بۇگىن «كۋبلەي» زاۋىتى مەن ورال قالاسى اكىمدىگىنىڭ اراسىنداعى سوت پروتسەسى قايتا جالعاستى.  بۇعان دەيىن ءمالىم بولعانداي، «كۋبلەي» جشس وكىلدەرى ءوندىرىس اۋماعىنا جاقىن جەردەن زاڭسىز قۇرىلىس نىساندارىن سالۋعا رۇقسات بەرگەن ورال قالاسىنىڭ اكىمدىگى مەن قالالىق جەر قاتىناستارى باسقارماسىن سوتقا بەرگەن.

اكىمدىكتىڭ وكىلدەرى 30 جىلدىق تاريحى بار الىپ زاۋىتتىڭ جانىنان تۇرعىن ءۇي تۇرعىزۋعا نە سەبەپتى رۇقسات بەرگەندەرىن ناقتى تۇسىندىرە الماي كەلەدى. زاڭسىزدىقتىڭ سالدارىنان زاۋىت جابىلىپ قالعان جاعدايدا، ءوندىرىس ورنىنداعى 700-دەن استام ادام جۇمىسىز قالماق. بقو 3,5 مىڭعا جۋىق ءىرى شارۋا قوجالىقتارى ءوسىرىپ وتىرعان مالدىڭ ەتىن وتكىزۋدەن قاعىلماق.

قۇقىق قورعاۋشى باقىتجان بازاربەك يندۋستريا جانە ينفراقۇرىلىمدىق دامۋ مينيسترلىگى مەن دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنىڭ جاۋابى «كۋبلەيدىڭ» دۇرىستىعىن تولىقتاي دالەلدەپ تۇرعانىن ايتادى.

«مامانداندىرىلعان ەكونوميكالىق سوتتان كەيىن ۇكىمەتكە ساۋالحات جولدادىق. ۇكىمەت ءتيىستى ەكى ءپروفيلدى مينيسترلىككە حاتتى تۇسىرگەن. ول قر يندۋستريا جانە ينفراقۇرىلىمدىق دامۋ مينيسترلىگىنە قاراستى قۇرىلىس جانە جكح كوميتەتى جانە قر دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنە قاراستى سانيتارلىق-ەپيدەميولوگيالىق باقىلاۋ كوميتەتى. بۇل ۆەدومستۆولاردىڭ جاۋابى قولىمىزدا.

قر يندۋستريا جانە ينفراقۇرىلىمدىق دامۋ مينيسترلىگىنە قاراستى قۇرىلىس جانە جكح كوميتەتى «وندىرىستىك ايماقتا تۇرعىن ءۇي سالۋعا تىيىم سالىنعان» دەپ ناقتى كورسەتتى. مينيسترلىكتىڭ سوتقا جولداعان قورىتىندىسىندا اكىمدىك باس جوسپاردى قاتاڭ تۇردە بۇزا وتىرىپ، ونداعى تالاپتاردى ەلەمەگەن جەرگىلىكتى بيلىك «تسيالكوۆسكي» تۇرعىن ءۇيى باس جوسپارعا قاراماي ءوزىنىڭ قاۋلىسىمەن بەكىتكەن دەپ زاڭبۇزۋشىلىقتاردى كورسەتىپ وتىر. ياعني بۇل زاڭبۇزۋشىلىق اكىمدىكتىڭ تىكەلەي كىناسى جانە قولدان جاسالعان دەپ مينيسترلىك حاتىندا كورسەتتى.  قر يندۋستريا جانە ينفراقۇرىلىمدىق دامۋ مينيسترلىگى زاڭسىزدىقتى تولىعىمەن اشكەرەلەپ وتىر.

ال سانيتارلىق-ەپيدەميولوگيالىق باقىلاۋ كوميتەتىنىڭ سوتقا جىبەرگەن جاۋابىندا «كۋبلەي» زاۋىتىنىڭ سانيتارلىق قورعاۋ ايماعى بار.  ول اۋماق كەمىندە 100 مەتر بولۋى ءتيىس جانە ول جەردە تۇرعىن ۇيلەردى سالۋعا تىيىم سالىنعان. دەمەك، «تسيالكوۆسكي» تۇرعىن ءۇي كەشەنى زاڭسىز سوعىلعان دەپ ناقتى كورسەتىپ وتىر. وسى ەكى ۆەدومستۆونىڭ جاۋاپتارى نەگىزىندە سوت شەشىم شىعارا سالۋى كەرەك.  بىراق، جوعارعى سوتتان «كۋبەيدىڭ» پايداسىنا شىققان سوتتىڭ شەشىمىن قالايدا بۇزۋ كەرەك دەگەن تاپسىرما تۇسكەن سوڭ، وسىعان اكەلدى»، - دەيدى ادۆوكات.

