ەلىمىزدىڭ سايلاۋ جۇيەسىن دامىتۋ ۇنەمى ىسكە اسۋدا. سەبەبى دەموكراتيا قاشاندا وزگەرىس پەن دامۋدى قالايدى. ال ول ءۇشىن ساياسي ينستيتۋتتار مەن ساياسي پروتسەستەر دە ۇنەمى وزگەرىستە بولۋى ابزال. سوندىقتان دا مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت كەمەلۇلى توقاەۆ سايلاۋ شارتتارىن وزگەرتۋدى ۇسىندى. اتاپ ايتقاندا اۋىل اكىمدەرى تىكەلەي اۋىل حالقىنىڭ تاڭداۋى نەگىزىندە ىسكە اسۋى ءتيىس. بۇل سايلاۋ ناۋقانىنىڭ دامۋىنا تىكەلەي اسەر ەتەدى. پرەزيدەنت ودان بولەك پارلامەنت سايلاۋىنا قاتىستى دا وزگەرىستەردى ەنگۋزى كەرەكتىگىن اتاپ وتكەن بولاتىن. چعني پارتيالار ءۇشىن شەكتى مەجە 7 پايىزدان 5 پايىزعا دەيىن ءتۇستى. بۇل سايلاۋعا قاتىسقىسى كەلەتىن پارتيالار سانىن ارتتىرىپ، ساياسي باسەكەلەستىكتى جارقىن ەتە تۇسپەك. بيىل العاش رەت اۋىل اكىمدەرىن سايلاۋ ناۋقانى ءوتتى. سايلاۋ قالاي ءوتتى، كىمدەر قاتىستى، ناتيجەسى قانداي؟

2021 جىلدىڭ مامىر ايىنىڭ سوڭىندا قازاقستان پرەزيدەنتى سايلاۋ زاڭناماسىنا تۇزەتۋلەرگە قول قويدى، وعان سايكەس اۋداندىق ماڭىزى بار قالالار، اۋىلدار، اۋىلدار مەن اۋىلدىق وكرۋگتەردىڭ اكىمدەرى تىكەلەي سايلاۋ ارقىلى سايلانادى.

اۋىل اكىمدەرىنىڭ العاشقى سايلاۋى 2021 جىلدىڭ 25 شىلدەسىنە - كەيبىر اكىمدەردىڭ وكىلەتتىك مەرزىمى اياقتالۋىنا 10 كۇن قالعاندا بەلگىلەندى. سايلاۋ وتكىزىلگەنگە دەيىن 40 كۇن بۇرىن جاريالاندى.

سايلاۋ زاڭناماسىنا ەنگىزىلگەن وزگەرىستەرگە سايكەس، قازىرگى اكىمنىڭ وكىلەتتىك مەرزىمى اياقتالعان جاعدايدا، سايلاۋ 40 كۇن بۇرىن جاريالانادى جانە سايلاۋ مەرزىمى اياقتالۋعا 10 كۇن قالعاندا ءوتۋى ءتيىس. اعىمداعى جىلدىڭ 26 ماۋسىمىندا كانديداتتاردى ۇسىنۋ باستالدى، ول 9 شىلدەگە دەيىن سوزىلدى. قازاقستاننىڭ بارلىق وبلىستارىندا قالالىق جانە اۋداندىق اۋماقتىق سايلاۋ كوميسسيالارى اۋداندىق ماڭىزى بار قالالار، اۋىلدار، اۋىلدىق وكرۋگتەر اكىمدەرىنىڭ سايلاۋىن دايىنداۋ مەن وتكىزۋ ءۇشىن سايلاۋ وكرۋگتەرىن قۇردى جانە سايلاۋدى دايىنداۋ مەن وتكىزۋ بويىنشا نەگىزگى ءىس -شارالاردىڭ مەرزىمدەرىن بەكىتتى. 15 شىلدەدە قازاقستاندا اۋىلدىق وكرۋگ اكىمدەرىنە كانديداتتاردى تىركەۋ اياقتالدى جانە 15 شىلدەدە ۇگىت ناۋقانى باستالدى. سايلاۋ ناۋقانىنىڭ مەرزىمى 30 كۇندى قۇرايتىنىن ەستەرىڭىزگە سالامىز.

