كەيىنگى كەزدەرى ەلىمىزدە ءبىر جامان ءۇردىس ەشكىمگە دە بوي بەرمەي، كەڭ ەتەك جايىپ بارادى. ول - جان-جاعىنا قوقيلانا قاراپ، وزگەلەردىڭ بارلىعىن جاۋ سانايتىن كورشىمىز - رەسەيدە قازاق ەلىنە دەگەن تازا دۇشپاندىق پيعىلدىڭ كۇن سايىن ۇدەي ءتۇسۋى دەسەك، ارتىق ايتپاسپىز.

مۇنىڭ ءوزى سول ەلدىڭ سىرتقى ىستەر ءمينيسترى سەرگەي لاۆروۆ دەگەننىڭ وزدەرىندەگى بەدەلدى ءبىر باسپاسوزگە بەرگەن سۇحباتىندا: «قازاقستاندا ورىس تىلدىلەرگە دەگەن كسەنوفوبيا، ياعني جەككورۋشىلىك ەتەك الۋدا»، - دەگەن ارانداتۋشىلىق سوزدەرىنەن باستالدى. وسىنى ەستىگەن رەسەيدىڭ ءباسپاسوزى جەردەن جەتى قويان تاپقانداي، «جاپتىم جالا، جاقتىم كۇيەنى» باستى تاقىرىبىنا اينالدىرىپ، ۇپاي جيناۋعا كوشتى. ەندى ءتىپتى، بىزدە بىرەۋ ءىستى بولسا دا، مۇنى «ورىستىلەردى اشىقتان-اشىق قۋدالاۋعا» باعالاپ، بۇكىل قازاققا جالا جابۋعا اينالدى.

بۇعان وسى جاقىندا عانا رەسەيدەن قازاقستانعا كەلىپ، ءارتۇرلى الدامشى جولمەن قازاق كاسىپكەرى نۇرسۇلتان شوقانوۆتىڭ بيزنەسىن تارتىپ العان، سول ەلدىڭ ازاماتى ۆيكتور بالاشوۆقا قاتىستى قىلمىستىق ءىس قوزعالعانداعى رەسەي ءباسپاسوزىنىڭ بايبالامى انىق دالەل بولا الادى.

وسى پروتسەستى جازىپ كورسەتكەن كورشىمىزدىڭ اتاقتى «لەنتا.رۋ» پورتالى بالاشوۆ دەگەندى سۇتتەن اق، سۋدان تازا ەتىپ شىعارىپ، مۇنىڭ ءبارى «قازاق ۇلتشىلدارىنىڭ ادەيى ىستەگەن قاستاندىعى» دەگەن ويدى العا تارتادى. ايتپاقشى، «ۇلتشىلدىق» دەگەن ايدار بۇلار ءۇشىن تىم ازدىق ەتەتىن سەكىلدى. ەندى ولار بىزدەردى ناتسيستەردىڭ ياعني، فاشيستەردىڭ قاتارىنا قوسىپ قويادى. سول ماقالسىماقتىڭ تاقىرىبىنا كوز جىبەرسەڭىز، ازا بويىڭىز قازا بولادى. مۇنى «قازاقستاندا ورىستارعا دەگەن كوزقاراستى ناتسيزمەن تەڭەپ وتىر» («وتنوشەنيە ك رۋسسكيم ۆ كازاحستانە سراۆنيلي س ناتسيزموم») دەپ ايقايلاتىپ قويعان.

وسى جەردە «بۇلاردى ناتسيزمگە تەڭەپ وتىرعان كىمدەر» دەگەن سۇراق تۋىنداماي ما؟ ويتكەنى كوپتىك جالعاۋمەن ياعني، «سراۆنيلي» دەپ تۇر ەمەس پە؟ سويتسەك، «باقساق باقا ەكەن» دەگەندەي، قازاقتاردى فاشيستەرگە تەڭەپ وتىرعان الگى قىلمىسكەردىڭ تۋعان اناسى يرينا بالاشوۆا دەگەن كەلىمسەك ەكەن. ونىڭ ايتۋىنشا، بالاسى 50 جاسقا كەلگەنگە دەيىن ناتسيزم كورىنىسىمەن العاش كەزدەسىپتى. ول ازداي الگى شوقانوۆ بۇعان: «قازاقستاندا ورىستارعا ورىن جوق»، - دەگەن كورىنەدى. ال ەندى مۇنى از دەسەڭىز، جاڭاعى قىلمىسكەر «تەرگەۋشىنىڭ ءوزى ماعان: «سەنى رەسەي دە قورعاي المايدى، مۇندا ورىستار ەشتەڭەنى دە شەشە المايدى»، - دەپ ايتتى دەپ، ەش دالەلسىز وتىرىكتى قارداي بوراتادى.

مىنەكەي، ماسەلەنى ەشبىر تەكسەرمەستەن، قىلمىسكەردىڭ ءوزىن اقتاۋ ءۇشىن قانداي دا وتىرىككە باراتىندىعىن بىلە تۇرسا دا، وسىنداي ارانداتۋشىلىق ماقالانى باسقان بۇل پورتالدىڭ كوكسەگەنى نە؟ كورشىمىز ەندى ۋكرايناعا جاساعان قۇيتىرقى ارەكەتتەرىن بىزگە جاساماق پا؟ وسىلايشا وي تۇيۋگە ءماجبۇر بولامىز. ويتكەنى بۇل - سونداعى بيلىكتىڭ اشىقتان-اشىق جاۋلىق ساياساتىنان تۋىپ وتىر. مۇنى ءبىز جاڭاعى لاۆروۆ دەگەننىڭ رەسەيدەن تىسقارى تۇراتىن ورىستىلدىلەردى (مۇنى ارينە، ورىستارعا دەپ ءتۇسىنىڭىز) قاناتىنىڭ استىنا الۋعا دەگەن تازا شوۆينستىك پيعىلى انىق دالەل.

