دۇيسەنبى, 6 مامىر 2024
جاڭالىقتار 6368 0 پىكىر 2 ءساۋىر, 2012 ساعات 11:42

كوپەن امىربەك: پارودياعا ىلىگەر تۇلعالار تاۋسىلدى

- اعا، كۇلكى كۇنىنىڭ قارساڭىندا سىزبەن قازىرگى ساتيرانىڭ جاي-كۇيى تۋرالى اڭگىمەلەسۋگە كەلىپ تۇرمىن. وسى ءسىزدى ۆيزيتكاسىنا  «كوپەن امىربەك اتىنداعى سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى كوپەن امىربەك دەپ جازىپ العان»  دەيدى. سىقاقشىلارعا ەشبىر اتاق، مەملەكەتتىك سىيلىق بەرىلمەيتىنىن  مەڭزەگەنىڭىز بە؟
- ءوزىمنىڭ اتىمداعى سىيلىقتى وزىمە جازىپ جۇرگەنىم اتاققۇمار پەندەلەرگە استارلاپ ايتقان پاروديام عوي. ونى بىرەۋ تۇسىنەدى، بىرەۋ تۇسىنبەيدى. كەشە عانا كوز الدىمىزدا جۇرگەن كوكەلەرiمiز وسپانحان اۋباكiروۆ، شونا سماحانۇلى، قالتاي مۇحامەدجانوۆتاردىڭ قايسىسى قاي لاۋرەاتتان كەم؟  تiپتi, جىل سايىن بەرiلەتiن پرەزيدەنت ستيپەندياسىنىڭ تiزiمiنەن دە تiرi سىقاقشى تاپپايسىز. ءبىر جاعى سونى ازىلدەپ جازعان ءتۇرىم. بيىل مەملەكەتتىك سىيلىققا جاسى سەكسەننەن اسىپ، توقسانعا تاياعان كانىگى سىقاقشى مىڭباي ءراشتى ۇسىندىق. مەمسىيلىق بەرىلە مە، بەرىلمەي مە ول جاعىن ەندى كوميسسيا شەشەدى.

