تامارا اسار: مەنەن وتكەن ىرىمشىل جوق
- تامارا، ءسىزدى الماتىدان ىزدەپ ەدىك، اقتاۋدان تاپتىق. ونەر ورداسىنان باتىس وڭىرگە شىعانداپ كەتكەنىڭىز قالاي؟
- بۇيىرتسا، وسى تامىز ايىنىڭ سوڭىندا جازۋشى ءابىش كەكىلباەۆتىڭ 70 جىلدىعىنا وراي وتەتىن اۋقىمدى مادەني شاراعا ات سالىسپاقپىن. قازىر اقتاۋدا سوعان دايىندالىپ جاتىرمىز. اقتاۋ فيلارمونياسىنىڭ ءارتىسى رەتىندە وسى شارانىڭ بارىنشا بيىك دەڭگەيدە وتۋىنە قولىمنان كەلگەنشە ۇلەسىمدى قوسپاقپىن. الدىن الا «جۇرتتىڭ ءبارىن تاڭعالدىرامىن!» دەي المايمىن، ايتەۋىر حالىقتىڭ كوڭىلىنەن شىعاتىن دەڭگەيدە ونەر كورسەتكىم كەلەدى.
- الدا تاعى قانداي جوسپارىڭىز بار؟
- جاقىندا كورشىلەس ەلدەردىڭ بىرىندە حالىقارالىق ءان فەستيۆالى وتەدى. سوعان قاتىسۋدى جوسپارلاپ وتىرمىن. بايقاۋدىڭ ىرىكتەۋ كەزەڭدەرىنەن ءوتىپ قويدىم. قاي ەل ەكەنى ازىرگە قۇپيا.
- تامارا، انشىلەردىڭ تويدان وزگە تاعى قانداي تابىس كوزى بار؟
- باسقا انشىلەر تۋرالى ايتا المايمىن. ءوزىمنىڭ جالعىز تابىس كوزىم - حالىق. انشىلەردى ۇلكەن قارجىمەن قامتاماسىز ەتەتىن كونتسەرتتەر ءبىزدىڭ ەلدە تاپشىلاۋ. سول سەبەپتى، ەلدىڭ قۋانىشىنىڭ ارقاسىندا نەسىبەمىزدى تەرىپ ءجۇرمىز دەسەم بولادى. وزگە ەلدەردەگى سياقتى ۇلاناسىر كونتسەرت وتكىزۋ ءۇردىسى قازاقستاننىڭ شوۋ-بيزنەسىنە ءالى كەلە قويعان جوق قوي.
- تامارا، ءسىزدى الماتىدان ىزدەپ ەدىك، اقتاۋدان تاپتىق. ونەر ورداسىنان باتىس وڭىرگە شىعانداپ كەتكەنىڭىز قالاي؟
- بۇيىرتسا، وسى تامىز ايىنىڭ سوڭىندا جازۋشى ءابىش كەكىلباەۆتىڭ 70 جىلدىعىنا وراي وتەتىن اۋقىمدى مادەني شاراعا ات سالىسپاقپىن. قازىر اقتاۋدا سوعان دايىندالىپ جاتىرمىز. اقتاۋ فيلارمونياسىنىڭ ءارتىسى رەتىندە وسى شارانىڭ بارىنشا بيىك دەڭگەيدە وتۋىنە قولىمنان كەلگەنشە ۇلەسىمدى قوسپاقپىن. الدىن الا «جۇرتتىڭ ءبارىن تاڭعالدىرامىن!» دەي المايمىن، ايتەۋىر حالىقتىڭ كوڭىلىنەن شىعاتىن دەڭگەيدە ونەر كورسەتكىم كەلەدى.
- الدا تاعى قانداي جوسپارىڭىز بار؟
- جاقىندا كورشىلەس ەلدەردىڭ بىرىندە حالىقارالىق ءان فەستيۆالى وتەدى. سوعان قاتىسۋدى جوسپارلاپ وتىرمىن. بايقاۋدىڭ ىرىكتەۋ كەزەڭدەرىنەن ءوتىپ قويدىم. قاي ەل ەكەنى ازىرگە قۇپيا.
