بەيسەنبى, 2 مامىر 2024
جاڭالىقتار 3533 0 پىكىر 30 قاراشا, 2009 ساعات 05:08

ايدوس سارىم. و رازلوماح، سپوسوبنىح ستات پروپاستيۋ

نەداۆني «پرياموي ەفير» پرەزيدەنتا، نەوجيداننايا وتستاۆكا پەرۆوگو زامەستيتەليا پرەدسەداتەليا پارتي «نۋر وتان» دارحانا كالەتاەۆا ي درۋگيە سوبىتيا نا ۆلاستنوم وليمپە پوروجدايۋت منوجەستۆو ۆوپروسوۆ نە تولكو و كاچەستۆە كادروۆوي پوليتيكي، نو ي و راتسيونالنوستي ۆنۋترەننەي پوليتيكي گوسۋدارستۆا ۆ تسەلوم. كادروۆىە ي ينىە رەشەنيا ۆەرحوۆنوي ۆلاستي سكورەە وبەسپەچيۆايۋت ليچنىي كومفورت گلاۆى گوسۋدارستۆا ي وتنوسيتەلنىي پوكوي ەگو وكرۋجەنيا، نەجەلي ناپراۆلەنى نا رەشەنيە پەرۆوستەپەننىح زاداچ، كوتورىە ستويات پەرەد ناشەي سترانوي. كوليچەستۆو رازلوموۆ ي ترەششين مەجدۋ ۆلاستيۋ ي وبششەستۆوم راستەت، ا وتسۋتستۆيە سكولكو-نيبۋد ۆرازۋميتەلنىح دەيستۆي ي سيگنالوۆ سو ستورونى پرەزيدەنتا گروزيات پرەۆراتيت يح ۆ پروپاست.

نەداۆني «پرياموي ەفير» پرەزيدەنتا، نەوجيداننايا وتستاۆكا پەرۆوگو زامەستيتەليا پرەدسەداتەليا پارتي «نۋر وتان» دارحانا كالەتاەۆا ي درۋگيە سوبىتيا نا ۆلاستنوم وليمپە پوروجدايۋت منوجەستۆو ۆوپروسوۆ نە تولكو و كاچەستۆە كادروۆوي پوليتيكي، نو ي و راتسيونالنوستي ۆنۋترەننەي پوليتيكي گوسۋدارستۆا ۆ تسەلوم. كادروۆىە ي ينىە رەشەنيا ۆەرحوۆنوي ۆلاستي سكورەە وبەسپەچيۆايۋت ليچنىي كومفورت گلاۆى گوسۋدارستۆا ي وتنوسيتەلنىي پوكوي ەگو وكرۋجەنيا، نەجەلي ناپراۆلەنى نا رەشەنيە پەرۆوستەپەننىح زاداچ، كوتورىە ستويات پەرەد ناشەي سترانوي. كوليچەستۆو رازلوموۆ ي ترەششين مەجدۋ ۆلاستيۋ ي وبششەستۆوم راستەت، ا وتسۋتستۆيە سكولكو-نيبۋد ۆرازۋميتەلنىح دەيستۆي ي سيگنالوۆ سو ستورونى پرەزيدەنتا گروزيات پرەۆراتيت يح ۆ پروپاست.

نە سەكرەت، چتو منوگيە گراجدانە سترانى، ا تاكجە ۆنەشنيە نابليۋداتەلي جدالي وت ت.ن. «پرياموگو ەفيرا» گلاۆى گوسۋدارستۆا ەسلي ي نە وتكروۆەني، تو حوتيا بى ۆرازۋميتەلنىح وتۆەتوۆ ي ياسنىح سيگنالوۆ و توم، كاك، كۋدا، كاكيمي تەمپامي بۋدەت دۆيگاتسيا سترانا. داجە نەبىۆالىي ۆسپلەسك اكتيۆنوستي گراجدان، كوتورىە پو وفيتسيالنىم داننىم ۋمۋدريليس پريسلات وت 30 دو 40 تىسياچ ۆوپروسوۆ، گوۆوريل ەسلي نە وبو ۆسەم، تو وب وچەن منوگوم. نا ەتوم فونە بەسسودەرجاتەلنوست وتۆەتوۆ پرەزيدەنتا، يح ناروچيتو پروپاگانديستسكي ۋكلون («كورونكوي»، وپيات جە س بولشوي ناتياجكوي، موجنو نازۆات ليش ەگو ليچنىە ۆپەچاتلەنيا و ۆيزيتە ۆ يمەنيە بۋشەي ي راسسكازى و سپوسوبنوستي پروششات ۆراگوۆ) زاستاۆليايۋت زاداتسيا ۆوپروسوم: پونيماەت لي ناشا ۆلاست ماسشتابنوست ي ۆسيۋ نىنەشنيح سەرەزنوست ۋگروز ي ۆىزوۆوۆ؟ ا تو، چتو وتۆەتستۆەننىە زا پودگوتوۆكۋ «پرياموگو ەفيرا» چينوۆنيكي ۆىبرالي ي پرەدلوجيلي ن.نازارباەۆۋ سوۆەرشەننو بەسسمىسلەننىە س توچكي زرەنيا اكتۋالنوي «پوۆەستكي دنيا» تەمى، گوۆوريت و توم، چتو پوليتيچەسكوە پلانيروۆانيە دەيستۆي ۆلاستي وتستاەت وت جيزنەننىح رەالي لەت، ەداك، نا دەسيات. ي ەتو پري ساموم وپتيميستيچنوم ۆاريانتە...