- اعا، كۇلكى كۇنىنىڭ قارساڭىندا سىزبەن قازىرگى ساتيرانىڭ جاي-كۇيى تۋرالى اڭگىمەلەسۋگە كەلىپ تۇرمىن. وسى ءسىزدى ۆيزيتكاسىنا  «كوپەن امىربەك اتىنداعى سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى كوپەن امىربەك دەپ جازىپ العان»  دەيدى. سىقاقشىلارعا ەشبىر اتاق، مەملەكەتتىك سىيلىق بەرىلمەيتىنىن  مەڭزەگەنىڭىز بە؟
- ءوزىمنىڭ اتىمداعى سىيلىقتى وزىمە جازىپ جۇرگەنىم اتاققۇمار پەندەلەرگە استارلاپ ايتقان پاروديام عوي. ونى بىرەۋ تۇسىنەدى، بىرەۋ تۇسىنبەيدى. كەشە عانا كوز الدىمىزدا جۇرگەن كوكەلەرiمiز وسپانحان اۋباكiروۆ، شونا سماحانۇلى، قالتاي مۇحامەدجانوۆتاردىڭ قايسىسى قاي لاۋرەاتتان كەم؟  تiپتi, جىل سايىن بەرiلەتiن پرەزيدەنت ستيپەندياسىنىڭ تiزiمiنەن دە تiرi سىقاقشى تاپپايسىز. ءبىر جاعى سونى ازىلدەپ جازعان ءتۇرىم. بيىل مەملەكەتتىك سىيلىققا جاسى سەكسەننەن اسىپ، توقسانعا تاياعان كانىگى سىقاقشى مىڭباي ءراشتى ۇسىندىق. مەمسىيلىق بەرىلە مە، بەرىلمەي مە ول جاعىن ەندى كوميسسيا شەشەدى.
جاپوندار قۇداي بەرگەن تالانتىن تاۋىسىپ، بيىكتىڭ ءبارىن باعىندىرىپ، شىعاتىن شىڭى قالماعان سوڭ، باسقا سالاعا اۋىسىپ كەتەدى ەكەن. بىزدە ونداي جوق قوي، ءبىر جەرگە جابىسىپ قالامىز. مەن بالا كەزىمدە سۋرەتشى بولۋدى ارماندادىم. ول ارمانىم ورىندالماي، جۋرناليستيكا فاكۋلتەتىنە ءتۇستىم. كەيىن قالاي سىقاقشى بولىپ كەتكەنىمدى ءوزىم دە بىلمەي قالدىم. شىمكەنتتە قىزدى تانىمايتىن، بىلمەيتىن جىگىت الىپ-قاشىپ كەتىپ، كەيىن وتباسى بولىپ كەتەدى عوي. سول سياقتى مەنى دە سۇيمەگەن جانرىم ساتيرا الىپ-قاشىپ كەتكەن. ءسويتىپ قالىپ قويدىم.  بۇگىنگى كۇنى سىقاقشى بولۋدان تۇك پايدا جوق. سىقاقشىلار ماڭدايدان تەرى بۇرشاقتاپ، تىزەسى دىرىلدەپ، كوزى ىرىڭدەپ وتىرىپ سىقاق جازىپ، ونى گازەتكە ۇسىنادى. ونىسىن كىتاپ ەتىپ شىعارايىن دەپ تاعى جۇگىرەدى. تابانىنان توزىپ، دەمەۋشى تاۋىپ، كىتابىن شىعارادى. ودان وزىنە كوك تيىن تۇسپەيدى. قازىرگى ءازىل-سىقاق تەاترلارىنىڭ كوبەيىپ بارا جاتقاندىعى دا كوركەم دۇنيە ىزدەگەندىكتەن ەمەس، كوجە-قاتىقتىڭ قامىنان با دەپ قورقامىن. تەاتر اشىپ، تابىس تاپسام دەيتىندەر كوبەيىپ كەلەدى. ال ولاردىڭ ساتيراعا جانى اشىپ جۇرگەنى شامالى.
- كەڭەس ۇكىمەتىنىڭ كەزىندە ساتيراعا تسەنزۋرا قويىلدى. سونىڭ وزىندە شونا سماحانۇلى، وسپانحان اۋباكiروۆتەر قوعامداعى كەلەڭسىزدىكتەردى ەبىن تاۋىپ سىناپ، ساتيرا تىلىمەن تۇيرەپ جاتاتىن. ال قازىر ەشبىر تسەنزۋرا دا، شەكتەۋ دە جوق. بىراق قوعامداعى كەلەڭسىزدىكتەردى تۇيرەيتىن، شىمشيتىن، ۋىتتى ساياسي ساتيرا جوق. نەگە؟