- تامارا، انشىلەردىڭ تويدان وزگە تاعى قانداي تابىس كوزى بار؟
- باسقا انشىلەر تۋرالى ايتا المايمىن. ءوزىمنىڭ جالعىز تابىس كوزىم - حالىق. انشىلەردى ۇلكەن قارجىمەن قامتاماسىز ەتەتىن كونتسەرتتەر ءبىزدىڭ ەلدە تاپشىلاۋ. سول سەبەپتى، ەلدىڭ قۋانىشىنىڭ ارقاسىندا نەسىبەمىزدى تەرىپ ءجۇرمىز دەسەم بولادى. وزگە ەلدەردەگى سياقتى ۇلاناسىر كونتسەرت وتكىزۋ ءۇردىسى قازاقستاننىڭ شوۋ-بيزنەسىنە ءالى كەلە قويعان جوق قوي.
- مارقۇم رۋسلان بولەباي ەكەۋىڭىز جۇپ قۇراپ, ۇلكەن ساحنادا ءان شىرقادىڭىزدار. الداعى ۋاقىتتا باسقا انشىلەرمەن دۋەت قۇرۋعا قالاي قارايسىز؟
- كەز كەلگەن ءانشى شىعارماشىلىعىنا وزگەرىس ەنگىزىپ، تىڭدارماندارىنا جاڭالىق ۇسىنۋعا تىرىسادى. بۇل ونەر ادامىنىڭ وسۋىنە كومەكتەسەدى. الداعى ۋاقىتتا دۋەت قۇرۋ ويىمدا بار. «مىنا ءانشىنى تاڭدادىم» دەپ قازىر كەسىپ ايتا المايمىن. سەبەبى، شىعارماشىلىق ىزدەنىس كەزىندە ءتۇرلى ويلار تۋىندايدى. ادامدى ارۋاق قىسقان سياقتى، جاڭا يدەيالار كەلىپ، بۇرىنعى جوسپارىڭ ءجۇز سەكسەن گرادۋسقا وزگەرىپ شىعا كەلۋى ىقتيمال.
قازىر بەلگىلى كومپوزيتور ارمان دۇيسەنوۆپەن بىرلەسىپ جاڭا اندەردى تالقىلاپ جاتىرمىز. بولاشاقتا ارمان ەكەۋمىز ساحنادا جۇپ قۇراۋىمىز مۇمكىن.
- كىشكەنتاي ۇلىڭىزدىڭ بەينەكليپكە تۇسكەنىن بايقاپ قالدىق. الداعى ۋاقىتتا ۇلىڭىزدى ونەر جولىنا تارتقىڭىز كەلە مە؟
- جۇرت «مەنىڭ ۇلىم» دەپ مەنشىكتەپ ايتادى عوي. مەن كىشكەنتايىمدى «قۇدايدىڭ بالاسى، قۇدايدىڭ بەرگەنى» دەيمىن. ءار ادام - ءبىر تاعدىردىڭ يەسى. سوندىقتان، ۇلىم وسكەندە ءانشى بولادى نەمەسە وزگە ءبىر ماماندىق يەسى بولادى دەپ، ونىڭ تاعدىرىن ايقىنداي المايمىن. مەن وعان تەك باعىت-باعدار بەرۋشىمىن.
ءوزىمنىڭ ويىمشا، ەر بالانىڭ مىندەتتى تۇردە سپورتقا جانە ونەرگە بەيىمى بولۋ كەرەك. ال ماماندىقتى اسىقپاي تاڭداي جاتار. ايتەۋىر، ۇلىم بولاشاقتا ءبىر ارۋعا تىرەك بولۋعا جارايتىن ازامات بولىپ وسسە ەكەن.
- انشىلەر قاۋىمىنا داعدارىس قالاي اسەر ەتىپ جاتىر؟ داعدارىستىڭ سالقىنىن ءوزىڭىز سەزدىڭىز بە؟
- شىنىمدى ايتسام، ءدال قازىر داعدارىس ماعان اسەر ەتىپ جاتقان جوق. كەرىسىنشە، جاز مەزگىلىندە ءبىزدىڭ جۇمىسىمىز قىزادى. توي دا، كونتسەرت تە كوبەيەدى. كۇزگە قاراي قالاي بولاتىنىن ءبىر قۇداي ءبىلسىن؟! قازىر جاعدايىم جامان ەمەس. حالقىم قۋانىشتارىن بولىسۋگە شاقىرىپ جاتىر. قارنىم توق، بالام قاسىمدا.