پونياتنو، چتو نۋرسۋلتان نازارباەۆ ياۆلياەتسيا پراۆيتەلەم ۆوستوچنوگو تيپا، كوتورىي سكلونەن سچيتات سەبيا «ەدينستۆەننوي وپوروي ۆ كاچايۋششەمسيا ميرە». دولگيە گودى پروپاگاندى ۋبەديلي ۆ ەتوم نە تولكو زناچيتەلنۋيۋ چاست ناسەلەنيا، نو ي ەگو ساموگو. تەم بولەە، چتو سەگودنيا گوسۋدارستۆەننايا پروپاگاندا سورەۆنۋەتسيا تولكو ساما سوبوي، ونا زاجمۋريلاس وت ستراحا ي ۋسيلەننو پوۆتورياەت مانترى دەسياتيلەتنەي داۆنوستي، كوتورىە ۋجە نە ۋبەجدايۋت شيروكيە ماسسى. وبششەستۆو ەششە س برەجنەۆسكيح ۆرەمەن ۆىراباتىۆالو ۆ سەبە يممۋنيتەت ك لوزۋنگام ۆرودە «ۆسە دليا چەلوۆەكا، ۆسە رادي چەلوۆەكا»، «زا پوۆىشەنيە بلاگوسوستويانيا كازاحستانتسەۆ». پوەتومۋ پري نەوبحوديموستي ليۋبوي چابان يز ساموگو دالنەگو وتگونا سموجەت س تسيفرامي ي فاكتامي پوۆەدات و توم، كتو «ەتوت چەلوۆەك» ي كاكيح كونكرەتنو «كازاحستانتساح» يدەت رەچ. ليۋدي، داجە نە زنايۋششيە «حۋ يز ستالين» ي «ۋات يز برەجنەۆ»، بىسترو ۆوسستانوۆيلي سوۆكوۆىە ناۆىكي «چتەنيا مەجدۋ ستروك» ي برەجنەۆسكيە تراديتسي «پروسموترا مەجدۋ كادروۆ». سيلنايا ۆەشش گەنەتيكا!

پرەزيدەنت زا 20 س ليشنيم لەت پريۆىك زامىكات ۆسە نا سەبە، دەرجات ۆسە ي ۆسەح پود كونترولەم، سوزداۆات ۆرەمەننىە بالانسى ي سويۋزى، ا پري نەوبحوديموستي رازرۋشات يح، ستالكيۆات ودني گرۋپپى س درۋگيمي، پووچەرەدنو وتداليايا يلي پريبليجايا پوليتيكوۆ يز سۆوەگو وكرۋجەنيا ۆ زاۆيسيموستي وت زاداچ دالنەيشەگو سوحرانەنيا ۆلاستي. گوسۋدارستۆەننىي اپپارات، پوليتيچەسكايا ي بيزنەس ەليتى ۋجە تاك داۆنو بالانسيرۋيۋت نا گراني «ستابيلنوستي» ي «كراحا»، چتو ەتو پوروجداەت وسوبىي پسيحولوگيچەسكي ناستروي، كوتورىي ليتەراتورى ي يستوريكي نازىۆايۋت «ۆرەمەنششيچەستۆوم». سوستويانيە «نەۆەسوموستي»، ۆ كوتورۋيۋ پوگرۋجەنا سترانا، سوزداەت وسوبىي ۋدۋشليۆىي، بەزۆوزدۋشنىي، بولەزنەتۆورنىي، بولوتنىي كليمات، پوروجدايۋششي بەزوتۆەتستۆەننوست، بەزرازليچيە، تسينيزم، نيگيليزم ي ۆسە درۋگيە نەگاتيۆنىە كاچەستۆا، ستول حاراكتەرنىە دليا ۆرەمەنششيكوۆ ۆسەح ستران ي نارودوۆ. و كاكوي «ۆەچنوستي»، «نەزىبلەموستي»، «ۋۆەرەننوستي»، «ستابيلنوستي» موجنو گوۆوريت، ەسلي نە زناەش، گدە وكاجەشسيا زاۆترا؟ دا ي التەرناتيۆ دليا ەليتى نەمنوگو: ۆلاست، ياۆليايۋششاياسيا بيزنەسوم; بيزنەس، ياۆليايۋششيسيا ۆلاستيۋ; گونەنيا ي ەميگراتسيا ۆ لوندون; نەپوچەتنايا بوربا ۆ رياداح وپپوزيتسي. نە بۋدەم زابىۆات ي و توم، چتو دليا  زناچيتەلنوي چاستي جيتەلەي «نەبەسنوگو وبششەجيتيا» ناحوجدەنيە ۆو ۆلاستي ەتو نە پروستو ۆوپروسى پرەستيجا، رەاليزاتسي تۆورچەسكيح پلانوۆ ي پوليتيچەسكيح امبيتسي، ا ۆپولنە رەالنىي، نالاجەننىي بيزنەس-پروەكت. كاجدايا مينۋتا، چاس، دەن، نەدەليا، مەسياتس پرەبىۆانيا ۋ «بيۋدجەترونا» سۋليات ەتيم «سچاستليۆتسام» كونكرەتنىە ديۆيدەندى. وني كاك ستارورەجيمنىە «تاكسيستى»، كوتورىە گوتوۆى سميريتسيا س ليۋبوي پريحوتيۋ «كليەنتا»، پوكازاۆشەگو كراي تۋگو نابيتوگو بۋماجنيكا: «دەلاي كاك زناەش، شەف، ۋ مەنيا سچەتچيك تيكاەت!» ەسلي داجە «كليەنت» نە زاپلاتيت، وني سامي ۆىتاششات پولوجەننوە پو تروينومۋ تاريفۋ، ا نازاۆترا سكاجۋت، چتو تاك ي بىلو!

نو مەجدۋ تەم «بەزۆرەمەنە» نە وتمەنياەت ۆاجنوە ەۆوليۋتسيوننوە دوستيجەنيە چەلوۆەكا: ۋمەنيە زادۋماتسيا ي رازمىشليات. ونو نە راز سپاسالو چەلوۆەچەستۆو، پوموگالو سترانام ي نارودام ۆىجيۆات. ۋمەنيە دۋمات ي سچيتات حوتيا بى نا نەسكولكو شاگوۆ ۆپەرەد دەلالو «گەرويامي» داجە ماحروۆىح ۆرەمەنششيكوۆ. ۆسپومنيتە، ناپريمەر، توگو جە تالەيرانا! ا سەگودنيا پەرەد ۆلاستيۋ ستويات گورازدو بولەە ناسۋششنىە زاداچي، نەجەلي تسەلي «پلانيروۆانيا ي پروۆەدەنيا بولشوگو ەلەكتورالنوگو تسيكلا 2011-2012 گودوۆ». ەسلي كتو-تو دۋماەت، چتو ۆ 2012 گودۋ «سنوۆا زاۆاليم ەفير پريۆىچنىم پياروم ي رەكلاموي، زاكروەم چەتىرە وتنوسيتەلنو نەزاۆيسيمىە گازەتى، «پوسترويم» دۆە وپپوزيتسيوننىە پارتي، پوۆىسيم پەنسي ي زارپلاتى، رازداديم وردەنا ي كۆارتيرى دليا ينتەلليگەنتسي، پريۆەزەم پاۆلوۆسكوگو ي ۆسە بۋدەت «وك»، تو وني زابلۋجدايۋتسيا.

