رەسەي مەن بەلارۋس ەلدەرىنىڭ اراسىنداعى «وداقتاس مەملەكەت» جوباسى ىسكە اسا باستادى. كۇنى كەشە بەلارۋس باسشىسى ماسكەۋگە ءىس ساپارمەن بارىپ، «وداقتاس ەل» جوباسىنىڭ اياسىندا جاسالعان 28 باعدارلامانى بەكىتتى. انىعى پۋتين ەكەۋى بىرگە ماقۇلدادى. ەندى نە وزگەرەدى؟ 

الدىمەن «وداقتاس ەل» دەگەنىمىز نە، سونى قاراستىرايىق. 1997 جىلى رەسەي مەن بەلارۋس ءبىرتۇتاس ساياسي، ەكونوميكالىق، اسكەري، كەدەندىك، ۆاليۋتالىق، قۇقىقتىق، گۋمانيتارلىق جانە مادەني كەڭىستىگى بار وداقتاستىق جاساۋعا ۋاعدالاستى. ونى "وداقتاس مەملەكەت" دەپ اتادى. جوبا بويىنشا ەكى استانا، ماسكەۋ مەن مينسك بولۋعا ءتيىس.

«بەلارۋس پەن رەسەي وداعى تۋرالى شارتقا» (2 ءساۋىر، 1997 جىل.) جانە وداق حارتياسىنا (23 مامىر، 1997 جىل.) قول قويىلدى. 1998 جىلدىڭ 8 قازانىنان 1999 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنا دەيىنگى كەزەڭدە «وداقتىق مەملەكەتتى» قۇرۋ تۋرالى شارت جوباسى جاريالاندى، وعان قوعامدىق ۇيىمداردىڭ قاتىسۋىمەن تۇزەتۋلەر ەنگىزىلدى، قىزۋ تالقىلاۋلار ءجۇردى. 2000 جىلدىڭ 26 ​​قاڭتارىندا ەكى ەلدىڭ پارلامەنتتەرى شارتتى راتيفيكاتسيالاعاننان كەيىن ول كۇشىنە ەندى.

وداقتىق پارلامەنت ايرىقشا قۇقىقتىق مارتەبەگە يە، ويتكەنى ونى تەك وداقتىق مەملەكەتتىڭ حالقى تىكەلەي قۇرۋى ءتيىس. قۇرىلىمدىق تۇردە «وكىلدەر پالاتاسى» مەن «وداق پالاتاسى» كىرەدى. «وداق پالاتاسىنا» ءار مۇشە مەملەكەتتەن 36 دەپۋتات كىرسە، «وكىلدەر پالاتاسى» رەسەيدەن 75 دەپۋتات پەن بەلارۋستان 28 دەپۋتات ەنۋ ارقىلى جاساقتالادى، ياعني رەسەيدىڭ بۇل تۇستا كۇشى باسىم.

وداقتا زاڭنامانى، بىرىڭعاي پارلامەنتتى، مينيسترلەر كابينەتىن جانە باسقا دا جوعارى بيلىك ورگاندارىن، رامىزدەردى (تۋ، ەلتاڭبا، ءانۇران), ۆاليۋتانى جانە ت.ب. ورتاق ەتۋ جوسپارلانۋدا. قازىرگى ۋاقىتتا وداقتىق مەملەكەتتىڭ رامىزدەرى - تۋ، ەلتاڭبا جانە ءانۇران بەكىتىلگەن جوق جانە ءار مەملەكەتتە ءار ءتۇرلى بولىپ قالۋدا.

2006 جىلدىڭ اياعىندا رەسەي بەلارۋسكە گاز باعاسىنىڭ كۇرت وسۋىنە بايلانىستى، پرەزيدەنت لۋكاشەنكو ايتارلىقتاي قارسىلىق ءبىلدىرىپ، ەكى ەل اراسى سۋىپ كەتكەن ەدى. 2007 جىلدىڭ قاڭتارىندا ول: «ولار بىزدەن رەسەيگە قوسىلۋدى تالاپ ەتەدى. مەن بەلارۋستىڭ ەگەمەندىگى مەن تاۋەلسىزدىگىن بەرمەيمىن»، - دەپ مالىمدەگەن ەدى. الايدا، 2007 جانە 2008 جىلدىڭ باسىندا ينتەگراتسيالىق ۇدەرىس كۇشەيە ءتۇستى. رەسەي مەن بەلارۋس پرەزيدەنتتەرى ساراپشىلار دايىنداعان كونستيتۋتسيالىق زاڭنىڭ نۇسقالارىن، وداقتىق وكىلەتتىكتەردى بەرۋدى جانە وداقتىڭ ۇلتارالىق ورگاندارىن قۇرۋدى، سونداي-اق وداق پرەزيدەنتىن سايلاۋ جۇيەسىن قاراستىردى. ساراپشىلار ارينە وداقتىڭ پرەزيدەنتى پۋتين بولۋعا ءتيىس دەپ شۋلاي جازدى. 2008 جىلدىڭ مامىرىنان 2012 جىلدىڭ شىلدەسىنە دەيىن ۆلاديمير پۋتين وداقتىق مەملەكەتتىڭ مينيسترلەر كەڭەسىنىڭ باسشىسى بولدى.

