بۇدان بىلاي ۇكىمەت جيىنى قازاقشا وتەدى

جاڭا ۇكىمەتتىڭ باسشىسى سەرىك احمەتوۆ مينيسترلەر كابينەتىنىڭ وتىرىستارى مەن ءىرى جيىنداردى مەملەكەتتىك تىلدە وتكىزۋ تۋرالى شەشىم قابىلداپتى. سەرىك نىعمەتۇلى بۇل يدەيانى جۇزەگە اسىرۋعا كەشە كىرىسىپ كەتتى: ۇكىمەتتىڭ كەشەگى وتىرىسى تولىعىمەن تەك قازاق تىلىندە ءوتتى. ءبىر ايتا كەتەر جايت، وسىناۋ ىزگى ءىستىڭ ەل ەرتەڭى - جاستار تاقىرىبىنان باستاۋ الۋىندا دا ءبىر سيمۆوليكالىق ءمان بارداي. اعالاردان نۇسقاۋ بولعان سوڭ، مينيسترلەر كابينەتىنىڭ كەشەگى كەڭەيتىلگەن جيىنىندا مىنبەرگە شىققان بەلسەندى جاستار دا انا تىلدە مايىن تامىزا سويلەدى.

جيىننىڭ ەكىنشى جارتىسىندا دا مەملەكەتتىك ءتىل ءوزىنىڭ مارتەبەلى ورنىنان تۇسپەدى، ۇستەمدىگىن ساقتادى: ەل پارلامەنتىنىڭ «2012-2014 جىلدارعا ارنالعان رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتىڭ» ناقتىلانعان جاڭا جوباسىن قابىلداۋىنا وراي ەل ۇكىمەتىنىڭ 2011 جىلعى 1 جەلتوقسانداعى №1428 قاۋلىسىنا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزەتىن جاڭا قاۋلىنىڭ جوباسىن تانىستىرعان قارجى ءمينيسترى بولات جامىشەۆ تە بايانداماسىن باسىنان اياعىنا دەيىن قازاق تىلىندە جاساپ شىقتى. 
وسى جيىن كورسەتكەنىندەي، قازاقستان ۇكىمەتىنىڭ وتىرىسىن مەملەكەتتىك تىلدە وتكىزۋدىڭ ەش قيىندىعى جوق ەكەن. بۇل رەتتە ءالى كۇنگە مەملەكەتتىك ءتىلدى يگەرمەگەندەر ءۇشىن جاپ-جاقسى ىلەسپە اۋدارما ءجۇردى. ال ورىس ءتىلدى جۋرناليستەرگە باياندامالاردىڭ ورىسشا نۇسقاسى تاراتىلىپ بەرىلدى.

وتان - جاستارعا!

قازاقستاندىق جاستاردىڭ وتان ءۇشىن نە جاساۋعا دايىن ەكەندىگى كوشباسشى پارتيانىڭ جاستار قاناتىنىڭ ەكىنشى سەزىندە پاش ەتىلدى. ال كەشە وزدەرىنىڭ جيىندارىنا جيىلعان ۇكىمەت مۇشەلەرى، «نۇر وتانمەن» القا قۇرىپ، ەندى وتاننىڭ، ياعني مەملەكەتتىڭ جاستارعا قانداي قولداۋ كورسەتەتىندىگى جونىندە اقىلداستى. 
- ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ قاتىسۋىمەن «نۇر وتان» پارتياسىنىڭ «جاس وتان» جاستار قاناتىنىڭ ءىى سەزى ءوتتى، - دەدى جينالعاندارعا پرەمەر س.احمەتوۆ. - وزدەرىڭىز بىلەسىزدەر، جاستار ماسەلەسى قاشاندا مەملەكەت باسشىسىنىڭ ەرەكشە نازارىندا. ولارعا قامقورلىق، جان-جاقتى قولداۋ - مەملەكەتتىك ساياساتتىڭ باسىم باعىتتارىنىڭ ءبىرى. وسى جيىندا پرەزيدەنت ۇكىمەتكە مەملەكەتتىك جاستار ساياساتىن ىسكە اسىرۋعا قاتىستى بىرقاتار تاپسىرمالار بەردى. ونىڭ ىشىندە، جۇمىسپەن قامتۋ، باسپانا سالۋ، الەۋمەتتىك قورعاۋ، مەملەكەتتىك جاستار ساياساتى تۋرالى زاڭ جوباسىن دايىنداۋ بار.
