بۇگىن - دۇنيەجۇزىلىك جازۋشىلار كۇنى. بۇل كۇن - حالىقارالىق پەن-كلۋبتىڭ 1986 جىلى قاڭتاردىڭ 12-ءى مەن 18-ءى ارالىعىنداعى 48-ءشى كونگرەسىنىڭ شەشىمى نەگىزىندە اتالىپ وتىلەدى.

ءبىزدىڭ ەلدە جازۋشىلار مەرەكەسى دەيتىندەي ارناۋلى كۇن جوق. الايدا، قازاق قالامگەرلەرى ءىس-ارەكەتى ءار كەز ەلدىڭ كوزىندە. بۇل سوزىمىگە دالەل جەتەرلىك. قازاق ادەبيەتى قاعازعا ءتۇسىپابايدان كەيىن ءوزىنىڭ جاڭا ءبىر كەڭىستىگىنە كوتەرىلىپ كەلە جاتقان كەزدە  زاڭسىز بيلىك سانالاتىن سوۆەت وكىمەتىنىڭ قاساپشىلارىنىڭ قولدارىنان قازا بولدى.

وقىرماندى قايدام، ءوز باسىم سوۆەت وكىمەتى تۇسىندا قارىشتاپ وسكەن قازاق ادەبيەتىنىڭ  ىشىنەن 60-70 جىلدارداعى ۇلت ماسەلەسىن استارمەن ىمداپ، تۋعان ەلىن جىرلاۋ ارقىلى قازاق ادەبيەتىن اسقاق بيىككە كوتەرە بىلگەن ءبىر شوعىر توپتىڭ ەڭبەگى عانا ۇلت ادەبيەتى الدىندا تەڭدەسسىز دەپ بىلەمىن.

سوۆەت وكىمەتى تۇسىندا اقىن-جازۋشى بولۋدىڭ سانگە اينالعانىن جانە ونىڭ وتە تابىستى «كاسىپكە» اينالعانىن وسى جۇرت ۇمىتا قويماعان شىعار. سونى بىلگەن تالايلار قالامگەر اتانىپ اعىمدىق، وتپەلى دۇنيەنى ماڭگىلىكتەي كورىپ، شابىتتانا جازىپ، جۇرتتا اداسىپ قالعان اسان بالانىڭ كۇيىن كەشكەنى ەسىمىزدە.

بۇگىن - دۇنيەجۇزىلىك جازۋشىلار كۇنى. بۇل كۇن - حالىقارالىق پەن-كلۋبتىڭ 1986 جىلى قاڭتاردىڭ 12-ءى مەن 18-ءى ارالىعىنداعى 48-ءشى كونگرەسىنىڭ شەشىمى نەگىزىندە اتالىپ وتىلەدى.

ءبىزدىڭ ەلدە جازۋشىلار مەرەكەسى دەيتىندەي ارناۋلى كۇن جوق. الايدا، قازاق قالامگەرلەرى ءىس-ارەكەتى ءار كەز ەلدىڭ كوزىندە. بۇل سوزىمىگە دالەل جەتەرلىك. قازاق ادەبيەتى قاعازعا ءتۇسىپابايدان كەيىن ءوزىنىڭ جاڭا ءبىر كەڭىستىگىنە كوتەرىلىپ كەلە جاتقان كەزدە  زاڭسىز بيلىك سانالاتىن سوۆەت وكىمەتىنىڭ قاساپشىلارىنىڭ قولدارىنان قازا بولدى.

وقىرماندى قايدام، ءوز باسىم سوۆەت وكىمەتى تۇسىندا قارىشتاپ وسكەن قازاق ادەبيەتىنىڭ  ىشىنەن 60-70 جىلدارداعى ۇلت ماسەلەسىن استارمەن ىمداپ، تۋعان ەلىن جىرلاۋ ارقىلى قازاق ادەبيەتىن اسقاق بيىككە كوتەرە بىلگەن ءبىر شوعىر توپتىڭ ەڭبەگى عانا ۇلت ادەبيەتى الدىندا تەڭدەسسىز دەپ بىلەمىن.

سوۆەت وكىمەتى تۇسىندا اقىن-جازۋشى بولۋدىڭ سانگە اينالعانىن جانە ونىڭ وتە تابىستى «كاسىپكە» اينالعانىن وسى جۇرت ۇمىتا قويماعان شىعار. سونى بىلگەن تالايلار قالامگەر اتانىپ اعىمدىق، وتپەلى دۇنيەنى ماڭگىلىكتەي كورىپ، شابىتتانا جازىپ، جۇرتتا اداسىپ قالعان اسان بالانىڭ كۇيىن كەشكەنى ەسىمىزدە.

سودان بارشا جۇرت بىلەتىندەي تاۋەلسىزدىك جىلدارى ءبىزدىڭ ادەبيەت قاتتى ناۋقاستانىپ (اۋرۋدىڭ اتى اتاققۇمارلىق، توپتىق مۇددە، ءوز لاعىن تەكە قويۋ، ادەبيەت ارقىلى الەۋمەتتىك ماسەلەلەردى شەشۋ، ءداستۇرلى سوۆەتتىك ادەبي مىنەزدەن قول ۇزبەۋ، رۋلىق، جالتاقتىق، بيلىككە جاعىنىپ جان ساقتاۋ) كۇنى بۇگىنگە دەيىن بەتى بەرى قاراماي كەلەدى. سولاي بولا تۇرسا دا، تۋا دا تالانتتى قالامگەرلەر سۇبەلى شىعارمالارىن الاشىنا ۇسىنىپ، جۇرتى ونى باعالاپ تا جاتىر.

