بەلگىلى ساياساتكەر ارمان شوراەۆ جۋىردا ءوزىنىڭ «You Tube-تاعى» رەسمي ارناسىندا «قازاتومونەركاسىپ/بۇل تاۋەلسىزدىكتى ساتۋ» (ەتو پروداجا نەزاۆيسيموستي/كازاتومپروم) اتتى شاعىن عانا بەينەجازبا جاريالادى.

1,5 مينۋتتىق بەينەجازبا 7 قىركۇيەك كۇنى جاريالانعان. كۇنى بۇگىنگە دەيىن 15 مىڭعا جۋىق ادام كورگەن. وندا شوراەۆ مىرزا «قازاتومونەركاسىپ» ۇلتتىق كومپانياسىنىڭ جەكەشەلەندىرىلىپ، كەيىن رەسەيگە ساتىلاتىنى جايلى باياندايدى.

«ۋران قورى جونىنەن ەلىمىز الەمدە ءبىرىنشى ورىندا تۇر. سول سەكىلدى وزگە دە پايدالى قازبالار قورى جونىنەن ءبىز الەم ەلدەرى قاتارىندا العاشقى وندىقتامىز. كەيدە وسىنىڭ ءوزى مەن ءۇشىن قارعىس سەكىلدى كورىنەدى. مۇناي دەگەنىڭىز – قارعىس! التىن، الماس، تەمىر ت.ب. – بارلىعى دا قارعىس سەكىلدى. ارينە، ۋران قورى جونىنەن ءبىز الەمدە داۋسىز ءبىرىنشى ورىندامىز.

ماعان جۋىردا بەلگىلى بولعانداي، ءبىزدىڭ كەيبىر «كوكەلەر» كەتەراياققا اقشانى باسىپ قالۋدى كوزدەگەن سەكىلدى. ولار «قازاتوموندىرىستى» (كازاتومپروم) جەكەشەلەندىرمەكشى. الپاۋىت اتوم ءوندىرىسىن جەكەنىڭ قولىنا بەرمەكشى. وندا دا ءبىزدىڭ «شىق بەرمەس شىعايباي كوكەلەر» ونىڭ اقىرعى بەنەفيتسيارى (قوجايىنى) ەمەس، ورتاداعى دەلدال عانا بولماق. ونان ءارى بۇل سالانى، «قازاتوموندىرىس» ۇلتتىق كومپانياسىن رەسەي فەدەراتسياسىنا ساتۋ جوسپارلانعان.

مەنىڭ تۇسىنىگىمدە، بۇل – تاۋەلسىزدىكتى ساتۋمەن پارا-پار! مەن بۇل سوزدەردى اناۋ قۋلىعىنا قۇرىق بويلامايتىن «كوكەلەرگە» قاراتا ايتىپ وتىرمىن، ەگەر الدا-جالدا وسىلاي بولا قالسا، مەن العاشقىلاردىڭ ءبىرى بولىپ الاڭعا شىعامىن!»، - دەيدى ارمان تولەگەنۇلى.

ءبىز شوراەۆ مىرزانىڭ وزىنە حابارلاسىپ، وسى ماسەلەگە قاتىستى پىكىرىن بىلگەن ەدىك.

«قازاتوموندىرىس» باسشىلىعىنا بىردەن-ءبىر لايىق ادام – مۇحتار جاكىشەۆ

ارمان شوراەۆ:

- بۇل اقپارات ناقتى. جەكەشەلەندىرىلەدى دەگەن جوقپىن. بىراق، جەكەشەلەندىرۋگە ارەكەت ەتىپ جاتقان ادامداردى بىلەمىن. ءوزىمىزدىڭ قازاقتىڭ قارادومالاقتارى. سوعان جول بەرمەۋ ءۇشىن مەن وسى ۇندەۋدى جاريالادىم.

«قازاتوموندىرىسكە» ەشبىر سالماعى جوق ادامدى باسشىلىققا اكەلگەنىنىڭ ءبىر سەبەبى دە وسى بولۋى كەرەك.  مەن «قازاتوموندىرىس» تۋرالى وسىدان ءبىر-ەكى اي بۇرىن ەستىگەنمىن. بىراق، وعان اسا ءبىر ءمان بەرمەگەن ەدىم. ال مىناۋ بيلىكتىڭ سوڭعى ارەكەتتەرىنە قاراپ، شىنىمەن وسى ويعا كەلدىم.

