اپتا بويى ساياساتتىڭ كورىگىن قىزدىرىپ، (قايسىبىر ەلدىڭ پارلامەنتى سەكىلدى جاعا جىرتىسپاسا دا) ەلدىڭ دامۋى ءۇشىن دامىل تاپپايتىن ءماجىلىستىڭ وتىرىس زالى كەشە مەرەكەلىك كوڭىل كۇيمەن ارلەنىپتى. بالالاردى قورعاۋ كۇنىنە ورايلاستىرىلعان حالىقارالىق كونفەرەنتسيا بارىسىندا ەلدىڭ  بولاشاعى جايلى ءسوز قوزعالىپ قانا قويماي، سول بالعىنداردىڭ ونەرىن تاماشالاۋعا دا ۋاقىت بەرىلدى. سوندىقتان دا مۇنى ءماجىلىستىڭ تاريحىنداعى ەرەكشە كۇنگە بالاسا دا بولادى.

بۇل كۇنى ءماجىلىس قابىرعاسىندا «زاڭ­نا­ما جانە تاجىريبەدەگى قازاقستاندىق بالا­لاردى جان-جاقتى قورعاۋ جولىندا» تاقىرىبىمەن حالىقارالىق كونفەرەنتسيا ۇيىمداستىرىلىپ، بۇگىنگى قازاقستانداعى بالا قۇقىقتارىنىڭ قورعالۋ جايى تالقىعا ءتۇستى. 1 ماۋسىم، ءبىر جاعىنان، بالالار مە­رە­­­كەسى بولعاندىقتان بولار، كونفە­رەن­تسيادا ءسوز العان پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ الەۋ­­مەت­تىك-مادەني دامۋ كوميتەتىنىڭ ءتورايى­مى دا­ريعا نازارباەۆا اڭگىمەسىن جاعىمدى جايت­تان باستادى. «قازاقستان - جاستاردىڭ مەملەكەتى» دەگەندى ءجيى ەستيمىن. دەگەنمەن مۇنى «قازاقستان - بالالار مەن جاس­وس­پى­رىم­دەردىڭ ەلى» دەپ اتاعانىمىز دۇرىس. بۇگىنگى تاڭدا ءبىزدىڭ ەلىمىزدە 2 ملن 254 مىڭنان اس­تام مەكتەپكە دەيىنگى جاس­تاعى بالا جانە شامامەن 2 ملن 517 مىڭ­نان استام مەكتەپ جاسىنداعى بالا بار»، - دەيدى ءوز پىكىرىن ناقتى ساندارمەن دايەك­تەگەن دە­پۋ­تات د.نازارباەۆا. ونىڭ ايتۋىن­شا، اعىم­داعى جىلدىڭ قاڭتار-ناۋرىز ايلا­رىندا عانا رەسپۋبليكامىزدا 902 400 بالا ومىرگە كەلدى. بۇل - 2011 جىلعى وسى كەزەڭمەن سالىستىرعاندا 2,3 پايىزعا جوعارى ءارى قازىردىڭ وزىندە قازاقستانداعى بالالار سانى كۇن سايىن ءوسىپ وتىرعاندىعىن كورسەتەتىن قۋانىشتى كورسەتكىش.

