مەملەكەت باسشىسىنىڭ تىكەلەي باس­تاماسىمەن ومىرگە جولداما العان «حا­لىق­تىق ءىرو» باعدارلاماسىنىڭ بولا­شا­عى زور، اۋقىمى ايشىقتى بولماق. وعان بۇگىندە ەلىمىزدىڭ بارلىق وڭىرلەرىندە وسى ءبىر باعدارلاماعا دەگەن قىزى­عۋ­شى­لىقتىڭ ارتۋى دالەل بولسا كەرەك. ەكونوميكامىزداعى جاڭا ءۇردىس بولىپ تابىلاتىن بۇل باستامانىڭ ءالى دە ەل اراسىندا كەڭىنەن تانىلۋى ءۇشىن بار­لىق وڭىرلەردە اقپاراتتىق تۇسىنىك جۇمىستارى جۇرگىزىلۋدە. وسى ويىمىزدىڭ ايعاعى رەتىندە تومەندە ءبىز تىلشىلەرىمىزدىڭ وڭىرلەردەن جىبەرگەن پىكىرلەرىن جاريالاپ وتىرمىز.

ەل يگىلىگى ءۇشىن

كوزى اشىق، كوكىرەگى وياۋ ءاربىر قازاقستاندىق ازامات ەلدەگى وڭ وزگەرىستەرگە، سونى سەرپىلىستەرگە بەي-جاي قارامايدى دەپ ويلايمىن. سوندىقتان سوڭعى ۋاقىت­تار­دا ەلباسىنىڭ تىكەلەي تاپسىرماسىمەن اتقارىلىپ جاتقان «حا­لىقتىق IPO» باعدارلاماسىنان كۇتەرىمىز وتە كوپ. نەگە؟

مەملەكەت باسشىسىنىڭ تىكەلەي باس­تاماسىمەن ومىرگە جولداما العان «حا­لىق­تىق ءىرو» باعدارلاماسىنىڭ بولا­شا­عى زور، اۋقىمى ايشىقتى بولماق. وعان بۇگىندە ەلىمىزدىڭ بارلىق وڭىرلەرىندە وسى ءبىر باعدارلاماعا دەگەن قىزى­عۋ­شى­لىقتىڭ ارتۋى دالەل بولسا كەرەك. ەكونوميكامىزداعى جاڭا ءۇردىس بولىپ تابىلاتىن بۇل باستامانىڭ ءالى دە ەل اراسىندا كەڭىنەن تانىلۋى ءۇشىن بار­لىق وڭىرلەردە اقپاراتتىق تۇسىنىك جۇمىستارى جۇرگىزىلۋدە. وسى ويىمىزدىڭ ايعاعى رەتىندە تومەندە ءبىز تىلشىلەرىمىزدىڭ وڭىرلەردەن جىبەرگەن پىكىرلەرىن جاريالاپ وتىرمىز.

ەل يگىلىگى ءۇشىن

كوزى اشىق، كوكىرەگى وياۋ ءاربىر قازاقستاندىق ازامات ەلدەگى وڭ وزگەرىستەرگە، سونى سەرپىلىستەرگە بەي-جاي قارامايدى دەپ ويلايمىن. سوندىقتان سوڭعى ۋاقىت­تار­دا ەلباسىنىڭ تىكەلەي تاپسىرماسىمەن اتقارىلىپ جاتقان «حا­لىقتىق IPO» باعدارلاماسىنان كۇتەرىمىز وتە كوپ. نەگە؟

ۇلتتىق كومپانيالار ءوز اك­تسيا­لارىن قور رىنوگىنا شىعى­را­دى. ونى ەلىمىزدىڭ ءاربىر ازاماتى ساتىپ الا الادى. بۇل دەگە­نى­ڭىز، ۇيدە وتىرىپ تىكەلەي ۇلتتىق الپاۋىت كومپانيالاردىڭ جۇمى­س­ىن باقىلاي الۋ قۇقىعى دەپ بىلەمىن. سونىمەن قاتار، ءسىز ساتىپ العان اكتسياڭىز ارقىلى مول پاي­داعا كەنەلۋىڭىزگە بولادى. قىسقا­سى، بۇل حالىقتىڭ يگىلىگى ءۇشىن جاسالىپ جاتقان باعدارلاما. كەي ادامدار اتالعان باعدارلامانىڭ ءمانى مەن ماڭىزىن تۇسىنبەۋى ءمۇم­كىن. ماسەلەن، تانىستارىممەن ءسوي­لەسكەندە «ەرتەڭ ول كومپانيا بانكروت بولىپ قالسا قايتەمىز؟» بول­ماسا «باياعى ساتىپ العان كۋپونداردىڭ كۇنىن كەشپەي مە؟» دەگەن كۇدىكتەردىڭ بارىن باي­قاي­مىز. مەنىڭشە، ولاي ەمەس. جا­قىن­دا عانا اعىلشىننىڭ Lega­tum Institute دەگەن ساراپتامالىق ورتالىعى الەم ەلدەرىنىڭ دامۋىنا قاتىستى رەيتينگىن ءتۇزىپتى.

