سونىمەن 26 جاسار پاۆەل كۋلاگين ەلوردامىز استانا قالاسىنىڭ الماتى اۋدانىنا دوكەي اكىم بولدى. اقپارات بەتتەرىندە ونىڭ رەسەيدىڭ بەدەلدى ۋنيۆەرسيتەتىن بىتىرگەن، كاسىبي باسقارۋشى كادر ەكەنىنەن باسقا ەشتەڭە ايتىلعان جوق. شىنى كەرەك، كۋلاگين دەگەن فاميليانى ەستىگەندە، ەلەڭ ەتپەگەن جان قالماعان شىعار قازاقستاندا. سەبەبى، ونىڭ اكەسى سەرگەي كۋلاگين كوپ جىلدار بويى اقمولا، قوستاناي وبلىستارىن باسقارعان اتاقتى ءارى اتىشۋلى كىسى.

سونىمەن 26 جاسار پاۆەل كۋلاگين ەلوردامىز استانا قالاسىنىڭ الماتى اۋدانىنا دوكەي اكىم بولدى. اقپارات بەتتەرىندە ونىڭ رەسەيدىڭ بەدەلدى ۋنيۆەرسيتەتىن بىتىرگەن، كاسىبي باسقارۋشى كادر ەكەنىنەن باسقا ەشتەڭە ايتىلعان جوق. شىنى كەرەك، كۋلاگين دەگەن فاميليانى ەستىگەندە، ەلەڭ ەتپەگەن جان قالماعان شىعار قازاقستاندا. سەبەبى، ونىڭ اكەسى سەرگەي كۋلاگين كوپ جىلدار بويى اقمولا، قوستاناي وبلىستارىن باسقارعان اتاقتى ءارى اتىشۋلى كىسى.
اتىشۋلى دەپ وتىرعانىمىز، كۋلاگين قوستاناي وبلىسىنىڭ اكىمدىگىنەن كەتەردەن بۇرىن ءتۇرلى تاراپتا، ءتۇرلى تاقىرىپتا قاتتى شۋ بولدى. وبلىس اكىمدىگىنىڭ اپپارات جەتەكشىسى تۆەردوحلەبوۆتىڭ الدەبىر كۇماندى ارەكەتتەرى مەرزىمدى باسىلىم بەتتەرىنەن تۇسكەن جوق. ءبىز ول تۋرالى «حالىق سوزىندە» «كۋلاگيننىڭ گۋتتەنبەرگتەن نە ايىرماسى بار؟» دەگەن ماقالامىزدا جازعانبىز. سول كەزدە تەلەديداردى قوسىپ قالساڭ كۋلاگين، گازەت بەتتەرىن اشىپ قالساڭ كۋلاگين بولاتىن. الدەبىر شىركەۋ قابىرعاسىندا ونىڭ حالىقپەن بىرگە يسۋس حريستوستى قارسى الىپ تۇرعان سۋرەتى تۇرعان ەكەن. ءوزى ءوشىرتىپ، ايتەۋىر قۇلاعى تىنىش تاپتى. ول قازىر پارلامەنت سەناتىندا ءدىن امان وتىر. كونەكوز تاجىريبەلى كادر رەتىندە. بىراق، شۋلى-داۋلى ماسەلەلەرگە كوپ ارالاسپايدى. كەزىندە وبلىس باسقارعان، اۋىلشارۋاشىلىعى سالاسىن جاقسى بىلەتىن بۇل سەناتورىمىز سولتۇستىك وبلىستاردا بيىلعى ۇسكىرىكتە مال ارام قاتىپ جاتقاندا دا ءلام-ميم دەگەن جوق ءتىپتى. كەيبىر دەپۋتاتتار «اۋىلشارۋاشىلىعى ءمينيسترى وتستاۆكاعا كەتسىن» دەپ ماسەلە قويعاندا دا سوزگە ەرمەدى. تاجىريبەلى مامان رەتىندە اقتى اق، قارانى قارا دەپ ءبىر اۋىز ءسوز ايتپادى. مەيلى عوي، ول ءوزىنىڭ ەركىندەگى نارسە. قىسقاسىن ايتقاندا، كۋلاگين مىرزانىڭ مانداتىندا ەش شارۋامىز جوق. ايتايىن دەگەنىمىز دە ول ەمەس.
