ينتەرنەت-كونفەرەنتسيا: سۇراعان راحمەتۇلى (جالعاسى)
- شىڭعىس حاندى تالدىقورعانداعى ءبىر زووتەحنيك، ءبىر پەنسياداعى جۋرناليست، ءبىر رەداكتور، ءبىر اگرونوم، باياعىداعى ءبىر اكىم جالايىر ەتىپ-جەكەشەلەندىرىپ، جۋرنال شىعارىپ جاتىر. 12 اتا جالايىردىڭ قايسىسى ەكەنىنە كەلگەندە ءوزارا قىرىقپىشاق بولىپ، توبەلەسىپ تە قالىپتى. ءسىز قالاي ويلايسىز، شىڭعىس حان جالايىر ما؟
- قىتايداعى ايگىلى جازۋشى اكبار ءماجيتتىڭ مۋحلاي تۋرالى جازعان ەڭبەكتەرىن مەن موڭعول تىلىنە ءتارجىمالاپ «ۇندەسني مەدەە» گازەتىنە جاريالاعان ەدىم. سول ءىرى ەڭبەكتە كىمنىڭ جالايىر، كىمنىڭ جالايىر ەمەستىگى تۋرالى وتە ايقىن دەرەكتەر بار. اتالمىش ەڭبەك قىتاي تىلىندە بەيجىڭدە جارىق كورگەن.
- موڭعوليا دەموكراتيالىق قۇندىلىقتار قالىپتاسا باستاعان ەلگە اينالىپ كەلەدى. ەستۋىمىزشە، ءبىر ۇيدە بىرنەشە پارتياعا مۇشە ادامدار: اكەسى، شەشەسى، ۇلى، كەلىنى، ت.ب. تۇرىپ ءومىر سۇرەتىن كورىنەدى. وسى قانشالىقتى شىندىق؟ وسىنداي پارتياشىلدىقتان، ازاماتتارىنىڭ ساياسي بەلسەندىلىگىنەن موڭعول وكىمەتى زارداپ شەگىپ جاتقان جوق پا؟ سۇراقتى بۇلاي قويۋىمىنىڭ سەبەبىن نۇرشۇعىلالى قازاقستاندىق بولعانىمنىڭ سالدارىنان ەكەنىن تۇسىنەتىن شىعارسىز. جۋىردا موڭعوليادا تاعى دا پرەزيدەنت سايلاۋى وتەدى؟ پرەزيدەنتتىكتەن ۇمىتكەرلەر كىمدەر؟ سىزدەردە سايلاۋ قالاي وتەدى؟ حالىق قالاي داۋىس بەرەدى؟
- شىڭعىس حاندى تالدىقورعانداعى ءبىر زووتەحنيك، ءبىر پەنسياداعى جۋرناليست، ءبىر رەداكتور، ءبىر اگرونوم، باياعىداعى ءبىر اكىم جالايىر ەتىپ-جەكەشەلەندىرىپ، جۋرنال شىعارىپ جاتىر. 12 اتا جالايىردىڭ قايسىسى ەكەنىنە كەلگەندە ءوزارا قىرىقپىشاق بولىپ، توبەلەسىپ تە قالىپتى. ءسىز قالاي ويلايسىز، شىڭعىس حان جالايىر ما؟
- قىتايداعى ايگىلى جازۋشى اكبار ءماجيتتىڭ مۋحلاي تۋرالى جازعان ەڭبەكتەرىن مەن موڭعول تىلىنە ءتارجىمالاپ «ۇندەسني مەدەە» گازەتىنە جاريالاعان ەدىم. سول ءىرى ەڭبەكتە كىمنىڭ جالايىر، كىمنىڭ جالايىر ەمەستىگى تۋرالى وتە ايقىن دەرەكتەر بار. اتالمىش ەڭبەك قىتاي تىلىندە بەيجىڭدە جارىق كورگەن.
- موڭعوليا دەموكراتيالىق قۇندىلىقتار قالىپتاسا باستاعان ەلگە اينالىپ كەلەدى. ەستۋىمىزشە، ءبىر ۇيدە بىرنەشە پارتياعا مۇشە ادامدار: اكەسى، شەشەسى، ۇلى، كەلىنى، ت.ب. تۇرىپ ءومىر سۇرەتىن كورىنەدى. وسى قانشالىقتى شىندىق؟ وسىنداي پارتياشىلدىقتان، ازاماتتارىنىڭ ساياسي بەلسەندىلىگىنەن موڭعول وكىمەتى زارداپ شەگىپ جاتقان جوق پا؟ سۇراقتى بۇلاي قويۋىمىنىڭ سەبەبىن نۇرشۇعىلالى قازاقستاندىق بولعانىمنىڭ سالدارىنان ەكەنىن تۇسىنەتىن شىعارسىز. جۋىردا موڭعوليادا تاعى دا پرەزيدەنت سايلاۋى وتەدى؟ پرەزيدەنتتىكتەن ۇمىتكەرلەر كىمدەر؟ سىزدەردە سايلاۋ قالاي وتەدى؟ حالىق قالاي داۋىس بەرەدى؟
- كوپ پارتيالىلىق جۇيەنىڭ ارتىقشىلىعى دا، كەمشىلىك تۇستارى دا بار. ءبىر وتباسىندا قانشا پارتيانىڭ مۇشەلەرى تۇراتىنىن ازىرگە بىلمەيمىن. عافۋ وتىنەمىن. سايلاۋ ناۋقانى اشىق، تۋرا، دەموكراتيالىق زاڭنامالار توڭىرەگىندە جۇرىلەدى. پرەزيدەنتتىكتەن ۇمىتكەر - دەموكراتيانىڭ العاشقى قارلىعاشتارىنىڭ ءبىرى تساحياگين ەلبەگدورج.
- بايان-ولگي قازاقتارى تۋرالى تەلەديداردان كوردىم. الدارىندا كوك جالاۋ، توبەلەرىندە موڭعول تۋىمەن بىرگە كوك تۋىمىز جەلبىرەپ تۇر. بالالار الاڭسىز ويناپ ءجۇر. بارلىعى قىزىل شىرايلى (جەل كوپ سوعا مە؟), كوزدەرىنەن مۇڭ بايقالمايدى، جايدارى. وقۋشى قىزدار اق شالعىش، قوڭىر كويلەك كيىپ الىپتى، بىزدەگى سوۆەت كەزىندەگىدەي. موڭعوليادا ەكىنشى قازاقستان بار سياقتى كورىندى. راسىمەن سولاي ما، جوق تەلەديدارعا ارنايى سولاي تۇسىرگەن بە؟
- توبەسىندە كوك اسپان، تابانىندا قارا جەر - بولاشاعى الاڭسىز، شىرايلى بولسا بولعانى. كەڭەستىك جۇيەنىڭ سارقىنشاعى ءالى دە بار. دۇنيەجۇزىندە ءبىر عانا - قازاق ەلى بار. ەكەۋ، نەمەسە ۇشەۋ بولىپ كورىنۋى مۇمكىن ەمەس. قوبدا قويناۋىنىڭ قارا جەلى ساۋىردەن باستاپ ازىناپ تۇر. قارا ولەڭدە - «قۋالاي سوققان قوڭىر جەل...» دەگەن كەرەمەت جولدار بار. سول جەل، سامال دەگەندەي.