- سىقاقشىلاردىڭ كوبى «اش بالەدەن قاش بالە» دەپ ويلايدى-اۋ دەيمىن. تىنىش جاتقان جىلاننىڭ قۇيرىعىن باسۋدان دا قورقاتىن بولۋى كەرەك. بۇگىنگى كۇنگى كەلەڭسىزدىكتەردى ساتيرانىڭ تىلىمەن تۇيرەۋگە سىقاقشىلاردىڭ شەبەرلىكتەرى جەتپەي مە دەپ تە ويلايمىن كەيدە. رەسەيدە ساتيريكتەر پرەزيدەنتىنەن باستاپ، بيلىك باسىنداعىلاردى اياماي سىنايدى. جەمقورلىق، ۇيىمداسقان قىلمىس، پاراقورلىق - مۇنىڭ بارلىعى رەسەيدە ۋىتتى تىلمەن ساحنادان ايتىلادى. ال ءبىزدىڭ سىقاقشىلار مۇنداي تاقىرىپتارعا بارا بەرمەيدى.
- سايىپقىران سىقاقشىنىڭ ءبىرىسىز عوي. ءوزىڭىز نەگە وسى تاقىرىپتاردى جازباي ءجۇرسىز؟
- سىبايلاس جەمقورلىق، پاراقورلىق، مافيامەن كۇرەسۋ ماسەلەلەرى قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنىڭ قۇزىرەتىندە قالىپ قويدى. شىركىن-اي، سول مافيالاردىڭ اتىن اتاپ، ءتۇسىن تۇستەپ جازايىنشى دەيسىڭ-اۋ. بىراق ۇلگەرە المايسىڭ. بۇگىن ءبىر مافيانى جازساڭ، ەرتەڭىنە ەكى مافيا شىعادى.  ءارى سەنىڭ جازعانىڭدى ەشكىم شىبىن شاققان قۇرلى كورمەيدى. بۇرىن نە جازساڭ، كىمدى تۇيرەسەڭ سودان قورىتىندى شىعاتىن، جاۋاپ بەرىلەتىن. قازىر ەشكىمنىڭ بەتى بۇلك ەتپەيدى. جازىلعانى جازىلعان، ايتىلعانى ايتىلعان جەردە قالادى. وسىدان كەيىن جازۋعا قۇلىق قايدان بولسىن؟
- سىقاقشىلاردى اعا بۋىن، ورتا بۋىن، كەيىنگى بۋىن دەپ بولەر بولساق، اعا بۋىننىڭ باسىندا كىمدەر تۇر؟  كەيىنگى بۋىننان كىمدەر مىقتى شىعىپ ءجۇر؟
- اعا بۋىن سىقاقشىلاردىڭ باسىندا مىڭباي ءراش، عابباس قابىشۇلى، ۇمبەتباي ۋايدين، قاجىتاي ءىلياسوۆتار تۇر. ولاردىڭ سوڭىنان ەرگەن ءبىز دە پايعامبار جاسىنا كەلىپ قالدىق. ورتا بۋىندا تولىمبەك الىمبەكۇلى، ەركىن جاپپاسۇلى سىندى سىقاقشىلار بار. بىراق نەگە ەكەنىن بىلمەيمىن بەيسەباي كىرىسبايدان كەيىن وتكىر سىقاقشى شىققان جوق. XXI عاسىردىڭ سىقاقشىلارى اكەلەرىنىڭ بويىندا، شەشەلەرىنىڭ ويىندا ءجۇر مە، كوز الدىمىزدا مىقتى سىقاقشى جوق.
- قاراپايىم كورەرمەننىڭ ءبىرى رەتىندە مەنىڭ ساحنالىق ساتيراعا كوڭىلىم تولمايدى. قالجىڭمەن قۋىرداق قۋىراتىنداردىڭ قاراسى كوبەيگەنمەن، ايتقان ازىلدەرى حالىققا «وتپەي» جاتادى. ءارى ءازىل-سىقاق تەاترلارى قوعامدىق ماسەلەلەردى سىناۋدان گورى ۇساق-تۇيەكتى ءسوز ەتىپ، كەمپىر-شال، ايەل-ەركەك، ماسكۇنەم كۇيەۋ، شايپاۋ ايەل دەگەن تاقىرىپتاردىڭ اينالاسىنان شىعا الماي قالدى.  ارزان كۇلكىگە قاشانعى مالدانامىز؟
- كەيبىر كورەرمەن جىلت ەتكەنگە جىرقىلداپ كۇلە بەرەدى. وندايلاردى كۇلدىرۋ وڭاي. ال سەن ايتىپ وتىرعان ورەسى بيىك كورەرمەندى كۇلدىرۋ قيىننىڭ قيىنى. ءبىر كەزدەرى كۇلكى ارزانداپ كەتتى دەپ بايبالام سالدىق. ال قازىر سول ارزان كۇلكى ارسىز كۇلكىگە اينالىپ كەتتى. قازىر جەڭىل-جەلپى نارسەگە مالدانىپ ءجۇرمىز.   وتباسى، وشاق قاسى، كۇندەلىكتى كۇيبەڭ تىرلىكتى تىلگە تيەك ەتۋ - كۇللى كورەرمەندى كۇلدىرۋ دەپ ويلايتىن تەاترلار بار. ساياسي ساتيراعا ماتەريال جازىلعان كۇننىڭ وزىندە قازىرگى ارتىستەر سونى جەرىنە جەتكىزىپ ورىنداي المايدى.
