ەكىباستۇزدا پرەزيدەنت تاپسىرماسى ىرىڭ-جىرىڭمەن ورىندالماق

ەلىمىز ءۇشىن بيىلعى جىل جاڭالىعى – وكىلەتتىك مەرزىمى وتكەن كەنت جانە اۋىل اكىمدەرىن سايلاۋ ناۋقانى بولماق. پرەزيدەنتتىڭ وتكەن جىلعى جولداۋىنداعى «ەگەر ازاماتتارىمىزدىڭ ءال-اۋقاتىن شىن مانىندە جاقسارتقىمىز كەلسە، ولاردىڭ وزدەرىن وسى ىسكە بەلسەندى تۇردە تارتقان ءجون. الداعى ساياسي رەفورمالاردىڭ بارلىعى حالىقتى مەملەكەت باسقارۋ ىسىنە كەڭىنەن قاتىستىرۋعا باعىتتالۋى كەرەك»، - دەگەن ءسوزى حالىقتىڭ كوڭىلىنە سەنىم ۇيالاتىپ، ەل ىشىنەن كادىمگىدەي سەرپىلىس بايقالدى.

وكىنىشكە قاراي، ەكىباستۇز وڭىرىندە پرەزيدەنتتىڭ تاماشا ساياسي باستاماسى «ءاپ-ادەمى ءان ەدى، پۇشىق ايتىپ قور قىلدىنىڭ» كەبىن كيىپ جاتىر. قازىردىڭ وزىندە بۇل وڭىردە نەبىر «سپەكتاكلدەر» باستالىپ كەتتى.

بيىل ەكىباستۇز وڭىردە بەس اكىمنىڭ قىزمەتتىك وكىلەتتىگى اياقتالعالى وتىر، ولار – مەملەكەتتىك قىزمەتكە 37 جىلىن ارناعان دوكتورحان امانتاي (بايەت اۋىلدىق وكرۋگىنىڭ اكىمى، جالپى ەڭبەك ءوتىلى – 38 جىل), مەملەكەتتىك قىزمەتتە 32 جىل تەر توككەن ەرلان قاسەنالين (تەمىرجول اۋىلدىق وكرۋگى، ەڭبەك ءوتىلى 40 جىلدان استام), مەملەكەتتىك قىزمەتتە 20 جىل جيعان تاجىريبەسى بار مارات سەيسەمباەۆ (سارىقامىس اۋىلدىق وكرۋگى، جالپى ەڭبەك ءوتىلى – 43 جىل), 21 جىل مەملەكەتتىك قىزمەتكە جىگەرىن ارناعان گۇلنار ەڭسەباەۆا (شيقىلداق اۋىلىنىڭ اكىمى، جالپى ءوتىلى – 37 جىل) جانە مەملەكەتتىك قىزمەتتە 15 جىلدىق تاجىريبەسى بار باحتيار اقتاەۆ (اقكول اۋىلدىق وكرۋگى).

اتالعان ازاماتتاردىڭ باسىم كوپشىلىگى – زەينەت جاسىنا تاياپ قالعاندار.

وڭىردە سوڭعى ۋاقىتتا بولعان وقيعالار بۇل بەس اكىمدى سايلاۋعا ۇمىتكەر بولۋ قۇقىعىنان ايىرىپ وتىر. ونىڭ سەبەبىن وقىرمان قاۋىمعا ءتۇسىندىرۋ ءۇشىن امالسىز «ماقتا قىز بەن مىسىق» ەرتەگىسىن ەسكە تۇسىرۋگە تۋرا كەلەدى.

باسىنان باستاپ ايتار بولساق، ەكىباستۇز قالاسى اكىمىنىڭ اتىنا 2021 جىلعى 30 ساۋىردە ەكىباستۇز قالالىق پروكۋراتۋراسى اتىنان ۇسىنىس حات تۇسەدى. وندا ناتيجەلى جۇمىسپەن قامتۋدى جانە كاسىپكەرلىكتى دامىتۋدىڭ 2017-2021 جىلدارعا ارنالعان «ەڭبەك» مەملەكەتتىك باعدارلاماسىن جۇزەگە اسىرۋ بارىسىندا زاڭدىلىقتاردىڭ ساقتالۋىنا پروكۋراتۋرا جۇرگىزگەن تالداۋ ناتيجەلەرى ايتىلادى.