- ەر جانىبەك باتىر جايلى سوڭعى جازعان عىلىمي ەڭبەكتەرىڭىز بار ما؟
- ەر جانىبەك بەرداۋلەتۇلى تۋرالى ءالى دە كوپ زەرتتەۋلەر بولعانى دۇرىس. مۇمكىن باتىردىڭ اق تۋى دا تابىلار. كەرەيدىڭ ايگىلى تۇلعاسى تۋرالى دەرەكتەردى اسقار تاتاناي ەڭبەكتەرىنەن جانە ءشامىس قۇمار، ءجادي شاكەن شىعارمالارىنان تابۋعا بولار ما دەپ ويلايمىن.
- وسپان باتىر اينالاسىنا توپتاسقان بيلەر، باتىرلار جايلى تولىق زەرتتەۋ ەڭبەكتەرى سىزدە بار ما؟ جوسپارلادىڭىز با؟
- ارينە، ەسىمحان يمانبايۇلى، مۇسا مەرگەن تۇرىقبايۇلى، سۇلۋباي ساپيۇلى، بۇركىتباي باتىر تۇياقۇلى، اقتەكە بي قوڭىرۇلى، قاپاس تىركەسۇلى، قالەل نۇرتازاۇلى، سۇلەيمەن بەكتۇرۇلى، رىسحان نوعايبايۇلى قاتارلى ءبىر شوعىر ەرلەردىڭ عۇمىرناماسىنا قاتىستى دەرەكتى ماتەريالدار تابىلدى. شەت جاعالاپ جاريالاۋعا تىرىسامىز.
- سۇرەكە، 10 جىلدان بەرى قازاق باسپاسوزىندە ادەبيەتكە قاتىستى ورتاعا سالعان ويلارىڭىزبەن ءبىرشاما قانىقپىن. سۇراق:
1. ءوزىڭىز قاي شىعارماڭىزدى «وكىلدىك-بەتكە ۇستار شىعارمام» دەپ اتايسىز؟ نەگە نەگىزدەپ سولاي دەپ قارايسىز؟
2. مودەرنيزم اعىمى تۋرالى ءجيى ايتاسىز. ادەتتە اۋىزداعى تەوريا مەن ناقتى شىعارماشىلىقتىڭ اراسىندا پارىق بولادى. ءسىز ءوز ولەڭدەرىڭىز بەن مودەرنيزمنىڭ اراسىندا ناقتى بايلانىس بار دەپ قارايسىز با؟ بار بولسا، وسى تۋرالى كەڭىرەك ايتا كەتسەڭىز.
3. شەتتەن كەلگەن اعايىندار سياقتى ءسىز دە قازاقستاندىق كاسىپتەستەرىڭىزدى ناقتى دالەل كورسەتپەي-اق ءجيى جوعارى باعالاپ جاتاسىز. ال ولاردىڭ ءسىز تۋرالى ايتقاندارىن كوپ كەزدەستىرمەيمىز. ءسىز ادەبيەتتىڭ شىندىعىنا، وزىڭىزگە قانشالىق ءادىل قارايمىن دەپ ويلايسىز؟
4. قازاقستاندا قازىر جاعىمپاز اقىندار شوعىرى قالىپتاسۋ ۇستىندە. «اقىندىق ار-نامىس» دەگەندى قالاي تۇسىنەسىز؟
قۇرمەتپەن، دوسپانبەت.
- ء تورت-بەس كىتابىم جارىق كوردى: «جۇلدىزدىڭ لاعىل ەلەسى»، «اق تەگەرشىك»، «ورەن جۇيرىكتىڭ سىلەكەيى»، «تۇسكە ورانعان كۇز»، «كوگىلدىر شابىت». بۇل جيناقتارىمدى سانالى وقىرمان قالاي قابىلداعانىن بىلمەيمىن. جالپىلاما باعالادى دەپ تە ايتۋ قيىن. سوڭعى ەكى جيناقتىڭ تۇرەنى وزگەشەلەۋ بولعانىن سەزىنەمىن. باعالانۋ دەگەنىمىز كەرىسىنشە ۇعىم. ادەبيەتشىلەرگە ەمەس، ادەبيەتكە قۇرمەت كەرەك. مودەرنيزم اعىمى تۋرالى ايتۋ دا، ايتپاۋ دا قيىن. قالايدا ءبىز وسى اعىمنىڭ داۋىرىندە رۋحاني تىرلىك كەشىپ ءجۇرمىز. كەزىندە ەزرا پاۋندنىڭ ولەڭدەرىنەن كۇللى ەۆروپا «تىتىركەنە» جاتىرقاعانى بار. سوڭىنان توماس ەليوت، ەدۋارد كاممينس، گەنري ميللەر، گەرترۋدا ستاين قاتارلىلار تاعى دا سونداي «جاداۋ» كۇي كەشكەن. الەمدىك پوەزيانىڭ بوياۋىن وزگەرتۋ جولىندا ەڭبەك ەتەتىندەر كوپ. توماس ەليوت 1921 جىلى «مەتافيزيكالىق اقىندار» اتتى تۋىندىسىندا «اقىنداردىڭ ساناسى تاجىريبە الاڭى سەكىلدى» دەپ اششى مىسقىلدى ءۋاج ايتقانى بار. مەيىرحان اقداۋلەتتىڭ «...وزەگىمدە تۇر بىراق وق بايلانىپ، كەتەر مە ەدىم شىركىن-اي شوپكە اينالىپ...» دەگەن جولدارى ەسىمدە. سانالى وقىرمان بارلىعىن ءوز دەگەنىمەن ەكشەي الادى. كەزىندە جان پول سارتر ولەڭدى زەردەسىز توبىرعا ارناپ جازۋعا تۇبەگەيلى قارسى بولعانىن بىلەمىز. بۇل تۋرالى مەن دە ءبىرشاما جەردى شارلاعان ەدىم. بىرەۋگە جاقتى، جاقپادى ماعان ءبارىبىر. قازاق ادەبيەتىنىڭ باۋ-باقشاسىندا وسكەن ەڭسەلى بايتەرەكتەردىڭ بىرنەشەۋى الەم پوەزياسىنىڭ التىن بوساعاسىندا ماۋەلەنۋى ءتيىس. جاڭالىقتاردان، جاڭاشىلدىقتان بەزىنۋگە