ۆ نوۆوم ەلەكتورالنوم تسيكلە نۋجنى بۋدەت ۋجە سوۆسەم ينىە لوزۋنگي ي پوليتپروگراممى، سوۆەرشەننو ينىە پريەمى ي تەحنولوگي. گلاۆنىم ۆىزوۆوم ستانەت نە پروستو سوبيرانيە رەسۋرسوۆ ي سبيۆانيە ستوروننيكوۆ ۆ «91-پروتسەنتنىي كونگلومەرات»، نە بانالنىي مەحانيكو-ەلەكتروننىي پودسچەت گولوسوۆ پو مەتودۋ باليەۆوي-جۋمابەكوۆا (ينتەرەسنو، وني سۆوي نوۋ-حاۋ زاپاتەنتوۆالي؟), ا وبەسپەچەنيە رەالنوي، وسوزناننوي پوددەرجكي ۆلاستي سو ستورونى لوكوموتيۆنىح گرۋپپ ناسەلەنيا. پريچەم ەتو نۋجنو نە تولكو دليا حوروشەگو ساموچۋۆستۆيا ليدەرا. نوۆىە ۆىزوۆى، ستوياششيە پەرەد كازاحستانوم، پوترەبۋيۋت نوۆىي ماندات دليا وسۋششەستۆلەنيا كورەننوي مودەرنيزاتسي سترانى. نادو بۋدەت وبەسپەچيۆات نە پروستوە پريزنانيە ۆىبوروۆ زاپادوم، ا پريزنانيە ي پرينياتيە رەزۋلتاتوۆ ۆىبوروۆ سوبستۆەننىم ناسەلەنيەم. كونەچنو، ۋ نەكوتورىح پرەدستاۆيتەلەي ۆلاستنوي ەليتى ۆسەگدا بۋدەت سوبلازن پوماحات «دەدوۆسكوي شاشكوي» ي پوكراسوۆاتسيا «وتتسوۆسكيم پپش»! نو پروبلەمى-تو وستانۋتسيا ي ۋگلۋبياتسيا! ك تومۋ جە، پري جەلاني ۆەد موجنو ي «ۆەرتيكال» سلومات!

يا نە گوريۋ جەلانيەم پوددەرجيۆات نىنەشنيۋيۋ ۆلاست. نو منە ۆوۆسە نە حوچەتسيا، چتوبى بوربا س ۆلاستيۋ پرەۆراتيلوس ۆ بوربۋ س گوسۋدارستۆوم. ا نىنەشنەە پولوجەنيە ناشەي ۆلاستي تاكوۆو، چتو كاردينالنوە وبرۋشەنيە رەجيما موجەت پريۆەستي ي ك وبرۋشەنيۋ گوسۋدارستۆا. پولاگايۋ، چتو ۆو ۆلاستي ەششە ەست ليۋدي، كوتورىە ۆيديات پودوبنۋيۋ ۋگروزۋ. ەسلي وني ەششە نە ۋتەريالي «ۋمەنيە زادۋمىۆاتسيا ي رازمىشليات»، ەسلي وني سۆيازىۆايۋت سۆويۋ بۋدۋششنوست س سوبستۆەننوي ناتسيەي حوتيا بى نا 9 پروتسەنتوۆ، تو دولجنى، وبيازانى پوپىتاتسيا دو ناچالا بولشوگو ەلەكتورالنوگو سەزونا رەشيت (ناچات رەشات), كاك مينيمۋم، پيات ۆوپروسوۆ، نە دوپۋستيت پرەۆراششەنيا پياتي رازلوموۆ ۆ نەپرەودوليمىە پروپاستي.

 

پەرۆىي رازلوم. ۆلاست دولجنا وزابوتيتسيا پرەودولەنيەم «رازلوما» ۆنۋتري گوسۋدارستۆەننوگو اپپاراتا. بوربا س كوررۋپتسيەي - ەتو ۆاجنايا، نەوبحوديمايا چاست گوسۋدارستۆەننوگو سترويتەلستۆا، ۋكرەپلەنيا ينستيتۋتوۆ. نو ۆ نىنەشنەم يميتاتسيوننوم ۆيدە، كوگدا ونا پەرەروسلا ۆ كامپانەيششينۋ، راسپراۆۋ بولەە «سيلنىح يگروكوۆ» ناد «سلابىمي» ي نەپريميريمۋيۋ «ۆوينۋ» سيلوۆيكوۆ - ۆ نەە مالو كتو ۆەريت. وسۋجدەنيە وتنوسيتەلنو چەستنىح ي پروفەسسيونالنىح چينوۆنيكوۆ ۆرودە كۋلەكەەۆا ي يسكاكوۆا نا فونە نەوسۋجدەنيا نايبولەە «كوررۋمپيروۆاننىح»، «وديوزنىح» پو منەنيۋ وبششەستۆا چينوۆنيكوۆ ناچيناەت ۆوسپرينيماتسيا كاك نونسەنس. داجە پۋبليچنو-پوكازاتەلنايا «پوركا» ۆىسوكوپوستاۆلەننىح چينوۆنيكوۆ نە سپوسوبنا وستانوۆيت پروتسەسس دالنەيشەي دەگراداتسي ي ستاگناتسي گوساپپاراتا. چتوبى بوربا س كوررۋپتسيەي نە پرەۆراتيلاس ۆ نوۆىي ۆيد كوررۋپتسي ونا دولجنا وبرەستي ينستيتۋتسيونالنۋيۋ وپورۋ ي فۋندامەنت. ا ەتو وزناچاەت، چتو نادو رازۆيۆات گراجدانسكوە وبششەستۆو، نەزاۆيسيمۋيۋ پرەسسۋ، رەالنۋيۋ منوگوپارتينوست، چەستنىە ۆىبورى ي وتۆەتستۆەننوست ۆلاستي. يناچە ۆسە ناپراسنو. ودين چەلوۆەك، داجە سامىي ۆىدايۋششيسيا، نە سپوسوبەن زامەنيت نورمالنىە ينستيتۋتى، وسنوۆاننىە نا پريوريتەتە زاكونوۆ ي پروپيساننىح پروتسەدۋر. لويالنوست چينوۆنيكا ۆ وتنوشەني ۆىسشەگو ليتسا يسپولنيتەلنوي ۆلاستي ي پارتي نە موجەت زامەنيت ليۋبۆي ك گوسۋدارستۆۋ ي چەستنوگو سلۋجەنيا ناتسي!

