سەنبى, 18 مامىر 2024
جاڭالىقتار 3235 0 پىكىر 13 جەلتوقسان, 2009 ساعات 19:22

مۋحتار تايجان. وريەنتير - ناتسيونالنوە گوسۋدارستۆو

رازياسنەنيە كازاحسكوي پوزيتسي رۋسسكويازىچنىم گراجدانام كازاحستانا

پروەكت دوكترينى ناتسيونالنوگو ەدينستۆا ۆىزۆال دالەكو نە ودنوزناچنۋيۋ رەاكتسيۋ ۆ كازاحستانسكوم وبششەستۆە. ۆىسكازىۆايۋتسيا پوروي ديامەترالنو پروتيۆوپولوجنىە منەنيا ي پرەدلوجەنيا. سەگودنيا مى پرەدلاگاەم ۆنيمانيۋ چيتاتەلەي ستاتيۋ، كوتورايا ناۆەرنياكا توجە بۋدەت ۆوسپرينياتا نەودنوزناچنو. تەم نە مەنەە، مى رەشيلي وپۋبليكوۆات ەە - ۆ پوريادكە ديسكۋسسي.

و توم، چەگو نەت ۆ دوكترينە

بولەە مەسياتسا نازاد بىل وبنارودوۆان پروەكت دوكترينى ناتسيونالنوگو ەدينستۆا. ون ۆىزۆال رەزكوە ۆوزمۋششەنيە ۋ چاستي كازاحسكوي ينتەلليگەنتسي ۆو گلاۆە س مۋحتاروم شاحانوۆىم. ۆ سۆيازي س ەتيم يا رەشيل پوپىتاتسيا راسكرىت كازاحسكۋيۋ پوزيتسيۋ رۋسسكويازىچنىم گراجدانام سترانى، كوتورىە، نە ۆلادەيا كازاحسكيم يازىكوم، نە يمەيۋت ۆوزموجنوستي ۆ دەتالياح پونيات، ۆ چەم زاكليۋچاەتسيا سۋت ناشەگو نەسوگلاسيا.

وتمەتيم، چتو ۆ پوسلەدنەە ۆرەميا ۋ ناس ۆ سترانە پرويزوشلي ي درۋگيە زناكوۆىە سوبىتيا "يز توي جە وپەرى". ۋجە وكولو پولۋتورا لەت ۆ استانە نا پۋستىرە رازرۋشايۋتسيا پامياتنيكي وسنوۆاتەليام ي زاششيتنيكام كازاحسكوگو حانستۆا - جانيبەكۋ ي كەرەيۋ، ا تاكجە ۆىدايۋششيمسيا كازاحسكيم باتىرام. دو سيح پور وبششەستۆۋ نە وبياسنيلي چەتكو، كاك سوبيرايۋتسيا س نيمي پوستۋپات.

رازياسنەنيە كازاحسكوي پوزيتسي رۋسسكويازىچنىم گراجدانام كازاحستانا

پروەكت دوكترينى ناتسيونالنوگو ەدينستۆا ۆىزۆال دالەكو نە ودنوزناچنۋيۋ رەاكتسيۋ ۆ كازاحستانسكوم وبششەستۆە. ۆىسكازىۆايۋتسيا پوروي ديامەترالنو پروتيۆوپولوجنىە منەنيا ي پرەدلوجەنيا. سەگودنيا مى پرەدلاگاەم ۆنيمانيۋ چيتاتەلەي ستاتيۋ، كوتورايا ناۆەرنياكا توجە بۋدەت ۆوسپرينياتا نەودنوزناچنو. تەم نە مەنەە، مى رەشيلي وپۋبليكوۆات ەە - ۆ پوريادكە ديسكۋسسي.

و توم، چەگو نەت ۆ دوكترينە

بولەە مەسياتسا نازاد بىل وبنارودوۆان پروەكت دوكترينى ناتسيونالنوگو ەدينستۆا. ون ۆىزۆال رەزكوە ۆوزمۋششەنيە ۋ چاستي كازاحسكوي ينتەلليگەنتسي ۆو گلاۆە س مۋحتاروم شاحانوۆىم. ۆ سۆيازي س ەتيم يا رەشيل پوپىتاتسيا راسكرىت كازاحسكۋيۋ پوزيتسيۋ رۋسسكويازىچنىم گراجدانام سترانى، كوتورىە، نە ۆلادەيا كازاحسكيم يازىكوم، نە يمەيۋت ۆوزموجنوستي ۆ دەتالياح پونيات، ۆ چەم زاكليۋچاەتسيا سۋت ناشەگو نەسوگلاسيا.