بولماس. پوەزيادان ءيىسىنۋ جاقسىلىققا اپارمايدى. ءداستۇردى جاڭعىرتۋ دەگەن ۇعىم بار. بىراق جاڭعىرتۋ دەگەننىڭ ءبارىن بۇرىنعىنى قايتالاۋ دەپ تۇسىنۋگە بولمايتىن ءىس. «جاڭاشىل اقىنبىز» دەيتىن جاندارعا اسا كىرپيازدىقپەن قاراۋعا شاقىرامىن. باتىس جىرلارىنان ءبىز ءداستۇردى دامەتە المايمىز. ءبىزدىڭ اعىمىمىز مۇلدەمگە باسقا بولۋى شارت. اعىم دەگەنىمىز باسقا وزەكپەن اعۋ دەگەن ءسوز. پوەزيانى قۇرتاتىن ەڭ قاتەرلى فاكتور - ول اسىرە جارناما، كەشتىك، ماقتاۋ ءھام داڭعازا جارامساق لەبىزدەر. پوەزيا - قۇدىرەت، كيە. ەندەشە قۇدىرەت پەن كيەنى جارنامالاۋعا دا، ونىمەن ويناۋعا دا بولماس. ءار عاسىر ءوز پوەزياسىنىڭ ورەندەرىن اياقتاندىرادى. بۇل دا ءتاڭىردىڭ رۋحاني سىيى. پوەزيادا ءتۇرلى ستيلدەر، «جاڭا جارىلىستار» بولا بەرەتىن قۇبىلىس. جاڭالىقتارعا ۇمتىلۋ - ۇلتتىق پوەزيانى دامىتادى. مۇنداي «جارىلىستار» مودەرنيزم داۋىرىنەن بۇرىن دا، كەيىن دە بولعان. مەنىڭشە اقىن ويىنىڭ ويلاۋ شارىقتاۋ شەگى - سانالى وقىرمان ويىمەن ۇشتاسقان تۇستا پوەزيانىڭ دامۋى باستالادى. ولەڭدى جازعان كەزدە سەنىكى - جاريالانعاننان باستاپ وزگەنىكى. پوەزيانى جۇرەكپەن جازىپ، ميمەن ساراپتاۋ جالعاسىپ كەلە جاتقان جاھاندىق ءۇردىس. جۇرەگىندە وت جالىنى، زەردەسىندە ساۋلەسى بار اقىندار عانا اعارتۋشىلىق مىندەتىمەن اۆانگاردتا بولادى. ماعجان، سۇلتانماحمۇت، قاسىم ت.س.س ايتىپ وتىرمىن. اقساقالدار مەن جاس اقىندار اراسىندا ءبىر كيكىلجىڭ بار. «شالدار جاستاردى وقىمايدى»، «شالداردىڭ ولەڭى وسى زاماناۋي ەمەس» ت.س.س. وسىنداي دەربەز پوەزيادان اۋلاق بولعان ءجون. مۇقاعالي، جۇمەكەن، تولەگەن، ومارعازىلار تۇرەنى كۇللى قازاق الەمىن سىلكىندىردى، وياتتى. كەشەگى قادىر، تۇمانبايلار ءبىزدىڭ رۋحاني ءداۋىرىمىزدىڭ كوش باسىندا تۇر. جاس اقىندار كەيىنگىگە دە، كەدەرگىگە دە باعا بەرگىش سەزىمتال كەلەتىنى بار. پوەزيا كەڭىستىگىندە ءوزىن «ۇلى» سانايتىن جاستار كوپ. قازاق الەمىندە ءھام استانادا پوەزيا كلۋبى بولعانىن قالار ەدىم. «مۇقاعالي شاراپحاناسى»، «تولەگەن مۇناراسى»، «جۇمەكەن جۇلدىزدارى»، «وتەگەن ورەندەرى» ت.س.س اۋەسقويلاردىڭ كلۋبتارى جۇمىس ىستەسە. بىرنەشە عانا ولەڭىمەن كورىنە باستاعان جاس اقىندى اسىرە جارنامالاۋ ارقىلى ۇستانعان باعىتىنان ادەيى تايدىرۋعا بولمايدى. قازاق پوەزيا الەمىندە قانشاما اعىمدار بولا بەرسىن، مەيلى. ولاردىڭ قۇياتىن قۇيعانى - قازاق پوەزياسىنىڭ ۇلى دارياسى بولۋى كەرەك. پوەزيادا «تەرىس اققان» ەشقاشان بولماسىن. پوەزيانىڭ مارەسى ۇلت، جەتەر جەرى الەمدىك سانات.
- سۇراعان اعا، سىزگە اللا جار بولسىن!
سول ەلدەگى زيالى تۇلعالاردان باس كوتەرەر الدىڭعى قاتارلى ازاماتسىز عوي. سىزگە سۇراعىم: كەزىندە شىڭجاڭنان موڭعولياعا ءوتىپ، 3000 قازاق وتباسىنان تۇراتىن جەكە حوشۋن قۇرعان اقىن ءدوڭتاي قوجامبەتۇلى تۋرالى بىلەسىز بە؟ ءسىزدىڭ ەلدە ۇرپاقتارى بار ما؟
التايشى باۋىرىڭىز
- ءدوڭتاي موللا قوجامبەتۇلىنىڭ رۋى جادىك، جانقارا. وسى تۇلعا تۋرالى ءبىرشاما مالىمەتتەر ساقتالعان. قوبدا بەتىنە وتكەننەن كەيىن مەشىت سالىپ، بالا وقىتقان ءدىني عۇلاما. بىرنەشە داستاندار جازعان. وكىنىشتىسى زەرتتەلۋ جاعى كەمشىن. مەملەكەتتىك V ۇلى قۇرىلتايعا قاتىسقان. موڭعوليانىڭ العاشقى دەموكراتيالىق راديكال توپتارىمەن ۇزەڭگىلەس بولعان تۇلعا. 1938 جىلى ۋلياستايدا ۇلكەن ۇلى مۇكەي ەكەۋى بىردەي ۇستالىپ، اتىلعان. اقتالعان بولۋى مۇمكىن. اقىن، عۇلاما، قۇربان. ءوز كەزەگىندە اتى شىققان جاقسى ادام.