وسى ورايدا «نۇر وتان» حدپ توراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى باقىتجان ساعىنتاەۆ ەل ۇكىمەتىنىڭ «جاس وتان» سەزىندە قويىلعان مىندەتتەرگە ۇلكەن كوڭىل ءبولىپ، جەدەل تۇردە كەڭەيتىلگەن وتىرىس وتكىزگەنى ءۇشىن العىسىن ءبىلدىردى. «ويتكەنى سەزدە ايتىلعاندار تەك پارتيامىزدىڭ جاستار قاناتىنىڭ مۇشەلەرىنە عانا ەمەس، جالپى قازاقستاندىق جاستارعا ارنالدى، - دەدى ب.ساعىنتاەۆ. - سول القالى جيىن بارىسىندا كوپتەگەن ومىرلىك ماڭىزدى، وتە ءماندى ماسەلەلەر كوتەرىلدى». بىرىنشىدەن، ونىڭ ايتۋىنشا، ەلباسى ءوزىنىڭ بايانداماسىندا ءبىر مينيسترلىكتىڭ عانا ەمەس، بارلىق سالانىڭ باسشىلىعى جاستار ىسىمەن اينالىسۋلارى كەرەكتىگىنە ارنايى توقتالىپ، سوعان باسا نازار اۋدارتتى. 
«ياعني بۇل جالعىز ءبىلىم جانە عىلىم مي­نيسترلىگىنىڭ عانا جۇمىسى ەمەس، وعان ۇكىمەتتىڭ بارلىق قۇرىلىمدارى، سونداي-اق جەرگىلىكتى بيلىك ورگاندارى تارتىلۋى قاجەت! - دەدى با­قىتجان ساعىنتاەۆ. - ەكىنشىدەن، ءبىز ەندى تەك وقۋشىلارمەن ءجا­نە ستۋدەنتتەرمەن عانا شەك­تەلىپ قالماۋعا ءتيىسپىز. بۇدان بىلاي جۇمىسشى جاستارعا دا، سپورتشى جاستارعا دا، اسكەري جاستارعا دا كوڭىل ءبولۋ كەرەك بولادى، ولاردىڭ ەش­قاي­سىسى جاستار ساياساتىنان تىس قالماۋى، تەگىس قامتىلۋى قاجەت. بۇل - «قازاقستان كوش­باسشىسىنىڭ ءبىزدىڭ ءبارىمىزدىڭ الدى­مىزعا قويىپ وتىرعان ورتاق تالابى» دەپ ءتۇسىنۋىمىز كەرەك». 
ءۇشىنشى ماسەلە، «مەملەكەت باسشىسى ەلى­مىز­دە ازىرلەنىپ جاتقان باعدارلا­مالار­دىڭ بارلىعى جاستاردىڭ قاتىسۋىمەن دا­يىن­دالۋعا تيىستىگىن نىقتادى». «پرەزيدەنت «جۇمىسپەن قامتۋ-2020»، «بيزنەستىڭ جول كارتاسى-2020» باعدارلامالارىنا وزگەرىستەر ەنگىزۋ، عالام­تور­دا جاستاردى جۇمىسقا ورنالاستىرۋعا ارنالعان ەڭبەك بيرجاسىن قۇرۋ جانە باسقا دا كوپتەگەن ۇسىنىستار ايتتى» دەگەن ب.ساعىنتاەۆ ۇكى­مەت باسشىسىنا جۇگىندى: «وسى جۇمىس­تار­دى، الگى وزگەرىستەردى ازىرلەۋ بارىسىندا، سەرىك نىع­مەتۇلى، جاستاردىڭ وزدەرىن شاقىرىپ، وي-پىكىرىن بىلۋلەرىڭىزدى سىزدەن سۇرايمىن. ەگەر ولاردىڭ وزگەرىس، وي-پىكىر، ۇسىنىستارى ەسكە­رىل­مەي قالىپ جاتسا، ەلباسى تاپسىرماسى ورىندالماي قال­دى دەپ ەسەپتەلەدى». 