بولشيە پروبلەمى سۆيازانى س وستانوۆكوي رەفورميروۆانيا گوسۋدارستۆەننوگو اپپاراتا. رەفورمى زاحلەبنۋليس، ا پرەدىدۋششيە، پۋست ي سكرومنىە، دوستيجەنيا پولنوستيۋ پروفانيروۆانى. سوكراششەنيە شتاتوۆ وبەرنۋلوس رازدۋۆانيەم گوساپپاراتا، پروفەسسيوناليزاتسيا - دەپروفەسسيوناليزاتسيەي، پاتريوتيزم - فەودالنوي پرەداننوستيۋ داجە نە ۆوجديۋ، ا «ۋدەلنىم كنيازكام». پروگراممى ۆىدۆيجەنيا مولودەجي نا گوسۋدارستۆەننىە پوستى، كوتورىە سوزداۆالي كونكۋرەنتنۋيۋ سرەدۋ، حوت كاك-تو مەنيالي كاچەستۆو ي تسەننوستي گوساپپاراتا سۆەرنۋتى. تە جە «بولاشاكوۆتسى»، وتۋچيۆشيس پودولگۋ زا رۋبەجوم، پريحوديات نا گوسسلۋجبۋ ي پورابوتاۆ پارۋ-ترويكۋ لەت ۋجە نيچەم وتليچايۋتسيا وت «ستارشيح توۆاريششەي» س پارتينو-كومسومولسكيم پروشلىم. وپورا نا «ستاروگۆاردەيتسەۆ»، ليۋدەي س پارتينو-سوۆەتسكيم پروشلىم ستالو ەدۆا لي ني پوۆسەمەستنوي پراكتيكوي. س نيمي موجنو پوسترويت ەششە ودنۋ كپسس ي پروۆەستي ستوتىسياچنىي پاراد، نو مودەرنيزيروۆات سترانۋ ي وبششەستۆو - سومنيتەلنو. ۆەد مودەرنيزاتسيا - ەتو سوستويانيە گولودنىح دو زناني ي نوۆيزنى ۋموۆ، ا نە نابيتىح جەلۋدكوۆ ي كوشەلكوۆ.

 

ۆتوروي رازلوم. سۋششەستۆۋيۋت وگرومنىە رازلومى ۆ وتنوشەني بيزنەسا ي گوسۋدارستۆا. وني نوسيات گورازدو بولەە فۋندامەنتالنىي حاراكتەر، نەجەلي وبىچنايا فروندا ي نەدوۆولستۆو ارەستامي ۆەدۋششيح، زناكوۆىح ليتس ناتسيونالنوگو بيزنەسا، كاك ەتو پىتايۋتسيا پرەدستاۆيت نەكوتورىە. زاداچا ۆلاستي نە پروستو دات پراۆيلنىە سيگنالى گوساپپاراتۋ ي بيزنەسۋ، ا پوپىتاتسيا يزمەنيت «پراۆيلا يگرى» ۆ پوستكريزيسنىي پەريود، ۆسەمەرنو ۋكرەپليات ينستيتۋت چاستنوي سوبستۆەننوستي. پوسكولكۋ ليۋبايا بوربا پروحوديت ۆ سيمۆوليچەسكوم پولە، تو ناچينات، بەزۋسلوۆنو، نادو س رەابيليتاتسي وتەچەستۆەننىح بيزنەسمەنوۆ. چينوۆنيكام پورا ۋجە پەرەستات پەرەكلادىۆات ۆينۋ زا سوبستۆەننىە وشيبكي نا بيزنەس. ەسلي سراۆنيت «جادنوست» بيزنەسمەنوۆ ي چينوۆنيكوۆ، تو پوسلەدنيە «ۆىيگرىۆايۋت» س ياۆنىم پرەيمۋششەستۆوم پري ميزەرنوم كپد. زا ماسسوۆىمي وبراششەنيامي بيزنەسمەنوۆ ۆ زاششيتۋ پرەسلەدۋەمىح كوللەگ كروەتسيا نە تولكو ۋۆەرەننوست ۆ يح نەۆينوۆنوستي، نو ي يح ستراح پەرەد بۋدۋششيم. ا نەۋۆەرەننىي ۆ سەبە، نە سپوسوبنىي سترويت ينۆەستيتسيوننىە پلانى بيزنەس نە موجەت سلۋجيت وپوروي دليا وبششەستۆا ي گوسۋدارستۆا. سكورەە ون پوسپەشيت ۆكلادىۆات ۆ نەدۆيجيموست ۆ دۋباە، چەم وتكرىۆات نوۆىە پرويزۆودستۆا ي سوزداۆات يننوۆاتسيوننۋيۋ ەكونوميكۋ. نادەجدى چينوۆنيكوۆ وبويتيس ۆ پوسلەدنەم بەز بيزنەسا تۋپو ناكاچيۆايا وگرومنىە سرەدستۆا ۆ كوسميچەسكۋيۋ پۋستوتۋ - وبرەچەنى نا پروۆال. ني ۆ ودنوي سترانە (زا يسكليۋچەنيەم توتاليتارنىح) گوسۋدارستۆۋ نە ۋداۆالوس مودەرنيزيروۆات ەكونوميكۋ ي سدەلات ەە يننوۆاتسيوننوي بەز ۋچاستيا ناتسيونالنوگو كاپيتالا، بەز پريلوجەنيا تۆورچەسكوي ەنەرگي بيزنەسمەنوۆ، بەز يح جەلانيا رازۋمنو زارابوتات.