- سۇراعان اعا، ولگيدە قازاق ونەرى مەن مادەنيەتى اقساپ قالدى. تەاتر - اناۋ: نە ءانشى, نە كۇيشى, نە اكتەر جوق. سىزدەن كەيىن مىناۋ دەيتىندەي اقىن دا جازۋشى دا شىقپادى. شەرىكباي مارقۇمنان كەيىن ءانشى دە جوق. كومپوزيتور دەگەن ەمگە جوق. جالپىۇلتتىق يدەولوگيا پارتيالاردىڭ ساياساتى مەن باعدارلامالارىنىڭ تاساسىندا قالىپ قويدى. موڭعول ۇلتى ءوزىنىڭ ۇلتتىق قۇندىلىقتارى نەگىزىندە يدەولوگياسىن جاساپ العان. ال از قازاقتىڭ مادەنيەتى مەن ادەبيەتى ساياساتتىڭ سۋايت جەلىنىڭ وتىندە قالدى. وعان قارايتىن باسشى دا قوسشى دا كورىنبەيدى. نە ىستەيمىز؟ ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى ءوسىرۋدى ەمەس، اللادان سايلاۋ تىلەپ وتىرا بەرەمىز بە؟ وسى ماسەلە ءسىزدى تولعاندىرا ما؟
سالەممەن، سالتانات
- ەندى قايتەيىن. جىلايىن با، كۇلەيىن بە؟!
- سۇراعان مىرزا، ەكى-ءۇش جىل بۇرىن جازۋشى اباي ماۋقارا (اباي حامزا) الماتىداعى جىلى قونىسىن ۋاقىتشا تاستاپ، موڭعالياعا كەتىپ ەدى. جاعدايى قالاي، نە ءبىتىرىپ، نە قويدى دەگەندەي عوي؟..
- اباي ماۋقارا ۋلاانبااتاردا ۋاقىتشا تۇردى. كوپ ەڭبەكتەندى. ارينە، ءدىن باعىتىندا. جۋىقتا جايدارى الماتىسىنداعى ۇيىنە قايتقان. «شۇعىلا» جۋرنالىندا جاقسى اڭگىمەلەرى باسىلدى. اباي ماۋقارا - دوسىم، وتە كىدى، تالانتتى ازامات.
- نايزامەنەن تۇرتسە دە،
جاتىرسىڭ، قازاق، ويانباي.
مۇنشا قالىڭ ۇيقىنى
بەردىڭ بىزگە، وي، اللا-اي! -دەپ حح عاسىردىڭ باسىندا ايتىلعان اڭگىمە ءححى عاسىردا دا نەگە وزەكتىلىگىن جويماي وتىر. وسىنىڭ سىرىن قالاي تۇسىندىرەر ەدىڭىز؟
- سال ۇيقىلىنى شالا ۇيقى ەتپەي، وياتۋ كەرەك. سۇلتانماحمۇت تا، مىرجاقىپ تا «ويان، قازاق!» دەپ ايقايلاعان. تاريحتا «ۇيىقتا، قازاق» دەپ ەشكىم ايتپاعان شىعار. بۇگىنگى جاس قازاق قاعىلەز، سەرگەك كۇيىمەن كۇي كەشۋى كەرەك. ءححى عاسىر - تەحنولوگيالار توعىسى، وقتاي زۋلاعان دامۋدىڭ جۇلگەسىندەگى قازاقتارعا تاۋەلسىزدىكتى بەردى. رۋحاني بۇعاۋدان قۇتىلدىق. ەندى ەرىنبەي-جالىقپاي ەڭبەكتەنۋىمىزگە تۋرا كەلەدى. جايباسارلىققا، جالقاۋلىققا، مارعاۋلىققا ورىن جوق.
- سۇرەكە، نەگە قازاقستانعا كوشىپ كەلمەدىڭىز؟ ول جاقتا ءسىز قيمايتىن قانداي تىلسىم كۇش بار؟ قازاقشا ولەڭ جازاتىن ادام ادەبي ورتاعا جاقىن بولمايتىن با ەدى؟
نازىم قارىنداسىڭىز
- جاقسى، جارايدى.
- كەلەسى جىلى موڭعولياعا قازاقتاردىڭ قونىستانۋىنا 150 جىل تولادى. وسىعان بايلانىستى قانداي ءىس-شارا ۇيىمداستىرىلماق?
شەرۋشى بالاسى
- موڭعوليا جەرىنە قازاقتاردىڭ قونىستانۋى تىم ارىدەن باستالادى. بۇل تۋرالى ءبىر ءىرى ماقالا جازىلدى. «شۇعىلا» جۋرنالىندا جاريالاندى. www.baiolke.com پورتالىنا قويىلدى.
- سۇراعان ءىنىم، سىزدەر قىتايدىڭ التاي ايماعىنان تەرىسكەي بەتكە اۋعان كەرەيلەردىڭ ۇرپاعىسىزدار. موڭعول ەلىنە ۇلكەن راحمەت، قانداستارىمىزدىڭ الاڭسىز عۇمىر وتكىزگەنىنە، كوپتەن جاردەمدەسكەنىنە. موڭعول دەسە، شىڭعىسحان ەسكە تۇسەدى. شىڭعىسحاننىڭ تىكەلەي ۇرپاعى تەك قازاقستاندا عانا تورە، حان تۇقىمى بولىپ ساقتالعان. قىتاي ەلىندەگى تورە شەجىرەسىندە 1,5 ملن. قازاقتىڭ ىشىندە 30 مىڭ تورە بار ەكەن. قىتاي ۇكىمەتى بۇنى زاڭدى تۇردە مويىندايدى. موڭعوليانىڭ قازاقتارى قونىستانعان بايان ولكەسىندە دە تورە تۇقىمدارى جاساپ جاتىر. شىڭعىسحاننىڭ تىكەلەي تۇقىمى، قانداستىق بويىنشا تەك قازاقتا عانا ساقتالعان. بۇعان موڭعولدار قالاي قارايدى؟ قازاققا تورەلىك قاندىق ءتۇزىم جاماندىق اكەلمەگەن ء(ۇش ءجۇزدىن باسىن قوسقان ابىلايدى الايىق). موڭعولعا دا، قازاققا دا باتىس ەلدەرى دە جاتسىنبايتىن مونارحيالىق حاندىق ءتۇزىم كەرەك سياقتى. ويتكەنى ءبىزدى رۋشىلدىق، جۇزگە بولۋشىلىك قۇرتىپ بارادى. بۇعان قالاي قارايسىز؟
- راس. بارلىق قازاقتارعا مۇحتار ماعاۋيننىڭ «ۇلتسىزدانۋ ۇرانى» اتتى ايگىلى شىعارماسىن وقىسا ەكەن دەگەن نيەتىمدى جەتكىزەيىن. بۇدان ارتىق قالاي ايتۋ كەرەك؟ بىلمەيمىن.