قازىر ءبىزدىڭ بيلىك ورىندارىندا اكە مەن بالا پروبلەماسى جوق ەمەس، بار. بيىك لاۋازىمدى تۇلعالاردىڭ بالالارى قىزمەتكە بارا قالسا كۇدىكتەنە، كۇماندانا قارايتىنىمىزدى نەسىنە جاسىرامىز؟ جوعارعى ەشەلوندا قىزمەتتە بولعان ادامداردىڭ بالا-شاعاسى كۇن كورمەسىن دەگەن ءسوز ەمەس بۇل. ءتىپتى اكەدەن بالاعا بەرىلەتىن تالانت، قاسيەت، قابىلەتتەردى دە جوققا شىعارمايمىز. دەسە دە وسى 26 جاستاعى پاۆەل كۋلاگين قانداي ايىرىقشا، ەرەكشە ىستەرىمەن كوزگە ءتۇستى ەكەن؟ سونىڭ ءبارى باسى اشىلىپ ايتىلۋى كەرەك ەدى. جوق، ينتەرنەت پەن ءتۇرلى اقپارات كوزدەرىندە ونىڭ الگى رەسەيلىك بەدەلدى ۋنيۆەرسيتەتتى بىتىرگەننەن كەيىن تالاي قىزمەتتى اۋىستىرىپ ۇلگەرگەنى عانا ايتىلىپ قالدى. ءبىزدى ويلاندىرعانى سول، قۇداي-اۋ بۇرىنعى كەڭەس زامانىنداعىداي ەمەس، ماسكەۋدەن قازىر كىمدەر عانا وقۋ ءبىتىرىپ كەلمەي جاتىر؟ ءتىپتى ەۋروپانىڭ گارۆارد، وكسفورد، تاعى دا باسقا تەڭدەسسىز وقۋ ورىندارىن ۇزدىك ءبىتىرىپ كەلىپ جاتقان جاستارىمىز قانشاما. دەمەك، الگىندەي وقۋدى ءبىتىردى دەپ، باسقا كوتەرۋدىڭ قاجەتى شامالى. ەندەشە بۇل مالىمەت وزىنەن ءوزى كۇشىن جويدى دەپ ەسەپتەي بەرىڭىز. جو-جوق، ءبىز جاس باستىقتىڭ قابىلەت-قارىمىنان كۇدىكتەنىپ وتىرعان جوقپىز.  تەك استانا قالاسىنىڭ الماتى اۋدانىنىڭ اكىمى دەگەن ءسوز 26 جاستاعى جاس جىگىتكە تىم ۇلكەن لاۋازىم سياقتى.
راس-اۋ، «اكىم بولعان ادام حالىققا جاقىن بولۋى كەرەك» دەگەن ءسوزدى ايتا-ايتا جاۋىر قىلدىق ەمەس پە؟ اۋىل اكىمدەرىن تاعايىندامايىق، سايلايىق دەگەن اڭگىمە تەكتەن تەككە كوتەرىلىپ جۇرگەن جوق. وسىدان ءبىراز جىل بۇرىن كەيبىر اۋدان اكىمدەرىن تاعايىنداماي، سايلاپ تا كورگەنىمىز بەكەر دەيمىسىز؟ مۇنىڭ ءبارى اكىمنىڭ حالىققا جاقىن بولۋى كەرەكتىگى قوعامدا شەشىمىن كۇتكەن ۇلكەن پروبلەماعا اينالىپ وتىر دەگەن ءسوز. ال ءبىزدىڭ 26 جاستاعى جاس اكىمىمىز حالىقتىڭ مۇڭ-مۇقتاجىن بىلە مە ەكەن؟ جۇرتشىلىقپەن ءتىل تابىسا الا ما ەكەن؟ قالا بەردى ادامگەرشىلىك ساپاسى تولىق قالىپتاسىپ بولدى ما؟ اكىم دەگەنىمىز ىسكەر بولۋمەن قاتار، وسىنداي كريتەريلەرگە دە تولىق جاۋاپ بەرۋى كەرەك قوي. بۇل ءۇش كريتەري ومىرلىك تاجىريبەدەن جيناقتالاتىنى ايتپاسا دا تۇسىنىكتى جايت.