25 شىلدەدە، استانا ۋاقىتى بويىنشا تاڭعى ساعات 07:00 -دە، قازاقستاننىڭ بارلىق ايماقتارىندا وبلىستىق ماڭىزى بار قالالاردىڭ، اۋىلداردىڭ، كەنتتەردىڭ، اۋىلدىق وكرۋگتەردىڭ اكىمدەرىن سايلاۋ باستالدى. قر وسك مالىمەتى بويىنشا، سايلاۋعا 2297 كانديدات قاتىسقان. ساياسي پارتيالاردان 878 ادام كانديدات بولدى - 38,2%، ءوزىن -ءوزى ۇسىنعان كانديداتتار - 1419 - 61,8%. ۇمىتكەرلەردىڭ ىشىندە 458 ايەلدەر مەن 1839 ەرلەر بار. داۋىس بەرۋ 14 ايماقتا 1847 سايلاۋ ۋچاسكەسىندە وتكەن. ناتيجەلەرگە كەلەر بولساق.

اقمولا وبلىسى بويىنشا ناتيجە بىلاي بولدى. وبلىستا 95 اۋىل اكىمى سايلاندى - بۇل رەسپۋبليكاداعى ەڭ ۇلكەن سان. «سايلاۋشىلاردىڭ قاتىسۋى 75,7% بولدى» دەپ حابارلادى اقمولا وبلىستىق سايلاۋ كوميسسياسىنىڭ توراعاسى ماناربەك ءسادۋوۆ وڭىرلىك كوممۋنيكاتسيالار قىزمەتىنىڭ بريفينگىندە.

290 كانديداتتىڭ 76-سى «نۇر وتان» پارتياسىنان، 6-سى قۇتپ-دان، 5-ءى «اق جول» قدپ-نان جانە «اۋىل» حدپ مەن «Aدال» پپ-دان ءبىر وكىلدەن، 201-ءى ءوزىن-ءوزى ۇسىندى. 11 وكرۋگتە تەك ءوزىن-ءوزى ۇسىنعان كانديداتتار عانا كانديدات بولدى. جاڭادان سايلانعان اكىمدەردىڭ 74 -ءىن «نۇر وتان» پارتياسى، 3 -ءىن قپپ، 2 -ءىن «اق جول» جانە ءبىر كانديداتتان «اۋىل» مەن «ادال» پارتيالارى ۇسىندى. وبلىستا سايلانعان اكىمدەردىڭ ەڭ جاسى 29 جاستا بولسا، جاسى ەڭ ۇلكەنى 52-دە.

اقتوبە وبلىسىندا دا اۋىل اكىمدەرىن سايلاۋ تارتىستى ءوتتى. وبلىستا 35 سايلاۋ وكرۋگىندە اكىم سايلاۋى ءوتتى. بيۋللەتەندەرگە 105 ۇمىتكەردىڭ اتى -ءجونى ەنگىزىلدى. اقتوبە وبلىستىق سايلاۋ كوميسسياسىنىڭ حاتشىسى ەسەت شاڭگەرەەۆتىڭ ايتۋىنشا، بارلىق 35 وكرۋگ بويىنشا اكىمدەر داۋىس بەرۋ ناتيجەلەرى بويىنشا سايلاندى. ولاردىڭ ىشىندە: «نۇر وتان» پارتياسى ۇسىنعان - 28 ادام، «اۋىل» – 2, «اق جول»، «Aدال» جانە قازاقستان حالىق پارتياسىنان - ارقايسىسى 1 ادام. جاڭادان سايلانعان تاعى ەكى اكىم ءوزىن-ءوزى ۇسىنادى.