- «اباي.كز» پورتالى قازاقستاندا ەڭ تانىمال سايت بولدى. وقيتىن دۇنيە وتە كوپ. ءوزىڭىز «اباي.كز» پورتالىن قاراپ تۇراسىز با؟ ونداعى جۇرت بۇل سايت تۋرالى بىلە مە؟ بۇنى سۇراپ وتىرعان سەبەبىم، قازاق قايدا جۇرسە دە ءوز تىلىندە اقپارات الىپ، ءوز ەلىنەن ۇزدىكسىز حابار الىپ وتىرعانى دۇرىس قوي. سولاي ەمەس پە، ءسىز قالاي ويلايسىز؟
- راحمەت. اباي.كز-ءنى وقيتىندار كوپ. ستۋدەنت جاستار دا جاقسى بىلەدى. ەتەنە تانىس دەپ ايتۋعا دا بولادى.
- موڭعولياداعى «اداي-تورەلەر» كىمدەر؟
- بۇل وتە قىزىقتى سۇراق. مەنى مازالاپ جۇرگەن - ءبىر ساۋال دا بار. ول تۋرالى كەيىنىرەك ايتا جاتارمىن.
- سوڭعى قازاق بايان-ولگەيدە بار ما؟
- كەشىرىم وتىنەمىن، جۇمباعىڭىزدى شەشە الماعانىم ءۇشىن.
- قايبىر جىلدارى مۇحتار ماعاۋين باي-ولكەگە بارىپ، بالبال تاستاردى كورىپتى. ءتىپتى، ءبىر بالبال تاستى قۇشاقتاپ جىلاپتى دەگەن اڭىزعا بەرگىسىز اڭگىمە بار. ءسىز باسى-قاسىندا بولىپسىز؟ سول تۋرالى ايتىپ بەرسەڭىز؟
- ول ءوز الدىنا ءبىر ۇلكەن اڭگىمە. بايان-ولگيدەن شىڭعىس حاننىڭ «ءحودوو ارالىنا» دەيىن جول كەشكەن ۇلى تۇلعا - كۇلتەگىننىڭ باسىنا تۇنەپ، بىلگە قاعان، تونىكوك كەسەنەلەرىنە بارىپ ءمىناجات ەتكەنى بار. كەرەمەت ءتۇس سەكىلدى كۇندەر ەدى. مۇقاڭ بۇل تۋرالى ءالى دە ءبىر نارسە جازار دەپ ۇمىتتەنەمىن. مۇمكىن ول كىسىدەن كەيىن مەن دە شاما-شارقىما ساي جازا جاتارمىن.
- سۇراعان اعا، امان بولىڭىز! جاڭا ولەڭدەرىڭىزدەن بىرنەشە ولەڭ سالىڭىزشى؟ ءسىزدى ساعىندىق!
- جارايدى. وسى ورايدا بىرنەشە ولەڭدەرىمدى جولداپ وتىرمىن.
«جان عۇمىرىم - راۋشان» كىتابىنان
***
تاڭمەنەن، سارىمەن، ەلەڭمەن،
قاز ءوتتى شاڭىراقتان
مۇڭلى.
ەڭكىلدەر - بۇلت كەشكەن
جەل ەمگەن.
جەلپىندى بوز ءۇيدىڭ
تۇڭلىگى.
قاڭقىلدار اعادى بەلەڭنەن
قۇبىلتىپ.
شىڭىلتىر قىلاۋلى.
بۇتاقتار كۇشىكتەر بۇگىن
ءتۇن.
بەزەكتەپ بۇرلەرى -
بۇلاۋلى.
جانىمنىڭ قاڭقىلى -
مۇڭايىپ ەگىلىپ
جەتەدى، كەتەدى،
جالقىلىق سالقىنى
شەگىنىپ.
بۇتاقتار كۇشىكتەپ بۇل
ءتۇنى...
جەل سيپاپ ەڭبەگىن،بۇلت ۇلىپ -
سۋلانعان كىرپىگى، اعادى،
تامىرى بۇلقىنىپ...
جۇلدىزدار شاشىمدا،
جالعىز قاز -
كۇش بەردى
جاعاما اسىلعان.
قالعىدىم... وياۋمىن...
ءتۇس كوردىم...
- اناشىم قاسىمدا...
قۇس كەلدى؟؟؟
2013 01.10
***
ويلارىم كۇرمەلىپ، شاتىسىپ،
ورالىپ، شيرىعىپ.
ساعىندىم ساعامدى، ساعىمدى - قاراوتكەل
ءيىرىمىم.
بۇل، كۇمىس شاعىمنىڭ - عارىشى،
جاقىنىم، الىسىم وسى ماڭ،
قوپ - قوڭىر ۇيىعىم.
جىلقىنىڭ ىزىندە ۇيىعان ولەڭدەر،
ولەڭدەر قيىعى - جوسىعان.
وسىلاي، مەن كەلدىم، قۇمداعىم،
شاعىرىم.
مىڭبۇلاق قۇنداعىم، كەۋدەمنىڭ كۇمبىرى -
ماي شالعىن - مايسالى قوڭ ەتىم،
ۇيرەكتەر ءۇي سالعان - جالعىزتال،
سىرلاسىم،
ۋ - ءھى - ءىل-ەپ ايتامىن جانىمنىڭ سونەتىن،
ءحالىمنىڭ «ىڭگاسىن».
تىڭداشى قۇرداسىم.
ولەڭىم جىلايدى وزىڭە ءبۇرى كوك،
وتپەلى عاسىردىڭ ءوتۋى ءبىر عانا -
وكپەلى تىراۋلار جىرى، دە - ە - پ ءتۇسىن.
وسىلاي ورايدى سىرتىمنان، ويلاردىڭ
جىرتىلعان سىنىعى،
بالالىق شاعىمدى ۇرلاعان جۇرتىمدا...
تىنىعىپ...
***
تاۋلاردىڭ تىنىسى - ەندىكتەن
كەڭ ەدى؟
سەبەبىن سەزەمىن: تاڭىرگە ۇمتىلعان، بۇلقىنعان الاڭ بۇل.
جارتاستار جارقاسى - جان بىتكەن عالامنىڭ تامىرىن
كەزەدى.
شىڭداردىڭ بۇلكىلى - تەرەڭنەن جۇلقىنا اۋناعان،
مۇزداقتار استى ىزعار.
اق ساقال زاڭعارلار اتامنىڭ كەيپىنەن اۋماعان،
ءاز مۇزارت اجەمدەي ءاجىمدى، جاۋلىقتى
اسەم كىل جاس قۇزدار.
كەتىلگەن شاعىلدار شەتىنەن ەڭكىلدەپ اعادى باستاۋلار
داۋرىققان.
استاۋداي كولدىاشا،
ءان سالعان ءالديلى شۋاقتى ۋاقىتتاي.