وتمەتيم، چتو ۆ پوسلەدنەە ۆرەميا ۋ ناس ۆ سترانە پرويزوشلي ي درۋگيە زناكوۆىە سوبىتيا "يز توي جە وپەرى". ۋجە وكولو پولۋتورا لەت ۆ استانە نا پۋستىرە رازرۋشايۋتسيا پامياتنيكي وسنوۆاتەليام ي زاششيتنيكام كازاحسكوگو حانستۆا - جانيبەكۋ ي كەرەيۋ، ا تاكجە ۆىدايۋششيمسيا كازاحسكيم باتىرام. دو سيح پور وبششەستۆۋ نە وبياسنيلي چەتكو، كاك سوبيرايۋتسيا س نيمي پوستۋپات.

نەكوتورىە رۋسسكيە، سلاۆيانسكيە ي كازاچي ورگانيزاتسي ۆىستۋپيلي س حاراكتەرنىم پرەدلوجەنيەم: يزمەنيت ۆىبورنوە زاكونوداتەلستۆو ي رازرەشيت يم ۆىدۆيگات كانديداتوۆ ۆ دەپۋتاتى ماجيليسا وت سۆويح ورگانيزاتسي كاك وت پارتي، تو ەست پو ناتسيونالنومۋ پريزناكۋ.

سلەدۋەت وتمەتيت، چتو ەتو پرەدلوجەنيە يدەت ۆرازرەز س وبششەپرينياتىمي دەموكراتيچەسكيمي نورمامي. ي ۆ ميرە، ي ۋ ناس نە رازرەشاەتسيا سوزداۆات پوليتيچەسكيە پارتي پو ناتسيونالنومۋ ي رەليگيوزنومۋ پرينتسيپۋ.

درۋگيە پرەدۆزياتو يستولكوۆىۆايۋت سمىسل مەجدۋنارودنىح دوكۋمەنتوۆ و ناتسمەنشينستۆاح. تاك، ۆ.كۋرگانسكايا ۆ پوسلەدنەم نومەرە گازەتى "سۆوبودا سلوۆا" ۋتۆەرجداەت، چتو ۆ مەجدۋنارودنوي پراكتيكە سۋششەستۆۋيۋت دوكۋمەنتى، ۆ كوتورىح وگوۆورەنى پراۆا ناتسمەنشينستۆ، وسنوۆنوي سمىسل كوتورىح ۆ توم، چتو ەتنيچەسكيە گرۋپپى ۆ توي يلي ينوي سترانە موگۋت يسپولزوۆات سۆوي يازىك ناراۆنە س گوسۋدارستۆەننىم، ناپريمەر، ۆ دەلوپرويزۆودستۆە. كاك سپەتسياليست-مەجدۋنارودنيك زاياۆليايۋ، چتو ەتو لۋكاۆستۆو، تاكوگو ۆ مەجدۋنارودنوم پراۆە ي پراكتيكە نەت.

تاكجە نەت ۆ مەجدۋنارودنوم پراۆە پولوجەنيا و توم، چتو ۆ ۋششەرب كورەننومۋ ەتنوسۋ ۆىشە ستاۆياتسيا پراۆا ەتنيچەسكيح مەنشينستۆ، ك پريمەرۋ، پري پرينياتي يح نا رابوتۋ ۆ گوسورگانى.

ۆو-پەرۆىح، مەجدۋنارودنوە پراۆو ۆ وتنوشەني ناتسمەنشينستۆ ياۆلياەتسيا ۆ وسنوۆنوم ت.ن. soft low, ت.ە. نوسيت ليش رەكومەنداتەلنىي حاراكتەر. ۆو-ۆتورىح، كونتسەپتسيا مەجدۋنارودنوگو پراۆا ۆ وتنوشەني ناتسمەنشينستۆ زاكليۋچاەتسيا ۆ نەدوپۋششەني ديسكريميناتسي ي اسسيميلياتسي ۆ مەستاح يح كومپاكتنوگو پروجيۆانيا.

نو ۆسە پرەدستاۆيتەلي ناتسمەنشينستۆ ۆ ميرە وبيازانى نە تولكو ۆلادەت گوسۋدارستۆەننىم يازىكوم، نو ي زنات يستوريۋ سترانى پروجيۆانيا، وت نيح ترەبۋيۋت لويالنوستي ك سترانە ي ۋۆاجەنيا ك گوسۋدارستۆەننىم سيمۆولام. ۆ نەكوتورىح ستراناح وني سدايۋت ەكزامەنى نا ەتي تەمى ي تولكو پوتوم پولۋچايۋت گراجدانستۆو.

