بەيسەنبى, 16 مامىر 2024
جاڭالىقتار 4142 0 پىكىر 9 قاڭتار, 2012 ساعات 08:09

ينتەرۆيۋ س ۆيتسە-مينيستروم كۋلتۋرى و گوسيازىكە

ۆوپروسى رازۆيتيا گوسۋدارستۆەننوگو يازىكا ۆ پوسلەدنەە ۆرەميا شيروكو وبسۋجدايۋتسيا كازاحستانسكوي وبششەستۆەننوستيۋ. نە تاك داۆنو ۆىحوديلو ۆ سۆەت ناشۋمەۆشەە وبراششەنيە، كاسايۋششەەسيا ستاتۋسا كازاحسكوگو ي رۋسسكوگو يازىكوۆ، پودپيساننوە دەياتەليامي كۋلتۋرى ي پوليتيكي. مينيستەرستۆو كۋلتۋرى پرەزەنتوۆالو تولكوۆىي سلوۆار ليتەراتۋرنوگو كازاحسكوگو يازىكا، ۆىپۋششەننىي ۆپەرۆىە زا پوسلەدنيە 25 لەت. و توم، كاكوە بۋدۋششەە جدەت كازاحسكي يازىك، كاك راسشيرياەتسيا سفەرا ەگو پريمەنەنيا ي كاكيە سلوۆا نە ستويت پەرەۆوديت، چتوبى نە سكۆەرنوسلوۆيت، نام راسسكازال ۆيتسە-مينيستر كۋلتۋرى گازيز تەلەباەۆ (نا سنيمكە).

 

- گازيز تۋرىسبەكوۆيچ، يزۆەستنو، چتو تولكوۆىي سلوۆار كازاحسكوگو يازىكا نە پەرەيزداۆالسيا سو ۆرەمەن سوۆەتسكوگو سويۋزا...

ۆوپروسى رازۆيتيا گوسۋدارستۆەننوگو يازىكا ۆ پوسلەدنەە ۆرەميا شيروكو وبسۋجدايۋتسيا كازاحستانسكوي وبششەستۆەننوستيۋ. نە تاك داۆنو ۆىحوديلو ۆ سۆەت ناشۋمەۆشەە وبراششەنيە، كاسايۋششەەسيا ستاتۋسا كازاحسكوگو ي رۋسسكوگو يازىكوۆ، پودپيساننوە دەياتەليامي كۋلتۋرى ي پوليتيكي. مينيستەرستۆو كۋلتۋرى پرەزەنتوۆالو تولكوۆىي سلوۆار ليتەراتۋرنوگو كازاحسكوگو يازىكا، ۆىپۋششەننىي ۆپەرۆىە زا پوسلەدنيە 25 لەت. و توم، كاكوە بۋدۋششەە جدەت كازاحسكي يازىك، كاك راسشيرياەتسيا سفەرا ەگو پريمەنەنيا ي كاكيە سلوۆا نە ستويت پەرەۆوديت، چتوبى نە سكۆەرنوسلوۆيت، نام راسسكازال ۆيتسە-مينيستر كۋلتۋرى گازيز تەلەباەۆ (نا سنيمكە).

 

- گازيز تۋرىسبەكوۆيچ، يزۆەستنو، چتو تولكوۆىي سلوۆار كازاحسكوگو يازىكا نە پەرەيزداۆالسيا سو ۆرەمەن سوۆەتسكوگو سويۋزا...

- دەيستۆيتەلنو، ۆ پوسلەدني راز ۆ 1986 گودۋ يزداۆالسيا دەسياتيتومنىي تولكوۆىي سلوۆار كازاحسكوگو يازىكا، ي س تەح پور نە بىلو نوۆوگو يزدانيا. زا ەتو ۆرەميا پرويزوشلي يدەولوگيچەسكيە ي پوليتيچەسكيە پەرەمەنى، ي ترەبۋەتسيا ۋجە نوۆىي سلوۆار. ەتوت سلوۆار يز پياتنادتساتي توموۆ - نە پروستو پەرەيزدانيە ستاروگو، ا ابسوليۋتنو نوۆىي سلوۆار سوۆرەمەننوگو كازاحسكوگو ليتەراتۋرنوگو يازىكا. ۆ نەگو ۆوشلي بولەە 150 تىسياچ تەرمينوۆ ي سلوۆوسوچەتاني. ي ستيليستيچەسكايا وسوبەننوست نەكوتورىح يز نيح ۆ توم، چتو وني ۋپوترەبليايۋتسيا تولكو ۆ رازگوۆورنوي رەچي ي وتنوسياتسيا ك جارگوننىم. نو ەتو توجە ناش يازىك، نا كوتورىي مى گوۆوريم. ۆ سلوۆار ۆوشلي جارگوننىە سلوۆا، كوتورىە يسپولزۋيۋت، ناپريمەر، پودروستكي، ا تاكجە كوە-چتو يز مولودەجنوگو ي پروفەسسيونالنوگو سلەنگا.