سايلانعان اكىمدەردىڭ 28-ءى مەملەكەتتىك قىزمەتشى، 1-ءى كوممەرتسيالىق قۇرىلىمداردىڭ وكىلى، 5-ءى بيۋدجەتتىك ۇيىمداردىڭ قىزمەتكەرلەرى، 1-ءۋى ۋاقىتشا جۇمىس ىستەمەيدى. 5 اكىم - ايەلدەر. سايلانعان اكىمدەردىڭ ورتاشا جاسى - 46, ەڭ جاسى - 26, ال ەڭ ۇلكەنى - 62 جاستا.

الماتى وبلىسىنداعى سايلاۋ قىزىققا تولى بولدى دەۋگە تولىق نەگىز بار. الماتى وبلىسىندا 25 شىلدەدە 16 اۋدان مەن ءبىر قالادا سايلاۋ ءوتتى، تۇرعىندار 71 اكىمدى سايلادى. بيۋللەتەندەرگە 235 كانديدات ەنگىزىلدى. ەڭ ۇلكەن باسەكە تالعار اۋدانىنىڭ بەسقاينار اۋىلدىق وكرۋگىندەگى اكىمنىڭ ورنىنا بولدى - وندا 6 ۇمىتكەر تىركەلدى. الماتى وبلىستىق سايلاۋ كوميسسياسىنىڭ اقپاراتى بويىنشا سايلاۋشىلار تىزىمىنە 221952 ازامات ەنگىزىلگەن. داۋىس بەرۋگە 67,5% ادام كەلگەن. سايلانعان اكىمدەردىڭ ىشىندە 60-ىن ساياسي پارتيالار ۇسىندى، 11-ءى ءوزىن-ءوزى ۇسىندى. سايلانعان 71 اكىمنىڭ 53 -ءى مەملەكەتتىك قىزمەتشى، ونىڭ ىشىندە 39 -ى اكىم مىندەتىن اتقارۋشى. ەكى اكىم - ايەلدەر.

سايلاۋدا جەڭىسكە جەتكەندەردىڭ ورتاشا جاسى 46,2 جاس، ال ەڭ جاس اكىم 27 جاستا - ءبىرجان ماحاتوۆ (ەلتاي اۋىلدىق وكرۋگى، قاراساي اۋدانى), ەڭ ۇلكەنى - 62 جاستا جۇمان مىقىباەۆ (بالتاباي اۋىلدىق وكرۋگى، ەڭبەكشىقازاق اۋدانى).

اتىراۋ وبلىسىنىڭ حالقى دا سايلاۋدان تىس قالمادى. ساياسي ناۋقانعا بارىنشا قاتىستى. اتىراۋ وبلىسىندا 25 شىلدەدە 18 سايلاۋ وكرۋگىندە اۋىل اكىمدەرىنىڭ سايلاۋى ءوتتى. سايلاۋ وكرۋگتەرى بويىنشا 44305 ازامات سايلاۋشىلار تىزىمىنە ەنگىزىلدى، ولاردىڭ 32981 -ءى داۋىس بەرۋگە قاتىستى، قاتىسۋشىلاردىڭ سانى 74,4% شەكتى قۇراعان. اكىم بولۋعا ۇمىتكەرلەردىڭ جالپى سانى - 52 ادام.

وبلىستىق اۋماقتىق سايلاۋ كوميسسياسىنىڭ توراعاسى ازامات ايماناكۋموۆتىڭ ايتۋىنشا، اتىراۋ وبلىسىندا سايلانعان 18 اكىمنىڭ 15-ءى «نۇر وتان» پارتياسىنان، تاعى بىرەۋى «ادال» ساياسي پارتياسىنان، سونداي-اق ءوزىن-ءوزى ۇسىنعان ەكى كانديداتتان اكىم تىزگىنىن قولعا العان.