2019 جىلدىڭ 3 قىركۇيەگىندە بەلارۋس ۇكىمەتى ينتەگراتسيالىق ءىس-قيمىل باعدارلاماسىنىڭ جوباسىن ماقۇلداۋ ءۇشىن پرەزيدەنت الەكساندر لۋكاشەنكونىڭ قاراۋىنا ۇسىندى. وندا «ەكى ەل - ءبىر نارىق» قاعيداتىن ىسكە اسىرۋدى كوزدەيتىن تۇجىرىمداما بار. سول جىلدىڭ 6 قىركۇيەگىندە بەلارۋس پەن رەسەيدىڭ پرەمەر-مينيسترلەرى سەرگەي رۋماس پەن دميتري مەدۆەدەۆ ەكى ەلدىڭ بىرىگۋ باعدارلاماسىن قاراستىرىپ شىقتى. جول كارتالارىنىڭ ءتىزىمى بەكىتىلدى، تىزىمگە جالپى جيىنتىعى 31 باعدارلاما ەندى. دەگەنمەن ونىڭ ءمانى اشىلىپ ايتىلمادى، حالىققا كورسەتىلمەدى. 2019 جىلدىڭ 8 قاراشاسىنا دەيىن بەلارۋس پەن رەسەي ۇكىمەتتەرى ەكى ەلدىڭ ەكونوميكالىق ينتەگراتسياسى شەڭبەرىندە ازىرلەنگەن 31 جول كارتاسىنىڭ 16-سى تۋرالى كەلىسىمگە كەلدى. 2019 جىلدىڭ 7-8 جەلتوقسانىندا مينسكىدە رەسەيمەن تەرەڭ ينتەگراتسياعا قارسى كوشە شەرۋلەرى ءوتتى. بەلارۋس حالقى ءوز قارسىلىعىن ءبىلدىردى.

2020 جىلى بەلارۋس ەلىندەگى پرەزيدەنت سايلاۋىنان كەيىن لۋكشەنكو بيلىگىنە دەگەن قارسىلىق ارتتى. حالىق سايلاۋدى زاڭسىز دەپ اتاپ، ءجۇز مىڭداعان ادام مينسك كوشەلەرىنە شىقتى. بەلارۋس ساياسي داعدارىسقا ءتۇستى. باتىس ەلدەرى لۋكاشەنكونىڭ نارازىلىققا شىققانداردى قۋدالاۋ، زاڭسىز اۋە ۇشاعىن كۇشپەن قوندىرۋ سىندى فاكتىلەرىنە سانكتسيالار سالدى. سانكتسيا جاريالاۋ پاكەتتەرى ءالى جالعاسىپ جاتىر. لۋكاشەنكو ءوزىن تەك رەسەي قۇتقاراتىنىن سەزىپ، ماسكەۋگە بارىنشا جاقىنداي ءتۇستى. ول «وداقتاس مەملەكەتتەگى» باعدارلامالاردى ماقۇلداۋدى جىلدامداتۋعا تىرىسىپ جاتىر.

2021 جىلدىڭ 9 قىركۇيەگىندە رەسەي مەن بەلارۋس باسشىلارى ماسكەۋدىڭ تورىندە باس قوستى. باستى تاقىرىپ - «وداقتاس مەملەكەت». ۇسىنىلعان جانە وسىعان دەيىنگى كيكىلجىڭ تۋدىرىپ كەلگەن 28 باعدارلاما تولىق ماقۇلداندى. ونىڭ مازمۇنى ادەتتەگىدەي اشىق ايتىلماسا دا، بىرقاتار كەلىسىمدەر بەلگىلى بولدى. مىسالى ەكى ەلدە ورتاق ماكروەكونوميكالىق ساياسات، ورتاق ونەركاسىپتىك ساياسات بولماق. تولەم جۇيەلەرى بىرىكتىرىلەدى. مەملەكەتتىك تاپسىرىس پەن مەملەكەتتىك ساتىپ الۋدا ءبىر-بىرىنە اشىق بولادى. الداعى 2025 جىلعا دەيىن ورتاق ۆاليۋتا مەن ورتاق پارلامەنتتى دە رەتتەمەك. 2023 جىلى ەكى ەلدىڭ گاز نارىعى ورتاقتاسادى. بۇل بەلگىلى تۇستارى. بەلگىسىز ساياسي جانە اسكەري تۇستارى تاعى بار. سوندىقتان ساراپشىلار «لۋكاشەنكو كەشە تاۋەلسىزدىگىن ماسكەۋ تورىنە تاستاپ كەتتى» دەپ جازۋدا. باتىس تاراپىنان ساياسي قىسىم مەن سانكتسيا كۇشەيگەن سايىن، لۋكاشەنكو بەلارۋستى رەسەيدىڭ قۇشاعىنا يتەرە بەرمەك.

ءجا، وزگەگە كۇلەر جاعدايدا ەمەسپىز. قازاقستاننىڭ ءوزى رەسەيمەن امپەي-جامپەيلىگى ارتىپ كەلەدى. ەكونوميكالىق وداق پەن اسكەري ۇيىمدا بىرگەمىز. ەندى مىنە ەلەكتروندى ۇكىمەتتىڭ تىزگىنىن ماسكەۋگە ۇستاتىپ، ەنەرگەتيكالىق قاۋىپسىزدىك ماسەلەسىن دە اەس سالۋ ارقىلى رەسەيگە تابىستاماقپىز. قاۋىپ ەتكەننەن ايتامىز: بەلارۋستىڭ كەبىن كيىپ جۇرمەيىك!

اسحات قاسەنعالي

Abai.kz