ءدۇنيا ادەبيەتىن قايدام، قازاق ادەبيەتىنىڭ وكىلدەرى رەپرەسسياعا، قۋعىنعا كوپ ۇشىراپ، كوزىنە قامشى كوپ تيگەن ادەبيەت. ونىڭ ايعاعى كەشەگى جۇسەكەڭدەردىڭ العاشقىلاردىڭ ءبىرى بولىپ 1931 اتىلىپ كەتۋى. كەيىننەن بەيۋاز بياعاڭداردىڭ ءوزىن جويىپ جىبەرگەن قاساپشى وكىمەت.

كوزى اشىق، كوكىرەگىنە ۇلت اناسىنىڭ شۋاعى ۇيالاعان ۇل-قىزداردىڭ «ەلگە قايتارايىق» دەپ باستاما كوتەرۋىنە سەبەپ بولىپ وتىرعان ءوزى ۇيىندە مىرزاقاماقتاعى قاجىعۇماردىڭ تاعدىرى سونىڭ قۋعىن مەن قىرعىننان كوز اشپاعان ادەبيەتتىڭ بۇلتارتپاس دايەگى.

ۇيات بولعاندا، قۋعىن قازاقتىڭ ءوز ورتاسىندا دا بار. سونىڭ ءبىرى جازۋشى الپامىس بەكتۇرعانوۆ. ول كىسى «جەمقورلىق بىلىقققا ارالاسى بار» دەپ باتىس قازاقستان وبلىسىنىڭ اكىمى باقتىقوجا ىزمۇحامبەتوۆكە جاريا تۇردە جالا جاپقان دەپ تانىلىپ، تامىزدىڭ 13-ىندە سوت ۇكىمىمەن ءبىر جىلعا باس بوستاندىعىنان ايىرىلعان بولاتىن.

ءسوزدى سوزباي ازاتتىق راديوسىنىڭ ۆەب-سايتىندا 2009 جىلدىڭ 1 ءنشى قازانىندا جارىق كورگەن ماقالاداعى قازاقاستان جازۋشىلار وداعى باسقارما توراعاسى نۇرلان ورازالين مەن قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ باتىس قازاقستان وبلىسىنداعى بولىمشەسىنىڭ ديرەكتورى اقىن اقۇشتاپ باقتىگەرەەۆانىڭ ايتقان سوزدەرىن كەلتىرەيىك.

نۇرلان ورازالين:

«ونىڭ كەتكەندىگى جارعىعا سايكەس بولعان نارسە عوي. ءبىتتى. ايتىلدى. ءىستى بولىپ جاتىر ەكەن سوعان بايلانىستى كەتتى. باسقا ەشتەڭە ايتپايمىن»

اقۇشتاپ باقتىگەرەەۆا:

«بەكتۇرعانوۆ مىرزا وبلىس اكىمى باقتىقوجا ىزمۇحامەتوۆكە دالەل، دايەكسىز جالا جاپقان دەپ ەسەپتەيمىن. ول اكىمگە تاققان ايىبىنىڭ ەشبىرىن دالەلدەي المادى. بەكتۇرعانوۆتىڭ اكىمگە قارسى شىعۋىنىڭ استارىندا اكىمدى اشكەرە ەتۋ ەمەس، باسقا ءبىر ءوزىنىڭ قيتۇرقى مۇددەسى بولعانى انىق. مۇنداي ارەكەتتەرىمەن نەنى اڭساعانىن مەن بىلمەيمىن. الايدا، قازاقستان جازۋشىلار وداعى بەكتۇرعانوۆتىڭ ءىس-ارەكەتىن ادامگەرشىلىك قالىپقا سىيمايتىن ءىس دەپ باعالاپ، ياعني وداقتىڭ ىشكى جۇمىس تارتىبىنە ساي ەمەس دەپ تاۋىپ، ونى وداقتىڭ مۇشەلىگىنەن شىعاردى»

مىنە، الگى ءبىرىن-ءبىرى باقان الىپ قۋالاعان جۇرت. ءبىز ەشكىمگە بۇيرەك بۇرىپ وتىرعانىمىز شامالى. ءبىر ساۋال قالدى كوكەيدە. جارايدى، اكىمگە كەڭەسشىسى قارسى شىققان شىعار، ايتقان شىعار. بىراق، الپامىس بەكتۇرعانوۆتىڭ قىزمەتىندەگى ءىستىڭ ونىڭ شىعارماشىلىعىنا قانداي قاتىسى بولۋى مۇمكىن. مۇمكىن وداق مۇنداي اكمىگە قارسى شىققان جازۋشىنىڭ وداققا مۇشە بولۋعا قۇقىسى جوق دەپ تاپقان بولار. وندا وتىز جەتىدەگى سوۆەت وكىمەتىنە ءول-ولگەنشە قارسى بولىپ، ۇلت سۇيگەنى ءۇشىن عانا جازالانعانداردى دا بۇل وداق اقتالعانىنا قاراماستان بۇرىن قىلمىستى بولعان دەپ مۇشەلىكتەن شىعارىپ تاستاپ جۇرمەي مە ءوزى؟! سوندا بۇل قاي وداق؟ جازۋشىلار وداعى ما ءوزى؟!

ويىمىزداعىنى ايتتىق. جۇرت ايتىپ جۇرگەن جەتى ءجۇز جازۋشىنىڭ ەشقايسىسى ەكى تۋىپ، ءبىر قالعانىمىز. ءبىزدىڭ كوڭىلدەگى ادىلدىك. ار جاعىن اعايىن ءوزى ءبىلسىن!

نۇرا ماتاي