كەشە كوپ قاباتتى ءۇيدىڭ اۋلاسىنا قار مول ءتۇستى. ال ونىڭ الدىندا تۇنىمەن جاڭبىر جاۋىپ، مۇز قاتىپ، اسفالت كوك تايعاناق بولىپ جاتقان. تۇنىمەن جاپالاقتاپ جاۋعان قار كوك مۇزدى جاۋىپ، ءۇيدىڭ كىرەبەرىستەرىنە دە ءۇيىلىپ قالدى. بۇل ءبىراز ادامعا قولايسىزدىق تۋدىردى. كىرەبەرىستەن الاڭسىز شىققان كەيبىر تۇرعىندار مۇزعا   ءالى قاتىپ ۇلگىرمەگەن ۇلپا قاردى جايباراقات باسىپ قالعاندا اياقتارى تايىپ، وڭباي جىعىلىپ تا جاتتى.

سونان، البەتتە، تۇرعىندار شۋ شىعاردى: پيك توراعاسى قايدا قاراپ وتىر، نەگە كەشە مۇزعا تۇز سەۋىپ، قۇم شاشپادى دەپ. قار بولسا كۇرەلمەي جاتىر. ارتىنشا ءزاۋلىم ءۇيدىڭ اۋلاسىنداعى قاردى ءۇش-ءتورت جۇمىسشى اقىرىن كۇرەپ، كىرەبەرىستەر الدىنا قۇم شاشىپ جۇرگەندەي ءتۇر كورسەتتى. ولاردىڭ سالعىرت جۇمىسىنا ءبىر وتاعاسى قاراپ تۇرعان. انا ورتاڭعى كىرەبەرىستىڭ الدىنداعى الاڭقايدىڭ قارى سəل كۇرەلگەندە مۇزى كورىندى. ونداي تۇستارعا قار كۇرەۋشىلەردىڭ ءبىرى قۇم سەپكەندەي بولادى. الايدا وسىنىڭ ءبəرىن باقىلاپ تۇرعان əلگى ورتا بويلى وتاعاسىنا بۇل ءىس بارىسى جاقپادى. ول قۇم سەپكەندەي بولىپ جۇرگەن جۇمىسشىعا جاقىن كەلىپ، دۇرسە قويا بەردى.

- نەگە قاردى دۇرىستاپ كۇرەمەيسىڭدەر؟ انا جەرگە مول ەتىپ قۇم سەپ! ادام اياعى تايىپ، جىعىلىپ جاتىر عوي. Əيتپەسە جوعارىعا شاعىمدانام! - دەدى اشۋ شاقىرىپ. جۇمىسشى وعان الايىپ ءبىر قارادى دا، كۇرەگى مەن قۇم سالىنعان شەلەگىن كوتەرىپ كەتىپ قالدى. وتاعاسىنىڭ قاھارلى ءجۇزى دە، ايبارلى ءسوزى دە وعان تۇك əسەر ەتپەدى. كوكىرەگىن ىزا كەرنەگەن وتاعاسى كوك مۇزدىڭ ۇستىنە شاشىلعان ون شاقتى قۇم تۇيىرىنە ءبىر قاراپ، جايباراقات كەتىپ بارا جاتقان جۇمىسشىعا ءبىر قاراپ  كۇبىرلەپ قالا بەردى. سول كەزدە ونىڭ جانىنا كەلگەن كورشىسى ىبىراي:

- اي قۇرداس، جاسىڭ كەلسە دە، ءىستىڭ قايىرىن تابۋدى بىلمەيدى ەكەنسىڭ، - دەدى. اشۋىن ءəلى دە باسا الماي تۇرعان وتاعاسى ەندى ىبىرايعا بۇرىلا:

- ە ول نە، سونشاما مەن بىلمەيتىندەي؟ - دەپ سۇزىلە قارادى. 

- ونى قازىر بىلەسىڭ. مەن əۋەلى انا جۇمىسشىلارمەن سويلەسىپ كەلەيىن، سوسىن كورەسىڭ، - دەپ، شارۋالارىن تۇگەل رەتتەپ بولعانداي جيىلىپ تۇرعان اۋلا سىپىرۋشىلارعا كەتتى. ونىڭ ولارمەن نە تۋرالى سويلەسكەنىن وتاعاسى، əرينە، ەستىگەن جوق. بىراق جىمىن قاققان ەكى جۇمىسشى ءبىرى – قۇم تولى شەلەگىن، ءبىرى – كۇرەگى مەن سىپىرعىشىن كوتەرىپ، لەزدە دەدەكتەپ جەتىپ كەلدى. وتاعاسىنا جىلى قاراپ: "قالايسىز، اعا!" دەپ الىپ، كىرەبەرىس الدىنا مولىنان قۇم شاشىپ، ونى سىپىرعىشپەن جايىپ، تروتۋاردىڭ قارىن كۇرەپ، ونىڭ ۇستىنە دە قۇم سەۋىپ، əپ-سəتتە شارۋانى رەتكە كەلتىردى. سوسىن ىبىرايعا: "جاقسى، اعا!" دەپ، وزگە كىرەبەرىستەر الدىنا نازار سالماي كەتىپ قالدى. كوڭىل اشۋى سايابىرسىعان وتاعاسى سəل ۇنسىزدىكتەن كەيىن كورشىسىنە: 