ايتپاقشى، مەملەكەتتىك قىزمەت ىستەرى اگەنتتىگىنىڭ توراعاسى ءاليحان بايمەنوۆ كەشە عانا «قازاقستان» ۇلتتىق تەلەارناسىنا بەرگەن سۇحباتىندا ەلىمىزدەگى باسقارۋشى كادرلار دايارلايتىن وقۋ ورىندارىنىڭ سانى مەن ساپاسى سايكەسپەيتىنىن ايتقان ەدى. ءتىپتى ولارعا ءدارىس بەرەتىن تاجىريبەلى، ءبىلىمدى، بىلىكتى ۇستازداردىڭ جەتپەيتىنىن دە العا تارتقان. بۇل دا جوعارعى بيلىكتىڭ الدىندا تۇرعان كۇردەلى پروبلەمانىڭ ءبىرى دەپ ەسەپتەۋگە بولادى. دەمەك، تاپ وسى ماسەلە ءتيىستى دارەجەسىندە شەشىمىن تاپسا، «وي-پۇي، ماسكەۋدە وقىپ كەلىپتى» دەگەن ءسوزدى ءار-اركىمنىڭ قىزمەتتىك ءوسۋ جولىنا سەبەپ-سالدار قىلىپ ايتپاس ەدىك.
دەگەندەي-اق، لاۋازىمدى قىزمەت ورىندارىنا كريستاللداي كىرشىكسىز ادامدار الۋ كەرەك دەگەن سيپاتتاعى ناۋقان قازاقستاندا باستالىپ تا كەتكەن بۇگىندە. كەشە عانا، ءماجىلىس دەپۋتاتتارى لاۋازىمدى قىزمەتتەرگە باراتىن ازاماتتاردى سەنىمدىلىك دەتەكتورىنان وتكىزۋ كەرەك دەپ شەشتى. بۇل دەتەكتور الدىمەن قۇقىق سالاسىنا جۇمىسقا تۇراتىندارعا قولدانىلماقشى ەكەن. سودان كەيىن بارىپ 5 جىل كولەمىندە مەملەكەتتىك قىزمەت سالاسىنا دا ەنگىزىلمەكشى كورىنەدى. ءبىزدى ءبىر تاڭداندىرعانى، مۇنداي قۇرال شەتەلدە قىلمىسكەرلەرگە قولدانىلادى ەكەن! ءسويتىپ الداعى ۋاقىتتا شەنەۋنىكتەرىمىزدىڭ ادامدىق ساپاسىن روبوت نەمەسە تەمىرقۇرال انىقتايتىن بولىپتى. وي، سۇمدىق-اي! ەندى ءبىر-بىرىمىزگە سەنۋدى قويىپ، الدەبىر جارتاسقا بارىپ ايقايلاپ تۇرماساق بولدى، ايتەۋىر!
