سەيسەنبى, 14 مامىر 2024
جاڭالىقتار 4537 0 پىكىر 7 اقپان, 2014 ساعات 06:50

ايدوس سارىم: س تەرمينوم «ەل» ۆوپروسوۆ ستانەت بولشە

پرەزيدەنت رەسپۋبليكي كازاحستان ۆسترەچاياس س جيتەليامي اتىراۋ، وتۆەتيل نا ۆوپروس مەستنوي ينتەلليگەنتسي و ۆوزموجنوستي پەرەيمەنوۆانيا نازۆانيا سترانى نا قازاق ەلى. گلاۆا گوسۋدارستۆا سچەل ۆوزموجنوي ەتۋ ينيتسياتيۆۋ ي پرەدلوجيل وبسۋديت ەە س نارودوم. ناش پورتال اكتيۆنو ۆكليۋچاەتسيا ۆ ديسكۋسسيۋ. سەگودنيا منەنيەم و ۆوزموجنوم پەرەيمەنوۆانيا نازۆانيا سترانى پودەليلسيا يزۆەستنىي پوليتولوگ ايدوس سارىم

پوددەرجيۆاەتە لي ۆى ينيتسياتيۆۋ  پو نازۆانيۋ قازاق ەلى؟

پرەزيدەنت رەسپۋبليكي كازاحستان ۆسترەچاياس س جيتەليامي اتىراۋ، وتۆەتيل نا ۆوپروس مەستنوي ينتەلليگەنتسي و ۆوزموجنوستي پەرەيمەنوۆانيا نازۆانيا سترانى نا قازاق ەلى. گلاۆا گوسۋدارستۆا سچەل ۆوزموجنوي ەتۋ ينيتسياتيۆۋ ي پرەدلوجيل وبسۋديت ەە س نارودوم. ناش پورتال اكتيۆنو ۆكليۋچاەتسيا ۆ ديسكۋسسيۋ. سەگودنيا منەنيەم و ۆوزموجنوم پەرەيمەنوۆانيا نازۆانيا سترانى پودەليلسيا يزۆەستنىي پوليتولوگ ايدوس سارىم

پوددەرجيۆاەتە لي ۆى ينيتسياتيۆۋ  پو نازۆانيۋ قازاق ەلى؟

 پرەجدە ۆسەگو، يا پوددەرجيۆايۋ سامۋ يدەيۋ سترانوۆوگو رەبرەندينگا. ك تومۋ جە كازاحسكيە پاتريوتى ي گوسۋدارستۆەننيكي نە ودين گود ۋجە پرەدلاگالي وتكازاتسيا وت پريستاۆكي "ستان"، ۋيتي وت سمىسلوۆوي تاۆتولوگي. نۋ ي نەمالوۆاجنو، چتو سترانى-ستانى ۆ ميروۆوم وبششەستۆەننوم منەني اسسوتسيرۋيۋتسيا دالەكو نە س پروگرەسسوم ي رازۆيتيەم. ليچنو منە كاجەتسيا، چتو نەوبحوديمو وستانوۆيت ۆىبور نا نازۆاني «قازاق رەسپۋبليكاسى». ەتو نۋجنو دليا توگو، چتوبى ەششە راز پودچەركنۋت رەسپۋبليكانسكي حاراكتەر كازاحسكوي گوسۋدارستۆەننوستي.

درۋگوە دەلو، چتو ۆ تسەلوم پوددەرجيۆايا ينيتسياتيۆۋ پرەزيدەنتا، پوددەرجيۆايا نەوبحوديموست وتكرىتىح ي گلاسنىح ديسكۋسسي، يا نە وچەن-تو ۆەريۋ ۆ يسكرەننوست نامەرەني دەيستۆۋيۋششەي ۆلاستي.  پونياتنو، چتو ەتو ەكيۆوك ۆ ستورونۋ كازاحسكيح ناتسيوناليستوۆ، كازاحسكوگو سوتسيۋما، كوتورىي نە ناشەل نيچەگو سۋششەستۆەننوگو ي ۆاجنوگو ۆ وچەرەدنوم پوسلاني گلاۆى گوسۋدارستۆا. نە بۋدەم زابىۆات، چتو ۆ حودە ۆسترەچي س ديپكورپۋسوم پرەزيدەنت پەرەبرال س ريتوريكوي ۆ وتنوشەني ەۆرازيسكوگو سويۋزا، چتو ناپرياگلو زناچيتەلنۋيۋ چاست وبششەستۆا. نۋ ي نە بۋدەم زابىۆات، چتو داننىە زاياۆلەنيا دەلايۋتسيا ناكانۋنە ۆيزيتا ۆ سوچي،  پەرەد ۆسترەچەي س ۆلاديميرىم پۋتينىم، كوتورىي، پو كوسۆەننوي ينفورماتسي، حوتەل يسپولزوۆات ۆسترەچي نا ۆىسشەم ۋروۆنيا دليا داۆلەنيا نا كيەۆ، دليا وگلاشەنيا كاكيح-تو نە وچەن سوگلاسۋيۋششيحسيا س ناتسيونالنىمي ينتەرەسامي زاياۆلەني.