وپپوزيتسيا ۆ ليتسە وسدپ "ازات" پوددەرجالا منەنيە كازاحسكوي ينتەلليگەنتسي، ي پارتيا پريزىۆاەت سنيات س وبسۋجدەنيا پروەكت دوكترينى، چتوبى نە بۋدوراجيت وبششەستۆو ستول دەليكاتنوي تەموي. پو منەنيۋ پوليتيكوۆ، ۆ سترانە حۆاتاەت بولەە ناسۋششنىح ۆوپروسوۆ، تاكيح، كاك بەزرابوتيتسا، تۋبەركۋلەز، سپيد ي در.

ەتي سوتسيالنىە پروبلەمى بىلي، ەست ي بۋدۋت ۆ ليۋبوي سترانە. مەجدۋ تەم، حوزيايسكوە وتنوشەنيە ك سۆوەي سترانە، درۋگيمي سلوۆامي - گراجدانسكايا اكتيۆنوست، ناچيناەتسيا س ۆوزروجدەنيا چۋۆستۆا پاتريوتيزما ي ليۋبۆي ك سۆوەمۋ رودنومۋ نارودۋ، ەگو يستوري، يازىكۋ ي س يسكرەننەگو جەلانيا سدەلات ەتوت نارود بولەە سيلنىم، ۆ توم چيسلە ەكونوميچەسكي.

ا ەسلي مى پوزۆوليم رازمىت ناس، كازاحوۆ، ۆ "كازاحستانسكوم كوتلە نارودوۆ", مى پوتەرياەم نە تولكو ناتسيونالنىي يازىك ي دۋشۋ، پاتريوتيزم، نو ي حوزيايسكوە وتنوشەنيە ك ناشەي سترانە، ت.ە. گراجدانسكۋيۋ اكتيۆنوست. يا دۋمايۋ، ۆ ەتوم ي دولجەن بىل زاكليۋچاتسيا سامىي گلاۆنىي سمىسل دوكترينى.

كاك يزۆەستنو، ۋ بولشينستۆا دياسپور كازاحستانا ەست سۆوي سوبستۆەننىە ناتسيونالنىە گوسۋدارستۆا (ي سلاۆا بوگۋ), پوەتومۋ پو-ناستوياششەمۋ حوزيايسكوگو وتنوشەنيا (گراجدانسكوي اكتيۆنوستي) ۆ ناشەي سترانە موجنو وجيدات تولكو وت ساميح كازاحوۆ. زا رەدكيم يسكليۋچەنيەم، كونەچنو.

حوچۋ زاياۆيت، چتو مى نە ۆىستۋپاەم پروتيۆ رۋسسكيح يلي درۋگيح دياسپور ناشەي سترانى. مى نە دوبيۆاەمسيا دليا سەبيا پريۆيلەگي ۆ گراجدانسكو-پراۆوۆوم سمىسلە. مى نە سوبيراەمسيا نيكوگو كازاحيزيروۆات، اسسيميليروۆات، كاك ناس ساميح رۋسيفيتسيروۆالي ۆ تسارسكوە ي سوۆەتسكوە ۆرەميا. ۆسە دياسپورى سترانى، كاك ي پرينياتو ۆ تسيۆيليزوۆاننوم ميرە، سموگۋت ي دالشە سوحرانيات سۆويۋ ساموبىتنوست، يازىكي، شكولى.

نو گوسۋدارستۆەننىي كازاحسكي يازىك دولجەن ستات پو-ناستوياششەمۋ گوسۋدارستۆەننىم، كاك ۆو ۆسەح وستالنىح ستراناح ميرا. يمەننو ون دولجەن ستات ۋ ناس يازىكوم مەجناتسيونالنوگو وبششەنيا. مى ەلەمەنتارنو حوتيم سوحرانيت سۆوە ناتسيونالنوە گوسۋدارستۆو ۆ كاچەستۆە كولىبەلي ي يستوچنيكا كازاحسكوي ناتسي.

پوداۆليايۋششەە بولشينستۆو ستران ميرا سوزدانو ي فۋنكتسيونيرۋەت يمەننو كاك ناتسيونالنىە گوسۋدارستۆا. اناتسيونالنىە گوسۋدارستۆا، تاكيە، كاك سشا، اۆستراليا، برازيليا ي در.، بىلي سوزدانى پريشلىمي زاۆوەۆاتەليامي يلي كولونيستامي، نو سناچالا تام فيزيچەسكي ي دۋحوۆنو ۋنيچتوجيلي اۆتوحتوننۋيۋ ناتسيۋ.

ودنيم يز گلاۆنىح پوسىلوۆ نە تولكو وبسۋجداەموي دوكترينى، نو ي ناتسيونالنوي پوليتيكي پوسلەدنيح لەت ياۆلياەتسيا تەزيس و منوگوناتسيونالنوستي كازاحستانا، ا كازاحي ياكوبى ياۆليايۋتسيا ودنيم يز 140 نارودوۆ، پروجيۆايۋششيح ۆ سترانە.