باقىتجان بازاربەكتىڭ سوزىنشە، بۇل جەردە تۇرعىن ءۇي قۇجاتتارىن زاڭسىز راسىمدەۋدەن بولەك بيۋدجەتتىڭ قاراجاتىن تالان-تاراجعا ءتۇسىرۋ دە بار.  ول ءۇشىن قىلمىستىق ءىس قوزعاۋعا بولادى. زاڭسىز سوعىلعان ۇيگە مەملەكەت ەسەبىنەن كوممۋنالدىق قىزمەت تۇرلەرىن قوسىپ بەرۋ – بيۋدجەتتىڭ اقشاسىن شاشۋ. سەبەبى، 28 جەلتوقسان 2020 جىلى بقو سوتىنىڭ شەشىمى شىققان. وندا ورال قالاسىنىڭ 3 قاۋلىسى دا زاڭسىز شىعارىلعانى ايتىلعان. دەمەك سول قاۋلى شىققان ساتتتەن باستاپ، كوممۋنالدىق جۇيەلەردى ورناتاتىن مەكەمەلەر جۇمىسىن سول ساتتە توقتاتۋى كەرەك. سوتتىڭ شەشىمىن ورىندالمادى. ورالدا زاڭ جوق، ادىلدىك جوق.

ەلەكتر ەنەرگياسى، ىستىق جانە سۋىق سۋ، كارىز جۇيەسى زاڭسىز تارتىلعان ءارى قوسىلعان. وكىنىشكە قاراي بۇعان جەرگىلىكتى پروكۋراتۋرا دا ءلام-ميم دەي الماعان. كوممۋنالدىق قىزمەت تۇرلەرى بەرىلگەندىكتەن، سونى پايدالانعان قۇرىلىس كومپانياسى ءارى قاراي پاتەرلەردى ساتا باستاعان.  وسىلايشا، الدانعان حالىقتى مەمەلەكەتتىڭ ءوزى قوسا تاعى دا الداپ جاتىر.

«كۋبلەي» قۇقىق قورعاۋشىلارى 11 رەت وتكەن سوت بارىسىندا ورال قالاسىنداعى لاۋازىمدى تۇلعالاردىڭ، قىلمىستىق توپتىڭ ارەكەتىن اشكەرەلەگەن. سونىڭ ىشىندە جالعان قۇجاتتاردى ازىرلەۋ، قىزمەت بابىن اسىرا پايدالانۋ، مەملەكەتتىڭ بيۋدجەتىن تالان-تاراجعا سالۋ دا بار. ءدال وسى باپتاردى نەگىزگە الا وتىرىپ، ولاردى تۇگەل تەرگەۋگە بولادى دەيدى.

زاۋىتتىڭ سانيتارلىق اۋماعىنا كىرەتىن جانە كىرمەيتىن ۇيلەر بار. زاۋىت قۇقىعىن بۇزىپ تۇرعان 2,3 جانە 4-ش ءۇي، ال سوتقا كەلىپ، «كۋبلەيگە» قارسى شىعىپ جۇرگەن 1-ءۇيدىڭ تۇرعىندارىنا بۇل وقيعالاردىڭ ءتىپتى، قاتىسى جوق بولىپ شىقتى. بىراق، قۇرىلىس كومپانياسى 1-ءشى ءۇيدىڭ تۇرعىندارىن ۇگىتتەپ، «كۋبلەي» زاۋىتىنا قارسى قويعان.

«ەندىگى شىعاتىن سوتتىڭ شەشىمى «كۋبلەي» زاۋىتىنىڭ بارلىق تالاپ-ارىزىن تولىعىمەن قاناعاتتاندىرۋ كەرەك. سوسىن قۇرىلىس كومپانياسىنىڭ يەسى 2,3 جانە 4-ءشى ۇيلەردەن پاتەر ساتىپ العان ازاماتتاردىڭ اقشاسىن قايتارىپ بەرۋى ءتيىس نەمەسە باسقا جەردەن پاتەر بەرۋى قاجەت.