جالپى، مەن الدىن الا ساسقالاقتاپ، دۇرلىككەندى ۇناتپايمىن. داعدارىس كەلە جاتىر دەپ بايبالامداي بەرگەن دۇرىس ەمەس سياقتى. ومىرگە كەلگەن ادامنىڭ انا دۇنيەگە ايتەۋىر، ءبىر كەتەتىنى انىق. بىراق سول تۋرالى كۇن سايىن ايتا بەرسە، كۇن سايىن ءولىم تۋرالى ويلاي بەرسە، ونداي ادامنىڭ عۇمىرى دا قىسقا بولادى. داعدارىس تۋرالى كوپ ۋايىمداي بەرمەي، ءومىر ءسۇرىپ جاتقان ءاربىر مەزەتتى باعالاي بىلگەنگە نە جەتسىن!
- ىرىمعا سەنەسىز بە؟ قانشالىقتى ىرىمشىلسىز؟
- وتە قاتتى ىرىمشىلمىن! قازاقستاندا مەنەن وتكەن ىرىمشىل ءانشى جوق شىعار. «جاپون عالىمدارى بالەن دەپتى، امەريكا عالىمدارى تۇگەن دەپتى» دەگەن سياقتى نەشە ءتۇرلى ىرىمدار مەن بولجامدار كوپ قوي. شەتەل عالىمدارىنىڭ پايىمداۋلارىنا دا سەنەم. بىراق قازاقتىڭ ىرىمدارىن بارىنەن بيىك قويام. ءبىزدىڭ حالىقتىڭ ىرىمدارىنىڭ ارقايسىسى قۇرالايدى كوزگە اتقان مەرگەندەي ءدال كەلەدى.
تالاي رەت ىرىمدار تۋرا كەلىپ پويىزدان، ۇشاقتان قالىپ قويعان، جوسپارلاعان جەرگە كەشىگىپ قالعان كەزدەرىم كوپ. سول كوزىم تارتسا، ىشتەي قۇلھۋاللامدى قايتالاپ، كوزىمە قاعاز جابىستىرىپ، كادىمگىدەي ابىگەرگە تۇسەمىن. راسىندا دا، سول كوزىم تارتقاننان كەيىن كوپ ۇزاماي ءبىر جاعىمسىز جاڭالىقتاردى ەستيمىن.
- ءسىزدىڭ انشىلىكتەن باسقا ەل بىلمەيتىن قانداي قىرىڭىز بار?
- ديزاينەرلىككە يكەمىم بار. ادامنىڭ سىرت كەلبەتىن، كيىم كيىسىن، ساحناداعى بەينەسىن قالىپتاستىرۋعا شەبەرمىن. ارينە، ديزاينەرلىكپەن بەل شەشىپ ارالاسپاعاننان كەيىن، بۇل ونەرىمدى ەلگە كورسەتۋدىڭ ءساتى تۇسكەن ەمەس. ونى ماقسات تۇتپايمىن دا. بىراق جەكە ءوزىمنىڭ كيىمدى تالعاپ، جاراستىرىپ كيۋىمە، ساحناعا شىققاندا حالىقتىڭ نازارىن اۋدارۋىنا وسى ونەردىڭ پايداسى ءتيىپ جۇرگەنى راس. ديزاينەرلىك شەبەرلىگىم شىعارماشىلىعىمدا ۇلكەن ءرول وينايدى دەپ ويلايمىن.
- جۋرناليستەر قاۋىمى تانىمال ادامدارعا ءتۇرلى ساۋالدار قويىپ, ءار نارسەنى قازبالاۋعا اۋەس كەلەتىنىن جاسىرمايمىز. ءوزىڭىز جۋرناليستەردىڭ قانداي ساۋالىنا جاۋاپ بەرگىڭىز كەلمەيدى؟
- جۋرناليستەردىڭ اراسىندا جاعىمسىز سۇراقتار قوياتىندارى كەزدەسەدى. وندايلارعا جاۋاپ بەرمەيىن دەسەڭ، حالىقتىڭ اتىنان كەلىپ وتىرعان وكىل دەپ قۇرمەتتەيسىڭ. جاۋاپ بەرۋگە تاعى قينالاسىڭ.
سوڭعى كەزدەرى انشىلەر جۋرناليستەردىڭ قارۋىنا اينالعانداي. گازەت-جۋرنالدارعا، تەلەديدارعا قاراساڭ، قازاقستاندا انشىلىكتەن وزگە ماماندىق قالماعان سياقتى كورىنەدى. قالام ۇستاعان قاۋىم ءانشىنىڭ توي جاساعانىن، پەرزەنتتى بولعانىن، قايدا جانە قالاي دەمالعانىن، ءۇي سالعانىن، كولىك العانىن، ءبارىن قازبالاپ جازۋعا قۇمار. سوندا باسقا ماماندىق يەلەرى توي جاساماي ما، كولىك الماي ما، ءومىر سۇرمەي مە؟! ارينە، مەن بۇكىل انشىلەر قاۋىمىنىڭ اتىنان ايتىپ وتىرعان جوقپىن. مەنىڭ جەكە كوزقاراسىم وسىنداي.