يا سچيتايۋ تاكۋيۋ پوستانوۆكۋ ۆوپروسا نەكوررەكتنوي پو وتنوشەنيۋ ك كازاحام. ي دەلو داجە نە ۆ توم، چتو كازاحي سوستاۆليايۋت سەگودنيا 67% ناسەلەنيا سترانى. كازاحي - ەتو پو پراۆۋ گوسۋدارستۆووبرازۋيۋششايا ناتسيا، يح پرەدكي ۆەكامي وتداۆالي جيزني زا سۆوبودۋ ي نەزاۆيسيموست ەتوي زەملي. وستالنىە نارودنوستي كازاحستانا - ەتو كلاسسيچەسكيە دياسپورى، وكازاۆشيەسيا زدەس نەداۆنو (ۆ يستوريچەسكوم پلانە).

مى يلي ناشي پرەدكي يستوريچەسكي جيلي زدەس ۆسەگدا، توگدا كاك پرەدستاۆيتەلي درۋگيح نارودوۆ ستالي سەليتسيا نا ناشەي زەملە ۆسەگو وكولو 150 لەت تومۋ نازاد. ا منوگوناتسيونالنوست - چەرتا ۆسەح سوۆرەمەننىح گوسۋدارستۆ، زا رەدكيم يسكليۋچەنيەم (ناپريمەر، كورەيا ي ياپونيا).

 

و توم، چتو وبۋسلوۆيلو كازاحسكي مەنتاليتەت

يسپوكون ۆەكوۆ نا داننوي تەرريتوري تيۋركسكيە نارودى وبرازوۆىۆالي نە پروستو گوسۋدارستۆا، ا موششنىە يمپەري س سيلنىمي رەگۋليارنىمي ارميامي، ۆىسوكوي پريتياگاتەلنوي كۋلتۋروي، سوبستۆەننىم الفاۆيتوم. درەۆنيە ۆاۆيلونيانە، اسسيريتسى، گرەكي، پەرسى، كيتايتسى ي ارابى پوددەرجيۆالي ۋۆاجيتەلنىە ديپلوماتيچەسكيە وتنوشەنيا س كوچەۆىمي يمپەريامي. يزۆەستنو، چتو زاۆوەۆاتەلي درەۆنەگو ميرا، تاكيە، كاك كير، داري، الەكساندر ماكەدونسكي، تەرپەلي پوراجەنيا، پىتاياس زاۆوەۆات كوچەۆنيكوۆ.

يمپەري گۋننوۆ، تيۋركوۆ بىلي سامىمي كرۋپنىمي پو تەرريتوري يمپەريامي ۆ يستوري چەلوۆەچەستۆا. تيۋركسكي كاگانات VI-VIII ۆۆ. ن.ە.، پروستيراياس وت ەنيسەيا دو دۋنايا، يمەل موششنۋيۋ كۋلتۋرۋ، ۆكليۋچايا سوبستۆەننىي تيۋركسكي الفاۆيت ي كالەندار.

ۆووبششە، كوچەۆىە نارودى ەۆرازي ۆنەسلي ۆ رازۆيتيە وبششەچەلوۆەچەسكوي تسيۆيليزاتسي تاكيە رەۆوليۋتسيوننىە وتكرىتي، كاك برونزا، جەلەزو، كولەسو، ودوماشنيۆانيە لوشادي، بريۋكي، لۋك ي سترەلى، مەتالليچەسكايا كولچۋگا، دۆۋرۋچنىە مەچي ي كريۆايا سابليا، بانيا. دو وتكرىتيا پوروحا ي وگنەسترەلنوگو ورۋجيا يمەننو تيۋركي بىلي رازرابوتچيكامي سامىح پەرەدوۆىح دليا سۆوەگو ۆرەمەني ۆوەننىح تەحنولوگي.

گەني تيۋركا ال-فارابي موگ راسكرىتسيا تولكو ۆ كۋلتۋرنوي سرەدە گورودا وترارا، بيبليوتەكا كوتوروگو سچيتالاس توگدا ۆتوروي ۆ ميرە پوسلە الەكساندريسكوي. كستاتي، ۆ ەۆروپە ۆ تە ۆرەمەنا ەششە نە بىلو بيبليوتەك، ا رۋس تولكو زناكوميلاس س ۋچەنيەم يسۋسا حريستا.