ايتپاقشى، ءاليحان باايمەنوۆ مىرزا جوعارىدا اتالعان سۇحباتىندا الداعى ۋاقىتتى بىزدەگى جوعارى لاۋازىمدى قىزمەتكەرلەردىڭ قارىم-قابىلەتىن بەس بالدىق جۇيەمەن انىقتاۋ جۇزەگە اسىرىلاتىنىن ايتتى. ال دامىعان شەتەلىڭىزدىڭ كەيبىرىندە مۇنداي كورسەتكىش 360 گرادۋستىق جۇيەمەن انىقتالادى ەكەن. بىزدە دە بولاشاقتا سونداي جۇيە قولدانىلۋى مۇمكىن، وسى العان بەتىمىزدەن تايماساق. دەمەك مەملەكەتتىك قىزمەتكە بارۋ، جوعارى لاۋازىمعا يە بولۋ وڭاي شارۋا بولمايىن دەپ تۇر. مىنە، وسىنداي ساياسي ناۋقان باستالىپ جاتقان كەزدە ءبىزدىڭ 26 جاستاعى پاۆەل كۋلاگينىمىز وپ-وڭاي اۋدان اكىمى بولىپ قونجيا قالدى. وندا دا قانداي اكىم دەرسىز. حالىقتىڭ كوز الدىنداعى استانا قالاسىنىڭ الماتى اۋدانىنىڭ اكىمى!.. جول بولسىن دەيمىز، قايتەمىز!..
نەگە ەكەنى بەلگىسىز، كۇنى كەشە عانا كۋلاگين كەتتى دەگەندە، ورىس-قازاعىمىز تۇگەل قۋانعانداي بولدىق. ءسىرا، قازاقتىلدىسى بار، ءورىستىلدىسى بار اقپارات قۇرالدارىنىڭ بەتىندەگى داۋ-دامايلى ماقالالاردان شارشاپ كەتكەن بولۋىمىز كەرەك. ماسەلە كۋلاگيندە ەمەس، وزىمىزدە شىعار دەپ تە ويلاي باستاعانبىز. سەناتور بولىپ كەتسە دە حالىقتىڭ اراسىنان الىس، تىنىش جەرگە باردى عوي دەپ شۇكىرشىلىك قىلدىق. از ۋاقىتتا ونىڭ اتىشۋلى فاميلياسى دا ۇمىتىلا باستاعان. ونىڭ حالىقپەن بىرگە حريستوستى قارسى الىپ تۇرعان سۋرەتىن دە ەشكىم سالمايتىن بولعان. باسپاسوزدەگى ءبىر-ەكى سۇحباتى بولماسا، مۇلدەم ۇمىتىلۋعا اينالعان. اكەدەن وزىپ ۇل تۋىپ، مىنەكي 26 جاسىندا بالاسى اتىن قايتا شىعاردى. استانا قالاسى كادردان تاپشىلىق كورە باستاعان با، ايتەۋىر اۋدان اكىمدىگىنە تال شىبىقتاي مايىسقان بوزبالانى تاڭدادى. ءسىرا، ول ەندى الىسقا شاباتىن شىعار. ال، ءبىز لاۋازىمدى قىزمەتكەر بولۋدىڭ قانداي قيىن ەكەنىن ايتا بەرەيىك، ايتا بەرەيىك...
ونىڭ قايىرماسى ارينە، «كۋلاگين كەتتى، كۋلاگين كەلدى» دەگەن ءسوز بولاتىن شىعار.

بۇعان نە دەيسىز؟
ساكەن جىلقايداروۆ، ءماجىلىس دەپۋتاتى:
اكىمدىك لاۋازىمعا بارلىق ساتىدان وتكەن ادامدى قويۋ كەرەك
- اۋدان اكىمىن قالا، وبلىس اكىمى تاعايىندايدى. الماتى اۋدانىنىڭ جاس اكىمىمەن بىرگە قىزمەت جاساماعاندىقتان، جۇمىس ىستەي المايتىنداي تىم جاس دەپ ايتا المايمىن. دەگەنمەن اكىمدەردىڭ لاۋازىمى كۇردەلى، جاۋاپكەرشىلىگى مول قىزمەت. ويتكەنى قالا تۇرعىندارىنا قىزمەت كورسەتۋ، پروبلەمالارىن شەشۋ، بارلىق مەكەمەلەرمەن جۇمىس ىستەۋ، اۋىزبىرشىلىككە شاقىرۋ ءۇشىن