نەوبحوديمو پرينيات رەشيتەلنىە مەرى دليا رازدەلەنيا بيزنەسا وت گوسۋدارستۆا. ۆ پەرۆۋيۋ وچەرەد نا ۋروۆنە تسەننوستەي. بەزمەرنوە وگوسۋدارستۆلەنيە ەكونوميكي ي ۆسەوبششايا حولدينگيزاتسيا ۆ يتوگە ني ك چەمۋ حوروشەمۋ نە پريۆەدۋت. ۆسە رانو يلي پوزدنو زاۆەرشيتسيا نوۆوي ماسشتابنوي پريۆاتيزاتسيەي گوسۋدارستۆەننوي سوبستۆەننوستي. ا ەسلي ەتا پريۆاتيزاتسيا پوۆتوريت وپىت دەۆيانوستىح، تو «ناتسيوناليزاتسيا» ي «ەكسپروپرياتسيا» ستانۋت وسنوۆنىمي لوزۋنگامي ي بەز توگو سوتسياليستيچەسكي ناستروەننوگو بولشينستۆا سو ۆسەمي ۆىتەكايۋششيمي وتسيۋدا پوسلەدستۆيامي. منوگو ۆوپروسوۆ سۆيازانى س تسەننوستيامي گوسۋدارستۆا ي گوساپپاراتا. گوسۋدارستۆو، كوتوروە نا 60 پروتسەنتوۆ زاۆيسيت وت سىرەۆوگو سەكتورا، نە نۋجداەتسيا ۆ مالوم ي سرەدنەم بيزنەسە. چينوۆنيكام لەگچە «يز پود پريلاۆكا» دەليت نەفتەدوللارى ي مەتاللودوللارى س كرۋپنىمي سىرەۆىمي كومپانيامي ۆو گلاۆە س پرەدستاۆيتەليامي ترانسناتسيونالنوگو ي اۆانتيۋرنوگو كاپيتالا، چەم كاجدىي دەن دوگوۆاريۆاتسيا ي رەشات پروبلەمى ناتسيونالنوگو بيزنەسا.

ترەتي رازلوم پروحوديت ۆ سفەرە رەگيونالنوي پوليتيكي. ۋ ناس ۆ سترانە ەست ۆسە، چتو ۋگودنو، نو تولكو نەت رەگيونالنوي پوليتيكي. رەگيونالنىە پروگراممى نە ۆ پولنوي ۋچيتىۆايۋت ۆسەگو كومپلەكسا يستوريچەسكيح، گەوگرافيچەسكيح، پريرودنىح فاكتوروۆ. وني پوستروەنى نا نەوبحوديموستي وبەسپەچەنيا ينتەرەسوۆ تسەنترالنوي ۆلاستي ي پوستوياننوي درەسسۋرى رەگيونالنىح ەليت، نەجەلي دولگوسروچنىح زاداچاح وبەسپەچەنيا ەدينستۆا ناتسي ي تەرريتوريالنوي تسەلوستنوستي گوسۋدارستۆا. نەت تسەلوستنوي كونتسەپتسي پروسترانستۆەننوگو رازۆيتيا، كوتورايا ۋچيتىۆالا بى نە تولكو سەگودنياشنيە ي ۆچەراشنيە رەالي، نو ي، سكاجەم، پەرسپەكتيۆى رەگيونوۆ، كوتورىم چەرەز 20-30 لەت سۋجدەنو پرەۆراتيتسيا ۆ پۋستىنيۋ يلي وستاتسيا بەز سرەدستۆ ي يستوچنيكوۆ پرويزۆودستۆا. چتو، ناپريمەر، بۋدەت س اتىراۋسكيم رەگيونوم، ەسلي ۋحۋدشاتسيا ەكولوگيچەسكيە پوكازاتەلي ي زاكونچيتسيا نەفت؟

نەوبحوديمو ۆ كورنە مەنيات بيۋدجەتنۋيۋ ي نالوگوۆۋيۋ پوليتيكۋ ۆ وتنوشەني رەگيونوۆ. نەفتەدوللارى نە تولكو يزۆراتيلي پراۆيتەلستۆو، نو ي رەگيونالنىە ۆلاستي. اكيمى زاينتەرەسوۆانى ۆ نالاجيۆاني سۆيازەي ۆ تسەنترە دليا ۆىبيۆانيا ترانسفەرتوۆ ي سۋبسيدي، نەجەلي رازۆيۆات نا مەستاح بيزنەس ي نوۆىە پرويزۆودستۆا. بىت رەگيونوم-سۋبسيدياروم ستانوۆيتسيا ەدۆا لي نە «پوچەتنەي» ي «سپوكوينەە»، چەم رەگيونوم-دونوروم. سۋششەستۆۋيۋت وگرومنىە ديسپروپورتسي ۆ رازۆيتي رەگيونوۆ. تري-چەتىرە رەگيونا فاكتيچەسكي كورميات سترانۋ، ا يح ناسەلەنيە وتكرىتو زاياۆلياەت و سۆوەم نەدوۆولستۆە سۋششەستۆۋيۋششيم ستاتۋس-كۆو. زا دۆادتسات لەت ستالي پوياۆلياتسيا كونتۋرى تولكو ترەح كرۋپنىح اگلومەراتسي (الماتى، شىمكەنت، استانا), كوتورىە ستياگيۆايۋت نا سەبيا پريلەگايۋششيە رەگيونى. پري ەتوم پەرسپەكتيۆى زاپادنىح، سەۆەرنىح ي ۆوستوچنىح گورودوۆ ي رەگيونوۆ وستايۋتسيا نەپونياتنىمي. ۆىريسوۆىۆايۋتسيا نە تولكو «دۋگي بەدنوستي» نا سەۆەرە ي يۋگە، نو ي دۆە دۋگي ەتنوكۋلتۋرنوگو ي ەتنويازىكوۆوگو رازلوما: ودنا وت وسكەمەنا دو كوستانايا ي ۆتورايا - وت الماتى دو اكتاۋ. منوگيە ۆوپروسى، كونەچنو، رەشايۋتسيا پو پروحوجدەني ۆرەمەني ي ۆ سۆيازي س ەستەستۆەننىم ۋۆەليچەنيەم دولي كازاحسكوگو ناسەلەنيا. نو ۆ سترانە نەت ني ودنوي سوتسيولوگيچەسكوي سترۋكتۋرى، كوتورايا بى زانيمالاس وبەكتيۆنىم كومپلەكسنىم يزۋچەنيەم سيتۋاتسي ۆ رەگيوناح ي پروگنوزيروۆالا بى سوستويانيە ۋموۆ ي ۆەكتور وبششەستۆەننىح ناستروەني تام چەرەز 20-30 لەت. مى پريۆىكلي گورديتسيا وگرومنىمي پروسترانستۆامي، دوستاۆشيميسيا نام وت پرەدكوۆ، نو ەششە نە زادۋمىۆاەمسيا ناد تەم، چتو ەتو پروسترانستۆو سۆيازىۆاەت ي وبەدينياەت. نە زادۋمىۆاەمسيا ناد تەم، چتو بۋدۋت گوۆوريت ناشي پوتومكي ۆسپومينايا تو، كاك مى وسۆايۆالي ەتو پروسترانستۆو.