وچەۆيدنو ودنو: تەما پودنياتايا پرەزيدەنتوم نازارباەۆىم ودنوزناچنو بۋدەت پوددەرجانا بولشەي چاستيۋ كازاحسكوگو وبششەستۆا، كوتوروە ۋجە ۋستالو وت دۆۋسمىسلەننوستي، وت نەرەشەننوستي منوگيح ۆوپروسوۆ ي پروبلەم ناتسيونالنو-گوسۋدارستۆەننوگو سترويتەلستۆا. سوۆەرشەننو وچەۆيدنو، چتو تاكايا ينيتسياتيۆا نە بۋدەت نراۆيتسيا رۋسسكويازىچنىم گراجدانام سترانى، كوتورىە ۆ ەتوم ۋۆيديات نوۆۋيۋ ۆولنۋ «كازاحيزاتسي»، «وتحودا وت روسسي»، «پرەداتەلستۆا» ي چەرت ەگو ەششە زناەت چەگو. پرەزيدەنت، كونەچنو جە، وپىتنىي پوليتيك، كوتورىي نەودنوكراتنو پروۆوديل تاكيە دۆۋححودوۆىە كومبيناتسي. سناچالا – شۋم، ديسكۋسسي، ا پوتوم ون سام ۆكليۋچاەتسيا ۆ پروتسەسس، گوۆوريت «برەك، رەبياتا، يا ۆاس ۆسەح ليۋبليۋ» ي رازۆوديت ۆسەح پو رازنىم ۋگلام.  درۋگوە دەلو، ناسكولكو تاكايا تاكتيكا سەبيا وپراۆداەت؟ دا ي نە ۋستالي لي يزبيراتەلي وت ودنيح ي تەح جە پريەموۆ ي مانيپۋلياتسي، كوتورىە ۋجە چيتايۋتسيا س پەرۆوگو رازا داجە نە سامىمي يسكۋشەننىمي نابليۋداتەليامي. ەست ي پوزيتيۆنايا ستورونا: پرەدلوجەنيا ي ينيتسياتيۆى كازاحسكوگو بولشينستۆا دوحوديات دو ۆلاستي، وني وبسۋجدايۋتسيا، ناحوديات پونيمانيە. ينوگدا ۆ پوليتيكە نەكوتورىە پرەدلوجەنيا ي يدەي ۆبراسىۆايۋتسيا ۆ وبششەستۆو «نا ۆىروست»، س تەم، چتوبى ليۋدي سپوريلي، ديسكۋتيروۆالي، نو ناچينالي پريۆىكات ك نيم. ۆوزموجنو، چتو يدەيا «قازاق ەلى» ەتوگو جە ريادا. موجەت ستاتسيا، چتو ونا نە پرويدەت س پەرۆوگو رازا، نو ونا ناچنەت جيت سۆوەي جيزنيۋ، وبراستات ستوروننيكامي ي پوكلوننيكامي. حوتەلوس بى، چتوبى پرەزيدەنت، پودتۆەرجدايا سەرەزنوست سۆويح نامەرەني، سوزدال رابوچۋيۋ گرۋپپۋ پو داننومۋ ۆوپروسۋ، كوتورايا ۆىسلۋشاەت ي وبوبششيت ۆسەۆوزموجنىە ۆاريانتى ي ۋجە پوسلە ەتوگو ۆنەسەت بولەە وبوسنوۆاننىە پرەدلوجەنيا.