مول تاجىريبە بولۋى كەرەك. ءبىلىمى مەن مادەنيەتى، تاربيەسى، الدىنا قويعان جاۋاپكەرشىلىگى، قول استىنداعى قىزمەتكەرلەرىنە جۇكتەلەتىن مىندەتتەردىڭ بارلىعىن دۇرىس قويا بىلۋمەن قاتار، قۇرىلىس، جول ماسەلەسى سەكىلدى كۇندەلىكتى شارۋالارى بار. مۇنداي لاۋازىمدى قىزمەتكە بارلىق قىزمەت ساتىسىنان وتكەن قىزمەتكەردى قويۋ كەرەك. وعان دەيىن اكىم ورىنباسارى بولىپ جۇمىس ىستەپ، ءبىراز تاجىريبە جيناسا، كوممۋنالدىق شارۋاشىلىق قىزمەتتەردە بولسا... ەرتەڭگى كۇنى ونىڭ قىزمەتىنە قاتىستى سۇراۋ بولادى. مادەنيەت، ءبىلىم، دەنساۋلىق ساقتاۋ، جاستار ساياساتىمەن قاتار، اقساقالدارمەن جۇمىس ىستەۋ كەرەك. اكىم تاعايىنداۋ ءار كەزدە ءار ءتۇرلى بولۋى مۇمكىن. ونىڭ بارلىعى تاعايىندالعان ادامنىڭ قابىلەتىنە تىكەلەي بايلانىستى. الماتى اۋدانىنىڭ جاڭا اكىمى جاس تا بولسا تاجىريبەسى، ۇيىمداستىرۋ قابىلەتى بار شىعار. ەگەر ورىنباسار بولىپ قىزمەت اتقارسا، ارى قاراي جۇمىس ىستەپ كەتۋى ابدەن مۇمكىن. مەن كەزىندە تالدىقورعان قالاسى اكىمىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى بولدىم. اپپارات قىزمەتكەرلەرىمەن جۇمىس ىستەي ءجۇرىپ، بوساعان لاۋازىمدارعا جاستاردى تاعايىنداۋعا تىرىستىق. ۇرپاق ساباقتاستىعى دەمەكشى، ولار دا ۇيرەنىپ، الداعى ۋاقىتتا لاۋازىمدى قىزمەتكە دايىن بولۋى كەرەك.

سەرىكباي نۇرعيساەۆ، ءماجىلىس دەپۋتاتى:
جاس، كارى دەمەي بارلىعىنا مۇمكىندىك بەرۋ كەرەك
- اۋدان، وبلىس اكىمدەرى ساياسي مىندەتتى اتقارىپ تۇرعاننان كەيىن قاتىپ قالعان قاعيدا جوق. زاڭدا اكىمدەردى تاعايىنداۋدىڭ ناقتى جاس مولشەرى بەلگىلەنبەگەن. بىرەۋلەردىڭ قىزمەتتە جاستاي كوتەرىلۋىنە مۇمكىندىك بولادى. بىرەۋلەر ەگدە تارتقان شاعىندا بيىككە شىعادى. قازىرگى جاعدايدا قالا اكىمى اۋداننىڭ جۇمىسى تومەندەپ كەتسىن دەپ جاس اكىمدى تاعايىنداپ وتىرعان جوق شىعار. مىسالى، مەن قىزىلوردا وبلىسىن باسقارعان تۇستا بولاتبەك قۋاندىقوۆ وتىز جاستان اسقاندا وبلىس اكىمىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى بولىپ تاعايىندالدى. وعان دەيىن ۇلتتىق بانكتىڭ وبلىستىق فيليالىن باسقاردى. جاقسى ساراپشى، تالانتتى ازاماتتار باسشىلىق قىزمەتكە اۋاداي قاجەت. ولارعا 25 نەمەسە 30 جاس دەپ شەكتەۋ قويۋعا بولمايدى. جاس-كارى دەمەي بارىنە مۇمكىندىك بەرۋ كەرەك. جاس اكىم الدا قىزمەتتە سىنالادى. ونىڭ كەمشىلىگى بولسا تاعايىنداعان قالا اكىمى حالىق الدىنداعى ەسەپ بەرگەنىندە ايتا جاتار.

"حالىق ءسوزى" گازەتى