- انشىلەر، اكتەرلەر، سول سياقتى ساياساتكەرلەر جۋرناليستەردىڭ ارقاسىندا ۇنەمى حالىق نازارىندا جۇرەتىنى راس. جۋرناليستەردىڭ «كىناسى» - جۇرتشىلىقتىڭ قالاعان دۇنيەسىن ۇسىنعانى ەمەس پە؟
- كەز كەلگەن گازەت-جۋرنالدى اشساڭىز، مىندەتتى تۇردە انشىلەر تۋرالى اقپارات تاباسىز. ءتىپتى، ءانشىنىڭ ءومىرى تۋرالى تاپتىشتەپ، قازبالاپ جازادى. بۇرىن ونەر ادامدارىن حالىق تەك جاقسى جاعىنان كورەتىن. بۇل انشىلەر حالىقتى الداپ ءجۇردى دەگەن ءسوز ەمەس. بىراق كەي-كەيدە «قوقىستىڭ بەتىن اشپاي-اق قويعان» دۇرىس سياقتى.
كەز كەلگەن ادامنىڭ جاقسى جاعى دا، جامان جاعى دا بولادى. قازاق حالقى ونەر ادامدارىن تەك ماقتان تۇتقان. انشىلەردى دە، اكتەرلەردى دە ەلىكتەۋگە تۇرارلىق مىقتى تۇلعالار دەپ ەسەپتەگەن. قازىر دە سول ءۇردىستى ۇزبەي، انشىلەردى تەك جاقسى جاعىمدى بەينەدە كورسەتسەك دەگەن وي عوي مەنىكى. ارينە، بۇل مەنىڭ جەكە پىكىرىم.
- «تويباستار» دەگەن ءانىڭىزدىڭ بەينەكليبى كوگىلدىر ەكراننان ءجيى بەرىلىپ ءجۇر. وسى بەينەبايان ءوزىڭىزدىڭ كوڭىلىڭىزدەن شىقتى ما؟ ونىڭ ستسەناريىن كىم جازدى؟
- «تويباستار» قانات قۇدايبەرگەنوۆتىڭ ءانى. كليپتىڭ نەگىزگى يدەياسى وزىمدىكى. مەن تويدى قاتتى جاقسى كورەم. مۇمكىن وسى سۇحباتتان كەيىن «تامارا اسار - تويدىڭ ءانشىسى» دەيتىندەر تابىلىپ قالار. مەيلى، تويدىڭ ءانشىسى بولا بەرەيىن.
تويدا ءان ايتقاندا جانىمدى بەرىپ ايتامىن. توي كەزىندە مىندەتتى تۇردە اجيوتاج بولادى. داستارحان يەلەرى ءاربىر قوناقتىڭ كوڭىلىن تابۋدى، قۇدا-قۇداعيلارىن ريزا قىلۋدى ويلاپ جۇگىرىپ، جانتالاسىپ جۇرەدى. سوندايدا تويدىڭ كەيبىر كەمشىن تۇستارىن جاباتىن ءبىر-اق نارسە بار، ول - مۋزىكا. ءان - جۇرتتىڭ قۋانىشىن ودان سايىن شارىقتاتادى. توي يەلەرىنىڭ قۋانىشىن ءبولىسىپ، كەمشىلىگىن انىڭمەن جۋىپ-شايىپ جىبەرگىڭ كەلەدى.
قازاقتىڭ تويىندا تالاي ىڭعايسىز جاعدايلاردىڭ بولعانىن كوردىم. بىردە جاس جۇبايلاردىڭ الدىنا تورت اكەلە جاتتى. تورت بولعاندا دا بيىكتىگىن، ادەمىلىگىن كورسەڭىز، ادامنىڭ كوزى تويعانداي. ءبىر كەزدە ستولدىڭ اياعى تايىپ كەتىپ، تورت جەرگە قۇلاپ ءتۇستى. جۇرتتىڭ ءبارى ساسقالاقتاپ نە ىستەرىن بىلمەي قالدى. جىلايىن دەسە، جىلاۋعا تۇرارلىق وقيعا ەمەس. كۇلەيىن دەسە، كىسى كۇلەرلىك ەشتەڭە جوق. وسىنداي ساتتە قيىندىقتان ءانشى عانا قۇتقارادى. ايتايىن دەگەنىم، قۋانىش كەزىندەگى وسى سياقتى اجيوتاجدى، كوڭىل-كۇيدىڭ تاسىعان شاعىنداعى وقىس وقيعالاردى جۋىپ-شايىپ جىبەرۋ انشىلەردىڭ عانا قولىنان كەلەدى.