«تالداۋ باعدارلامانىڭ ءار باعىتى بويىنشا ادامداردى سۇرانىسى جوق ماماندىقتارعا وقىتۋ، مەملەكەتتىك گرانتتاردىڭ نەگىزسىز بەرىلۋى، قوعامدىق جۇمىستاردى اتقارۋعا سۋبسيديالاردىڭ زاڭسىز تاراتىلۋى جانە جاستار تاجىريبەسىندەگى زاڭسىزدىقتار تۇرىندە ورەسكەل زاڭ بۇزۋشىلىقتاردى انىقتادى»،- دەپ جازىلعان ۇسىنىس حاتتا.

بارىنەن قىزىعى - بۇل باعدارلامالاردىڭ اكىمشىسى ەكىباستۇز قالاسى اكىمدىگىنىڭ جۇمىسپەن قامتۋ جانە الەۋمەتتىك باعدارلامالار ءبولىمى ەكەندىگىندە. بىراق ونداعىلاردىڭ مۇرتىن بالتا شاباتىن ءتۇرى جوق.

پروكۋراتۋرا ەڭ الدىمەن قىسقا مەرزىمدى كاسىپتىك وقىتۋ باعىتىنداعى جۇمىستان قاتە تاپقان. توقتالىپ وتسەك، «ەڭبەك» باعدارلاماسى شەڭبەرىندە وقىتۋ ءۇشىن بىلىكتىلىك پەن ماماندىق جاعى جۇمىس بەرۋشىلەردىڭ وتىنىمدەرى ناتيجەسىندە انىقتالۋى كەرەك ەكەن. تەكسەرىس انىقتاعانداي، جۇمىسپەن قامتۋ ورتالىعى ەڭبەك نارىعىنداعى مۇقتاجدىقتاردى تەك قاعاز جۇزىندە «انىقتايتىن» كورىنەدى. بۇعان سۇرانىسسىز ماماندىقتار بويىنشا بەرىلگەن جولدامالار ايعاق. 2019 جىلى جۇمىسپەن قامتۋ ورتالىعىنا وتىنىمدەر مۇلدەم تۇسپەگەن. وسى جىلى وتىنىمدەر تۇسپەگەنىنە قاراماستان، قاجەت ەمەس ماماندىقتارعا 148 ادام وقىتىلىپ، بۇل ماقساتقا 9 ميلليون تەڭگە جۇمسالىپتى. اتاپ ايتقاندا، ۆيزاجيست ماماندىعىنا – 41 ادام، كوسمەتولوگقا – 19 ادام، شاشتارازعا – 49 ادام، كونديتەرلىككە 39 ادام وقىتىلعان.

مۇنداي بىلىقتار كاسىپكەرلىك باستامالاردى قولداۋ سالاسىندا دا از ەمەس ەكەن.

جاڭا بيزنەس يدەيالاردى جۇزەگە اسىرۋعا ارنالعان مەملەكەتتىك گرانتتاردى ۇسىنۋ قر ۇكىمەتىنىڭ 2018 جىلعى 23 تامىزداعى №513 قاۋلىسىمەن بەكىتىلگەن مەملەكەتتىك گرانتتاردى بەرۋ ەرەجەسىمەن انىقتالادى. وسى ەرەجەنىڭ 5-تارماعىنا سايكەس، مەملەكەتتىك گرانتقا ۇمىتكەردىڭ جەكە كاسىپكەر (زاڭدى تۇلعا) رەتىندە مەملەكەتتىك تىركەۋگە الىنۋ مەرزىمى باعدارلامانىڭ وڭىرلىك ۇيلەستىرۋشىسىنە جۇگىنگەن كەزدە ءبىر جىلدان از بولۋى كەرەك. سوعان قاراماستان، گرانت بولۋگە جاۋاپتى كوميسسيا جەكە كاسىپكەر رەتىندە تىركەلگەنىنە ءبىر جىلدان اسىپ كەتكەن تۇلاعالارعا گرانت تاراتقان. «باتپان قۇيرىقتان» قارپىپ قالعاندار اراسىندا جەكە كاسىپكەر رەتىندە 2011 جىلدىڭ 17 تامىزىندا تىركەلگەن لاريسا مۇساناپ تا بار ەكەن. 2020 جىلعى 20 مامىردا بيۋتي-سالون اشۋ ءۇشىن وعان 555 600 تەڭگە گرانت ماقۇلدانعان.