بەتكەيلەر كولبەگەن، قاباعى اشىلعان،
جانىمنىڭ سالقىنىن سىڭىرگەن جاقۇتتاي - قاراقات
ساباعى، ارشالار مويىنعا اسىلعان. بۇرلەردىڭ تۇرىمەن
ماناۋراپ، تاڭ اۋناپ،تارتىلىس زاڭىمەن:
تارتىلىس زاڭىمەن - بۇلت جەلگەن بوس اتتاي، جايلاۋىم
مالىمەن،
بالاۋسا - جالىندى وشاقتاي. الاۋلى.
قوساقتىڭ ۇستىندە ءسۇت ءيىسى... اعىلىم؟؟؟
سايلاردىڭ گۇلىنىڭ نىلىمەن كوركەيدىم،
ساعىمىم.
ساعىمنىڭ شوعىمەن ءوزىمدى ورتەيمىن. كيەلى بەسسالا،
كوكسەركە - اۋىر مۇڭ،
وتكەننىڭ بارلىعى وتكىنشى - مۇنارداي،
تاۋ ءيىسى جەتىسپەي - بوكتەرمەن اۋىردىم، تۇرا الماي.
ال، قازىر ءتاۋىرمىن، ولەڭىم جۇزەدى، تولقىعان كولمەنەن،
جايلاۋىم، عاجابىم، ەڭ الىپ.
كەشە مەن شولدەپ ەم،
وزەگىم - شولمەنەن دەم الىپ.
التايىم وكسىگەن - شىلاۋ قار، ساۋمالىم.
قۇلايمىن كەۋدەڭە. ىپ - ىستىق تاسىڭنان وبەم دە.
ءالىمدى بۇلاۋلاپ اعادى جان تەرىم كوبەمنەن.
باياعى داۋىردەي كۇن سيپاپ توبەمنەن،
الۋان اي - شىق -ت -ا -ا -ر،
كوزىمە بوگەلگەن. اقىننىڭ كەۋدەسىن شوگەرگەن،
كوڭىلىن بوساتقان كوگەننەن،
وتىنەم سەڭگىرلەر كوك ەمگەن، جول نۇسقا ولەڭگە...
« - نەدەگەن كوپ ولگەم؟؟...»
2013.01.16
***
ىزالى شىڭدار يىعىن باسىپ - اي مىنگەن،
ىزعىرىق ۇرلەپ ىسقىرىپ تۇرعان - قاي كۇننەن.
ۇكىلى ءتۇننىڭ ىرگەسىن تۇرگەن جايلى ۇنمەن،
ۇزەڭگى تەپكەن جالعىز اياقپەن، قايعىممەن.
ورتەنگەن شىڭنىڭ ءورت شالعان قىزىل تۇسىمەن،
زامانىڭ قيقىم قىرىق جاماۋىنىڭ ىشىنەن...
قاڭعىرعان وقتاي قارسىعا قانشا قادالىپ،
قامالعان اندىز - قۋاتتاردىڭ تىلكىم كۇشىمەن.
قىل قالام ۇشىن جىلعاعا مالىپ
جىر جازىپ...
عارىشقا قاراي ۇشادى ويلارىم نازىك.
الىستاعان سايىن وشكىندەپ ىزدەر جۇلگەسى،
يەسىز قالعان جۇيەسىز دىلمەن تىلدەسىپ،-
كۇن كەشىپ سولاي اداسىپ، تاۋىپ ءبىر قازىق،
مىنەزگە قۇل بوپ، ىلەزگە مۇلدە مىنگەسىپ.
وزەككە سىڭەر سامال جەلمەنەن ورمەلەپ،
جورگەكتەن قاشىپ، ءوزىمدى بەرگەن كورگە كەپ...
ءوڭ مەنەن تۇسكە ورتەنگەن ساڭىلاۋ تۇندە ءوشىپ،
كوك اسپان جاقتان كوگىلجىم نۇرلار ۇندەسىپ،
جەلبەگەي قىرلار قىپ-قىزىل كولدى ءجۇر كەشىپ.
كوك جيەك ۇلپا مۇنارلارىمەن شىڭعا - تۇندى اق-كوك،
كوكتەمنىڭ ءانى قۇلادى قۇمعا قۇلداپ كەپ.
تىڭداپ مەن سولاي، قۇمداقپەن جورتتىم،
سىلتىدى اي.
قۇنداقتىڭ ءيىسىن بۇركەدى توستەن بۇلت ۇداي.
ىرعايدىڭ ءۇنىن سىرنايداي شەرتكەن جۇرتىم-اي؟!
قۋنايمىن ساعان جەر اڭساپ كەلگەن جىلقىداي.
***
سىزگە كومەس اۋەندى ءوز كەۋدەمدە كوكتەتىپ،
كوكىرەگىمدى قازاتىن ەڭ قيامەت - «جازا» بار...
اۋا كوشكەن اق بوكەن - ۋاقىتتىڭ جوق بەتى،
كونە كۇشتەر كيەسى - كوڭىلىمدى مازالار.
جاتىرىندا جىلقىنىڭ يەسى بار - ءار انا،
كورگەن ءتۇسى ىشىنەن ورگەن ويىن ىزدەيدى.
جەر ەڭبەگىن تىرمالاپ ىڭالاعان شارانا،
توركىن ءپىرى - تورىنەن ءتول كىندىگىن ۇزبەيدى.
ۇزىلمەيتىن تامىردىڭ قۋراعانى وڭعانى،
توبىلعىنىڭ دىڭىندەي ءنار سەبەلەپ تورى انار.
سونىڭ ءنىلى ءالى دە توپىراقتىڭ سورعانى.
جول تورابىن سارالاپ، ارا قوندى جورالار،
وڭ، تەرىسى باسقا دا، جون تەرىسى - قورعانى...
پانيدەگى توسىن سىي - جالعاندا ءالى جارىس كوپ،
جىلاپ باتتى - ەركە كۇن، بۇلاق قاتتى - سەڭ ۇزگەن.
قۇلاپ جاتقان شايىرلار، ايقايلايدى - عارىشتا.
كىرپىگىمنىڭ استىندا كۇرسىنەدى تەڭىزدەر،
ۇركە قاشقان جىلدارىم سىلكىنەدى الىستا.
جاڭبىر ءيىسى - جىلى اۋەن، ەڭ ەتەنە، ەڭ ىزگى،
كۇمبىر - كۇمبىر كۇي سالىپ، كۇندەر جىلا قونادى.
سىلدىر سۋعا جۇلدىزدار كۇندىز ءتۇسىپ، تۇندە ءولىپ...
وكىنىشى، وڭشەڭ قۇل - ءوز ۇيىعىن تونادى،
ءوز يىعى ءوز باسىن وگەيلەيدى كۇندەلىك.
اجەم ايتقان اڭىزدىڭ ماڭىزى ءبىر: ون ادىم.
