قازاقستان رەسپۋبليكاسى
پرەمەر-ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى-
قارجى ءمينيسترى
ە.ك. جاماۋباەۆقا،
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ
باس پروكۋرورى
ب.ن. اسىلوۆقا!

باراحولكاداعى ساۋداگەرلەردەن دەپۋتاتتاردىڭ اتىنا كەلگەن مىنا ارىزعا سۇيەنسەك، سوڭعى 10 جىلعا جۋىق ۋاقىتتا «كەنجەحان» بازارىنىڭ يەسى نازارباەۆا ءانيپا ابىشقىزى بولعان دەپ كورسەتىلگەن. ونىڭ جانىنداعى ادامدار بازارداعى ءار ساۋدا ورنىن 10 مىڭ اقش دوللارىنا ساتقان.

بۇل دەپۋتاتتىق ساۋالىما ادىلەتسىزدىكتىڭ شىرماۋىنا شىرمالىپ، شىرعالاڭنان شىعا الماي قالعان ازاماتتاردىڭ كوز جاسى سەبەپ. ولار الماتىنىڭ ايگىلى باراحولكا بازارىندا ساۋدا جاسايتىن قانداستار.

قاقاعان قىس پەن مي قايناتار جازدا، تاڭ اتىسى، كەش باتىسى كونتەينەردە وتىرىپ ساۋدا جاساۋعا ءماجبۇر جانداردى ءوزىن قوجايىن سەزىنگەن ەكىنىڭ ءبىرى كەلىپ توناپ جاتىر. بىزگە جولداعان مىنا حاتىندا «كەنجەحان» بازارىنىڭ ساۋداگەرلەرى بار ماسەلەسىن ءتىزىپ جازىپتى. بۇگىنگە دەيىن قۇزىرلى ورىندارعا قانشا ارىزدانسا دا، كۇشتىنىڭ ءدۇمى ديىرمەن تارتادى دەمەكشى، كوپشىلىك قانالعان قارجىسىن قايتارا الماي كەلەدى.

باراحولكاداعى ساۋداگەرلەردەن دەپۋتاتتاردىڭ اتىنا كەلگەن مىنا ارىزعا سۇيەنسەك، سوڭعى 10 جىلعا جۋىق ۋاقىتتا «كەنجەحان» بازارىنىڭ يەسى نازارباەۆا ءانيپا ابىشقىزى (نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ قارىنداسى – رەد.) بولعان دەپ كورسەتىلگەن. ونىڭ جانىنداعى ادامدار بازارداعى ءار ساۋدا ورنىن 10 مىڭ اقش دوللارىنا ساتقان. الايدا ساتۋ-ساتىپ الۋ جونىندەگى كەلىسىمشارتتى جاساماي، تەك كونتەينەردىڭ پاسپورتىن بەرگەن. «كەلىسىمشارت تالاپ ەتكەن جانداردى «ءبىز بازارعا ماڭگى يەلىك ەتەمىز، ۋايىمداماڭدار» دەپ قايتارعان. ساۋداگەرلەردىڭ دەرەگىنشە، اتالعان بازاردا 1000-عا جۋىق كونتەينەر بار، ءارى قاراي ەسەبىن شىعارا بەرىڭىزدەر.

قولدا بار ارىزداعى اقپاراتقا سۇيەنسەك، 2022 جىلدىڭ 4 ساۋىرىندە «كەنجەحان» بازارىنىڭ 100 پايىز ۇلەسى «ميترا كونسالتينگ» جشس مەن روزەنبەرگ ە.م. دەگەن ازاماتقا وتكەن. بۇل بازار 640 ملن تەڭگەگە ساتىلدى دەلىنەدى. جاڭادان كەلگەن بازار قوجايىندارى ساۋداگەرلەرگە «كونتەينەرلەرىڭدى 325 مىڭ تەڭگەدەن ساتىپ الىڭدار» دەپ تالاپ قويعان. سوندا ەل 1 ورىنعا 2 رەت اقشا تولەگەن. امالسىز اقشاسىن بەرگەن جاندارعا تاعى دا ساتۋ-ساتىپ الۋ تۋرالى قۇجات بەرىلمەگەن، تەك «كەلەسىم» قاعازى تاپسىرىلعان. ايتپاقشى، كەلىسىمدى سول بازارداعى نوتارۋيستە جاساۋعا مىندەتتەگەن، ول ءۇشىن ءار ساۋداگەر تاعى 43 مىڭ تەڭگەدەن تولەگەن. ول ول ما، ءار كونتەينەردىڭ يەسىنەن ايىنا 50 500 تەڭگە اقى الىنادى دەگەن تاعى ءبىر ءتارتىپ شىعىپتى. مۇنى شاعىمدانعان ەل ايتىپ وتىر. بۇل سوراقىلىق ەمەس پە؟ «تولەمەسە، كونتەينەرلەردى مورلەپ، جاۋىپ تاستايدى» دەپ اشىنادى جۇرت.

ساۋداگەرلەردىڭ 3 تالابى بار:

1. ءبىر كونتەينەرگە 2 رەت اقشا تولەگەن جۇرت بۇرىنعى نەمەسە بۇگىنگى بازار يەسى اقشانى قايتارىپ بەرسىن دەيدى. ءبىر ساۋدا ورنىنا ەكى رەت اقشا تولەۋ اقىلعا سىيمايدى عوي.

2. اي سايىن قوسىمشا قارجى جيناۋ مەن جۇمىس ورىندارىن مورلەپ جاۋىپ تاستاۋعا قاتىستى ارەكەتتەردىڭ زاڭدىلىعىن تەكسەرىپ، شارا قولدانىلسىن دەيدى.

3. «كەنجەحان» بازارىن الماتىداعى مەملەكەتتىك كىرىستەر دەپارتامەنتى تەكسەرگەن، سونىڭ ناتيجەلەرىن قارجى مينيسترلىگى ۇسىنسىن.

جىل باسىندا قازاقستاندا 722 بازار تىركەلىپتى. سونىڭ بارىندە زاڭدىلىق تولىق ساقتالىپ وتىر دەپ ايتا المايمىز. سەبەبى ول جاقتاعى ساۋداگەرلەردەن دە ارىزدار كەلەدى. وسى دەپۋتاتتىق ساۋالدى دايىنداۋ بارىسىندا باراحولكاداعى «راحات» جانە «ەۆرازيا» بازارىنداعى ساۋداگەرلەر دە شاعىمدارىن جەتكىزدى. سوندىقتان ەلدەگى بارلىق بازارداعى زاڭدىلىقتى تەكسەرۋ كەرەك دەپ ەسەپتەيمىن.

وسى دەپۋتاتتىق ساۋالعا زاڭنامادا بەلگىلەنگەن مەرزىم ىشىندە جازباشا جاۋاپ كۇتەمىز.

نارتاي سارسەنعاليەۆ،

قر پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى، «AMANAT» فراكتسياسىنىڭ مۇشەسى

Abai.kz