جالپى، ەكىباستۇز قالاسى اكىمدىگىنىڭ جۇمىسپەن قامتۋ جانە الەۋمەتتىك باعدارلامالار ءبولىمى جىبەرگەن كەمشىلىكتە سان جوق. دەگەنمەن زاڭسىزدىقتىڭ بىرنەشەۋىنە توقتالىپ وتەلىك.

مەملەكەتتىك گرانت الۋعا ۇمىتكەرلەر، جوعارىداعى ەرەجەگە سۇيەنسەك، حالىقتى جۇمىسپەن قامتۋ ورتالىعىندا تىركەلگەن-تىركەلمەگەنىنە قاراماستان جۇمىسسىز تۇلعا، كاسىپكەر نەمەسە كاسىپكەرلىك نەگىزدەرى كۋرسىن بىتىرگەن بىرىڭعاي جيىنتىق تولەم تولەۋشى بولۋى كەرەك. وسىنداي تالاپقا قاراماستان، تۇراقتى جۇمىسى بار تۇلعالارعا گرانتتار اسقان جومارتتىقپەن تاراتىلىپتى.

اتاپ ايتقاندا، 2020 جىلى 12 جەلتوقساندا تىگىنشىلىك ماقساتقا دەپ 556 600 تەڭگەنى جايباراقات قالتاسىنا باسقان ا.يمانعاليەۆا ءدال سول ۋاقىتتا «Greenhouse- Qaztomat» جشس-ىندە جۇمىس ىستەپ ءجۇرىپتى. جالعىز ول ەمەس، «ەەك» اق قىزمەتكەرى ن.مۋسرالينوۆ، «ساس كازاحستان» جشس جۇمىسكەرى ا.حاماي، «كۋزەت موتورس» جشس-نەن جالاقى الىپ جۇرگەن ا.شاجيرحان، «الان كۇزەت» جۇمىسكەرى ا.كاميسحان سياقتى تاعى سەگىز ادامعا گرانتتار زاڭسىز بەرىلگەن. ياعني، جۇمىس ورىندارى بۇرىننان بار ادامداردى جارىلقاۋعا مەملەكەتتىڭ 5 ميلليون تەڭگە قارجىسى نەگىزسىز جۇمسالعان.

مۇنداي جاعدايلاردا جەرگىلىكتى اتقارۋ ورگانىنىڭ لاۋازىمدى تۇلعالارىنىڭ ارەكەتى، قر «مەملەكەتتىك قىزمەت تۋرالى» زاڭىنىڭ 50-بابىنا سايكەس، شەشىمدەردى دايىنداۋ مەن قابىلداۋ كەزىندە جەكە جانە (نەمەسە) زاڭدى تۇلعالارعا قۇقىققا سىيىمسىز قولداۋ كورسەتۋ بولىپ تابىلادى.

ەكىباستۇز قالاسىنىڭ پروكۋراتۋراسى ەكىباستۇز قالاسىنىڭ اكىمدىگىنە جانە مەملەكەتتىك قىزمەت ىستەرى دەپارتامەنتىنە لاۋازىمدى تۇلعالارعا وسى زاڭ اياسىندا شارا قولدانۋدى ۇسىنىپ حات جازعان.

