Resey men Belarusi elderining arasyndaghy «Odaqtas memleket» jobasy iske asa bastady. Kýni keshe Belarusi basshysy Mәskeuge is saparmen baryp, «Odaqtas el» jobasynyng ayasynda jasalghan 28 baghdarlamany bekitti. Anyghy Putin ekeui birge maqúldady. Endi ne ózgeredi? 

Aldymen «Odaqtas el» degenimiz ne, sony qarastyrayyq. 1997 jyly Resey men Belarusi birtútas sayasi, ekonomikalyq, әskeri, kedendik, valutalyq, qúqyqtyq, gumanitarlyq jәne mәdeny kenistigi bar odaqtastyq jasaugha uaghdalasty. Ony "Odaqtas memleket" dep atady. Joba boyynsha eki astana, Mәskeu men Minsk bolugha tiyis.

«Belarusi pen Resey odaghy turaly shartqa» (2 sәuir, 1997 jyl.) jәne Odaq hartiyasyna (23 mamyr, 1997 jyl.) qol qoyyldy. 1998 jyldyng 8 qazanynan 1999 jyldyng 1 qantaryna deyingi kezende «Odaqtyq memleketti» qúru turaly Shart jobasy jariyalandy, oghan qoghamdyq úiymdardyng qatysuymen týzetuler engizildi, qyzu talqylaular jýrdi. 2000 jyldyng 26 ​​qantarynda eki elding parlamentteri Shartty ratifikasiyalaghannan keyin ol kýshine endi.

Odaqtyq Parlament airyqsha qúqyqtyq mәrtebege iye, óitkeni ony tek odaqtyq memleketting halqy tikeley qúruy tiyis. Qúrylymdyq týrde «Ókilder palatasy» men «Odaq palatasy» kiredi. «Odaq palatasyna» әr mýshe memleketten 36 deputat kirse, «Ókilder palatasy» Reseyden 75 deputat pen Belarusitan 28 deputat enu arqyly jasaqtalady, Yaghny Reseyding búl tústa kýshi basym.

Odaqta zannamany, birynghay parlamentti, ministrler kabiynetin jәne basqa da joghary biylik organdaryn, rәmizderdi (tu, eltanba, әnúran), valutany jәne t.b. ortaq etu josparlanuda. Qazirgi uaqytta Odaqtyq memleketting rәmizderi - tu, eltanba jәne әnúran bekitilgen joq jәne әr memlekette әr týrli bolyp qaluda.

2006 jyldyng ayaghynda Resey Belarusike gaz baghasynyng kýrt ósuine baylanysty, preziydent Lukashenko aitarlyqtay qarsylyq bildirip, eki el arasy suyp ketken edi. 2007 jyldyng qantarynda Ol: «Olar bizden Reseyge qosyludy talap etedi. Men Belarusiting egemendigi men tәuelsizdigin bermeymin», - dep mәlimdegen edi. Alayda, 2007 jәne 2008 jyldyng basynda integrasiyalyq ýderis kýsheye týsti. Resey men Belarusi preziydentteri sarapshylar dayyndaghan Konstitusiyalyq zannyng núsqalaryn, odaqtyq ókilettikterdi berudi jәne Odaqtyng últaralyq organdaryn qúrudy, sonday-aq Odaq preziydentin saylau jýiesin qarastyrdy. Sarapshylar әriyne odaqtyng preziydenti Putin bolugha tiyis dep shulay jazdy. 2008 jyldyng mamyrynan 2012 jyldyng shildesine deyin Vladimir Putin odaqtyq memleketting Ministrler Kenesining basshysy boldy.

2019 jyldyng 3 qyrkýieginde Belarusi ýkimeti integrasiyalyq is-qimyl baghdarlamasynyng jobasyn maqúldau ýshin preziydent Aleksandr Lukashenkonyng qarauyna úsyndy. Onda «eki el - bir naryq» qaghidatyn iske asyrudy kózdeytin tújyrymdama bar. Sol jyldyng 6 qyrkýieginde Belarusi pen Reseyding premier-ministrleri Sergey Rumas pen Dmitriy Medvedev eki elding birigu baghdarlamasyn qarastyryp shyqty. Jol kartalarynyng tizimi bekitildi, tizimge jalpy jiyntyghy 31 baghdarlama endi. Degenmen onyng mәni ashylyp aitylmady, halyqqa kórsetilmedi. 2019 jyldyng 8 qarashasyna deyin Belarusi pen Resey ýkimetteri eki elding ekonomikalyq integrasiyasy shenberinde әzirlengen 31 jol kartasynyng 16-sy turaly kelisimge keldi. 2019 jyldyng 7-8 jeltoqsanynda Minskide Reseymen tereng integrasiyagha qarsy kóshe sheruleri ótti. Belarusi halqy óz qarsylyghyn bildirdi.

2020 jyly Belarusi elindegi preziydent saylauynan keyin Lukshenko biyligine degen qarsylyq artty. halyq saylaudy zansyz dep atap, jýz myndaghan adam Minsk kóshelerine shyqty. Belarusi sayasy daghdarysqa týsti. Batys elderi Lukashenkonyng narazylyqqa shyqqandardy qudalau, zansyz әue úshaghyn kýshpen qondyru syndy faktilerine sanksiyalar saldy. Sanksiya jariyalau paketteri әli jalghasyp jatyr. Lukashenko ózin tek Resey qútqaratynyn sezip, Mәskeuge barynsha jaqynday týsti. Ol «Odaqtas memlekettegi» baghdarlamalardy maqúldaudy jyldamdatugha tyrysyp jatyr.

2021 jyldyng 9 qyrkýieginde Resey men Belarusi basshylary Mәskeuding tórinde bas qosty. Basty taqyryp - «Odaqtas memleket». Úsynylghan jәne osyghan deyingi kiykiljing tudyryp kelgen 28 baghdarlama tolyq maqúldandy. Onyng mazmúny әdettegidey ashyq aitylmasa da, birqatar kelisimder belgili boldy. Mysaly eki elde ortaq makroekonomikalyq sayasat, ortaq ónerkәsiptik sayasat bolmaq. Tólem jýieleri biriktiriledi. Memlekettik tapsyrys pen memlekettik satyp aluda bir-birine ashyq bolady. Aldaghy 2025 jylgha deyin ortaq valuta men ortaq parlamentti de rettemek. 2023 jyly eki elding gaz naryghy ortaqtasady. Búl belgili tústary. Belgisiz sayasy jәne әskery tústary taghy bar. Sondyqtan sarapshylar «Lukashenko keshe tәuelsizdigin Mәskeu tórine tastap ketti» dep jazuda. Batys tarapynan sayasy qysym men sanksiya kýsheygen sayyn, Lukashenko Belarusity Reseyding qúshaghyna iytere bermek.

Jә, ózgege kýler jaghdayda emespiz. Qazaqstannyng ózi Reseymen әmpey-jәmpeyligi artyp keledi. Ekonomikalyq odaq pen әskery úiymda birgemiz. Endi mine elektrondy ýkimetting tizginin Mәskeuge ústatyp, energetikalyq qauipsizdik mәselesin de AES salu arqyly Reseyge tabystamaqpyz. Qauip etkennen aitamyz: Belarusityng kebin kiyip jýrmeyik!

Ashat Qasenghaliy

Abai.kz