مەن «تويباستاردا» قازىرگى تويلاردىڭ تابيعاتىن كورسەتكىم كەلدى. انىقتاپ قاراساڭىز، بۇل كليپتە قۋانىش ۇستىندەگى رەنىشتەر، رەنجىسكەن جانداردىڭ تاتۋلاسۋى، قىسقاسى ءتۇرلى ەموتسيالار بار. ارينە، ءۇش مينۋتتىق كليپكە قازاقتىڭ تويى قالاي وتەتىنىن تولىق سىيعىزۋ مۇمكىن ەمەس. الايدا، سونى از دا بولسا قامتۋعا تىرىستىق.
- ءسىز ەڭ العاش شاكارىمنىڭ «بۇل ءان بۇرىنعى اننەن وزگەرەك» اتتى عاجاپ تۋىندىسى ارقىلى جالپاق جۇرتقا تانىلدىڭىز. بۇل ءاندى تىڭداپ، ءسىزدىڭ شىعارماشىلىعىڭىزعا عاشىق بولعانداردىڭ قاتارىندا مەن دە بارمىن. ال قازىرگى وزىڭىزدەن كەيىن شىققان جاس انشىلەردىڭ شىعارماشىلىعىندا نە نارسەگە كوڭىلىڭىز تولمايدى؟
- مەن تابيعاتىمنان ديپلومات اداممىن. ەشكىمگە قاتتى ايتىپ، رەنجىتكىم كەلمەيدى. جاس انشىلەردىڭ كەز كەلگەن قاتەلىگىن كەشىرەم. بىراق ەشقاشان قاتەلىكتىڭ قايتالانعانىن كەشىرمەيمىن.
قازىرگى جاستاردىڭ كوپشىلىگى رەپەرتۋارىنىڭ مازمۇندى بولۋىنا ءمان بەرمەيدى. ءاننىڭ ماتىنىنە كوڭىل بولمەيدى. جالپى، كەز كەلگەن حالىقتىڭ ونەرى ۋاقىت وتكەن سايىن ورلەي بەرۋگە ءتيىس. ارينە، ءوز باسىم ءبىزدىڭ الدىمىزداعى اعا-اپالارىمىزدان وزامىن نەمەسە وزىپ كەتتىم دەپ ايتا المايمىن. ونىم كۇپىرلىك بولار ەدى. سوعان قاراماستان، ءبىزدىڭ بۋىننىڭ وكشەسىن باسىپ كەلە جاتقان جاس انشىلەر ءبىزدىڭ دەڭگەيىمىزدەن وزۋى كەرەك. سەبەبى، ولاردىڭ ويى جۇيرىك، قيالى ۇشقىر. وزدەرى ءتۇرلى تەحنيكانىڭ ءتىلىن مەڭگەرگەن، باسقا ەلدەردىڭ ونەرىنەن حاباردار.
جاس انشىلەردىڭ اراسىنان ەربولات قۇدايبەرگەندى وتە جاقسى كورەم. ەلدىڭ ءبارى ەربولاتتاي بولۋى مۇمكىن ەمەس، بىراق ەربولات سياقتىلار قازاق ەستراداسىندا بار بولعانىنىڭ وزىنە قۋانامىن. سول سياقتى قايرات تۇنتەكوۆ تە قازاق ەستراداسىنا وزىندىك باعىت-باعدارى بار ەكەنىن دالەلدەپ، جاڭالىق الا كەلدى. ەگەر قايرات رەپەرتۋارىن قازاقىلاندىرا السا، وندا مىقتى انشىلەردىڭ ءبىرى بولادى دەپ ويلايمىن. قايرات، ەربولات سياقتى دارىندى جىگىتتەردى كورگەننەن كەيىن، قاتەلىككە ۇرىنعان قىز-جىگىتتەرگە ءمان بەرگىم كەلمەيدى.
- سۇحباتىڭىزعا راحمەت! شىعارماشىلىعىڭىز ورلەي بەرسىن!
اڭگىمەلەسكەن ايبىن اقپاتشا،
«نۇر استانا» گازەتى، 13.08.2009