ال ەندى ماقالامىزعا وزەك بولعان اۋىل اكىمدەرىنىڭ جازىعى نە دەسەك، تۇگەل دەرلىك اۋىل اكىمىن جۇمىسپەن قامتۋ جانە الەۋمەتتىك باعدارلامالار ءبولىمىنىڭ ساياسي ساۋاتسىز جىلپوستارى كوميسسيا مۇشەلىگىنە وتكىزىپ قويىپتى. سويتە تۇرا، اكىمدەرگە گرانتتاردى ءبولۋ زاڭنامالارى جانە تەتىكتەرى تۋرالى قانداي دا ءبىر نۇسقاۋلىق، ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارى، سەمينارلار جۇرگىزىلمەگەن. ءتىپتى، اكىمدەر مەن باسقا دا كوميسسيا مۇشەلەرى «پاندەميا»، تاعى باسقا جەلەۋمەن ۇمىتكەرلەردىڭ جوباسىن قورعاۋ وتىرىستارىنا قاتىستىرىلماعان. باستاپقىدا ءبىر رەت باسقوسۋ وتكەن كورىنەدى. «بىراق ول جەردە نەگىزىنەن قالادا تۇراتىن ادامدار مال الماقشى بولىپ، گرانتقا ءوتىنىم بەرىپتى. وزدەرى قالالىق. قورا-قوپسىسى جوق. سوندا مالدى بالكوندا ۇستاماقشى ما؟ كوپشىلىگىنە قارسى شىقتىق. سودان بەرى باسقوسۋ وتكەن جوق. ءبىزدىڭ ءبىر قاتەلىگىمىز – جۇمىسپەن قامتۋ جانە الەۋمەتتىك باعدارلامالار ءبولىمىنىڭ باسشىلارىنا سەنگەندىگىمىز. «جىلدام قۇجاتتاردى تاپسىرۋ كەرەك، قول قويا قويىڭىزشى!» - دەپ ارتىمىزدان قالماي، جىلپىلداتىپ بارىمىزگە قول قويعىزىپ الدى. بىرەۋگە كەسىرىمىز تيمەسىن دەپ، باسشىلارعا سەنىپ، قول قويىپ وتىردىق. كوبىنەسە ءبىز قول قويعاندا سول قىزدار جەردەن جەتى قويان تاپقانداي قۋانىپ كەتۋشى ەدى. قۋانىشتارىنىڭ نە سىرى بارىن وزدەرىڭىز باعامدارسىزدار»، - دەيدى اۋىل اكىمدەرى مەن باسقا دا «گرانت وقيعاسىنان» وپىق جەگەن ازاماتتار.

نەگىزى، پروكۋراتۋرانىڭ حاتى اكىمدىككە ءساۋىر ايىنىڭ باسىندا كەلىپ تۇسكەن ەكەن. ساۋىردە كەلگەن حاتتى اكىمدىكتىڭ دەكرەتتىك دەمالىستان كەلگەن «قاتتى ۇيقىداعى» ماماندارى نازاردان تىس قالدىرعان. ءسويتىپ، ماسەلە وبلىستىق ادەپ جونىندەگى كەڭەس الدىنا توپ ەتە تۇسكەن. ال ادەپ جونىندەگى كەڭەس كسرو داۋىرىندەگى نكۆد-دان ارمەن كورىنەدى. كىسىلىك كوزقاراستان جۇرداي.

ءبىز ەكىباستۇز قالاسى اكىمدىگىنىڭ جۇمىسپەن قامتۋ جانە الەۋمەتتىك باعدارلامالار ءبولىمى تاراپىنان جىبەرىلگەن جۇزگە تارتا كەمشىلىكتى تىزە المادىق، دەسە دە تاقىرىپقا قايتا اينالىپ سوعارمىز. ال قازىرگى ماسەلە سويىلدىڭ اۋىر جاعىنىڭ اۋىل اكىمدەرىنە ءدوپ تيگەندىگىندە بولىپ تۇر. الەۋمەتتىك باعدارلامالاردا جىبەرىلگەن قاتەلەرگە جاۋاپتى كوميسسيا مۇشەلەرىنىڭ قاتارىندا جەرگىلىكتى اكىمدىك وكىلدەرى دە بار، بىراق ولار جەڭىل-جەلپى جازامەن قۇتىلماق. بارىنەن سوراقىسى، كوميسسيانىڭ جۇمىسىن قالاي بولسا سولاي ۇيىمداستىرىپ، بارلىق ماسەلەگە ءۇستىرت قاراعان جۇمىسپەن قامتۋ جانە الەۋمەتتىك باعدارلامالار ءبولىمىنىڭ باسشىسى دينارا باگراموۆانىڭ جازاسىز قالىپ، وعان تيەسىلى تاياقتىڭ اكىمدەرگە بۇيىرعاندىعىندا.