جالپى، بۇل لاۆروۆ دەگەنىڭ قازاقستانعا تيىسۋمەن شەكتەلىپ قويمايدى. قازاق ەلى ول ءۇشىن تىم تار. سودان بولار، ول ماسكەۋدە «بولاشاقتى قورعايمىز» دەگەن اتپەن وتكەن كسەنوفوبيا، انتيسەميتيزم مەن ناسىلشىلدىككە قارسى تۇرۋ جونىندەگى حالىقارالىق كونفەرەنتسيادا تاعى دا باياعى گوي-گويىنە باسادى. وزدەرى ۇيىمداستىرعان، اتىنىڭ ءوزى جاۋ شاقىراتىن وسى باس قوسۋدا ول: «بۇلاردىڭ ءبارى ەۋروپادا، ەڭ الدىمەن ۋكراينا مەن بالتىق ەلدەرىندە بوي الىپ بارادى»، - دەپ اتتان سالادى. ونسىز دا پالە ىزدەگەن رەسەي باسپاسوزىنە مۇنىڭ ءوزى، كوكتەن ىزدەگەنى جەردەن تابىلعان «اسا وزەكتى» تاقىرىپ ەمەس پە؟

جالپى، ءبىر جاعىنان لاۆروۆقا رەنجۋدىڭ ءوزى ارتىق سەكىلدى. ويتكەنى، قازاقتى ەكىنشى سورتتى ۇلت رەتىندە قاراپ، وعان ەشبىر نەگىزسىز ءتىل تيگىزۋ ءتارىزدى ارام پيعىلدى، شوۆينيزم ۋىمەن ابدەن ۋلانعان وزگە ۇلت وكىلدەرى بىزدە دە جەتىپ ارتىلادى. بۇلاردى سول لاۆروۆتىڭ وسىنداعى نيتەتتەستەرى دەسەك، ارتىق بولماس. مۇندايلاردىڭ، ءتىپتى وزگەسىن بىلاي قويعاندا قازاعى قالىڭ دەيتىن وڭتۇستىك وڭىرلەردەن تابىلۋى ءبىزدى مۇلدەم باسىنعاندىقتان باسقا تۇك تە ەمەس.

ماسەلەن، عالامتوردا وزىندىك پىكىرلەرىمەن تانىمال بولعان «Polit.kaz» دەيتىن بلوگەردىڭ جازۋىنا قاراعاندا شىمكەنت قالاسىندا تۇراتىن رەسەي بيزنەسىنىڭ وكىلى الەكساندر سۆەتەنكوۆ دەگەن بلوگەر ءوزىنىڭ يۋتۋب ارناسىندا قازاقتاردى جەردەن الىپ، جەردەن سالۋعا ابدەن ماشىقتانىپتى. بىردە وتىرىك تاكسي جۇرگىزۋشى بولىپ، ونىڭ جۇرىسىنە نارازى بولعان ءبىر قازاق جولاۋشىسىن جارتى جولدا تاستاپ، اقشاسىن دا قايتارماستان كەتىپ وتىرسا، ەندى بىردە كوپ بالالى انالارعا بەرىلەتىن جاردەماقى كولەمىن ازايتۋ كەرەك دەپ كوكيدى، ال ەندى بىردە تاكسي جۇرگۋشىلەرىن مەملەكەتكە ەشبىر سالىق تولەمەۋگە شاقىرادى... مۇنى از دەسەڭىز، بۇل «باتىرىڭىز» قۋات احمەتوۆتىڭ «ءتىل مايدانى» قوزعالىسىن قولداۋ جونىنىدەگى ميتينگكە شىققان قازاق ازاماتتارىن مالعا تەڭەپ، ءتىپتى قۇتىرادى. ول قۋات احمەتوۆتى كىنالى دەپ سانايدى. ويتكەنى ول ورىستىلدىلەرگە ءتىل تيگىزىپ، قورلاعان كورىنەدى. سول ءۇشىن دە ايىپتى-مىس. مىنەكەي، ورىسشاسى مىناۋ: «ەسلي بى ون نە وسكاربليال نە بىلو بى ستاتيا، ا راز كاك جيۆوتنىە نە موجەت سدەرجيۆاتسيا، پۋست سيديت ۆ كيەۆە ي نا رۋسسكوم راگوۆاريۆاەت». ارتىق-كەم ەمەس، ءدال وسىلاي.

وسىنىڭ ءبارى ءوزىنىڭ بلوگىندا جازۋلى تۇر. ءسىرا، ول قازاقتاردىڭ ىنجىقتىعى مەن كونبىستىگىنە ابدەن سەنسە كەرەك.

ال ءبىز بولساق، سوناۋ لاۆروۆقا قىر كورسەتكىمىز كەلەدى. الدىمەن وزىمىزدەگى ەركىنسىپ كەتكەن ارانداتۋشىلارىمىزدى جوندەپ الايىق. الدە وعان شامامىز جەتپەي مە؟ مۇمكىن، سولاي دا شىعار. ايتپەسە، قازاعى ازداۋ سولتۇستىك وڭىرلەردە ەمەس، شىرايلى شىمكەنتتەگى ابدەن ەسىرىپ، جۇگەنسىز كەتكەن شىرىق بۇزعانداردىڭ بۇلايشا تايراڭداۋى قالاي؟

جايبەرگەن بولاتوۆ

Abai.kz