نو گلاۆنىم وبرازوم، كونەچنو، سلوۆار سوستويت يز پونياتي، كوتورىە يسپولزۋيۋتسيا ۆ پيسمەننوي رەچي، ۆ ليتەراتۋرە. كاجدوە يز سلوۆ، سوپروۆوجداەتسيا نەبولشوي ستاتەي، پوياسنەنيەم ەگو سمىسلا ي پراۆيلنوگو ۋپوترەبلەنيا. كرومە توگو، ۆ سلوۆار ۆوشلي تەرمينى يز رازنىح سفەر ناۋكي، تەحنيكي، فينانسوۆ، پراۆا. نەمالو ۆ ەتوم سلوۆارە نەولوگيزموۆ، كوتورىە ۆوشلي ۆ يازىك ۆ تەچەنيە پوسلەدنيح 20-30 لەت.

- ا موجنو چۋت پودروبنەە و نەولوگيزماح؟ سۋششەستۆۋيۋت پروتيۆورەچيۆىە منەنيا. ودني سپەتسياليستى ۋتۆەرجدايۋت، چتو ەسلي تەرمين ۋستوياۆشيسيا - نە نۋجنو ەگو پەرەۆوديت. درۋگيە گوۆوريات، چتو وبيليە ينوستراننىح سلوۆ - ەتو زاسورەنيە يازىكا. كاكايا توچكا زرەنيا ۆەرنا، نا ۆاش ۆزگلياد؟

- دەيستۆيتەلنو، منوگيە سلوۆا پريحوديات ۆ ناش يازىك ۆ پوسلەدنيە دەسياتيلەتيا. ي ۆ وتنوشەني يح ەست رازنىە منەنيا ەكسپەرتوۆ. نەكوتورىە سچيتايۋت، چتو نەلزيا زاسوريات يازىك ي چتو ۆ كازاحسكوم ەست سلوۆا، كوتورىە پەرەدايۋت توت جە تەرمين. نەت پروستوگو، پريميتيۆنوگو پودحودا، ۆ كاجدوم سلۋچاە نەوبحوديمو ۆزۆەشيۆات منوگو وبستوياتەلستۆ. ناسكولكو ەتوت تەرمين ياۆلياەتسيا ۆ ميرە راسپروسترانەننىم؟ ۆ كاكوە كوليچەستۆو رازنىح يازىكوۆ ۆوشەل ەتوت تەرمين؟ ەسلي ون ۆوشەل، كرومە انگليسكوگو، ۆو فرانتسۋزسكي، نەمەتسكي، يسپانسكي، كيتايسكي، رۋسسكي يازىكي، توگدا پوچەمۋ مى دولجنى تاكوگو تەرمينا وپاساتسيا?

نو ەسلي كاكوي-ليبو نەولوگيزم پريمەنياەتسيا ۆ ۋزكوي پروفەسسيونالنوي سرەدە ي ۆسترەچاەتسيا، دوپۋستيم، تولكو ۆ انگليسكوم، تو، موجەت بىت، ەست سمىسل پويسكات ۆ كازاحسكوم يازىكە انالوگ، كوتورىي پەرەداەت تو جە زناچەنيە ەتوگو سلوۆا، نو يمەەت تيۋركسكيە كورني. سەيچاس منوگيە يازىكوۆەدى وتمەچايۋت، چتو كازاحسكي يازىك، كاك ي ليۋبوي درۋگوي، ەتو جيۆوي ورگانيزم، كوتورىي رازۆيۆاەتسيا، ۆ نەگو دوباۆليايۋتسيا نوۆىە سلوۆا. نو يستوچنيك نەلزيا وگرانيچيۆات كاكيم-تو ودنيم يازىكوم يلي ودنيم ناپراۆلەنيەم، ناپريمەر، تولكو انگليسكيم يلي رۋسسكيم يازىكوم. ۆ كازاحسكوم منوگو سلوۆ، زايمستۆوۆاننىح يز ارابسكوگو يازىكا يلي فارسي. ەششە ۆ 20-ە گودى پروشلوگو ۆەكا پروۆوديلاس رابوتا پو ستانوۆلەنيۋ ليتەراتۋرنوگو كازاحسكوگو يازىكا.