رەيتينگ ەلدەگى ەكونوميكالىق ءوسىمدى، ىسكەرلىك بايلانىستاردى، ەلدەگى باسقارۋ جۇيەسىن، ءبىلىم بەرۋ سالاسىنىڭ ساپاسىن، دەنساۋ­لىق ساقتاۋدىڭ تيىمدىلىگىن، تاعى دا باسقا وسىنداي تولىپ جاتقان اسپەكتىلەر بويىنشا جاساعان. سول تىزىمدە قازاقستان 46-ورىندا تۇر. بارلىعى جەر-جاھاننىڭ 144 ەلىنىڭ اراسىندا قازاقستان ال­دىڭ­عى قاتاردان كورىنگەن. بۇل دەگەنىڭىز، قازاقستاننىڭ دامۋدىڭ داڭعىل جولىندا كەلە جاتقانىن، وتاندىق ەكونوميكانىڭ ارتقا­نىن، الەۋمەتتىك الەۋەتى جەتىل­گە­نىن بىلدىرەتىن بىردەن-ءبىر كورسەت­كىش. رەيتينگتى ءبىز ەمەس، اعىل­شىن­دار جاساپ، وسىنداي باعا بە­رىپ وتىر. سوندىقتان، قازاق­ستان­نىڭ قور رىنوگىنا، ۇلتتىق كوم­پانيالاردىڭ جۇمىسىنا كۇدىك­پەن قاراۋدىڭ كەرەگى جوق. ەڭ الدىمەن، «قازترانسويل» كومپا­نيا­­سى­­نىڭ اكتسيالارى ساتىلىمعا شىعارىلاتىنىن بىلەمىن. ونى «قازپوشتا» ارقىلى بروكەرلىك شوت اشىپ، ساتىپ الاسىز. ال كوم­پانيانىڭ جىل سايىنعى تابىسىنان ۇستەمە الىپ وتىرۋعا دا مۇمكىندىگىڭىز بولادى.

«حالىقتىق IPO-نى» باياعى الاياق­تاردىڭ «ممم» دەگەنىمەن سالىستىرۋدىڭ قاجەتى جوق. بۇل ونداي جۇيە ەمەس. ءبىر عانا ايىر­ماشىلىق - «ممم» جەكەلەگەن ادام­دار قۇرعان جۇيە. ال «حا­لىق­تىق IPO-نى» ەلباسىنىڭ ءوزى باستاپ، ەل اعالارى قوستاپ، مەم­لە­كەتتىڭ، حالىقتىڭ يگىلىگى ءۇشىن جاساپ جاتىر. وسىدان-اق نەنىڭ نە ەكەنىن ايىرا بەرۋگە بولادى.

ارداگەر اقجىگىتوۆ،

قىزىلوردا وبلىستىق كاسىپكەرلىك

جانە ونەركاسىپ باسقارماسىنىڭ باستىعى.

* * *

ەل ءۇشىن دە، ءوزىمىز ءۇشىن دە ءتيىمدى قادام

وسى جىلدىڭ قازان ايىنان باستاپ «حالىقتىق ءىرو» بويىنشا جۇمىستار باس­تالىپ كەتتى. بۇل شىن مانىندە حا­لىق­تىق اۋقىمداعى ءىس-شارا بولىپ تابى­لا­دى. كەز كەلگەن ازامات وزىندە بار ارتىق (بوس) قاراجاتىنا ەلدەگى باستى ءىرى كوم­پانيالاردىڭ اكتسياسىن ساتىپ الا الا­دى. ءسويتىپ، كومپانيا ءۇشىن عانا ەمەس، ءوزى ءۇشىن دە پايدالى قادام جاسايدى.

بۇل ءىرو-نىڭ تاعى ءبىر ەرەكشەلىگى بۇعان از-كەم ارتىق قارجىسى بار كەز كەلگەن ەل تۇرعىنى قاتىسا الادى. سو­نىڭ ىشىندە مەن سياقتى مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەر دە قاتىسۋ مۇمكىندىگىنە يە. ەلىمىز قولداۋ كورسەتكەن وركەنيەتتى قارجى ساياساتىنداعى يگى قادام كوپ ۋاقىت وتپەي-اق، جۇرتشىلىقتى بارىن­شا قىزىقتىراتىنى انىق. ويتكەنى، كەلەسى جىلدىڭ ناۋرىز ايىنىڭ اياعىندا، جىلدىق ەسەپ قورىتىندىسى بويىنشا وسى اكتسيالاردى تاراتۋشى كومپانيالار ديۆيدەند بەرە باستايدى. ءوز وتبا­سىمنىڭ بيۋدجەتتىك مۇمكىندىگىن ەسكەرە وتىرىپ، الداعى ايدا ءىرو بويىنشا تاڭداۋ جاساپ، «كازترانسويل» ۇلتتىق كومپانياسىنىڭ ءبىراز اكتسياسىن ساتىپ الىپ، شىنايى حالىقتىق ناۋقانعا قا­تى­سۋدى جوسپارلاپ وتىرمىن. بۇل ناۋ­قان­نىڭ ەل تۇرعىندارىنا ءتيىمدى ءارى سا­لىمدىق ناتيجەلەرى مول بولاتىندى­عى­نا سەنىمدىمىن. سوندىقتان وزگە ازامات­تاردى دا وسى شاراعا قاتىسۋعا شا­قىرامىن.