تراديتسي كوچەۆىح تيۋركسكيح يمپەري پرودولجيل چينگيسحان. وسنوۆنوي سيلوي ەگو تۋمەنوۆ بىلي تيۋركي، ا كىپچاكسكي يازىك بىل سامىم راسپروسترانەننىم يازىكوم ۆ سوزداننوي يم يمپەري. ا ستەپي زولوتوي وردى تاك ي نازىۆاليس - دەشت-ي-كىپچاك (ستەپي كىپچاكوۆ).

بولەە چەم ليبەرالنوي بىلا نالوگوۆايا سيستەما - ۆسەگو 10% وت وبوروتا. ۆ ەتو جە ۆرەميا ۆ ەۆروپە تولكو تسەركوۆنايا دەسياتينا سوستاۆليالا 10%، نە سچيتايا بارششينى ي وبروكا. پوەتومۋ مى موجەم سكازات، چتو سوزداننىە چينگيسحانوم ي ەگو پوتومكامي كوچەۆىە يمپەري يمەلي سامىە پەرەدوۆىە دليا سۆوەگو ۆرەمەني گوسۋدارستۆەننىە سيستەمى ۋپراۆلەنيا.

ۆ تە ۆرەمەنا گوسۋدارستۆو گارانتيروۆالو سۆوبودۋ ۆەرويسپوۆەدانيا، رازۆيتيا كۋلتۋرى كاجدوگو نارودا، ۆحوديۆشەگو ۆ يمپەريۋ. ناپريمەر، اندرەي رۋبلەۆ پيسال سۆوي گەنيالنىە يكونى ي راسپيسىۆال تسەركۆي يمەننو ۆو ۆرەميا تاك نازىۆاەموگو "يگا باتىەۆا". ۆ ستەپي نيكوگدا نە بىلو رەليگيوزنىح ۆوين، كازاحي نيكوگدا نە ۋچاستۆوۆالي ۆ گازاۆاتاح. ۆوت وتكۋدا يدەت زنامەنيتايا تولەرانتنوست تيۋركسكيح كوچەۆنيكوۆ.

كازاحسكوە حانستۆو بىلو وسنوۆانو ۆ 1465-66 گوداح حانامي جانيبەكوم ي كەرەەم. توگدا ليۋدي، جيۆشيە تۋت يسپوكون ۆەكوۆ، رەشيلي، چتو ۆسە وني تەپەر بۋدۋت ودنيم نارودوم - كازاحامي. وني ۋچرەديلي ۆەرحوۆنۋيۋ ۆلاست ۆ ليتسە وبششەگو حانا، ا تاكجە رەگۋليارنىە ۆويسكا.

نەسومنەننو، چتو س توچكي زرەنيا مەجدۋنارودنوگو پراۆا كازاحسكوە حانستۆو بىلو يمەننو گوسۋدارستۆوم، تاك كاك وبلادالو چەتىرميا وبيازاتەلنىمي پريزناكامي گوسۋدارستۆا - سۋبەكتا مەجدۋنارودنىح وتنوشەني: ناسەلەنيەم، تەرريتوريەي، سۋۆەرەننوي ۆلاستيۋ ي ديپلوماتيچەسكيم پريزنانيەم سو ستورونى درۋگيح گوسۋدارستۆ.

ۆ سلەدۋيۋششيە تري ۆەكا كازاحسكوە حانستۆو رازروسلوس پو تەرريتوري بولشەي، چەم سەگودنياشني كازاحستان، ەگو ناسەلەنيە سوستاۆليالو نەسكولكو ميلليونوۆ چەلوۆەك. نو ۆ رەزۋلتاتە ستولەتنەي كروۆوپروليتنوي، نو پوبەدونوسنوي ۆوينى س دجۋنگارامي ۆ XVII-XVIII ۆۆ. كازاحسكوە حانستۆو سيلنو وسلابلو. ەتيم ۆوسپولزوۆالاس نابراۆشايا ك تومۋ ۆرەمەني موشش روسسيسكايا يمپەريا، ي س 1731-گو پو 1864-ي گود كازاحسكوە حانستۆو پوستەپەننو ستالو تەريات سۋۆەرەنيتەت - سناچالا نومينالنو، ا پوتوم ي رەالنو - ۆ پولزۋ سەۆەرنوگو سوسەدا.

ۆ XIX-م ي XX-م ۆەكاح ۆ كازاحستان بىلو سوسلانو منوجەستۆو رازنىح ليۋدەي - ديسسيدەنتى، ينتەلليگەنتى ي داجە تسەلىە نارودى. ەتو پراۆدا، چتو كازاحي ۆسەح پرينيمالي، دەليليس س نيمي چەم موگلي، يسحوديا يز تىسياچەلەتنەگو زاكونا كوچەۆنيكوۆ - گوست يمەەت پراۆو نا ەدۋ، نوچلەگ، ا وبيدەت ەگو موجەت ليش چەلوۆەك، نە يمەيۋششي چەستي. نو كتو موگ توگدا پودۋمات، چتو چەرەز نەسكولكو دەسياتيلەتي كازاحام پريدەتسيا دوكازىۆات، چتو يستوريچەسكي ەتو يح زەمليا، ا درۋگيە نارودى پو وتنوشەنيۋ ك نيم - يستوريچەسكيە گوستي!