- يمەننو ۆ تو ۆرەميا شەل موششنىي پوتوك ۆ كازاحسكي يازىك سوۆەتسكيح تەرمينوۆ. كاك بىت س ەتيمي ەلەمەنتامي يازىكا؟ يح تەپەر بۋدۋت يسكورەنيات?

- كوگدا رەچ يدەت و يازىكە، و تەرميناح ي سلوۆاح، نەلزيا گوۆوريت وب يسكورەنەني يلي زاپرەششەني چەگو-ليبو. يازىك - ەتو جيۆوي ورگانيزم، ي ۆ نەم نيچەگو نەلزيا زاپرەششات. نو ەست نورمى يازىكا. ي ۆ سووتۆەتستۆي س نيمي سلوۆا، كوتورىە ۆ كازاحسكوم يازىكە رانەە پوياۆلياليس، سەيچاس ۋجە نە ۋپوترەبليايۋتسيا، پوتومۋ چتو ەست كازاحسكي سينونيم، زامەنيايۋششي پريۆنەسەننوە پونياتيە. ي توگدا ينورودنىە سلوۆا پوستەپەننو ۆىحوديات يز ۋپوترەبلەنيا.

- ەۆوليۋتسيوننىم پۋتەم؟

- دا، ەسلي كاكوي-تو تەرمين ۆىحوديت، تو تولكو ەۆوليۋتسيوننو. كرومە توگو، ەست نە تولكو سوۆەتسكيە تەرمينى، نو ي سۆيازاننىە س بىتوم كازاحوۆ 18-19 ۆەكوۆ. چاست ەتيح سلوۆ ۋجە نە ۋپوترەبلياەتسيا. ەست ارحايزمى، كوتورىە ۆىشلي يز ۋپوترەبلەنيا، نو نەكوتورىە وچەن تسەننى دليا كازاحسكوگو يازىكا، كاك چاست ناشەي كۋلتۋرى ي يستوري، ي ەتي سلوۆا نادو بەزۋسلوۆنو سوحرانيت.

- ارحايزمى موگۋت يسپولزوۆاتسيا ۆ حۋدوجەستۆەننوي ليتەراتۋرە دليا سوزدانيا كراسوچنوگو وبرازا؟

- يمەننو تاك. ي ەسلي ەتي سلوۆا يسپولزۋيۋتسيا ۆ حۋدوجەستۆەننوي ليتەراتۋرە، زناچيت، وني جيۆۋت. ي وني وچەن ۆاجنى دليا وبوگاششەنيا يازىكا ي دليا كۋلتۋرى رەچي.

- گوۆوريا و كۋلتۋرە رەچي، نەلزيا نە ۆسپومنيت و توم، چتو سەيچاس ينوستراننىە فيلمى دۋبليرۋيۋتسيا نا كازاحسكوم يازىكە. ۆ توم چيسلە ي گولليۆۋدسكايا پرودۋكتسيا، گدە منوگو جارگونيزموۆ، پريۆنەسەننىح يز زاپادنوي كۋلتۋرى. كاك پوستۋپايۋت پري دۋبلياجە س تاكيمي سلوۆامي؟ ي نۋجنى لي توگدا دۋبلياجي؟

- دۋبليروۆانيە نەوبحوديمو، ونو وبيازاتەلنو، نا موي ۆزگلياد. كاك دليا توگو، چتوبى كازاحي موگلي پولۋچات ينفورماتسيۋ نا سۆوەم رودنوم يازىكە، تاك ي دليا تەح، كتو نە زناەت يازىكا، چتوبى پروبۋديت ينتەرەس ك ەگو يزۋچەنيۋ. يا ۆيدەل چاست فيلموۆ، كوتورىە دۋبليروۆانى س تۋرەتسكوگو، ا تاكجە يۋجنو-كورەيسكيە سەريالى. دوستاتوچنو حوروشي پەرەۆود، ليتەراتۋرنىي، پريبليجەن ك مەنتالنوستي توي سترانى، نو ي نە چۋجد ناشەي مەنتالنوستي.

- نو كورەيسكيە سەريالى - و ليۋبۆي، فيلوسوفي ي وبششەچەلوۆەچەسكيح تسەننوستياح، ا ۆ تۋرەتسكيح فيلماح ي يازىك بليزوك ك كازاحسكومۋ، ي مەنتالنوست تۋرەتسكايا ۆ كاكوي-تو مەرە...