- ال ىبىراي، əلگىلەرگە نە دەدىڭ؟! - دەپ تانىرقاي سۇرادى. وتاعاسىنا كۇلىمسىرەي قاراعان ىبىراي: 

- نە دەيىن، تۇك دەگەنىم جوق. تەك كوڭىل كەتىگىن تاپتىم، - دەدى. بۇل جاۋاپ وتاعاسىنا ۇنامادى.  ءوزىن مازاقتاپ تۇرعانداي كورىندى.

- Əي ىبىراي، جۇمباقتاماي اشىق ايتشى! نە دەدىڭ؟

- ەشتەڭە دەگەنىم جوق، تەك اقشا بەردىم. بۇل جاڭاعى كەمىس كەتىكتىڭ ورنىن تولتىرعان «تەتىگىم» بولدى.

مۇنى ەستىگەن وتاعاسىنىڭ كوز شاراسى ۇلكەيىپ سالا بەردى. ىبىرايدىڭ ايتقانىن تولىق تۇسىنبەسە دە «اقشا بەردىم» دەگەن ءسوزى ەرسى كورىندى.

- سەن نە، پارا بەردىڭ بە؟! مىنا جۇمىستى ىستەتۋ ءۇشىن اقشا بەردىڭ بە؟! مۇنىڭ قالاي؟

- تۇك قالايى جوق. Əنە قارا، باسقا كىرەبەرىستەردىڭ الدى قاردان دۇرىس ارشىلعان دا جوق، قۇم دا ءجوندى سەبىلگەن جوق. ال سەنىڭ، ياعني ءبىزدىڭ كىرەبەرىس تۇرعىندارىنىڭ بۇل ماسەلەسى شەشىمىن تاپتى. ءبəرى ادام قامىن ويلاعاندىق.

- ويباي-اۋ، ولارعا وسى جۇمىس ءۇشىن ارنايى اقى تولەنەدى عوي! سەن پارا بەرىپ، جامان ۇيرەتتىڭ. مۇنىڭ ناعىز ماسقارا ءىس ەمەس پە؟!

- جوق، ا! بۇل – قايىرىمدى ءىستىڭ امالى. وعان دا جاقسى، بىزگە دە جاقسى. جəنە مۇنى پارا دەمەيدى. ادامنىڭ كوڭىلىن تابۋ، ىقىلاسىن وياتۋ، ەڭ باستىسى پەيىلى مەن نيەتىن وڭداۋدىڭ كەمىستىگى ورنىن تولتىرۋ دەيدى. ءبىز ادامبىز عوي، ال ادام ءبىر-بىرىنە بولسىن دەگەن  پەيىلمەن قاراۋ كەرەك. ول العان اقىسىنا ساي ءىس تىندىرادى، ال بىزگە ءىستىڭ قالاۋىمىزشا شەشىمىن تاپقانى كەرەك. ول ءۇشىن مەن وعان كەدەرگى بولاتىن كەتىكتىڭ سۇرانىسىن بەردىم. جۇمىس تا ءجۇرىپ قويا بەردى. مىنە، ءبىزدىڭ جۇيە وسىلاي قۇرالعان، تەك ونىڭ كەتىگىن ءبىز ءوز امالىمىزبەن تولتىرىپ ءجۇرمىز.  ال كەلەسى جولى سەن ايتپاي-اق ولار بۇل جەردى كەلىستىرە تازالايدى. اڭداردى دا ۇيرەتسەڭ، سول ىسىنەن جاڭىلمايدى عوي. جەمى بولسا بولدى. بۇل  قوعامنىڭ كىشكەنە عانا شىنايى كورىنىسى. ال قالعان سالالارداعى جاعداي مۇنان دا زور.  سوندىقتان قوعامنىڭ اعىسىنان قالماي، جۇيەنىڭ جولىنان شىقپاي كەمىس كەتىكتىڭ تەتىگىن دە تابا ءبىل، قۇرداس! - دەگەن ىبىراي ءبىر جىميىپ الدى دا ءجۇرىپ كەتتى. كىمدىكى دۇرىس، كىمدىكى بۇرىس؟

الەكساندر تاسبولاتوۆ

Abai.kz