كازاحي يمەيۋت سلاۆنىە تراديتسي ناتسيونالنو-وسۆوبوديتەلنوگو دۆيجەنيا. شيروكو يزۆەستنى ۆوسستانيا پود پرەدۆوديتەلستۆوم حانا كەنە، ماحامبەتا-يساتايا، ۆوسستانيە 1916 گودا، دۆيجەنيە "الاشوردى", "جاس-تۋلپارا", دەكابر 1986-گو، ناكونەتس. نو ۆسە وني پوداۆلياليس، ي پرودولجالاس پوليتيكا رۋسيفيكاتسي، گلاۆنوي تسەليۋ كوتوروي بىلا ەكونوميچەسكايا كولونيزاتسيا وگرومنىح پريرودنىح بوگاتستۆ كازاحستانا.

كازاحوۆ ۆسەگدا بىلو بولشە، چەم ۋزبەكوۆ، كىرگىزوۆ، تۋركمەنوۆ، پريچەم نا پوريادوك. منوگوچيسلەننوە كازاحسكوە ناسەلەنيە مەشالو بولشەۆيكام ەكونوميچەسكي وسۆايۆات بوگاتىي كراي. پوەتومۋ ي بىلي زاتەيانى گولود ي يسترەبلەنيە نارودا، وسوبەننو ينتەلليگەنتسي. ۆ رەزۋلتاتە، ۆ تەچەنيە ۆسەگو نەسكولكيح لەت چيسلەننوست كازاحوۆ ۆ كازاحستانە سوكراتيلاس ۆدۆوە، ي مى پراكتيچەسكي ليشيليس دۋمايۋششەي چاستي نارودا. يز ينتەللەكتۋالوۆ ۆ جيۆىح وستاۆيلي تولكو لويالنىح بولشەۆيستسكوي پوليتيكە ليۋدەي، نەكوتورىم دليا سوبستۆەننوگو سپاسەنيا پريشلوس پيسمەننو وتكازاتسيا وت سۆويح بىۆشيح توۆاريششەي - الاشوردينتسەۆ. يز ۆەليكيح پوەتوۆ پوزۆوليلي ۆوزۆەليچيۆات تولكو ابايا، كوتورىي، كاك كازالوس بولشەۆيكام، كليال سۆوي نارود ي ۆوسحۆاليال رۋسسكيح.

ۆ كازاحستانە وتكرىلي شەست ۆوەننىح پوليگونوۆ، سامىي وپاسنىي يز كوتورىح - سەميپالاتينسكي - بىل سوزدان ۆ گۋستوناسەلەننوم مەستە. پريچەم پەرۆىە 14 لەت، س 1949-گو پو 1963-ي گود، ۆزرىۆى پرويزۆوديليس ۆ اتموسفەرە، ت.ە. پود وتكرىتىم نەبوم. ودنوۆرەمەننو ۆ كازاحستان نا وسۆوەنيە تسەلينى زاۆەزلي ميلليونى سلاۆيان، ي دوليا كورەننوگو ناسەلەنيا ۆ رەسپۋبليكە ۋپالا دو 29%.

كازاحام پوۆەزلو، چتو ۆ 1960-80 گودى ۆو گلاۆە رەسپۋبليكي ستويال ناستوياششي پاتريوت، ينتەلليگەنت ي پروستو پوريادوچنىي چەلوۆەك دينمۋحامەد كۋناەۆ. ۆو ۆرەمەنا ەگو رۋكوۆودستۆا ي بىلا سوزدانا پرومىشلەننوست كازاحستانا، وتستروەنى گورودا. يمەننو كۋناەۆ نە دال سوزدات تسەليننىي كراي نا سەۆەرە رەسپۋبليكي، نەمەتسكۋيۋ اۆتونوميۋ ۆ تسەلينوگرادە، ۆەرنۋل نەسكولكو پەرەداننىح رانەە ۋزبەكيستانۋ رايونوۆ. دۋمايۋ، ەسلي بى نە كۋناەۆ، سەگودنياشني كازاحستان بىل بى نامنوگو مەنشە تەرريتوريالنو ي مەنەە رازۆيت ەكونوميچەسكي.