اەس-كە قاتىستى قازىر قوعامدا پىكىر كوپ قوي. ەگەر اەس سالۋ كەرەك بولسا، فرانتسۋزدار، نەمىستەر نەمەسە جاپوندار سالعانى دۇرىس. رەسەيلىكتەردى جولاتۋعا ءتىپتى، بولمايدى. قازىر رەسەي بىزگە قاتىستى نەشە ءتۇرلى «شانتاج» جاساپ جاتىر.

ال «قازاتوموندىرىس» باسشىلىعىنا بىردەن-ءبىر لايىق ادام ول – مۇحتار جاكىشەۆ. ول كىسى ابدەن شىعىنعا باتىپ، تىزەرلەپ قالعان ۇلكەن كومپانيانى ەلىمىزدە عانا ەمەس، بۇكىل الەمدەگى ەڭ الدىڭعى كومپانيا جاسادى. ال ونى قاماۋدىڭ ارتىندا ءسوزسىز رەسەي، رەسەيدىڭ فبس-سى تۇردى. سوندىقتان، ەگەر ءبىز قۇلدىق سانادان ارىلىپ، ءوز تىزگىنىمىزدى ءوزىمىز ۇستايمىز دەسەك، مۇحتاردى قايتادان ءوز ورنىنا اپارۋ كەرەك.

ءتۇيىن:

قازاقستان ۋران ءوندىرىسى جونىنەن 11-12 جىلدان بەرى الەمدە كوشباسشى. ال قازاقستاندا الەمدىك ۋران قورىنىڭ 14 پايىزعا جۋىق ۇلەسى بار ەكەن. قازىر قازاقستان ءوز ۋرانىن قىتاي، وڭتۇستىك جانە شىعىس ازيا، ەۋروپا مەن سولتۇستىك جانە وڭتۇستىك امەريكا ەلدەرىنە ەكسپورتتاۋدا.

مۇحتار جاكىشوۆ «قازاتومپروم» باسشىسى بولىپ تۇرعان كەزدە ەلىمىزدىڭ ۋران وندىرىسىندەگى رەسەيلىكتەردىڭ ۇلەسىن ازايتىپ، ءبىرجولا تاۋەلسىز ەكونوميكالىق ساياسات جۇرگىزۋدى قالادى. شەتەلدىك الپاۋىت ۋران وندىرۋشىلەردىڭ كومەگىمەن دەربەس دامۋ جولىنا تۇسكەن تۇستا سوتتالىپ، اباقتىدان ءبىر-اق شىقتى.

جاكىشوۆ قامالعاننان كەيىن ءبىز ۋران ءوندىرۋ ءىسىن رەسەيدىڭ تىزگىنىنە ءبىرجولا ۇستاتا سالدىق. اقش قازىر رەسەيگە قاراتا سانكتسيا-سوققىلارىن توپەلەتىپ جاتىر. سول سوقىلاردىڭ ءبىرى ونسىز دا مۇرتتاي ۇشۋعا دايىن وتىرعان قازاققا كەپ ءتيدى.

تاقىرىپقا تۇزدىق:

بيىل جىل باسىندا (ناۋرىز ايىندا) «قازاتومپروم» قىتايعا ۋران كەن ورنىن ساتپاق»، - دەگەن اڭگىمە شىقان. دالىرەك ايتقاندا، قىتاي تۇركىستان وبلىسىنداعى «قازاتمونەركاسىپكە» تيەسىلى ەكى ۋران كەن ورىنىنان قوماقتى ۇلەس ساتىپ الاتىنى، ەكىجاقتى كەلىسىمدەردى 2021 جىلدىڭ ماۋسىمىنا دەيىن اياقتاۋ جوسپارلانعانى تۋرالى بەلگىلى بولعان. ءتىپتى، بۇل تۋرالى اقپارات 2020 جىلدىڭ جەلتوقسانىندا جاريا بولعان. ول كەزدە «كۋرسيۆ» سايتى «قازاتومپروم 49% اكتسياسىن قىتايعا ساتپاق»، دەپ جازعان.

نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى

Abai.kz