 

چەتۆەرتىي رازلوم پروحوديت ۆ وتنوشەنياح مەجدۋ فورميرۋيۋششيمسيا گراجدانسكيم وبششەستۆوم ي ۆلاستيۋ. وب ەتوم سكازانو ي ناپيسانو تاك منوگو، چتو پوۆتورياتسيا سمىسلا نە يمەەت. وتمەچۋ تولكو دۆا مومەنتا.

ۆلاست دولجنا ناچات ديالوگ س وپپوزيتسيەي، ا وپپوزيتسيا - پەرەستات كيچيتسيا سوبستۆەننوي نەپوگرەشيموستيۋ. يستوريا وتنوشەني ۆلاستي ي وپپوزيتسي نە ۆسەگدا پوزۆولياەت ۆەستي چەستنىي ديالوگ. بولەە توگو، پوروي سيتۋاتسيا ناپوميناەت تۋپيك. مەسسيانستۆو ي برەزگليۆوست ۆلاستي س ليحۆوي كومپەنسيرۋەتسيا انارحيزموم ي ساموۋۆەرەننوستيۋ نەكوتورىح وپپوزيتسيوننىح ليدەروۆ. سەگودنيا ساموە ۆرەميا «زاكرىت» نەكوتورىە سترانيتسى ۆزايمووتنوشەني. رازرابوتات ي پودپيسات سۆوي «پاكت مونكلوا»، ۆىرابوتات ۆ حودە پۋبليچنىح سپوروۆ نوۆۋيۋ وبششەناتسيونالنۋيۋ كونۆەنتسيۋ، سپوسوبنۋيۋ پودۆيگنۋت سترانۋ نا نوۆىە ناچينانيا ي ۋسپەحي. ەسلي ۆلاست پوشلا بى ناۆسترەچۋ وبششەستۆۋ ي ناچالا بى رەالنىە پوليتيچەسكيە ي ەكونوميچەسكيە رەفورمى، تو «ناتسيونالنوە ليدەرستۆو» ي «ەلەكتورالنايا پوجيزنەننوست» موگلي بى ستات رازۋمنوي پلاتوي زا رازۆيتيە ي پروگرەسس. وپپوزيتسيا، ۆ موەم پونيماني، سوۆەرشيلا وشيبكۋ، كوگدا نە پوددەرجالا مولودىح پوليتيكوۆ يز پارتي ۆلاستي. تەپەر ەي پرەدستويت رازگوۆاريۆات (ا سكورەە ۆسەگو، نە پريدەتسيا) س نەپوليتيكامي س سوۆەتسكو-كومسومولسكيم پروشلىم. نو پىتاتسيا گوۆوريت نادو. ۆ پروتيۆنوم سلۋچاە س رازنىم ينتەرۆالوم ي نىنەشنەي وپپوزيتسي، ي سەگودنياشنەي ۆلاستي پريدەتسيا س پوزوروم ۋيتي س پوليتيچەسكوي ستسەنى. نەجەلانيە رازگوۆاريۆات درۋگ س درۋگوم موجەت پريۆەستي ك تومۋ، چتو پوياۆياتسيا نوۆىە يگروكي، كوتورىە بۋدۋت رازگوۆاريۆات «يازىكوم گەكسوگەنا». تاكايا پەرسپەكتيۆا، ك سوجالەنيۋ، ەست. پري تاكوم ۆاريانتە موجنو بۋدەت پوستاۆيت كرەست نا ۆسياكيح پلاناح «پوستروەنيا دەموكراتيچەسكوگو وبششەستۆا» سنيزۋ ي سوزدانيا «مودەرنيزيروۆاننوي ەكونوميكي» سۆەرحۋ.

ۆتوروي مومەنت سۆيازان س نەوبحوديموستيۋ رازۆيتيا مەستنوگو ساموۋپراۆلەنيا. زاتياگيۆانيە داننوگو ۆوپروسا نەۋمەستنو ي وپاسنو. رازگوۆورى و «نەگوتوۆنوستي كازاحوۆ»، «پوتەنتسيالنوم روستە سەپاراتيزما» نەسوستوياتەلنى ي وسكوربيتەلنى. پري ناليچي نورمالنىح زاكونوۆ، پري دەيستۆەننوي سيستەمە «سدەرجەك ي پروتيۆوۆەسوۆ» مەستنوە ساموۋپراۆلەنيە نە ستانەت پروبلەموي دليا گوسۋدارستۆا، ا ستانەت ەگو وپوروي ي يستوچنيكوم. چەم بولشە ۆلاستي بۋدۋت بوياتسيا ۆىپۋستيت كونترول يز سوبستۆەننىح رۋك، تەم سكورەە ەتو پرويزويدەت. ليۋدي نا مەستاح ۋجە پريۆىكايۋت جيت بەز ۆلاستي ي گوسۋدارستۆا. ا چتو بۋدەت، ەسلي وني پەرەستانۋت نۋجداتسيا ۆ نيح ۆووبششە؟ ەسلي پوپىتكي ۆلاستەي ۋتۆەرديت «زاكون ي پوريادوك» بۋدۋت ۆسترەچات وجەستوچەننوە سوپروتيۆلەنيە، كاك ەتو بىلو ۆ «شانىراكە»؟ تسەنتراليزاتسيا يمەەت سۆوي ەستەستۆەننىە پرەدەلى ي گرانيتسى، سرازۋ زا كوتورىمي ناچيناەتسيا بەزۆلاستيە ي انارحيا.