نو ديسكريميناتسيا كازاحوۆ نا سوبستۆەننوي زەملە پرودولجالاس. ۆسە مى پومنيم، چتو كورەننومۋ ناسەلەنيۋ پراكتيچەسكي نە پوزۆوليالي پروپيسىۆاتسيا ۆ كرۋپنىح گوروداح. تاك، ۆ الماتى، ستوليتسە رەسپۋبليكي، كازاحوۆ ۆ سوۆەتسكوە ۆرەميا بىلو وكولو 5% ناسەلەنيا. پوەتومۋ وچەن مالو كازاحوۆ سموگلي وسۆويت ينجەنەرنىە پروفەسسي.

ك 1986 گودۋ موسكۆا رەشيلا، چتو پورا وكونچاتەلنو رۋسيفيتسيروۆات كازاحستان، ي س ەتوي تسەليۋ ۆ رەسپۋبليكۋ بىل ناپراۆلەن كوممۋنيست يز روسسيسكوي گلۋبينكي - گەننادي كولبين. رەاكتسيا نارودا ستالا نەوجيداننوي دليا مەتروپولي، رەزۋلتاتى - كروۆاۆىمي، نو دەكابرسكيە سوبىتيا وستانوۆيلي وكونچاتەلنۋيۋ رۋسيفيكاتسيۋ كازاحوۆ.

ۆ پوسلەدنيە گودى سۋششەستۆوۆانيا سوۆەتسكوگو سويۋزا نا ۆولنە ۆوزراستايۋششەگو ناتسيونالنوگو ساموسوزنانيا ۆ كازاحستانە پرينيالي دەكلاراتسيۋ و سۋۆەرەنيتەتە، زاكون و يازىكاح. ۆ 1991 گودۋ مى وبياۆيلي و گوسۋدارستۆەننوي نەزاۆيسيموستي. پراۆدا، سلۋچيلوس ەتو 16 دەكابريا، تو ەست سپۋستيا ۆوسەم دنەي پوسلە توگو، كاك سوۆەتسكي سويۋز ۋجە پرەكراتيل سۆوە سۋششەستۆوۆانيە ۆسلەدستۆيە رەشەنيا، پرينياتوگو ۆ بەلوۆەجسكوي پۋششە.

نوۆەيشۋيۋ يستوريۋ ۆسە مى حوروشو زناەم. ناشيمي نەدرامي ي سامىمي بولشيمي پرەدپرياتيامي زاۆلادەلي ينوسترانتسى، ي نارود ناش تاك ي نە ستال بوگاتىم. سەگودنيا موجنو ۋۆەرەننو سكازات، چتو بلاگوداريا نەزاۆيسيموستي وبوگاتيلاس ليش كۋچكا ليۋدەي، پريۆاتيزيروۆاۆشيح ناتسيونالنوە ەكونوميچەسكوە دوستويانيە.

 

و گوسۋدارستۆەننوم يازىكە

ۆىشەسكازاننىم يا حوتەل ناپومنيت و توم، ناسلەدنيكامي كاكيح ۆەليكيح يمپەري ي نوسيتەليامي كاكيح موششنىح گوسۋدارستۆەننىح تراديتسي ياۆليايۋتسيا سەگودنياشنيە كازاحي - گوسۋدارستۆووبرازۋيۋششايا ناتسيا كازاحستانا. پروستو XX ۆەك سيلنو پودكوسيل كازاحسكۋيۋ ناتسيۋ، ي سەيچاس ناش نارود تولكو-تولكو ۆستاەت نا نوگي كاك چيسلەننو، تاك ي مەنتالنو. نو پودسپۋدنو ۆ كازاحاح سيديت موششنايا گوسۋدارستۆووبرازۋيۋششايا مەنتالنوست.

ۋ كازاحوۆ وسوبوە، يا بى سكازال، وبوسترەننوە چۋۆستۆو يستوري. ۆىشەوپيساننىە ي درۋگيە فاكتى پەرەداۆاليس يز پوكولەنيا ۆ پوكولەنيە، ت.ە. روديتەلي ۆنۋشالي دەتيام ليۋبوۆ ي ۋۆاجەنيە ك رودينە ي پرەدكام.

نو سەگودنيا مى ۆيديم، چتو ۆوپروسى ۆوزروجدەنيا كازاحسكوي ناتسي، ناشەگو يازىكا، كۋلتۋرى، يستوري زامالچيۆايۋتسيا. پو كازاحستانسكيم تەلەكانالام كازاحسكيە پەرەداچي يدۋت ۆپەرەمەشكۋ س رۋسسكيمي. روسسيسكيە كانالى نيۆەليرۋيۋت پوپىتكي سوزدات كازاحسكويازىچنۋيۋ سرەدۋ ۆ سترانە. ترەبوۆانيە ۆەششات، كاك مينيمۋم، 50 پروتسەنتوۆ ەفيرنوگو ۆرەمەني نا گوسۋدارستۆەننوم يازىكە ناشيمي تەلەكانالامي پوزورنو وبەسپەچيۆاەتسيا نوچنىمي ەفيرامي.