شىعىس قازاقستان وبلىسى دا اۋىل اكىمدەرىن سايلاۋ ناۋقانىن ۇلكەن ۇمىتپەن قارسى الدى. اباي تۋعان ولكەنىڭ حالقى ساياسي ناۋقانعا بارىنشا ساي دايىندالىپتى. شىعىس قازاقستاندا 25 شىلدەدە 77 وكرۋگ بويىنشا اۋىل، كەنت، اۋىلدىق وكرۋگ اكىمدەرى سايلاندى. وڭىرلىك كوممۋنيكاتسيالار قىزمەتىندە وتكەن بريفينگتە حابارلاعان وبلىستىق سايلاۋ كوميسسياسىنىڭ توراعاسى ەرسايىن نابيەۆتىڭ ايتۋىنشا، وكرۋگتەر بويىنشا سايلاۋشىلار تىزىمىنە 111 مىڭنان استام ادام ەنگىزىلگەن. داۋىس بەرۋگە وبلىستىڭ 101 مىڭنان استام سايلاۋشىسى قاتىستى، وسىلايشا قاتىسۋشىلاردىڭ جالپى سانى 90,9% قۇراپ، جوعارى كورسەتكىشتى كورسەتكەن. سايلاۋ كوميسسياسى وبلىستاعى اۋىلدىق اكىمدەردىڭ سايلاۋىنا 232 ادامدى كانديدات رەتىندە تىركەدى. ونىڭ ىشىندە وبلىس تۇرعىندارى 77 جەرگىلىكتى اكىمشىلىك باسشىسىن تاڭدادى.

جامبىل وبلىسىندا اۋىل اكىمدەرىن سايلاۋعا حالىق بەلسەنە قاتىستى. جىر الىبىنىڭ تۋعان جەرى وسىلايشا جاڭا وزگەرىستەرگە سەنىم بىلدىرگەن. وبلىستىق سايلاۋ كوميسسياسىنىڭ مالىمەتى بويىنشا، سايلاۋشىلار تىزىمىنە 104,4 مىڭعا جۋىق جامبىلدىقتار ەنگىزىلگەن، ولاردىڭ 94,6 مىڭنان استامى داۋىس بەرۋگە قاتىسقان. بۇل سايلاۋشىلاردىڭ 90,66 پايىزى داۋىس بەردى دەگەن ءسوز.
38 وكرۋگ بويىنشا بارلىعى 111 كانديدات ۇسىنىلدى. 89 سايلاۋ ۋچاسكەسىندە قوعامدىق بىرلەستىكتەردەن، كوممەرتسيالىق ەمەس ۇيىمداردان جانە ساياسي پارتيالاردان 651 باقىلاۋشى وتىرعان. ولار سايلاۋدىڭ تازا ءارى ادىلەتتى ءوتۋىن قاداعالاعان. جالپى وبلىستا 38 اكىم سايلاندى، ولاردىڭ 13-ءى قايتادان قىزمەتكە كىرىستى.

باتىس قازاقستان وبلىسىنىڭ حالقى بۇل سايلاۋدى 31 وكرۋگتە وتكىزدى. بيۋللەتەندەرگە 81 ۇمىتكەر ەنگىزىلدى. بقو وڭىرلىك كوممۋنيكاتسيالار قىزمەتىندە وتكەن بريفينگتە وبلىستىق سايلاۋ كوميسسياسىنىڭ توراعاسى عايسا قاپاقوۆ ايتقانداي، جاڭادان سايلانعان 31 اكىمنىڭ 23-ءى - مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەر. سونىڭ ىشىندە 17 اۋىلدىق وكرۋگ بويىنشا قايتا سايلانعان. سايلاۋدىڭ تاعى 3 جەڭىمپازى - كوممەرتسيالىق قۇرىلىمداردىڭ وكىلدەرى، 5-بيۋدجەتتىك ۇيىمداردىڭ قىزمەتكەرلەرى. اكىمدەردىڭ اراسىندا ءبىر ايەل بار. ورتاشا جاسى - 45,5 جاس (ەڭ كىشىسى - 31, ۇلكەنى - 60).