 چتو ۆى ۆكلادىۆاەتە ۆ پونياتيە ەل؟

 ەست دۆە پلوسكوستي: يستوريچەسكايا ي اكتۋالنايا. يستوريچەسكي «ەل»، «ەل» - ەتو گوسۋدارستۆەننوە ۋسترويستۆو تيۋركسكوگو كاگاناتا.  سوبستۆەننو ي كونسترۋكتسيا «ۆەچنىي ەل» - ەتو توجە تيۋركسكي يستوريچەسكي نارراتيۆ. درۋگوە دەلو، چتو ەست منوجەستۆو نەستىكوۆوك ي س «ۆەچنوستيۋ»، ي س «تيۋركسكوستيۋ». نۋ ي وپيات جە سمەشنو، كوگدا ۆلاست ۆ ودين ي توت جە گود پرازدنۋەت 300-لەتيە حانا ابىلايا، ا پوتوم ۋتۆەرجداەت، چتو ۋ كازاحوۆ نە بىلو گرانيتس ي گوسۋدارستۆەننوستي. تاكيە زاياۆلەنيا ەششە راز گوۆوريات و پولنوي يدەينوي كاشە، كوتورايا تۆوريتسيا ۋ سەگودنياشنيح يدەولوگوۆ. تاكوە ۆپەچاتلەنيە، چتو ۋ يدەولوگوۆ ۆ گولوۆاح سيديت «كازاحسكي دجەكيل» ي «سوۆەتسكي حايد»، كوتورىە بۋكۆالنو رازرىۆايۋت ي نيۆەليرۋيۋت سمىسلوۆوە پولە ۆلاستي. ۆلاست، كوتوروي وچەن دولگو ۋداۆالوس يح سوۆمەششات ۆ سۆوەي گولوۆە ي ريتوريكە، سەگودنيا ستانوۆيتسيا دوۆولنو سمەشنوي، چتو نەدوپۋستيمو دليا ۆلاستي، ەە ۆمەنياموستي، لەگيتيمنوستي.

اكتۋالنايا پلوسكوست ۆ توم، چتو سەگودنيا سلوۆو «ەل» پىتايۋتسيا سدەلات ەداكوي ۋنيۆەرسالنوي پالوچكوي-ۆىرۋچالوچكوي، سۋرروگاتوم پونياتي «ناتسيا» ي «گوسۋدارستۆو»، پونياتينىي اپپارات كوتورىح ۆ ميرە وترابوتان ي ناستوياتەلنو ترەبۋەت چەتكوي ارتيكۋلياتسي ي وتۆەتا نا ۆوپروس «كاكايا»، «كاكوي». كازاحسكيە ناتسيوناليستى ۋجە داۆنو دالي وتۆەتى نا ەتي ۆوپروسى: «كازاحسكايا ناتسيا» ي «كازاحسكوە ناتسيونالنوە گوسۋدارستۆو». ۆلاست جە ۆ سيلۋ سۆوەي سوۆكوۆوي ينەرتسي بوياتسيا ەتوي ياسنوستي ي پونياتنوستي، ەلەمەنتارنو حوتيات جيت ي ۆىجيۆات نا ەتوي نەوپرەدەلەننوستي، رازدەليايا ي پراۆيا، ستالكيۆايا راستۋششي كازاحسكي مير س سجيمايۋششيمسيا سلوۆنو شاگرەنەۆايا كوجا رۋسسكويازىچنىم. پونياتيە «ەل» ۋجە داۆنو پريجيلوس سرەدي كازاحوۆ، كوتورىە داجە ۆ سوۆەتسكوە ۆرەميا گوۆوريلي «ەلىمىز امان بولسىن». پونياتيە ەتو نەچەتكوە، راسپلىۆايۋششەەسيا ۆ شيروكوم سمىسلوۆوم كونتينۋمە، ناچينايا وت «گوسۋدارستۆا» ي زاكانچيۆايا «نارودوم». ۆۆوديا ەگو  ۆ رۋسسكويازىچنىي وبوروت، ۆلاست ۆرودە تاك جە كازاحيزيرۋەت گوسۋدارستۆو، نو پولۋچاەت نەكي ۆرەمەننوي ليۋفت، پو كراينەي مەرە دو تەح پور، پوكا ليۋدي نە پويمۋت چتو ك چەمۋ. نو داجە ۆ ەتوم ۆيدە بۋدۋت ۆوزنيكات ۆوپروسى. بولەە توگو، يح ستانەت ەششە بولشە. ۆ نىنەشنەم ميرە تولكو ەست ودنو پولۋگوسۋدارستۆەننوە وبرازۆانيە، كوتوروە نوسيت نازۆانيە «ەل»، ەتو گاگاۋزيا. نو گدە كازاحستان ي گدە گاگاۋزيا؟ گاگاۋزى ۆسپومنيلي يستوريچەسكي تەرمين، چتوبى وبوزناچيتسيا، حوت كاك-تو پرودەمونستريروۆات سۆويۋ «وسوبوست» وت مولدوۆان. نو مى-تو ۋجە بولەە 20 لەت نەزاۆيسيموە گوسۋدارستۆو! رازۆە نام نۋجنى پاللياتيۆى ي سۋرروگاتى دليا سامووبوزناچەنيا؟ يلي كتو-تو ۋجە سومنەۆاەتسيا ۆ توم، چتو رەسپۋبليكا كازاحوۆ نەجيزنەسپوسوبنا؟ تاك چتو يا دۋمايۋ، چتو نە نۋجنو ەكسپەريمەنتيروۆات سو سلوۆامي، پونياتيامي. نادو ۆ پولنوي مەرە يسپولزوۆات كونستيتۋتسيوننىي، گوسۋدارستۆەننو-پراۆوۆوي تەرمينولوگيچەسكي اپپارات، ەسلي نۋجنو ەششە بولشە ەگو دەتاليزيروۆات، پروگوۆاريۆات، راسشيۆات، كونكرەتيزيروۆات. گوسۋدارستۆەننو-ناتسيونالنوە سترويتەلستۆو – ەتو نە يگرۋشكا، نە شۋتوچكي. ونو ترەبۋەت ياسنوگو، چەتكوگو يازىكا، پونياتينوگو اپپاراتا. كاك تۋت نە ۆسپومنيت سلوۆا ۆەليچايشەگو فيزيكا، نوبەلياتا نيلسا بورا، كوتورىي كاك-تو سكازال: «ناش يازىك ناپوميناەت منە مىتە پوسۋدى. ۋ ناس گريازنايا ۆودا ي گريازنىە پولوتەنتسا، ي, تەم نە مەنەە, مى حوتيم سدەلات تارەلكي ي ستاكانى چيستىمي. توچنو تاك جە ي س يازىكوم. مى رابوتاەم س نەياسنىمي پونياتيامي، وپەريرۋەم لوگيكوي, پرەدەلى پريمەنەنيا كوتوروي نەيزۆەستنى، ي پري ۆسەم پري توم مى ەششيو حوتيم ۆنەستي كاكۋيۋ-تو ياسنوست ۆ ناشە پونيمانيە پريرودى». ەتي سلوۆا ۆەليكوگو ۋچەنوگو موجنو ۆ پولنوي مەرە وتنەستي ي ك ناشەمۋ پوليتيكو-پراۆوۆومۋ يازىكۋ، ۆ توم چيسلە ارتيكۋليرۋەموم نا كازاحسكوم يازىكە.