«نۇر وتان» پارتياسى توراعاسىنىڭ ءبىرىن­شى ورىنباسارى تاعى بىرەر ۇسىنىسىن ۇكىمەتكە ەنگىزدى: «بۇعان قوسا، ءبىلىم جانە عىلىم مي­نيسترلىگىندە جاڭادان قۇرىلعان جاستار ءىسى كوميتەتى جاستار وي بولىسەتىن ءپى­كىرسايىس الاڭ­دارىن كوبىرەك اشسا؟! ءبىز ءوز تاراپىمىزدان وعان اتسالىسامىز. سون­دا جاستاردىڭ كوكەيتەس­تى پروبلەمالا­رىن دەر كەزىندە ەستىپ، ءدوپ باسىپ وتىرار ەدىك، - دەدى ول. - تاعى ءبىر جايت، قازىر ەربول تۇرماحانۇلىنىڭ باسشىلىعىمەن، جۇ­مىس توبى قۇرىلىپ، مەملەكەتتىك جاس­تار سايا­ساتىنىڭ جاڭا تۇجىرىمداماسى جاسالىپ جا­تىر. سونىمەن بىرگە ۇكىمەتتە جاستار سايا­ساتى تۋرالى جاڭا زاڭىن قا­بىلداۋعا باعىت­تال­عان جۇمىس جۇرۋدە. بۇل ۇدەرىسكە ءبىزدىڭ «جاس وتان» جاستار قا­ناتىنىڭ بەلسەندىلەرى قاتى­سۋدا» دەي كەلە، باقىتجان ساعىنتاەۆ سەزدە ەلباسى ايتقان ۇسىنىستار مەن تاپسىرمالار وسى تۇجىرىمداما مەن زاڭ جوباسىندا ەس­كە­رىلىپ، ءوز شەشىمىن تابۋى قاجەتتىگىن ەسكە سالدى. ۇكىمەت وتىرىسىندا بايانداما جا­سا­عان ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترى باقىت­جان جۇماعۇلوۆ مۇنى راستادى. 
- «جاس وتاننىڭ» ءىى سەزى ەلىمىزدەگى جاس­تار ساياساتىنىڭ جاڭا بەتىن اشتى، - دەدى ۇكى­مەت وتىرىسىنا ارنايى شاقى­رىل­عان «جاس وتان» جاستار قاناتىنىڭ اتقا­رۋشى حاتشىسى نۇر­لان سىدىقوۆ. - «جاس وتاننىڭ» «جاس­تار - وتانعا» ستراتە­گيا­سى جاستاردى جاڭا يدەيالاردى ۇسىنۋشى، قوزعاۋشى كۇش رەتىندە مەملەكەت پەن قوعام دامۋىنا ءوز ۇلەستەرىن قوسۋعا شا­قىراتىن قۇجات. دەمەك، جاردەمدى سىرتتان كۇتپەي، ءوز تاعدىرىنا ءوزى جاۋاپتى جاس ۇرپاقتى قالىپتاستىرۋ باستى ماقسات بولىپ تابى­لا­دى. ستراتەگيا جاڭعىرتۋ مىندەتتەرىن شەشۋ جولىندا جاس قازاقستاندىقتاردى جۇ­مىل­دى­رۋعا باعىتتالعان، - دەي كەلە، ول «بەل­سەن­دى جاستار مەن ءىرى جاستار ۇيىمدا­رىنىڭ باسىن ءبىر ارناعا توعىستىرىپ، قوعامدى ەلەڭ ەتكىزەر جاڭا، تىڭ ازاماتتىق باستامالاردى جۇيەلى تۇرعىدا ۇيىمداس­تى­رۋدى» - «جاس وتان­­نىڭ» الدىندا تۇر­عان باستى مىندەتتەردىڭ ءبىرى دەپ مالىمدەدى.
- مەملەكەت باسشىسى سوناۋ قيىن-قىس­تاۋ زاماندا دا جاستاردى «التىن قور» دەپ باعالاپ، ءبىلىم الۋىنا، كاسىپقوي ما­مان بولۋىنا بارشا قولداۋ كورسەتتى،-دەدى ءسوز العان «جاس ۇلان» بالالار مەن ءجاسوسپى­رىمدەر ۇيىمى رەسپۋب­ليكالىق قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ ءتورايىمى ءنازيرا ءبولتىرى­كوۆا. - سول تاۋەلسىزدىكتىڭ تاڭىندا سە­بىلگەن داندەر بۇگىندە وركەن جايدى. «وسى ۇرپاق ۇكىلەگەن ارماندى، اماناتتى الىپ جۇرە الا ما؟» دەگەن ساۋال مىنا ءسىز­دەر­دىڭ - اعا بۋىننىڭ كوكەيىندە تۇرعانى جا­سىرىن ەمەس. وسى كۇماننان ارىلىڭىز­دار. سەبەبى بۇگىنگى ۇرپاق - ازاتتىق رۋحىندا تاربيەلەنگەن، ناعىز ءبىلىمدى، بو­لا­شاعىنا نىق سەنىممەن قارايتىن ۇرپاق. بۇگىنگى ۇرپاق قيىن-قىستاۋ زاماندى كور­مەسە دە، وتكەن تاريحتى باعالايدى، قۇر­مەتتەيدى، - دەي كەلە، ءنازيرا بىلتىر، تاۋەل­سىزدىكتىڭ 20 جىلدىعىندا، 6 شىلدەدە پرە­­زيدەنت ن.نازارباەۆتىڭ ءوزى قابىل­داپ، ءتوس بەلگىلەرىن تاعىپ، اق تۋدى تاپسىر­عان «جاسۇلان­دىقتاردىڭ» قاتارى بۇگىندە 700 مىڭعا جەتكەن­دىگىن ءمالىم ەتتى. 