ءسوز رەتى كەلگەندە، امانگەلدى اۋىل­دىق وكرۋگىندە ىرگەلى ىستەرىمەن تانىمال بولعان «اق قۇلىن»، «RIVC Ltd-Abai» جاۋاپكەرشىلىگى شەكتەۋلى سەرىكتەستىكتەرى جانە التى شارۋا قوجالىعى جۇمىس ىستەيتىندىگىن اتاي كەتكىم كەلەدى. ولار شارۋاشىلىق جۇرگىزۋدىڭ كوپ سالالى باعىتىن ۇستانۋدا. بۇل قۇرىلىمداردا اۋىل تۇرعىندارىنىڭ باسىم كوپشىلىگى ەڭبەك ەتۋدە. ەكونوميكالىق تۇرعىدان نىعايىپ كەلە جاتقان وسىناۋ شا­رۋا­شى­لىقتاردىڭ مۇشەلەرى كۇنى ەرتەڭ حالىقتىق ءىرو قوزعالىسىنىڭ بەلسەندى قولداۋشىلارى بولاتىندىعىنا سەنىم مول.

ورازعالي نۇرعالي،

امانگەلدى اۋىلدىق وكرۋگىنىڭ اكىمى.

اقمولا وبلىسى،

قورعالجىن اۋدانى.

* * *

شەت قالمايمىز

ءاليا الجانقىزى، ساقتاندىرۋ كومپانياسىنىڭ قىزمەتكەرى: - ءباسپاسوز اقپارات قۇرالدارىنان  قا­­زاقستاندىق كومپانيالار ءوز اكتسيا­لارىن ساتۋعا شىعارعالى جاتقانىن ەستىپ جاتىرمىن. بۇل ماسەلە ۇكىمەتتىك دەڭگەيدە  تالقىلانىپ، جۇرتشىلىققا دا، قاتىسۋشى كومپانيالارعا دا ءتيىمدى ەكەنى ۇعىنىقتى تۇردە ءتۇسىندىرىلدى. سوعان قاراعاندا،  قازاقستان حالقىنىڭ ءال-اۋقاتىن  كوتەرۋگە باعدارلانعان الەۋ­مەتتىك جوبانىڭ  كەلەشەگىنە ۇلكەن ۇمىتپەن قارايمىن. شىنىمدى ايتسام،  قۇندى قاعازدار رىنوگىنا قاتىسۋعا ءالى دايىن ەمەسپىن. ويتكەنى، مۇنداي ءتا­جىري­بە  ەلىمىزدە ءبىرىنشى رەت ءوتىپ وتىر­عاندىقتان، مەن ءۇشىن تۇسىنىكسىز تۇستارى  جوق ەمەس.  «حالىقتىق IPO»  جايلى تولىق مالىمەت العاننان كەيىن، ءسوز جوق، باعىمدى سىناپ كورەمىن.

ەلدوس نۇرلان، ستۋدەنت: - كوپشىلىك مۇددەسىن كوزدەيتىن ماڭىزى زور جوبا ەكەنىندە تالاس جوق.  ەكونوميكا پانىنەن ءدارىس وقيتىن ۇستازدارىم  قىزىعۋشىلى­عى­مىزدى وياتىپ،  قاتىسۋىمىزدى قول­داپ وتىر. وزدەرى دە سىرت قال­ماي­تىن  ءتارىزدى.  ارينە، بۇل جاڭالىق قالالىقتار ءۇشىن تاڭسىق بولماس. ال اۋىل جونىندە ولاي ايتۋ قيىن. كوبى سىرتتاي  عانا حاباردار. اكتسيالاردى ساتىپ الۋ، ءتيىمدى ورنالاستىرۋ جولدارىن بىلە  بەرمەيدى. سوعان قاراعاندا، ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارى ءالى دە كەمشىن سىقىلدى. ءوز باسىم مۇنداي باستامالاردى قولدايمىن. قاراجات تابىلىپ جاتسا، شەت قالماۋعا تىرىسامىن.

پەتروپاۆل

"اباي-اقپارات"