- دا، بليزكايا ك كازاحستانسكوي.

- نو رەچ يدەت و گولليۆۋدسكيح يلي و ەۆروپەيسكيح فيلماح، ەتو ۆەد سوۆەرشەنو درۋگايا كۋلتۋرا. ناسكولكو پريدەتسيا پريچەسىۆات ي پريگلاجيۆات پەرەۆود، ي نۋجنو لي يزبەگات كاكيح-تو سلوۆ ي وبوروتوۆ؟

- نەت وديناكوۆوگو رەتسەپتا، چتوبى سكازات: دەلايتە تاك ي نە يناچە، يلي ۆسە كاك ۋ ناس، يلي ۆسە كاك ۋ نيح. پريدەتسيا كومپروميسس يسكات، چتوبى نە پوتەريات سۋتي، سمىسلا، زناچەنيا توگو، چتو ەست ۆ زاپادنوم مۋلتفيلمە يلي فيلمە. نو ۆسە جە پوستاراتسيا كاكيە-تو ۆەششي پريبليزيت ك نام پۋتەم دۋبليروۆانيا. درۋگوي ۆوپروس، چتو دەلو نە ۆ دۋبلياجە، ا ۆ پوليتيكە زاكۋپا فيلموۆ ي پوكازا يح ۆ كازاحستانە. يا سچيتايۋ، چتو تاكيە فيلمى، كوتورىە نە ياۆليايۋتسيا ۆوسپيتاتەلنىمي ۆ ساموم شيروكوم سمىسلە، نام زاۆوزيت ۆسە-تاكي نە ستويت. ۆ گولليۆۋدە منوگو فيلموۆ، گدە پوكازىۆايۋت جەستوكوست، ناسيليە، پوشلوست.

- دليا ەۆروپەيسكوي كۋلتۋرى، ناپريمەر، ستالو نورموي تو، چتو دليا كازاحستانسكوگو مەنتاليتەتا نەپريەملەمو...

- يا بى سكازال، چتو ي ەۆروپا، ۆو منوگوم، نە ۆ ۆوستورگە وت پرودۋكتسي گولليۆۋدا. تا جە فرانتسيا ۋجە پىتاەتسيا وتگوروديتسيا وت گولليۆۋدا. رەچ نە يدەت و كاكوي-تو تسەنزۋرە، نو لۋچشە نە دۋبليروۆات فيلمى، سودەرجاششيە ناسيليە يلي پوشلوست.

- يزۆەستنو، چتو نا كازاحسكويازىچنوە دۋبليروۆانيە فيلموۆ گوسۋدارستۆو ۆىدەلياەت نا 2012 گود 300 ميلليونوۆ تەنگە. پو ۆاشەمۋ منەنيۋ، ۋداستسيا لي وكۋپيت ەتي زاتراتى كاسسوۆىمي سبورامي وت پروكاتا دۋبليروۆاننوگو كينو؟

- كاسسوۆىە سبورى وسوبەننو ۆناچالە بۋدۋت مەنشە، چەم وت تەح فيلموۆ، كوتورىە يدۋت نا رۋسسكوم يازىكە. نو سو ۆرەمەنەم، يا دۋمايۋ، بۋدەت ۆىراۆنيۆانيە. يا ۆووبششە ۋۆەرەن، چتو ۆ كازاحستانە زا كازاحسكيم يازىكوم - بۋدۋششەە. ەتو نە زناچيت، چتو رۋسسكي يازىك سوۆسەم ۋيدەت. يا نادەيۋس، چتو ي رۋسسكي وستانەتسيا ي ەششە پريدەت انگليسكي. ترەحيازىچيە بۋدەت نورموي دليا كاجدوگو ناشەگو مولودوگو چەلوۆەكا.

- كاك ۆى وتنوسيتەس ك تومۋ، چتو ۆ كازاحستانە يازىكوۆوي ۆوپروس پوليتيزيرۋيۋت؟

- يا سچيتايۋ، چتو نەلزيا پوليتيزيروۆات ۆوپروس يازىكا. ۆو-پەرۆىح، ۆوپروسى رازۆيتيا وچەن سلوجنىە ي پروتيۆورەچيۆىە، سۋششەستۆۋيۋت رازنىە منەنيا، پريچەم منەنيا ساميح ەكسپەرتوۆ رازنىە پو ودنومۋ ي تومۋ جە ۆوپروسۋ. پوەتومۋ ۆسەگدا نەوبحوديمو يسكات رازۋمنىە كومپروميسسى. يازىكوۆايا سفەرا، سفەرا وبششەنيا گورازدو شيرە، چەم ليۋبايا پوليتيكا - گوسۋدارستۆەننايا يلي پوليتيكا وتدەلنىح پارتي، يلي ەششە كوگو-تو. پوتومۋ چتو يازىك فورميرۋەتسيا ۆ جيۆوم وبششەني، ليۋدي ۋپوترەبليايۋت سلوۆا، ي ەتو نەۆوزموجنو رەگۋليروۆات پوليتيچەسكيمي رەشەنيامي.