قۇستىڭ ۇشار قاناتى - جەردە ەمەس، تاڭىردە،
ءتاڭىرىڭنىڭ قاباتى - مول قاسىرەت، تولا ءدىن!؟
قوڭىر ءۇيدىڭ بەلدەۋىن كۇزدىڭ جەلى تاعى ۇرلەپ،
قىل ارقانىم قىرقىلىپ، قيىق-قيىق جۇلىندى.
ساعاناقتان نايزاداي ەنۋشى ەدى اي، - كەرمەلى،
اي كەرمەنىڭ استىندا ارقىرايتىن قۇلىن جىر.
قىل شىلبىردان جۇلىندى، قۇدىرەتى ىقىلىمنىڭ...
قايران كەزىم، قاي كەزىم، ارقان يلەپ، ايىل ورگەن.
جىرا تارتىپ بارادى جىلعاسى كوپ - جىل ىندىن،
قايدا كەتىپ بارامىز، قايدا اداستىق قاي جەرمەن؟
يت جەيدەسىن يىسكەيمىن اي كەكىلدى ۇلىمنىڭ.
قاراوتكەل، قاراشا...
كۇن قيىعى - شەتسىز، شەكسىز ارايدىڭ،
تۇڭعيىعى باتىرادى ءتۇزدىڭ،
قايماق ەرىنى جايلاق نۇرمەن تارايدى،
قار بەتىنە شاشىراعان ءىزدىڭ.
قىلاۋلارى قيقۋلاعان كارى ايدىڭ،
قاناتىندا قالتىرايدى قۇستىڭ.
قىنارىنا القا تاققان شارا - ايدىن،
جالاپ جاتىر شارانا ايدىڭ ءۇستىن.
قىلقانداردىڭ جۇلقىنادى جەتەگى،
قىردىڭ قىراتىندا قىش كىل.
بۇرقىراعان بۇلتتىڭ جايپاپ ەتەگى،
شىرقىراعان شاعىل جانى مۇشكىل.
مەكىرەنگەن مەڭىرەۋ ءتۇز. تۇنگى،
كوكىرەگى قاق ايىرىلعان مۇزدىڭ.
كوكسەركەنىڭ كوك قۇزارى قىزعىلت،
كوك جيەگى ورتەنەدى كۇزدىڭ...
ۇڭگىردىڭ مىڭگىرى
شوشىپ ويانام، ىرىقسىز كۇيى: جىندىنىڭ،
يسىنگەن سانسىز تەرگەۋگە تۇسكەن ميىم داۋ.
ءوزىمدى تىڭداۋ - عۇمىردىڭ زاڭدى شىندىعى ...
ءتوزىم مەن بولمىس شايقاسقان ۇستەم... قيىنداۋ!!!
وزگەلەر مەنى وزىمدەي اياپ كورمەگەن...
ءو-ءو-ھ -ءو!
قينايتىن ورلەر، قيمىجىق وڭشەڭ قياندار،
قاتەرلى وسكىندەي قاپەردى ولشەپ جورمەگەن.
قارسىلىق ەتەم وسىنداي - ءسولسىز زيانعا ءار،
قىرسىقتان ىلعي قورعاشتاپ جۇرگەن ۇيام بار.
قىرىق جاماۋلار قيقىمى شۋلاپ، سيامدا.
وزگەلەر مەنى وزىمدەي اياپ كورمەسە،
سىرنايدىڭ ءۇنىن، قۋرايدىڭ ءۇنىن قيام دا:
جىرلايمىن قۇستىڭ - قيقۋلارىنا ورمەلەپ.
ولمەستەي بولام - ءوڭسىز ويلارعا بويلاسام،
دامىنە ەلتىپ ەڭ سوڭعى ءاننىڭ، سىڭعىردىڭ!؟
مەن كەتكەننەن كەيىن يەسىز قالارىن ويلاسام:
جازۋى - وشكىن، جابىققان بەي - ءبىر ۇڭگىردىڭ.
كەشە دە بارعام ۇڭگىرگە سول ءبىر ، - بۇگىن دە:
كۇڭگىر جەل كۇلگەن، قىلعىنعان سولعىن مىڭگىر مە؟!
شىڭعىرعان جىردىڭ ۇگىنى قالعان تۇبىندە،
ءبىر سىر ۇليدى-اۋ - تۇشكىرگەن، ءيا سىڭبىرگەن.
كۇمبىر جەلمەنەن، ۇڭگىردەن ۇرەي ۇشكىرىپ،
تۇيسىنگەن مەنى اربايدى اپان ءيسىنىپ.
ءۇيىندى بۇلتتار - ءۇيىرىلىپ ءجيى، ىسقىرىپ:
ءۇن قىسقان ۇشقىن - قيىقتارى جەرگە ءتۇستى ءىرىپ...
اھ-ا-ي!
عاجاپ سوڭعى، سوڭعى... العاشقى - ى-ى-م.
قۇنىققام مۇلدە سيرەنگە ءيىپ، ءتۇيسىنىپ.
ىسىنگەن ايقاس: (ىشىمنەن قۇلاپ قالماسپىن!؟)
جۇمباققا پىسكەن - قيمىلدىڭ جىلى قيسىنى،
تىس پەنەن ىشكە تىلسىمدار سەۋىپ، جالعاستى.
قايدامىن حوشىم،
قاي جەردە تۇرمىن - ءماش اللا-اي!!!
ۇھىلەيدى ۇرەي ۇزدىككەن جۇدەۋ الباستى،
جۇمباق عۇمىردىڭ جۇمباق ەسىگىن اشا الماي.
ىڭگالى جىرىم قۇنداقتان اعىپ الجاستى.
ۇسكىنىم سەن بە؟ ۇڭگىردە تۇرعان اۋاسىز،
ءۇنىڭ كەتتى دە، ۋىلدەپ تۇنعان ءبىتتى ءانىم.
شوشىپ ويانام، ىرىقسىز كۇيىم، داۋاسىز،
جىلاپ-سىقتاما كۇنىم - ۇتتىڭ، ۇتپادىڭ...
سالەمەتسىز بە؟... و-و-و! حاۋا - سى...
-ءسىز كىمسىز؟
كىمنىڭ اۋاسى جۇتقانىم؟
ۇقپادىم...
***
جارىقتى ەمىپ، كولەڭكەنى كەمىرىپ،
كوز ىشىندە كومىلدىك تە... مۇلگىدىك.
جەلكەمىزگە جەمساۋ ءمىندى
جەمى ىرىك،
سانامىزدى وتاپ تاعى، قىلعىدىق.
جادىلارعا جۇققان پايىم،
شىراعىن،
جاتىرلار-اي، جىرتىپ بەرگەن
تارازعا ءار.