پياتىي رازلوم پروحوديت مەجدۋ «كازاحسكيم» ي «كازاحستانسكيم»، مەجدۋ پروشلىم ي بۋدۋششيم. سەگودنياشنيە سپورى و ۆاريانتاح ناتسيونالنوي يدەنتيچنوستي، يازىكە، كۋلتۋرە، يستوري ي پامياتنيكاح - ەتو ياركوە سۆيدەتەلستۆو داننوگو رازلوما. پوچيتايتە گازەتى نا كازاحسكوم ي رۋسسكوم يازىكاح - ي ۆى ۋبەديتەس، چتو سترانا جيۆەت ۆ دۆۋح يزمەرەنياح، زاچاستۋيۋ كونكۋريرۋيۋششيح. پروبلەما ۆ توم، چتو «كازاحسكايا ناتسيا» ۋجە پوبەديلا يستوريچەسكي، ونا ۋجە سوسرەدوتاچيۆاەتسيا ي ۆحوديت ۆ سۆوي پراۆا، ا ۆلاست ەتوگو نە ۆيديت يلي نە حوچەت ۆيدەت. پوليتيكا - ەتو، ۆ كونەچنو سچەتە، زاكونى پوستروەننىە نا تەوري بولشيح چيسەل. بولشينستۆو موجنو وبمانىۆات دوۆولنو دولگوە ۆرەميا، نو نە بەسكونەچنو. بولشينستۆو موجەت تەرپەت كاكوە-تو ۆرەميا، نو نە بەزگرانيچنو. كازاحي سوستاۆليايۋت سەگودنيا ابسوليۋتنوە بولشينستۆو ناسەلەنيا. وني نە پريزنايۋت ۆسياكوگو رودا پاللياتيۆنىە، فالشيۆىە، يسكۋسستۆەننىە «دوكترينى» (وب ەتوم ۆ درۋگوي ستاتە). پروشەدشايا چەرەز تەرني كولونياليزما ي ەدۆا ۆىجيۆشايا ۆ توتاليتارنوم ادۋ كازاحسكايا ناتسيا نە سموجەت سميريتسيا س نوۆوي «كولونيزاتسيەي»، س نوۆوي ۆتوريچنوستيۋ، س پوتەرەي سۆوەي «كازاحسكوستي». ليۋبوي چەلوۆەك، يمەيۋششي داجە سامىە پوسرەدستۆننىە اناليتيچەسكيە سپوسوبنوستي، پويمەت وچەۆيدنوست ەتوي يستينى.

تاك ۋج سلوجيلوس، چتو ۆ كونتسە 80-ح - ناچالە 90-ح گودوۆ پروشلوگو ۆەكا نىنەشنەي ۆلاستي پريشلوس رەشات ۆەسما سەرەزنىە ۆوپروسى. سوزدانيە نوۆوي گوسۋدارستۆەننوستي، وبەسپەچەنيە تەرريتوريالنوي تسەلوستنوستي سترانى، سوحرانەنيە ميرا ي ستابيلنوستي ستالي رەزۋلتاتوم ناپرياجەننوي، نەوردينارنوي دەياتەلنوستي ن.نازارباەۆا ي بولشوي پلەيادى ەگو سوراتنيكوۆ. ەتو نەسومنەننو. نو نەسومنەننو ي تو، چتو سيتۋاتسيا ۆ سترانە زا ەتي گودى مەنيالاس. دوليا كازاحسكوگو ناسەلەنيا ۆىروسلا س 39 دو 67 پروتسەنتوۆ ي يمەەت تەندەنتسيۋ ك دالنەيشەمۋ روستۋ. پو پودسچەتام سپەتسياليستوۆ ۆ تەچەنيە بليجايشيح 10-15 لەت دوليا كازاحسكوگو ناسەلەنيا كاجدىي گود بۋدەت ۋۆەليچيۆاتسيا كاك مينيمۋم نا ودين پروتسەنت. سووتۆەتستۆەننو مەنيايۋتسيا وبششەستۆەننىە ناستروەنيا، يدەالى، تسەننوستي. ت.ن. «منوگوناتسيونالنوست» وبششەستۆا - ەتو داننوست، نو داننوست ۋحودياششايا. تاك يلي يناچە، كازاحستان س كاجدىم گودوم بۋدەت ستانوۆيتسيا ۆسە بولەە ەتنيچەسكي ودنووبرازنىم گوسۋدارستۆوم. رۋسسكي يازىك ي كۋلتۋرا بۋدۋت سنيجات سۆوە ۆليانيە، نو نە ۆ سيلۋ سوزناتەلنوي پوليتيكي، ا ۆ سيلۋ ەستەستۆەننىح پريچين. ۆوزموجنوە ۆوزۆراششەنيە ۆ 20-30-لەتنەي پەرسپەكتيۆە نا يستوريچەسكۋيۋ رودينۋ وت 700 دو 1 ميلليونا كازاحوۆ، پروجيۆايۋششيح ۆ كيتاە، ۋزبەكيستانە، روسسي ي مونگولي ەتي تەندەنتسي تولكو ۋسيليت. دوباۆتە كو ۆسەمۋ ميلليونى مولودىح گراجدان، كوتورىە راستۋت ۆ ۋسلوۆياح نەزاۆيسيموستي ي نە يمەيۋت نيكاكوگو پيەتەتا ۆ وتنوشەني رۋسسكوي كۋلتۋرى ي يازىكا!