قاراعاندى وبلىسىنداعى اۋىل اكىمدەرىنىڭ العاشقى سايلاۋى بارلىق 75 وكرۋگ بويىنشا ءوتتى دەپ تانىلدى. وبلىستىق سايلاۋ كوميسسياسىنىڭ توراعاسى ەرقار ايماعامبەتوۆ سايلاۋشىلاردىڭ قاتىسۋى 76% بولعانىن ايتتى. كومىر ايماعىنداعى 81 مىڭ اۋىل تۇرعىنىنىڭ 62 مىڭعا جۋىعى داۋىس بەرۋ قۇقىعىن پايدالاندى. بيۋللەتەندەرگە اۋىل اكىمدەرىنە ۇمىتكەر 257 ادامنىڭ اتى -ءجونى ەنگىزىلدى. 75 ادام جەڭىمپاز اتاندى.

قوستاناي وبلىسىندا 168 ەلدى مەكەندى قامتيتىن 65 سايلاۋ وكرۋگىندە سايلاۋ ءوتتى. سايلاۋ كۇنى 178 سايلاۋ ۋچاسكەسىندە داۋىس بەرۋ بولدى. سايلاۋشىلار تىزىمىنە 46799 ادام ەنگىزىلدى. وڭىردەگى سايلاۋشىلاردىڭ قاتىسۋى 84,4% قۇرادى.

قىزىلوردا وبلىسىندا دا سايلاۋ تارتىستى بولدى. ارال وڭىرىندە 43 گرادۋس ىستىققا جانە قيىن سانيتارلىق-ەپيدەميولوگيالىق جاعدايعا قاراماستان، اۋىلدىق وكرۋگ اكىمدەرىن سايلاۋ ءۇشىن ساياسي وقيعانىڭ ماڭىزدىلىعىن راستايتىن سايلاۋشىلاردىڭ جوعارى بەلسەندىلىگى بايقالدى. جالپى سايلاۋشىلاردىڭ قاتىسۋى 83,58% قۇرادى. 54 سايلاۋ ۋچاسكەسىنە 30149 قىزىلوردالىق باردى، ولار 40 بوس اكىمدىك ورىنعا ۇمىتكەر 122 كانديداتتىڭ تاعدىرىن انىقتادى. ايماقتاعى سايلاۋ اشىق جانە زاڭعا تولىق سايكەس بولدى. سايلاۋ ۋچاسكەلەرىنە 600-دەن استام باقىلاۋشى كەلدى. داۋىس بەرۋ كۇنى ەشقانداي زاڭ بۇزۋشىلىق تىركەلگەن جوق.

ماڭعىستاۋ وبلىسىندا اۋىلدار مەن اۋىلدىق وكرۋگتەر اكىمدەرىن سايلاۋعا 14144 سايلاۋشىنىڭ 11650 ادامى داۋىس بەردى. «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى سايلاۋ تۋرالى» كونستيتۋتسيالىق زاڭعا سايكەس جەرگىلىكتى ۋاقىت بويىنشا 20.00 -دە 10 وكرۋگ بويىنشا 14 سايلاۋ ۋچاسكەسى ءوز جۇمىسىن اياقتادى. سايلاۋ بيۋللەتەندەرىنە 25 كانديدات ەنگىزىلدى، ونىڭ ىشىندە وبلىس تۇرعىندارى 10 اكىمدى تاڭدادى. جاڭا اكىمدەردىڭ ورتاشا جاسى - 41,5 جاس. ەڭ جاسى 26-دا، ۇلكەنى 60-تا. سايلانعان 10 اكىمنىڭ بارلىعى مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەر. بەلگىلى ءبىر اۋىلدىق وكرۋگتە ەكى اكىم قايتا سايلاندى.