ءبىز زاڭنىڭ نەگىزىنە سۇيەنەمىز. سەبەبى «كۋبلەي» زاۋىتى بۇرىننان بار جانە ونىڭ سانيتارلىق اۋماعى انىقتالعان ءارى بەكىتىلگەن.  قۇجاتتارى بار. ال مىنا ۇيلەر 2020 جىلى پايدا بولدى. بىراق سوتقا كەلىپ بايبالام سالىپ جۇرگەن ادامدار زاڭ بويىنشا پاتەر يەلەرى ەمەس. مەنشىك قۇقىعى ازاماتتىق كودەكستە جىلجىمايتىن مۇلىك زاڭدى تىركەۋگە الىنعان سوڭ بارىپ بەرىلەدى. ال مەملەكەتتىك تىركەۋگە الىنۋى ءۇشىن مەملەكەتكە اكتى بەرىلەدى. قۇرىلىس كومپانياسى مەن تۇرعىندار كەلىسىمى ازاماتتىق كودەكس شارتى بولىپ ەسەپتەلمەيدى.  وكىنىشكە قاراي، سوتتا بايبالام سالىپ، شۋ شىعارىپ، ءتىپتى، ءبىزدىڭ جەكە باسىمىزدى قورلاپ، قارعاپ-سىلەپ، جىلاعان-قۇلاعان ەموتسيالارىن كورسەتەدى. بۇل سوتقا ەكىنشى تاراپتىڭ قولدان جاساپ وتىرعان قىسىمى. سونداي-اق، «كۋبلەي» زاۋىتىنا جانە ونىڭ زاڭگەرلەرى مەن باسشىلارىنا جاسالعان پسيحولوگيالىق قىسىم. ءسويتىپ مىنا ءىستى ءوز پايدالارىنا شەشكىزگىسى كەلەدى. بىراق، ايعاقتىڭ ءبارى ءبىزدىڭ قولىمىزدا.

قۇرىلىس كومپانياسىنىڭ باسشىسى حالىقتى جالعان اقپاراتپەن ۇگىتتەۋ ارقىلى سوتتىڭ شەشىمىن ءوز پايداسىنا شىعارتۋدى كوزدەپ وتىر.  بۇلاي ىستەۋ اكىمدىككە دە پايدالى.

نەگىزى بۇل سوتتاسپاي-اق شەشىلەتىن دۇنيە. ويتكەنى، ەرمەنوۆانىڭ قاراماعىنداعى جەر تەلىمى ءبولىپ، راسىمدەۋگە بولاتىن جەر.  سوندىقتان، سوتقا كەلىپ شۋ شىعارىپ جۇرگەن 1-ءشى ءۇيدىڭ تۇرعىندارىنا بۇل ماسەلەنىڭ قاتىسى جوق. ويتكەنى، ولار 100 مەترلىك اۋماققا كىرمەيدى. تەك 2,3 جانە 4-ءشى ۇيگە قاتىستى. ال سوت پروتسەسسىنە كەلىپ جۇرگەندەردىڭ باسىم بولىگى وسى 1-ءشى ءۇيدىڭ تۇرعىندارى. ال ەرمەنوۆا جەردى ءبولىپ، الدەقاشان ول ازاماتتاردىڭ ءۇيىن زاڭدى تۇردە قۇجات بەرۋگە مۇمكىندىگى بار ەدى. مۇنى تۇرعىنداردىڭ ءوزى دە كومپانيادان تالاپ ەتپەيتىن بولىپ تۇر. ەرمەنوۆا وسى تۇرعىنداردى پايدالانۋ ارقىلى زاڭسىز سالىنعان وزگە دە ۇيلەرگە قۇجات العىسى كەلەدى»، - دەيدى باقىتجان بازاربەك.

زاڭگەردىڭ ايتۋىنشا، سوت شەشىمى زاۋىتتىڭ پايداسىنا شەشىلمەسە، «كۋبلەيگە» ەت، بالىق وتكىزىپ وتىرعان شارۋا قوجالىقتارى نارازىلىققا شىعۋعا دايىن وتىر.

««كۋبلەي» زاۋىتىنا تونگەن قاۋىپتى سوزبەن جەتكىزۋ قيىن. بۇنىڭ سالدارى وتە اۋىر جاعدايلارعا الىپ كەلەدى. كاسىپورىن جابىلسا، 700-گە جۋىق جۇمىسشىلارى، اقتوبە، بقو، اتىراۋ وبلىستارىندا بالىقپەن اينالىساتىن جانە مال شارۋاشىلىعىن جۇرگىزىپ وتىرعان 3 مىڭعا جۋىق شارۋا قوجالىعىنىڭ ادامدارى كوشەگە شىعىپ، جولدى جابادى. سەبەبى ولار ءونىم وتكىزەتىن باسقا زاۋىت تاپپاي قالادى.  ءبىر عانا سوتتىڭ تەرىس شەشىمى ارقىلى قوجالىقتاردىڭ بارلىعى قاڭىراپ قالادى.