ايتپاقشى، بيىل بەس بىردەي اتپال ازاماتتىڭ، بىرنەشە جىلدان سوڭ باسقا دا اكىمدەردىڭ قايتا سايلاۋعا تۇسە المايتىنى ولار مۇشەسى بولىپ سانالاتىن «نۇر وتان» پارتياسىنىڭ جەرگىلىكتى باسشىلارىن ءتىپتى، مازالامايتىنعا ۇقسايدى. «اكىمدەر كەتسە، ورنىنا كىسى تابىلادى!» - دەپتى مىنبەرلەردەن قاعازداعى ءماتىندى مىڭقىلداپ وقيتىن «نۇر وتان» پارتياسى ەكىباستۇز قالالىق فيليالى توراعاسىنىڭ ورىنباسارى نياز ماكراەۆ. ايتپاقشى، نياز مىرزا كەي اۋىلداردا «جاڭادان كەلەتىن» اكىمگە ءۇي ىزدەپ ءجۇر دەيدى اۋىلدىقتار. «اكەسىن ۇرعاندى كورىپ ەدىك، بايلاپ قويىپ ۇرعاندى كورمەپپىز» دەمەكشى، نياز مىرزانىڭ «كوزى ءتىرى» بولات قۇسپەكوۆتىڭ سىرتىنان ءوزىن ەكىباستۇز قالالىق ءماسليحاتىنىڭ حاتشىسى ەتىپ «سايلاپ» العانىنا قۇلاعىمىز ۇيرەنگەنىمەن، ورىنان كەتىپ ۇلگەرمەگەن اكىمنىڭ ورنىنا ادام «سايلاپ» العانى بۇل وڭىردە بۇرىن-سوڭدى كەزدەسپەگەن قۇبىلىس بولىپ تۇر. ايتپاقشى، زەينەتتەگى قۇقىق قورعاۋشى اسەت اقبولين دە اۋىلعا، جاسىرماي ايتساق، اقكول اۋىلدىق وكرۋگىنە سايلاۋ تۋرالى جارلىق-بۇيرىقتار شىقپاي جاتىپ-اق، «سايلانىپ» قويعان ازاماتتىڭ ءبىرى. ول – ءبىز اتاعان نياز ماكراەۆتىڭ جەرلەسى ءارى رۋلاسى، باياناۋىل اۋدانى بىرلىك اۋىلىنىڭ تۋماسى.

ۇزىن ءسوزدىڭ قىسقاسى، پرەزيدەنتىمىز ق.توقاەۆتىڭ تاپسىرماسىندا كوزدەلگەن ءادىل سايلاۋ ەكىباستۇز وڭىرىندەگى جاۋاپسىزدىقتار سالدارىنان «ابىگەر سايلاۋ» بولىپ وتكەلى تۇر. بۇلاي بولۋىنا اۋىل حالقى دا قاتتى نارازى...

ايحان ءابساتتار،

پاۆلودار وبلىسى

ەسكەرتۋ: Abai.kz اقپاراتتىق پورتالى ەركىن اقپارات الاڭى. مۇندا وي جارىستىرىپ، پىكىر الماستىرۋعا كەز كەلگەن قازاقستان ازاماتى قۇقىلى. جوعارىداعى سپيكەردىڭ پىكىرى رەداكتسيا ۇستانىمىن بىلدىرمەيدى. الداعى ۋاقىتتا ماقالادا ەسىم-سويلارى اتالعان جەكەلەگەن ازاماتتار رەداكتسيامىزعا جاۋاپ بەرۋگە نيەتتى بولسا، ولاردىڭ دا پىكىرىن بەرۋگە ءازىرمىز. 

Abai.kz