تاسقا سالعان باسقا امالدار،
ءسىرا بۇل؟..
اش قارىندا ىرتىكتەر مەن ارازدار...
زاۋ بيىكتەن ۇشقىن شاشتى
ساراڭ قار،
ءمولدىر كەزدىڭ، ءوندىر كەزدىڭ
ءسولى ەدى.
ءوزىن-ءوزى كورمەي وتكەن جاراندار،
كوز جاسىنان بۇرىن ءسونىپ
ولەدى.
جارىقتى ەمىپ، كولەڭكەنى قىمتانىپ،
جاقىنىڭ بار ءوز بۇيرەگىن
جالماعان.
ۇمىت قالعان ۇلىلىقتىڭ ۇنتاعى -
ۋا قۇرتقا ۇرتىن ساقتاپ،
قالعانى...
وي، وي تاعى ويران بولدى،
جىندىلىق...
ءوزىمىزدى سومداپ سوقتىق، شويىنان.
پلاتفورما تاعانىندا - قۇندىلىق،
تامىرىڭدى تارتىپ الدى سويىڭنان.
***
جان بىتكەننىڭ قوزعاۋشى
كۇشى - ساۋە...
شوپەنگاۋەر
جۇرەگىمدە دىق قالعان ەگەسىننەن،
موردەي كۇيگەن تاعا ءىزى - ۋىستاردا.
ءوڭىرىڭدى قاباسىڭ
جەبە سىڭگەن،
ەلەسىڭدى تاباسىڭ قۋىستاردان.
وكشەڭ كوكپەن ءوبىسىپ، ءسال كۇدىكپەن،
ءۇمىت كوشىپ، سوڭىندا - جىلادى ىزدەر.
ۇلتاراقتىڭ ۇستىندە اڭگىدىك،
مەن...
ۇلى جولدى سىمىرگەن قۇلا تۇزدەر...
جانىمىزدىڭ سۋ جايلاپ
جۇرتىن جازعى،
ءانىڭىزدىڭ اقىرى شىقتا ۇزىلگەن،
سۇڭقىل قازدىڭ ۇنىمەن جىرتىلدى
ءاز كۇن.
تۇمانىڭمەن، مۇڭىڭمەن،
مۇقتاجىڭمەن.
كۇن سوڭىندا كۇن ۇلىپ،
ءۇنىڭ كۇيرەپ،
ءزىل كوشەدى قايعىمەن
سۇعىن قاداپ،
سۋ بەتىنەن ءتۇڭىلىپ جۇلىندى ۇيرەك،
قاناتىمەن ايدىنعا سىبىرلاپ اپ.
پاناسىز وي شىرىلداپ
پارىقتى الداي،
جاپ-جالاڭاش تىندەر ءجۇر
ساعىم كەشىپ.
جالبىز قاشىپ بارادى
جارىق ماڭداي!؟
جان اۋەنى - جىلقىنىڭ
شاڭىندا ءوشىپ...
2013.02.02
***
جىلقىنىڭ قۇيرىعىنان جىلى قۇماق،
جۇلىندى، جۇلدىز قۇرتتى جۇلىعىنا اپ.
شىمشىق قۇس ابىگەرگە تۇسەدى ءھام،
شىلىكتىڭ يىعىنا تىنىعىپ اپ.
بەۋ! راي، بۇيىرماعان بىزگە ۇنەمى،
جاڭبىردىڭ جاس قيىعى سۇزگىلەدى.
شىرشانىڭ شىنتاعىندا شىراي قالعىپ،
جۋساننىڭ بۇرشىگىندە ءتۇز كۇلەدى.
و، و-و! موردەي، جاباعىنىڭ ءىزىن ءوپتىم،
شەگىرتكە تاڭدايىنان ىزىڭ ەتتى ءۇن.
وتكەننىڭ سورا-سورا جاسىن كەشىپ،
بوكتەردىڭ بوز مۇنارىن ءجۇزىپ ءوتتىم.
***
وۋ!-
ەسەن بە، ەسەرىم، جۇبانىشىم،
وبال-اي!
تاعى نەگە جىلادى ءىشىم؟..
سەنىڭ بۇل شالىسىڭا ۇقسامايدى،
ۇقپادىم...
ۇنامادى بۇل - ءادىسىڭ!؟
قۇلادىم،
جالمانىمنان جار قاۋىپ - ءبىر،
قۇلقىڭنان تۇزدىعى ءزار قار جاۋىپ تۇر.
بۇزىلعان ەسكى تامنىڭ
ەتەگىندە،
ىزىڭداپ تاعى ۇلىدى زارلاۋىق قىر.
***
اۋىردىم، ىشكى ويىمنان ارىلا الماي،
سارى الا قاز قاڭقىلى -
سارى ماڭداي.
ءتاۋىرمىن،
و، قۇدىرەت! - جارىم اللا-اي.
ءساۋىردىڭ ۋىزىنا جارىعانداي.
كومەيى كوكشىل ءورىم،
ءسال قايعىلى...
كوك ءبورى ءشوپتىڭ ءنىلىن جالمايدى...
ۇلىپ.
وتكەلدىڭ وڭمەنىندە ءورت لاۋلايدى،
كوك كوڭنىڭ الاقانى قانداي جىلى!
***
تاحقيق اقىلعا،
ەسىمدى تاستادىم.
ەشكىمىڭ شاقىرما،
ەندى مەن باسقامىن.
ءتاڭىرىم جانىمدى،
ءتانىمدى سىپىردى ەل.
سورادى قانىمدى،
كۇڭسىگەن كۇپىرلەر.
وسىلاي سۇرگىنمەن،
سىبىزعىم قىمسىنىپ.
قۇشاقتاپ تۇرمىن مەن،
بۇتاققا ۇمسىنىپ.
***
ءتۇن جۋساپ جاتادى اركەز،
تاستا قىنالى.
تۇستەر ناركەز سۋرەتتەر، جىلجيدى،
باس ماعىنالى.
كۇمىستەر كۇلتەسى - جاسقانىپ اعىپ،
بۇلتتار جونكيدى - الىسقا لاعىپ.
قۇستار سورعالاپ جىلايدى،
اسپانىندا ءانى،
جۇلدىزدار جىلقىمەن بىرگە،-
قاسقاقۇمداعى...
سەنىم كوزىندە - ءشاھار، ورتەنگەن كەنت،
قاشقان - «ىمدارىم».
وزەن قاشادى، بوزقۋراي قاس - قاعىمدا
ۇلىپ،
سەزەم: تاعى دا... جاسقا بۋلىعىپ...
ءتۇن جۋساپ جاتادى تاستا
قىنالى،
تاڭنىڭ باستالۋ - مۇڭى...
موڭعوليا، بايان-ولگي
(سوڭى)
Abai.kz