البەتتە، مۇنىڭ ءبارى مەملەكەت تارا­پى­نان اتقارىلىپ جاتقان شارالاردىڭ جەمىسى بولسا كەرەك. ويتكەنى بالا قۇقىعىن قورعاۋ تۇرعىسىنان ەلىمىزدىڭ بىرقاتار تابىستارعا قول جەتكىزگەنىن وزگەلەر دە ايتىپ وتىر. مىسالى، «سىرت كوز - سىنشى» دەگەن قازاق­تىڭ ماتەلىنە سالىپ، ەل دامۋىن باقىلاپ وتىرعان شەتەلدىكتەردىڭ ءبىرى - يۋنيسەف وكىلى دجۋن كۋكيتانىڭ پىكىرىنە قۇلاق تۇرسەك، ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ سوڭعى 20 جىلدا الەۋمەتتىك-ەكونو­مي­كا­لىق دامۋمەن قاتار، بالالار قۇقىعىنا قاتىستى قوعامدىق تانىم مەن ءبىلىم باعى­تىن­دا دا ايتارلىقتاي ىلگەرىلەگەنىن العا تارتادى. بۇل بالا­لارعا جاعىمدى جاع­داي قالىپ­تاس­تى­رۋ­داعى مەملەكەتتىك پراكتيكالار مەن ستان­دارت­تاردى ايتار­لىق­تاي جاقسارتۋعا سەپتىگىن تيگىزگەن. «قازاق­ستان بالالار قۇقىعىن قورعاۋدا ايتار­لىقتاي تابىستارعا قول جەتكىزدى. ماسە­لەن، مەن مۇنداي اسا ماڭىزدى جەتىستىكتىڭ تەك 10 باعىتىنا عانا توقتالسام، جەتكىلىكتى. ءبىرىن­شىدەن، بالالار قۇقىعىن قورعاۋ كون­ۆەن­تسيا­سىنا سايكەس، ولار­دىڭ قۇقىعىن بارىنشا ءتيىمدى قورعاۋ بويىنشا قازاقستان 100-دەن استام نورما­تيۆتىك-قۇقىقتىق قۇجاتتى قايتا قاراپ، قابىلدادى. بالالار قۇقىعىن وڭىرلىك دەڭگەيدە كەڭەيتۋ ءۇشىن قازاق­ستان­نىڭ 17 قالاسى «بالالار ءۇشىن دوس قا­لا» باس­تا­ما­سىنا قوسىلدى. بۇدان بولەك بالا­لار­دىڭ ويلاۋ قابىلەتىن جوعارى دامىتۋعا قا­تىس­­تى يگى قادامداردى دا جۇزەگە اسىردى. قازاقستان بالالاردى مۇگەدەكتىكتەن قور­عاۋ­عا باسا نازار اۋداردى. 2006-2011 جىل­دار ارا­سىن­داعى مەكتەپكە دەيىنگى ءبىلىم­مەن قامتۋ ەكى ەسەگە ارتىپ، قازىر 40 پايىزدى قۇراپ وتىر»، - دەيدى دجۋن كۋكيتا بالا­لاردىڭ يگى­لى­گى ءۇشىن اتقارىلىپ جاتقان يگى ىستەردى سانا­ما­لاپ.

دجۋن كۋكيتا سونداي-اق قازاقستاندا سوتتار بارىسىندا بالالاردىڭ قۇقىعىن قورعاۋ بويىنشا يۋۆەنيالدى جۇيە ەنگىزىلىپ، مۇمكىندىگى شەكتەۋلى بالالار ءۇشىن ۇلتتىق ءىس-قيمىل جوسپارى قابىلدانعانىن، سول ارقىلى مۇگەدەك بالالار ۇدايى مەملەكەت نازارىنا الىنعانىن دا اتاپ ءوتتى.

دەيتۇرعانمەن بالالار قۇقىعىن قورعاۋ، ولاردى ءتۇرلى الەۋمەتتىك قاتەر­لەردەن ساقتاۋ ءىسىن مۇلدە كەمشىلىكسىز دەۋگە تاعى اۋىز بارمايدى. مۇنى يۋنەسكو وكىلى عانا ەمەس، قازاقستاننىڭ ادام قۇقىقتارى جونىندەگى ۋاكىلى اسقار شاكىروۆ تە ايتىپ وتىر. ماسەلەن، ا.شاكىروۆ ەلىمىزدە بالا­لارعا قاتىستى زورلىق-زومبىلىق دەرەكتەرى ءالى دە كەزدەسەتىنىنە، ءوز-وزىنە قول جۇمساۋ وقيعالارىنىڭ كوبەيگەنىنە دە قىنجىلىس بىلدىرەدى. ونىڭ ايتۋىنشا، ەلىمىزدىڭ ءبىلىم بەرۋ، دەنساۋلىق ساقتاۋ جانە الەۋمەتتىك قورعاۋ جۇيەسىندەگى بىرقاتار مەكەمەلەرگە ارنايى جۇرگىزىلگەن زەرتتەۋلەر بارىسىندا بالالارعا زورلىق كورسەتۋ فاكتىلەرى انىق­تالعان. وسىنداي جايتتارعا نازار اۋدار­عان ول مەكتەپ باعدارلاماسىنا ارنايى ءپان ەنگىزۋدى ۇسىنادى.

«رەسپۋبليكادا بالالاردى قورعاۋدىڭ بەرىك ءارى ىلكىمدى تەتىكتەرى قۇرىلعان. الايدا وسكەلەڭ ۇرپاقتى پاتريوتتىق ءداستۇر، وتبا­سى مارتەبەسىن نىعايتۋ، مەكتەپ پەن وتباسى جانە قوعامنىڭ ءوزارا ارەكەتتەستىگى باع­دا­رىن­دا تاربيەلەمەيىنشە بۇل مىندەتتى ىسكە اسىرۋ قيىن. سوندىقتان مەكتەپ باعدار­لا­ما­سىنا ارنايى بالا قۇقىعىن قورعاۋ ءپانىن ەنگىزۋ ماسەلەسى نازار اۋدارۋعا تۇرارلىق دەپ ويلايمىن»، - دەيدى قازاق­ستاننىڭ ادام قۇقىقتارى جونىندەگى ۋاكىلى اس­قار شاكىروۆ.

اۆتور: قانات قازى

"الاش ايناسى" گازەتى