 چتو پوسلەدۋەت زا پەرەيمەنوۆانيەم؟

يا ۋجە گوۆوريل، چتو ۆ سلۋچاە س تەرمينوم «ەل» ۆوپروسوۆ ستانەت بولشە. پەرۆىي، كوتورىي ۆوزنيك، سۆيازان س يدەنتيچنوستيۋ: كاك تەپەر نازىۆات گراجدان سترانى؟ وچەۆيدنو، چتو ۆ قازاق ەلى ۆسە گراجدان نە موگۋت بىت «قازاقەلدىكتەر»، «كازاحەلينتسامي». ۆسە دولجنى ستات كازاحامي، پۋست داجە ساموگو رازنوگو پرويسحوجدەنيا. ەسلي تاك، تو يا زا، پۋست ي س بولشيمي وگوۆوركامي. لۋچشە، پوۆتوريۋس، وستانوۆيت سۆوي ۆىبور نا «قازاق رەسپۋبليكاسى». نە ۋۆەرەن، چتو ۆلاست گوتوۆا سەگودنيا ستاۆيت ۆوپروس تاك پريامو ي چەتكو.  درۋگوە دەلو، چتو رادي بۋدۋششەگو سترانى، رادي وبەسپەچەنيا وبششەي بۋدۋششنوستي، ۆىبورا ەدينوي سۋدبى ۆسە ناسەلەنيە سترانى، ۆسە ەگو گراجدانە دولجنى بۋدۋت رانو يلي پوزدنو سدەلات سۆوي ۆىبور. گوسۋدارستۆو، ۆ كوتوروم گراجدانە يمەيۋت رازنۋيۋ يدەنتيچنوست، نە موجەت بىت ۋستويچيۆىم. ونو نە موجەت  رازۆيۆات ۆ پولنوي مەرە سۆوي ەكونوميچەسكي پوتەنتسيال، رازۆيۆات ي منوجيت سوتسيالنىي كاپيتال. ەتو توجە وچەۆيدنو. ي ەسلي ۆلاست گوتوۆا پو كراينەي مەرە ناچات تاكيە ديسكۋسسي، زناچيت كازاحسكيە سمىسلوپرويزۆوديتەلي ۋجە دوبيليس نەكوتوروگو ۋسپەحا. زناچيت، مى جيۆەم نە زريا.

http://z001.kz

0 پىكىر

ۇزدىك ماتەريالدار

قۇيىلسىن كوشىڭ

باس گازەت ورالماندارعا نەگە شۇيلىكتى؟

ءالىمجان ءاشىمۇلى 1990
ادەبيەت

«سولاي ەمەس پە؟»

عابباس قابىشۇلى 2401
قوعام

دوس كوپ پە، دۇشپان كوپ پە؟

ءابدىراشيت باكىرۇلى 1963
ەل ءىشى...

ۇلتتىق بىرەگەيلەنۋ: قانداستاردىڭ ءرولى قانداي؟

ءومارالى ادىلبەكۇلى 1576