مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ «سىندارلى قوعامدىق ديالوگ - قازاقستاننىڭ تۇراقتىلىعى مەن وركەندەۋىنىڭ نەگىزى» جولداۋىندا: «قازاق ءتىلىنىڭ مەملەكەتتىك ءتىل رەتىندەگى ءرولى كۇشەيىپ، ۇلتارالىق قاتىناس تىلىنە اينالاتىن كەزەڭى كەلەدى دەپ ەسەپتەيمىن. بىراق مۇنداي دارەجەگە جەتۋ ءۇشىن ءبارىمىز داڭعازا جاساماي، جۇمىلا جۇمىس جۇرگىزۋىمىز كەرەك» - دەپ، اتاپ ايتقانى ءمالىم.

پرەزيدەنت العا قويعان وسى ماڭىزدى مىندەتتى ورىنداۋ ماقساتىندا، ەڭ الدىمەن، قازاق تىلىندەگى تەرميندەردى قالىپتاستىرۋ پروتسەسىن جەتىلدىرۋ جانە ولاردى بىرىزدەندىرۋ قاجەت. بۇل رەتتە وتكەن جىلى پارلامەنت ماجىلىسىندە «رۋحاني جاڭعىرۋ» باعدارلاماسىن جۇزەگە اسىرۋ اياسىندا تەرمينولوگيانىڭ وزەكتى ماسەلەلەرىن تالقىلاۋعا ارنالعان عىلىمي-پراكتيكالىق كونفەرەنتسيا وتكىزىلىپ، ونىڭ قورىتىندىسى بويىنشا ۇكىمەتكە ءتيىستى ۇسىنىمدار جولدانعان بولاتىن.

الايدا، قازىرگى قازاق ءتىلى تەرمينولوگياسى سالاسىنداعى كوزگە ۇرىپ تۇرعان كەمشىلىكتەر ءالى دە تولىق تۇزەتىلمەي، قوعام تاراپىنان ورىندى سىنعا ۇشىراپ ءجۇر. ۇكىمەت جانىنداعى رەسپۋبليكالىق تەرمينولوگيا كوميسسياسى بەكىتكەن تەرميندەردىڭ ىشىندە كوڭىلگە قونبايتىن اۋدارمالار از ەمەس. ماسەلەن، ورىس تىلىندەگى «گوستينيتسا» تەرمينىنىڭ قازاق تىلىندە ءۇش ءتۇرلى اتاۋى بار: «مەيمانحانا»، «قوناقۇي»، «قوناق ءۇيى». ال ءتىس ششەتكاسىنىڭ قازاقشاسى «ماۋەسەك» ەكەن. اعىلشىن تىلىنەن شىققان «توننەل» - «ۇڭگىجول»، لاتىنشادان الىنعان «شكالا» - «شاكىل»، پولياك تىلىنەن كەلگەن كوپ ماعىنالى «رىچاگ» - «يىنتىرەك» دەپ اۋدارىلىپتى. اۋىزەكى تىلدە ەشكىم ايتپايتىن، ال ءىس قاعازدارىندا تىم سيرەك قولدانىلاتىن مۇنداي تەرميندەردىڭ ومىرشەڭدىگى وتە كۇماندى. ولار انا ءتىلىمىزدى بايىتپايدى، قيىنداتادى. سوندىقتان دا قازاق ءتىلىنىڭ تەرمينولوگيا سالاسى تۇبەگەيلى وزگەرىس جاساۋدى تىلەيدى.

وسىنداي ولقىلىقتىڭ ورىن الۋىنىڭ، ءبىزدىڭ ويىمىزشا، ءۇش سەبەبى بار:

بىرىنشىدەن، رەسپۋبليكالىق تەرمينولوگيا كوميسسياسىنىڭ قۇرامىنا ءتىل ماسەلەلەرىمەن اينالىساتىن مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەر، فيلولوگتار، اۋدارماشىلار، جۋرناليست-جازۋشىلار ەنگىزىلگەن. ولاردىڭ اراسىندا مەديتسينادان باسقا، الەۋمەتتىك جانە ەكونوميكالىق سالالاردىڭ ماماندارى جوق.

ەكىنشىدەن، رەسپۋبليكالىق تەرمينولوگيا كوميسسياسىنىڭ جۇمىسىنا اشىقتىق جەتىسپەيدى.

ۇشىنشىدەن، رەسپۋبليكالىق تەرمينولوگيا كوميسسياسى كونسۋلتاتسيالىق-كەڭەسشى ورگان بولعاندىقتان، ونىڭ قابىلداعان تەرميندەرى ۇسىنىمدىققا سيپاتقا يە، ياعني ولاردى قولدانۋ مىندەتتى ەمەس.

وسىعان وراي، پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ بۇگىنگى جالپى وتىرىسىندا ۆيتسە-پرەمەر ەرالى توعجانوۆتىڭ اتىنا دەپۋتاتتىق ساۋال جولداپ، مىناداي ۇسىنىستاردى قاراۋىن سۇرادىم:

1. رەسپۋبليكالىق تەرمينولوگيا كوميسسياسىنىڭ مارتەبەسىن قايتا قاراۋ جانە ول بەكىتكەن تەرميندەردىڭ مەملەكەتتىك ورگانداردا، مەنشىك تۇرىنە قاراماستان، كاسىپورىندار مەن ۇيىمداردىڭ بارلىعىندا، قوعامدىق بىرلەستىكتەردە ءىس قاعازدارىن جۇرگىزۋدە، ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىنىڭ وقۋ باعدارلامالارىندا، كورنەكى جارنامادا بۇرمالانباي، ءبىرىزدى قولدانىلۋىن قامتاماسىز ەتۋگە باعىتتالعان نورماتيۆتىك-قۇقىقتىق اكتىلەردى قابىلداۋ قاجەت;

2. ۇكىمەتتىڭ 1998 جىلعى 21 ساۋiردەگi N 367 قاۋلىسىمەن بەكىتىلگەن رەسپۋبليكالىق تەرمينولوگيا كوميسسياسىنىڭ قۇرامىن الەۋمەتتىك جانە ەكونوميكالىق سالالاردىڭ تاجىريبەلى ماماندارىمەن، بەلگىلى ساراپشى-عالىمدارمەن، ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمداردىڭ جانە زيالى قاۋىمنىڭ وكىلدەرىمەن تولىقتىرعان ءجون;

3. رەسپۋبليكالىق تەرمينولوگيا كوميسسياسىنىڭ وتىرىستارى مۇددەلى مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ، ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمداردىڭ، جۇرتشىلىق وكىلدەرىنىڭ جانە بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنىڭ قاتىسۋىمەن بارىنشا اشىق وتكىزىلۋگە ءتيىستى. وندا قارالاتىن تەرميندەردىڭ جوبالارى وسى كوميسسيانىڭ رەسمي سايتىندا عانا ەمەس، قازاقتىلدى رەسپۋبليكالىق گازەتتەر مەن الەۋمەتتىك جەلىلەردە الدىن-الا جاريالانىپ، كەڭ قوعامدىق تالقىلاۋدان وتكىزىلگەنى ءجون.

بۇل – مەنىڭ ۇكىمەت مۇشەلەرىنە جولداعان قىرقىنشى دەپۋتاتتىق ساۋالىم.

كارىباي مۇسىرمان

ءماجىلىس دەپۋتاتى

Abai.kz