ەڭ سوراقىسى «كۋبلەي» سياقتى قازاقستاننىڭ ءار وڭىرىندەگى ءوندىرىس ورىندارىنا دا قاۋىپ تونەدى.  ياعني، ءوندىرىس اۋماعىنان قۇرىلىس سالۋ باستالادى. ولاردىڭ بارلىعى «كۋبلەي» زاۋىتىنا قاتىستى زاڭنىڭ ءادىل ۇستەمدىك قۇراتىن نە قۇرمايتىنىن قاداعالاپ، اڭدىپ وتىر. ەكى جىلدان اسا سوتتاسىپ، ادىلدىك ورناماسا، ەلدىڭ «جاڭا قازاقستانعا» دەگەن ءۇمىتى سونەدى.  اۋىر بولسا دا، ايتۋعا تۋرا كەلەتىن جايت «قاڭتار وقيعاسىندا» كوشەگە شىققان حالىقتىڭ ءبىرازى ادىلەتسىزدىكتەن زارداپ شەككەندەر بولدى.  قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى، سوتتىڭ، اكىمدىكتىڭ ادىلەتسىز ارەكەتتەرىنەن ابدەن مەزى بولعاندار ەدى عوي. سونىڭ كەسىرىنەن دالاعا شىقتى. «كۋبلەي» زاۋىتىنىڭ سيتۋاتسياسى بارلىق ادىلەتسىزدىكتىڭ دەتونارى بولۋى مۇمكىن»، - دەدى ادۆوكات.

سوت بارىسىندا اكىمدىكتىڭ وكىلدەرى مەن زاڭگەرلەرى «كۋبلەيدىڭ» زاڭگەرلەرى سويلەگەندە كەكەتىپ-مۇقاتىپ، سوت ىسىنە كەدەرگى كەلتىرۋمەن بولدى. سوندىقتان ولارعا سوت بىرنەشە رەت بىرنەشە رەت ەسكەرتۋ جاسادى. سوت ءىسى 13 تومعا جەتتى. ونىڭ 9 تومى تەك «كۋبلەي» تاراپىنان تۇسكەن دالەلدەمەلىك قۇجاتتار.

«كۋبلەيدىڭ» زاڭگەرى جانىبەك باشانوۆ قۇجاتتاردى جەكە-جەكە وقىپ بەرىپ، دالەل-دايەكتى سوت ىسىنە قوسۋدى سۇرادى.

«زاۋىتتىڭ سانيتارلىق اۋماعىنىڭ قۇقىعى بۇزىلعاندىقتان، بولاشاقتا ەكولوگيالىق ەكسپەرتيزانى راسىمدەي الماي قالادى. وسىلايشا «كۋبلەي» التى اي ىشىندە بانكروت بولعانىن جاريالاپ، جابىلۋىنا تۋرا كەلەدى. ناتيجەسىندە ونىڭ ءونىمى دۇكەن سورەلەرىنەن جويىلىپ، كاسىپكەرلەر شەتەلدىڭ قىمبات كونسەرۆىلەرىن ساتىپ الادى. مۇنىڭ ءبارى ەكونوميكانىڭ كەرى كەتۋىنە، الەۋمەتتىك ارازدىقتارعا الىپ كەلەدى.

سوندىقتان ۇكىمەت دەڭگەيىندە كاسىپورىننىڭ ەرەكشە اۋماقتارىندا تۇرعىن ءۇيدى رۇقساتسىز سالۋعا جاۋاپكەرشىلىكتى كۇشەيتۋ كەرەك. كەيىنگى كەزدە زاڭسىز قۇرىلىس جۇرگىزۋ كوبەيىپ كەتتى. سونىڭ كەسىرىنەن سالىعىن ۋاقىتىلى تولەپ، 700 - دەن استام ادامدى جۇمىسپەن قامتىپ، بقو-عى 3 مىڭنان استام شارۋا قوجالىقتارىنان شيكىزات الىپ وتىرعان «كۋبلەي» زاۋىتى زارداپ شەگىپ وتىر.

سونداي-اق الماتى قالاسىنداعى زاماناۋي تەحنولوگيامەن جابدىقتالعان، 350 ادامدى جۇمىسپەن قامتىپ، قالا تۇرعىندارىن الەۋمەتتىك ماڭىزى بار ازىقپەن قامتاماسىز ەتىپ وتىرعان «سولنەچنىي» ءسۇت زاۋىتى دا وسىنداي جاعدايعا ۇشىراپ وتىر»، - دەدى زاڭگەر.

Abai.kz