 

كاجدوە پوكولەنيە ۆىراباتىۆاەت سۆوي يازىك، سۆوي سلەنگ. يا پومنيۋ، مى ۆ مولودوستي گوۆوريلي ودني سلوۆا، ا سەيچاس ەتيح سلوۆ نە گوۆوريات يلي ۋپوترەبليايۋت كراينە رەدكو. ناپريمەر، ۆو ۆرەمەنا ناشەي مولودوستي چاستو ۋپوترەبليالي سلوۆا «چۋۆاك» ي «چۋۆيحا»، سەيچاس ەتي سلوۆا نامنوگو رەجە يسپولزۋيۋتسيا. «پريكالىۆاتسيا»، «پريكول» - ەتو ۋجە سلەنگ سوۆرەمەننوي مولودەجي. ەششە سەيچاس منوگيە ۋپوترەبليايۋت سلوۆوسوچەتانيە «پو حودۋ». ينوگدا يا نە سوۆسەم پونيمايۋ، ك چەمۋ گوۆوريتسيا ەتو «پو حودۋ»، ەگو ۋپوترەبليايۋت ۆمەستو «وكازىۆاەتسيا»: «پو حودۋ، مى سەيچاس تۋدا-تو پويدەم».

 

يازىك ەتو چاست ناشەي جيزني، ي سوۆسەم ۆنە پوليتيكي ون، كونەچنو، بىت نە موجەت. نو يسكۋسستۆەننو پوليتيزيروۆات ەتي ۆوپروسى - نەپراۆيلنو.

- ەست پروتيۆوپولوجنىە توچكي زرەنيا پو پوۆودۋ رازۆيتيا گوسۋدارستۆەننوگو يازىكا. ودني ۋتۆەرجدايۋت، چتو ۆ كازاحستانە ناساجدايۋت كازاحسكي يازىك ناسيلنو، ا درۋگيە - چتو ۆلاست سپۋستيا رۋكاۆا رابوتاەت ناد رازۆيتيەم گوسيازىكا. ۆى پريۆەرجەنەتس كاكوي يز ستورون?

- يا سچيتايۋ ي تۋ، ي درۋگۋيۋ توچكۋ زرەنيا وشيبوچنوي. پو موەمۋ منەنيۋ، ۆلاست نە ناساجداەت نيچەگو، نو ي دەلاەت نەمالو دليا رازۆيتيا گوسۋدارستۆەننوگو يازىكا. ۆلاست ۆىبرالا، يا سچيتايۋ، ەدينستۆەننو ۆەرنىي پۋت. ناش پۋت - دات ۆوزموجنوست. نوۆىي تولكوۆىي سلوۆار ناپراۆلەن ۆو ۆسە رەگيونى، ۆ ۋپراۆلەنيا يازىكوۆ ي ۋپراۆلەنيا وبرازوۆانيا. يزدانيە پوستۋپيت ۆ شكولى ي ۆۋزى، گدە زنانيە يازىكا زاكلادىۆاەتسيا. ي، نادەيۋس، پلودى بۋدەم پوجينات لەت چەرەز 5-10, كوگدا بولشايا چاست ناشەگو ناسەلەنيا بۋدەت ۋجە گوۆوريت نا گوسۋدارستۆەننوم يازىكە سۆوبودنو.

- سپاسيبو زا ينتەرۆيۋ!

كازتاگ

 

0 پىكىر

ۇزدىك ماتەريالدار

قۇيىلسىن كوشىڭ

باس گازەت ورالماندارعا نەگە شۇيلىكتى؟

ءالىمجان ءاشىمۇلى 2094
ادەبيەت

«سولاي ەمەس پە؟»

عابباس قابىشۇلى 2508
قوعام

دوس كوپ پە، دۇشپان كوپ پە؟

ءابدىراشيت باكىرۇلى 2175
ەل ءىشى...

ۇلتتىق بىرەگەيلەنۋ: قانداستاردىڭ ءرولى قانداي؟

ءومارالى ادىلبەكۇلى 1617