ۆ تەچەنيە دولگوگو ۆرەمەني ۆلاستي رەشالي ۆسە ۆوپروسى سلەدۋيا فورمۋلە «مەجناتسيونالنوە سوگلاسيە مينۋس كازاحسكايا ناتسيا». منوگو گوۆوريلوس و «پريرودنوي تولەرانتنوستي كازاحوۆ»، «تەرپيموستي كازاحوۆ». نو پوچەمۋ بى سەگودنيا نە ناچات وبسۋجدات فورمۋلۋ «كازاحسكايا ناتسيا پليۋس مەجناتسيونالنوە سوگلاسيە»؟ پوچەمۋ سەگودنيا نە ناچات گوۆوريت و «تولەرانتنوستي ۆ وتنوشەني كازاحوۆ»؟ رازۆە سترەملەنيە رازۆيۆات ي سوحرانيات سۆوي يازىك، تراديتسي، كۋلتۋرۋ، يستوريۋ نە ياۆليايۋتسيا ەستەستۆەننىمي سترەملەنيامي گراجدان؟ ۆ توم چيسلە گراجدان، كوتورىە ابسوليۋتنوە بولشينستۆو ۆ سترانە! نە پورا لي ۆسەم نام مەنيات ستەرەوتيپى ي شتامپى، دوستاۆشيەسيا ۆ ناسلەدستۆو وت سوۆەتسكوگو سويۋزا؟ تاك يلي يناچە، ۆلاستي پريدەتسيا دەلات ۆىبور ۆ پولزۋ بولشينستۆا. پري ەتوم، سلەدۋەت زامەتيت، چتو ستوروننيكي كونتسەپتسي «كازاحستانسكوي ناتسي» ۆسە ۆرەميا پىتايۋتسيا پرەدستاۆيت، چتو «كازاحسكايا ناتسيا» - ەتو ۆسەنەپرەمەننو ەتنوكراتيچەسكوە گوسۋدارستۆو، ۋگنەتايۋششەە ناتسيونالنىە مەنشينستۆا! ەتو نە پروستو وشيبكا، ەتو لوج. كازاحي دولجنى پەرەستات ۆەستي سەبيا كاك «ۋگنەتەننوە مەنشينستۆو» ي وسوزنات سۆويۋ وتۆەتستۆەننوست زا تو، چتوبى درۋگيە ەتنوسى ي دياسپورى، پروجيۆايۋششيە ۆ كازاحستانە، نە پرەۆراتيليس ۆ ەتو ساموە «ۋگنەتەننوە مەنشينستۆو». نا نوۆوم ەتاپە بوربى زا ناتسيونالنۋيۋ گوسۋدارستۆەننوست كازاحي دولجنى وكازات ۆسەم گراجدانام پوموشش ۆ ينتەگراتسي ۆ ناتسيۋ-گوسۋدارستۆو، كوتوروە نە بۋدەت وتريتسات ەتنيچەسكوگو، كۋلتۋرنوگو ي رەليگيوزنوگو منوگووبرازيا ي پراۆ چەلوۆەكا. تو ەست كازاحي دولجنى ستات گارانتامي ي زاششيتنيكامي پراۆ ي سۆوبود ۆسەح گراجدان سترانى ۆنە زاۆيسيموستي وت يح ەتنيچەسكوي ي ينوي پرينادلەجنوستي. ودين چەلوۆەك س ەتيم نە سپراۆيتسيا.

سەگودنيا ۆ وبششەستۆە پورا ناچينات چەستنىە ي وتكرىتىە ديسكۋسسي. مى ۆيديم، چتو ناليچيە «زاكرىتىح»، «زاپرەششەننىح»، «تابۋيروۆاننىح» تەم ۋجە پريۆوديت ك مەجناتسيونالنىم ي سوتسيالنىم كونفليكتام. دالنەيشەە زامالچيۆانيە تاكيح پروبلەم، وتكلادىۆانيە يح نا سلەدۋيۋششيە دەسياتيلەتيا، پەرەكلادىۆانيە نا پلەچي بۋدۋششيح پوكولەني كوليچەستۆا پروبلەمنىح تەم نە ۋمەنشيت. بولشينستۆو - ەتو بولشينستۆو. ونو پوبەديت، نە مىتەم، تاك كاتانەم. تاك ەست لي سمىسل سوپروتيۆلياتسيا نەيزبەجنوستي؟ نە لۋچشە لي پوپىتاتسيا يسكرەننە پونيات، پرينيات تسەننوستي، يازىك، يستوريۋ، كۋلتۋرۋ ەتوگو بولشينستۆا، سوۆمەستنو پىتاتسيا يح مودەرنيزيروۆات؟ مى زناەم نا سوبستۆەننوم پريمەرە، چتو بيلينگۆيزم دەلاەت چەلوۆەكا بولەە بوگاچە. پوچەمۋ جە ناشيم رۋسسكيم، ۋكراينسكيم، نەمەتسكيم ي ينىم سووتەچەستۆەننيكام نە ناچات يزۋچات حوتيا بى بىتوۆوي كازاحسكي يازىك؟ وت ەتوگو نيكتو ۋششەربنەە نە ستانەت، ناوبوروت، ۋ يزۋچايۋششيح گوسۋدارستۆەننىي يازىك وتكروەتسيا بولشە ۆوزموجنوستەي دليا سامورەاليزاتسي. يلي، بىت موجەت، دەلو ۆ درۋگوم؟

ەتو، كونەچنو، دالەكو نە ۆسە پروبلەمى. نو داۆايتە ناچنەم وبسۋجدات ەتي ۆوپروسى.

 

گازەتا «وبششەستۆەننايا پوزيتسيا»

 

0 پىكىر

ۇزدىك ماتەريالدار

قۇيىلسىن كوشىڭ

باس گازەت ورالماندارعا نەگە شۇيلىكتى؟

ءالىمجان ءاشىمۇلى 458
ادەبيەت

«سولاي ەمەس پە؟»

عابباس قابىشۇلى 242
قوعام

دوس كوپ پە، دۇشپان كوپ پە؟

ءابدىراشيت باكىرۇلى 268
ەل ءىشى...

ۇلتتىق بىرەگەيلەنۋ: قانداستاردىڭ ءرولى قانداي؟

ءومارالى ادىلبەكۇلى 262