پاۆلودار وبلىسىندا دا سايلاۋ دەسە ىشكەن اسىن جەرگە قوياتىن جاندار جەتكىلىكتى ەكەن. وڭىردەگى اۋىل اكىمدەرىن سايلاۋعا جالپى قاتىسۋشىلار 76,9% قۇرادى. ەكى اۋىلدىق وكرۋگتە - اقتوعاي اۋدانى مەن ەكىباستۇزدىڭ جەلەزنودوروجنىي اۋىلدىق ايماعىندا بارلىق سايلاۋشىلار ءوز قۇقىقتارىن پايدالاندى. سايلاۋشىلاردىڭ ەڭ از سانى پاۆلودار قالاسىنىڭ كەنجەكول اۋىلدىق وكرۋگىندەگى سايلاۋ ۋچاسكەلەرىنە كەلدى، مۇندا قاتىسۋشىلاردىڭ 24,3% عانا داۋىس بەرگەن. ياعني بەلسەندىلىك تومەن بولدى. بارلىق 42 اۋىلدىق وكرۋگتەگى سايلاۋ ءوتتى دەپ تانىلدى. وبلىستىق اۋماقتىق سايلاۋ كوميسسياسىنىڭ مالىمەتىنشە ەڭ جاس اكىم - 33 جاستا، ەڭ ۇلكەنى – 61.

سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىندا 71 وكرۋگ بويىنشا اكىمدەر سايلاندى. 214 سولتۇستىك قازاقستاندىق ءوز كانديداتتارىن ۇسىندى. ونىڭ 68 -ءى ساياسي پارتيالاردان بولدى. سايلانعان 71 اكىمنىڭ 57 -ءى مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەر. سونىڭ ىشىندە 42 اكىم ءوز اۋىلدىق وكرۋگىندە قايتا سايلاندى. جاڭادان سايلانعان 19 اكىم ايەلدەر. جەڭىمپازداردىڭ ورتاشا جاسى - 45 جاس، ال ەڭ جاسى 30 –دا، ەڭ ۇلكەنى - 62 جاستا.

تۇركىستان وبلىسىندا دا اۋىل اكىمىن سايلاۋ ناۋقانىن اسىعا كۇتكەن ءجۇرت كوپ ەكەن. تۇركىستان وبلىسىندا 25 شىلدەدە 166 كانديداتتان 60 اۋىل اكىمى سايلاندى. سايلاۋ وكرۋگتەرى بويىنشا سايلاۋشىلار تىزىمىنە 265 146 ازامات ەنگىزىلدى، ولاردىڭ 209 227 -ءسى داۋىس بەرۋگە قاتىستى، وسىلايشا قاتىسۋشىلاردىڭ سانى 79% بولدى. وبلىستىق سايلاۋ كوميسسياسىنىڭ مالىمەتى بويىنشا سايلانعان اۋىل اكىمدەرىنىڭ 16 -سى مەملەكەتتىك قىزمەتشى. سايلانعان اكىمدەردىڭ ورتاشا جاسى 46,7 جاستى قۇرايدى.

وسىلايشا اۋىل اكىمدەرىن سايلاۋ ناۋقانى ءار وڭىردە دۇرىلدەپ ءوتتى. بۇل ناۋقانعان 4.7 ملرد تەڭگە قارجى بولىنگەن ەدى. اكىمدەردى سايلاۋ 2025 جىلعا دەيىن بارلىق اۋىل اكىمدەرىن اۋىستىرۋمەن جالعاسا بەرمەك. اتالمىش تاجىريبە ەلىمىزدەگى سايلاۋ پروتسەسىنىڭ دامۋىنا ءوز ىقپالىن تيگىزىپ، بارىنشا ازاماتتىق قوعامنىڭ نىعايۋىنا سەپ بولماق.

Abai.kz