 3-4 جازۋشى، 5-6 اقىن قالاتىن شىعار» دەيدى ساۋەگەي باۋىرىم. بۇرىنعى نومىرلەرىنىڭ بىرنەشەۋىندە «قا» «الداعى عاسىردا كىم وقىلاتىن بولادى؟» دەگەن ساۋال تاستاعان. بازاربەك باۋىرىمنىڭ بۇل پروگنوزى سول ساۋالعا كەشىگىپ بولسا دا بەرگەن جاۋابى سياقتى. بىراق مەن، مىنا پەندەڭىز، مۇلدەم باسقاشا ويلايمىن. مەنىڭ ويىمشا، قازاق، كوكىرەگىندە نامىس قالسا، سوناۋ كونە زامانداردان تامىر تارتقان جانە بۇگىنگى ارناعا ۇلاسقان بايىرعى ادەبيەتىن تولىقتاي ساقتايدى. شىن ادەبيەت – ماڭگى وسكەلەڭ. ادەبيەتتىڭ ابىرويى جازۋشىلاردىڭ، نەمەسە شىعارمالاردىڭ سانىمەن ەمەس – ونىڭ ادامگەر سيپاتىمەن، كوركەمدىك قۇنىمەن ولشەنەدى. سوندىقتان ۇستىمىزدەگى عاسىردىڭ اياعىنا قاراي 5-6 اقىن، 3-4 جازۋشى قالاتىن بولسا – ول دا ءبىر وزىنشە ەرەكشە ادەبي زامانانىڭ كورىنىسى بولاتىن شىعار دەپ ويلايمىن.

وسى سۇحباتتاستاردىڭ ىشىندە ماعان داۋرەن قۋاتتىڭ ايتقان پىكىرلەرى ەرەكشە اسەر ەتتى. فورمانى تالداۋ ارقىلى مازمۇندى تانۋ – ءبىرشاما بيىك ورەگە كوتەرىلگەن سىنشىلىق قابىلەتتىڭ ايعاعى. مەن داۋرەنگە سىننان قول ۇزبە جانە مىسالدار كەلتىرە وتىرىپ تالداۋدى ادەت قىل دەپ كەڭەس بەرەر ەدىم.

قورىتا كەلە ايتارىم – جاس ادەبيەتشىلەردەن ورتاق قۇلشىنىس، ادەبيەت سياقتى كوركەم الەمگە دەگەن شىن ىقىلاس تانىتىپ وتىرمىن. بۇل جاقسى نىشان. جانە ءبىر ايتارىم – ادەبيەتتىڭ 1 پروتسەنتى عانا تالانتقا تاۋەلدى، ال قالعان 99 پروتسەنتى بىلىمگە، ۇزدىكسىز جەتىلۋگە جانە ەڭبەككە تاۋەلدى. سوندىقتان ايتارىم، تابيعاتتان دارىعان قابىلەتكە عانا سەنبەي، تالماي وقىڭدار، الەمدىك مادەنيەتتىڭ جاۋھار قازىناسىنان مەيىلىنشە سۋسىنداڭدار.

اعا ۇرپاق ءىنى ۇرپاققا وسىنى عانا وسيەت ەتكەن.

Abai.kz