- «تاماشا» مەن «باۋىرجان شوۋدان» - «اققۋ-گاككۋ»، «نىسانا»، «شانشاردان» «الداراسپان» ءبولىنىپ شىعىپ، ءازىل-سىقاق تەاترلارى كوبەيدى. بىزدەگى تەاترلار ءاۋ باستا جاپ-جاقسى باستايدى دا، ەكى-ءۇش كونتسەرتتەن كەيىن سۇيىلادى. كەيىنگى شىققان تۇرسىنبەك قاباتوۆتىڭ «بازار جوق» تەاترى دا العاشقىدا جۇرتتى قىران-توپان كۇلكىگە قارق قىلىپ ەدى. كەيىنگى كونتسەرتتەرىندە ارتىستەرى بۇرىنعى پاروديالارىنا ءسال وزگەرىس ەنگىزىپ قويىپ قايتالاي بەرگەسىن، قىزىقتى بولماي قالدى. سىزدىڭشە قازىرگى ءازىل-سىقاق تەاترلارىنىڭ ىشىنەن قاي تەاتردىڭ اياق الىسى دۇرىس؟
- سەن ايتىپ وتىرعان قاباتوۆتىڭ  «بازار جوعىندا» كىشكەنە جاڭالىق بار. مونولوگ جانرىنىڭ جوعالىپ بارا جاتقانىن ويلادى ما، تەك جەكە ورىنداۋشىلاردان قۇرالىپ، مونولوگ ورىنداپ، پاروديا جاساپ ءجۇر.
«ءار تۇلپار الىنە قاراي شابادى»، - دەيدى عوي. ەگەر دە ونەردى ون التى اينالىم بايگەگە تەڭەيتىن بولساق، بىزدەگى تەاترلاردىڭ ءبىرازىنىڭ وكپەسى ءوشىپ قالا ما دەپ قورقام. كەزىندە بۇكىل تەاترلاردىڭ باسىندا «تاماشا» تۇراتىن. «تاماشانى» «باۋىرجان شوۋ» باسىپ وزدى. كەيىن «باۋىرجان شوۋ» قۇلدىرادى. «ەكى ەزۋ» ءبىر جالت ەتىپ كورىندى دە، اققان جۇلدىزداي جوق بولدى. «شانشار» ءنوپىر حالىقتى جيىپ، جۇرتتى اۋزىنا قاراتتى. سوڭعى كەزدە مىقتى كادرلارىنان ايرىلعاندىعىنان با، قايدام، بۇرىنعى قارقىنى بايقالماي قالدى.  ايتسە دە، ازىرگە «شانشاردان» اسقان تەاتر جوق. «بازار جوقتىڭ» العاشقى، ودان كەيىنگى كونتسەرتتەرى ءتاۋىر بولدى دا، سوڭعى كەزدە  السىرەگەندەي سەزىلەدى. سيىر دا سۋالادى عوي. سول سياقتى «بازار جوق» تا سۋالىپ كەتپەسە دەيسىڭ.  ماعان تەاترلاردان گورى كۆن-ششيكتەردىڭ اياق الىسى ۇنايدى. تەاتر ارتىستەرىنىڭ ساحنادا توپىرلاپ ءجۇرىپ، جارتى ساعات ەزىپ ايتاتىن ءازىلىن  كۆن-ششيكتەر باس اياعى  2-3 مينۋتتا جەتكىزەدى. «ونەر قىراندارىنداعى» جىگىتتەردىڭ ونەرىنە سۇيسىنەتىنمىن. ەستۋىمشە، ولار تاراپ كەتىپتى. بىزگە كۆن-ءدى دامىتۋ كەرەك. ويتكەنى ولار  ءازىلدىڭ مالتاسىن ەزبەيدى.
- ءجون ەكەن. ساتيريكتەر مەن ءازىل-سىقاق تەاترلارىنىڭ اراسىندا بايلانىس ءۇزىلىپ قالعانداي كورىنەدى بىزگە. ماتەريال جوق دەپ ارتىستەر وزدەرى جازىپ، وزدەرى ورىنداي بەرەتىن بولدى. «الداراسپاننىڭ» ازىلدەرىنىڭ كوبىن نۇرجان تولەنديەۆ ءوزى جازادى. «نىسانادا» ءابۋناسىر سەرىكوۆ تە سويتەدى. تەاتر باسشىلارى ۇنەمى ماتەريال جوق دەپ جىلايدى. ماتەريال جازاتىن سىقاقشىلار قايدا ءجۇر سوندا؟