دەلو ۆ توم، چتو ۆ سترانە ي نە پىتايۋتسيا سوزدات كازاحسكۋيۋ يازىكوۆۋيۋ سرەدۋ. كاجدوە كازاحسكوە سلوۆو دولجنو تۋت جە پەرەۆوديتسيا نا رۋسسكي، يناچە ەتو راستسەنيۆاەتسيا كاك ديسكريميناتسيا.

نام پورا وتكازاتسيا وت كونتسەپتسي يزۋچەنيا گوسيازىكا، ەتو نە ناۋچنوە ياۆلەنيە، چتوبى ەگو تاك دولگو يزۋچات (ۋجە 20 لەت يزۋچاەم). نادو پەرەحوديت ك پراكتيچەسكومۋ پريمەنەنيۋ كازاحسكوگو يازىكا. تولكو ۆ پروتسەسسە ەگو پريمەنەنيا پرويسحوديت وبۋچەنيە ليۋدەي ي رازۆيتيە ساموگو يازىكا.

ي ستەسنياتسيا تۋت نەچەگو. ۆ ميروۆوي پراكتيكە، ۆ تەح جە دوكۋمەنتاح و ناتسمەنشينستۆاح ياسنو پروپيسانو، چتو ناتسمەنشينستۆا وبيازانى زنات گوسۋدارستۆەننىي يازىك. ي ەتو نورمالنو. گوسۋدارستۆەننوە ستيمۋليروۆانيە ي پرينۋجدەنيە ك پريمەنەنيۋ گوسيازىكا ۆپولنە وپراۆداننو سوگلاسنو مەجدۋنارودنىم نورمام.

ا ۋ ناس داجە ناشي رۋكوۆوديتەلي نە حوتيات گوۆوريت نا رودنوم يازىكە. وني ي دەتەي سۆويح ۋچات ۆ كوسموپوليتيچەسكوي سرەدە، ۆ وسنوۆنوم نا رۋسسكوم يلي انگليسكوم يازىكاح. ا ناس تەپەر زا پوپىتكي گوۆوريت نا كازاحسكۋيۋ تەمۋ پۋگايۋت پراۆووحرانيتەلنىمي ورگانامي! كاك بۋدتو مى جيۆەم پري وككۋپاتسيوننوم رەجيمە! يلي نام وپيات نادو بوروتسيا زا ناتسيونالنوە دوستوينستۆو؟

پرينياتيە دوكترينى ۆ ەە سەگودنياشنەم ۆاريانتە پاگۋبنو وترازيتسيا نا وبششەستۆەننوم سپوكويستۆي ۆ سترانە. كازاحي نيكوگدا نە سوگلاسياتسيا س يدەولوگيچەسكوي پوتەرەي ناتسيونالنوگو گوسۋدارستۆا. پوليتيكا دۆۋيازىچيا نا دەلە وزناچاەت زابۆەنيە كازاحسكوگو يازىكا. نام پورا ناچات سترويت نورمالنوە ناتسيونالنوە گوسۋدارستۆو پري سوبليۋدەني وبششەپرينياتىح ۆ ميرە پراۆ ناتسيونالنىح مەنشينستۆ.

وسنوۆوي گراجدانسكوگو وبەدينەنيا ۆ سترانە موگۋت بىت تولكو كازاحسكي يازىك ي لويالنوست ك كازاحسكومۋ گوسۋدارستۆۋ. درۋگوە موجەت پريۆەستي ك ستولكنوۆەنيام، پوتومۋ چتو تەرپەنيە نارودا نەبەزگرانيچنو. نۋجنو سروچنو وپرەدەلياتسيا س ناتسيونالنوي يدەولوگيەي.

 

گازەتا «سەنترال ەيجا مونيتور»

 

0 پىكىر

ۇزدىك ماتەريالدار

قۇيىلسىن كوشىڭ

باس گازەت ورالماندارعا نەگە شۇيلىكتى؟

ءالىمجان ءاشىمۇلى 2134
ادەبيەت

«سولاي ەمەس پە؟»

عابباس قابىشۇلى 2541
قوعام

دوس كوپ پە، دۇشپان كوپ پە؟

ءابدىراشيت باكىرۇلى 2303
ەل ءىشى...

ۇلتتىق بىرەگەيلەنۋ: قانداستاردىڭ ءرولى قانداي؟

ءومارالى ادىلبەكۇلى 1646