- بۇگىندە حالقىمىزدىڭ تورتتەن ءبىرىن جاس­تار قۇراپ وتىر، - دەدى جيىندى قو­رىت­قان سەرىك احمەتوۆ. - ولارعا جاعداي جاسالۋدا. ەلباسىنىڭ سەزدەگى تاپسىر­مالارى بويىنشا قاجەتتى زاڭدار مەن باعدارلامالار قابىلدا­نادى. وسى قۇجات­تاردىڭ كەيىن ءار وبلىستا، ءار ەلدى مەكەندە ساپالى ورىندالۋىنا باقىلاۋدى كۇشەيتۋ قاجەت. 
ۇكىمەت باسشىسى ءبىلىم جانە عىلىم مي­نيسترلىگىنە، مەملەكەتتىك ورگاندارمەن، جەرگى­لىكتى اكىمدىكتەرمەن بىرگە، ەلباسى تاپسىر­ما­لارىنىڭ ساپالى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن قاجەتتى شارالاردى قابىلداۋدى تاپسىرامىن. اتالعان جۇمىستى باقىلاۋ ۆيتسە-پرەمەر ەربول ورىن­باەۆقا جۇك­تەلدى.
- بۇگىن ۇكىمەت باسشىسى ءبىزدىڭ مي­نيستر­لىككە مەملەكەت باسشىسىنىڭ سەزدە قويعان مىندەتتەرىن ىسكە اسىرۋ جونىندەگى كەشەندى جوس­پار ازىرلەۋ تۋرالى ناقتى تاپسىرما جۇكتە­-
ءدى، - دەدى جۋر­ناليستەر الدىنا شىققان بعم باسشىسى باقىتجان جۇماعۇلوۆ. - ول قۇجاتقا پرەزيدەنتتىڭ بيىلعى جىل ۇدەرىندە جاس­تارعا قاتىستى بەرگەن باسقا دا تاپسىرما­لارى ەنەدى. 

جەدەل سۇحبات
باقىتجان جۇماعۇلوۆ، ءبىلىم جانە عى­لىم ءمينيسترى:

- تاياۋدا قازاقستان تۇڭعىش پرەزيدەنت كۇنىن اتاپ وتەدى، بۇل مەرەكەنىڭ ءمانى نەدە؟
- ءبىز تۇڭعىش رەت تۇڭعىش پرەزيدەنت كۇنىن اتاپ وتكەلى وتىرمىز. جالپى، پرە­زيدەنت كۇنىن وتكىزۋ ءداستۇرى - الەمدە بار تاجىريبە. ول اقش-تا دا اتالىپ وتەدى. وسىلايشا، ەلى­مىزدىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى سايلانعان كۇن­دى - 1 جەلتوقساندى وسىنداي مەرەكە دەپ بەل­گىلەۋ ۇيعارىلعان ەدى. ونى اتاپ ءوتۋدىڭ باستى تۇجىرىمداماسى مىناۋ: ءبىز، جاس مەملەكەت 20 جىلدان ءسال استام ۋاقىت ىشىندە ەكونوميكا، ساياسات، الەۋمەتتىك سالا­لاردا وراسان زور جە­تىستىكتەرگە قول جەتكىزدىك، وسىلاردىڭ بارلىعى ن.نازارباەۆتىڭ تۇلعا­سىمەن جانە ەسىمىمەن بايلانىستى. قازاقستان كوشباسشىسىنىڭ ەلىمىزدى گۇلدەنگەن مەملە­كەتكە اينالدىرۋ با­عىتىندا قابىلداعان سىندارلى شەشىمدەرىن، جاساعان باتىل قا­دام­دارىن زەرتتەپ، زەردەلەي ءتۇسۋىمىز قاجەت. وسى سەبەپتى دە بۇگىندە «نازار­باەۆ وقۋلارى»، وقۋشىلاردىڭ ەلباسى ءومىر­بايانىن بىلۋدەن ءارتۇرلى