- ايتىپ وتىرعانىڭ راس. نۇرجان دا ءابۋناسىر دا ستسەناري جازۋعا  توقتىقتان ەمەس، جوقتىقتان بارىپ ءجۇر. «تاماشا» العاش شىققان كەزدە بەرقايىر امانشين، وسپانحان اۋباكىروۆ، شونا سماحانۇلى اعالارىمىز باستاپ، تايلى-تاياعىمىزبەن اۆتور رەتىندە اتسالىساتىنبىز. «تاماشادان» بىزگە «مىنانى ايتىڭىزشى، مىنا ءبىر ماسەلەنى كوتەرەيىكشى» دەپ تاپسىرما بەرىلەتىن. قازىر ونداي شىعارماشىلىق قارىم-قاتىناس جوق.  ويتكەنى، سىقاقشىلاردىڭ جازعاندارىن گازەتتەن وقىساڭ كۇلەسىڭ دە، ساحناعا شىعارعاندا  كۇلكىلى بولماي قالادى. ادەمى سكەتچ، ينتەرمەديا نەمەسە مونولوگتار گازەتتىڭ بەتىنەن جاپ-جاقسى وقىلادى، ال ساحناعا اپارعاندا ەشقانداي كۇلكى شاقىرمايدى.  سوعان قاراعاندا سىقاقشىلاردىڭ ءبىرسىپىراسى ساحنالىق ساتيرانىڭ يىرىمدەرىن يگەرە الماي، ساحناعا لايىقتاپ جازا الماي جاتىر.
كەيدە بۇل ارتىستەردىڭ ارتىستىك  شەبەرلىگىنە دە  بايلانىستى.
- اعا، بىزدەگى پاروديا جانرىنىڭ جاعدايى دا ءماز ەمەس-اۋ. پاروديست ولجاس سىدىقبەك و باستا يمانعالي تاسماعامبەتوۆتىڭ، ءجۇرسىن ەرماننىڭ، بەكبولات تىلەۋحاننىڭ داۋىسىن سالىپ تانىلىپ ەدى. قازىر كونتسەرت سايىن يمانعالي تاسماعامبەتوۆ بولىپ سويلەيدى.  امانعالي دا يت پەن مالدىڭ داۋىسىن قايتالاي بەرەدى. اناۋ داركەن دەگەن جىگىت پرەزيدەنتتىڭ داۋىسىن سالۋمەن-اق تاۋسىلدى. باسقا ءازىل-سىقاق تەاترلارىنىڭ دا پاروديانى قاتىرىپ جاتقانى شامالى. ءا دەسە ءبارى ماقپال جۇنىسوۆاعا، نۇرتىلەۋ يمانعاليعا، جانار ايجانوۆاعا پاروديا جاسايدى. پاروديا جانرى توقىراۋدىڭ ۇستىندە مە قالاي؟
- سەن ولجاس سىدىقبەك، امانعالي، داركەندەر، تاۋسىلدى دەيسىڭ. ولار تاۋسىلعان جوق. بىزدە پارودياعا ىلىگەر تۇلعالار تاۋسىلدى.  كەزىندە مەن پاروديا جاساعان شەرحان مۇرتازا  قاريا بولدى. مۇحتار شاحانوۆ تا شال تارتىپ بارا جاتىر. ولجاس سۇلەيمەنوۆ ءوزىنىڭ تىرشىلىگىمەن شەت ەلدە ءجۇر. پاروديا اتى التى الاشقا ءمالىم، بۇكىل حالىق بىلەتىن تۇلعالارعا جاسالۋى كەرەك. ال ءبىزدىڭ تۇلعالار كارىستىڭ ەككەن پيازى سەكىلدى ماۋسىمدىق تۇلعالار عوي. ءبىر ماۋسىمنان سوڭ تاۋسىلادى. تۇلعا بولماعان سوڭ پاروديا دا جوق. ارتىستەردىڭ يمانعالي تاسماعامبەتوۆتى، ءابساتتار قاجىنى قايتالاپ سالا بەرەتىنى سوندىقتان. انشىلەردەن ىلعي دا التىنبەك قورازباەۆتى، ماقپال مەن روزانى،  جانار ايجانوۆانى سالادى. ال ولاردان كەيىنگى  جۇبانىش جەكسەنۇلىن، ساكەن مايعازيەۆتى، التىن داۋىستىڭ يەگەرى اتانعان تاڭات مامىرحانۇلىن سالايىن دەسە، ولار پارودياعا كەيىپكەر بولاتىنداي دارەجەگە، ونەر جۇلدىزى دەيتىندەي دەڭگەيگە جەتكەن جوق. سوندىقتان جاعداي وسىنداي بولىپ تۇر.
اڭگىمەلەسكەن - قارلىعا يبراگيموۆا  
«حالىق ءسوزى» گازەتى

0 پىكىر

ۇزدىك ماتەريالدار

قۇيىلسىن كوشىڭ

باس گازەت ورالماندارعا نەگە شۇيلىكتى؟

ءالىمجان ءاشىمۇلى 1528
ادەبيەت

«سولاي ەمەس پە؟»

عابباس قابىشۇلى 1388
قوعام

دوس كوپ پە، دۇشپان كوپ پە؟

ءابدىراشيت باكىرۇلى 1137
ەل ءىشى...

ۇلتتىق بىرەگەيلەنۋ: قانداستاردىڭ ءرولى قانداي؟

ءومارالى ادىلبەكۇلى 1155