جارىستار وتكىزىلۋ­دە، بۇلار بىزگە نۇر­سۇلتان نازارباەۆتىڭ قوعام­دى دامى­تۋ­دىڭ بارلىق زاڭدىلىقتارىنا ءىر­گەلى كوز­قا­راستارىن، سونداي-اق قازاقستاندا ءجۇر­گەن جانە ءجۇرىپ جاتقان ۇدەرىستەردى جاقسى­راق بىلۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. وسى ارقىلى جاستار ەلىمىزدە نە جاسالعاندىعىن، نە ءجۇرىپ جات­قاندىعىن تۇسىنەدى. بۇل دەگەنىڭىز - عىلى­مي ماسەلە. سوندىقتان دا ءبىز وقۋشىلارىمىزعا ەلباسى تۋرالى شىعارما جازۋدى تاپسىردىق. ارينە، بۇل - عىلىمي زەردەلەۋدىڭ اناعۇرلىم قاراپايىمداندىرىلعان ءتۇرى. بىراق سونىڭ بارىسىندا بالالاردىڭ وسىنىڭ ءبارىن قالاي تۇسىنەتىندىگىن، اينالاسىندا بولىپ جاتقاندى ولاردىڭ قالاي قابىلدايتىنىن، ولاردىڭ بالا ساناسىندا بۇل وقيعالاردىڭ قانداي ءىز تاستاپ، قالاي كورىنىس تاۋىپ جاتقاندىعىن ءبى­لەمىز. مەنىڭشە، بۇل ءبىزدىڭ بالالارىمىزدىڭ دۇرىس قالىپتاسۋلارىنا جول اشادى. 
ەگەر كەڭ اۋقىمدا الساق، قازاقستان كوش­باس­شى­سىنىڭ تۇلعاسى - تەك ءوز ىشىمىزدە عانا ەمەس، سونداي-اق الەمدىك دەڭگەيدە زەرتتەۋگە لايىق. بۇگىندە بۇكىل الەم «نازارباەۆ فەنو­مەنىنە» تاڭعالادى. كەڭەس وداعىنىڭ ارتتا قالعان مەملەكەتىنىڭ وسىنشاما وراسان تا­بىس­تارعا جەتكەندىگىنە قايران قالادى. ەندى مىنە، ءبىز جاھاندىق رەيتينگتە الەمدىك وزىق دامىعان ەلدەر ىشىندە 51-تۇعىرعا كوتەرىلىپ وتىرمىز.
- تۇڭعىش پرەزيدەنت كۇنىنە وراي، ەل­­باسىعا سىيلىق ازىرلەڭدەر دەپ بالاباقشاداعى ءبۇل­دىرشىندەرگە دە تاپسىرما بەرىلىپتى. بۇل بوبەكتەر ءالى وقي نە جازا المايدى، تەلەدي­داردان جاڭا­لىقتار كورمەيدى. بۇل شەندىلەردىڭ اسىرا سىلتەۋى ەمەس پە؟
- بالاباقشالاردا دا ونداي جاقسى شارا­لار ءوتىپ جاتسا، نەسى ارتىق؟! حات جازا الماسا دا، 3-4 جاسار بالاقايلار سۋرەتتەرىن سالۋلارى مۇمكىن. ول بۇلدىرشىندەردەن دە «قازاقستان­نىڭ كەلەشەگىن قالاي كورەسىڭ؟»، «قازاقستان­نىڭ تۇراقتىلىعىن قالاي تۇسىنەسىڭ؟» دەپ سۇراسا، ول بالا اشىق اسپاندى سالۋى مۇمكىن، جارقى­راپ نۇرىن توگىپ تۇرعان كۇندى قوسۋى مۇمكىن. ءار نارسەدەن جامان ەشتەڭە ىزدەمەۋ كەرەك. تەك جاقسىلىقتى كورۋ كەرەك. كورمەي­مىن دەگەن ادام تۇيەنى دە كورمەيدى...

ەلدوس سەنباي

"ايقىن" گازەتى